wydarzenia XIX i XX wiek wytworzyły masę dokumentów, gazet, itd. dostępnych on-line Pamiętniki, dzienniki : istnieje wiele cennych pamiętników z tego okresu, np. autorstwa: Andrzeja Cinciały, https://core.ac.uk/download/pdf/190383577.pdf jego fragmenty, oraz fragmenty pamiętnika Stalmacha: https://www.sbc.org.pl/dlibra/publication/71351/edition/67317/content „Z pamiętnika wojennego ks. Karola Grycza, ewangelickiego proboszcza wojskowego w Krakowie“ . Karol Grycz (1885-1959) urodził się w Śmiłowicach. Był duchownym ewangelicko-augsburskim. W czasie I wojny światowej ks. Grycz został zmobilizowany i pełnił posługę w szpitalach wojskowych i na I linii frontu. Dwukrotnie służył na froncie włoskim i dwukrotnie na froncie wschodnim przeciwko Rosjanom. Jego wspomnienia napisane są niezwykle barwnie z zachowaniem dramaturgii tych tragicznych wydarzeń. Cały czas przewijają się tematyka Śląska Cieszyńskiego i jego mieszkańców, z którymi ksiądz utrzymuje kontakty i wśród których pełni posł