Zagadnienia na kartkówkę/sprawdzian/pracę klasową.
- Czas pisania: 20 minut (w tym czas pisania z wykorzystaniem notatek, tj. przygotowanej osobiście kartki lub zeszytu): 5 minut;
- Czas oceniania: 10 minut.
Po napisaniu następuje wymiana prac, pomiędzy ławkami (wymieniamy pracę z osobą siedzącą z przodu/ z tyłu), ona ocenia pracę, wg. poniższego klucza, podlicza zdobyte punkty i wpisuje proponowaną ocenę wg skali poniżej. Obie osoby podpisują się na pracy.
- Jeżeli oceniający ma wątpliwości w danej kwestii, może zazanczyć pytajnik i dopisać literkę "W" (ew. z komentarzem), nauczyciel sam podejmie decyzję w tym temacie.
- Jeżeli oceniający nie zdąrzy ocenić całej pracy, zrobi to oczywiście za niego nauczyciel
Późne średniowiecze PL:
Punkty do zdobycia Punktacja
20 6
9 19 5+
7,5 18 5
4,5 17 4+
15 4
13 3+
11 3
10 2+
razem 8 2
21 6 1+'
Punktacja II
24 6
23 5+
22 5
20 4+
18 4
16 3+
13 3
12 2+
10 2
7 1+'
- jeżeli komuś brakuje 0,5 punktu do wyższej oceny, możemy ją zaokrąglić do góry, czyli za 18,5 pkt możemy przyznać +Bdb
- "Basiu, WOW! Duzo wyniosłam z Twojej pracy. widać że się świetnie przygotowałeś, gratuluję!"
- "Marku, rysunek świetny, ale widać że nie opanowałaś całego materiału. Następnym razem poświęć więcej czasu na przygotowanie PLZ."
Osoba pisząca i sprawdzająca gwarantują swoim podpisem uczciwość powstawania pracy i oceny.
Zadania:
- Zad: 1 i 2, wybierz i opisz 1 z 2 tematów
- Rysunek edukacyjny (satyryczny).
- Co było najpierw: uporządkuj wydarzenia w kolejności chronologicznej
- Kolorem zielonym oznaczono elementy, które uczeń powinien opanować na ocenę Celującą
- czerwonym na bardzo dobry
- czarnym - wiedzę elementarną
Zadanie II: Uszereguj na osi czasu postacie lub wydarzenia, jak na przykład:
Zadanie II: Uszereguj na osi czasu postacie lub wydarzenia, jak na przykład:- Panowanie królów i książąt zwierzchnich Polski (oczywiście dat panowania nie trzeba znać na pamięć)
- Piastowie (i krewniacy):
- 8. Bolesław Krzywousty 1106-1138
- 9. Władysław Wygnaniec 1138-1146
- 10. Bolesław Kędzierzawy 1146-1173
- 11. Mieszko III Stary 1173-1177,1191,1198-1199,102
- 12. Kazimierz Sprawiedliwy 1177-1194
- 13. Władysław Laskonogi 1202, 1228-1231
- 14. Leszek Biały 1202-1227
- 15. Henryk Brodaty 1228-1238
- 16. Henryk Pobożny 1238-1241
- 17. Konrad Mazowiecki 1229, 1241-1243
- 18. Bolesław V Wstydliwy 1243-1279
- 19. Leszek Czarny 1279-1288
- 20. Henryk IV Probus (Prawy) 1289-1290
- 21. Przemysł II Wielkopolski 1290, 1295-1296
- 22. Wacław II (Przemyślida) 1300-1305
- 23. Władysław I Łokietek 1305-1333
- 24. Kazimierz Wielki 1333-1370
- Ludwik Węgierski
- Jadwiga Andegaweńska
- Jagiellonowie:
- Władysław Jagiełło
- Władysław Warneńczyk
- Kazimierz IV Jagiellończyk
- historia Polski (dat nie trzeba znać a jedynie kolejność wydarzeń)
- hołd pruski, koniec Państwa Krzyżackiego - 1525
Zadania 1. i 3: Napisz: 5 rzeczy ważnych/ciekawych w postaci 5 zdań lub złożonej wypowiedzi :
- Tematy:
- A. Dlaczego Kazimierz Wielki był wielki? (całe panowanie, zabiegi dyplomatyczne, reformy gospodarcze, dochody, podboje; życie osobiste, skandale etc.)
- B. Jadwiga i Jagiełło. Unia Polski z Litwą (całe panowanie, zabiegi dyplomatyczne, życie osobiste, ciekawostki etc.)
- A. Wielka wojna z Zakonem Krzyżackim i bitwa pod Grunwaldem: dlaczego wielka? Przyczyny, przebieg, skutki.
- B. Śląsk (w tym Cieszyński) zmienia losy Polski i Europy (prawie), np.: Henrykowie śląscy jednoczą Polskię; Mieszko I i Wiola Cieszyńska; Przemysław Noszak i jego córka Małgorzata;
- C. Synowie Jagiełly, ich życie i dokonania.
Punktacja (za 1 element/ zagadnienie/ zdanie/równoważnik zdania):
- 1,5 pkt: odpowiedź pełna; powinna zawierać zazwyczaj odpowiedzi na pytania: kto, co, kiedy? lub być bardziej rozwinięta - np.:
- w 1805 roku flota Francji została pokonane w bitwie morskiej pod Trafalgar przez flotę brytyjską dowodzoną przez Horatio Nelsona
- Inwazja na Anglię nie mogła dojść do skutku, w skutek klęski francuskiej poniesionej w w 1805 roku u wyrzeży Hiszpanii
- 1 pkt: odpowiedź niepełna; brak istotnego elementu:
- flota Francji została pokonana w bitwie morskiej pod Trafalgar przez flotę brytyjską
- Anglicy powstrzymali inwazję Francuzów zwyciężajac w bitwie morskiej (Nelson)
- 0,5 pkt.:
- odpowiedź niepełna (zawierająca śladowe ilości wiedzy)/ odpowiedź zawierająca mniej rażące błędy (coś uproszczono/delikatnie przekręcono) gdy chcemy nagrodzić samą próbę odpowiedzi);
- Franuzi zostali pokonani w bitwie morskiej
- Anglicy powstrzymali inwazję Francuzów
- odpowiedź nie na temat (piszemy NNT: 0,5p), ale dotyczące tematy wojen napoleońskich (czasami chcemy kogoś nagrodzić za to że mu się cokolwiek chciało napisać):
- Nie na temat: Jura Gajdzica, chłop z Cisownicy opisywał m.in. przemarsze wojsk przez Śląsk Cieszyński
- 2 pkt. w rzadkich i uzasadnionych przypadkach, gdy odpowiedź znacznie wykracza poza standardową, poprzez ilość poruszonych wątków, szczegółów możemy przyznać 2 lub nawet 2,5 punktów, np.:
- w 1805 roku floty Francji i Hiszpanii zostały pokonane w bitwie morskiej pod Traffalgar u wybrzeży Hiszpanii (nieopodal Gibraltaru) przez flotę brytyjską dowodzoną przez Horatio Nelsona, który pomimo, iż był inwalidą (bez ręki, oka) zwyciężył przypłacając to swym życiem.
(-1 lub -1,5 pkt za brak 1 lub 2 ciekawostek)
2. Rysunek:
- Idealnie gdyby był zabawny i mądry!
- przyznajemy po 1,5 pkt. za:
- merytoryczność (kto, co, kiedy, dlaczego?)
- Rysunek powienien mieć krótki opis/komentarz autora, w którym wyjaśnionowidzowi/laikowi o co chodzi, jakich wydarzeń historycznych dotyczy
- jeżeli ktoś narysował wartościowy rysunek z opisem, który przekazuje nam jakąś wiedzę historyczną (kto, co, kiedy, dlaczego?), przyznajemy max. liczbę punktów
- jeśli rysunek nieprzedstawia wartości edukacyjnej, nie można sie z niego nic nauczyć, wówczas otrzymuje 0 pkt. za merytorykę
- poczucie humoru
- (postać może mówić coś śmiesznego, np. nawiązującego do wydarzeń historycznych, ze swojego życia);
- jeżeli żart jest zbyt "rubaszny", to jest nie na miejscu, wówczas nie przyznajemy maksymalnej liczby punktów
- staranność wykonania, kunszt, estetykę
- odbiór jest elementem subiektywnym, ale staramy się ocenić:
- czy ktoś się do rysunku "przyłożył", czy go "odwalił"
- łącznie za 3 elementy do zdobycia jest 4,5 punktów (3*1.5)
- jeśli uznajemy rusunek za "Genialny", możemy przyznać 1 punkt więcej z uzasadnieniem - dlaczego.
- Przykład:
- osoba bez ręki i oka w czapce z epoki (np. jak piracka) ; w tle statki; śpiew z tonącego statku lub tych ocalałych: "We all live in a yellow submarine!"
- Postać w czapce mówi "Ja nie chcę do rumu!"
- podpis: "Admirał Nelson tuż przed śmiercią w zwycięskiej bitwie pod Trafalgar, tuż przed włożeniem do beczki";
- Wyjaśnienie od osoby oceniającej: Rysunek Genialny! Ładny, zabawny i pouczający. Ukazuje ciało admirała zakonserwowano w beczce z rumem, by sie nie zepsuło przed przybyciem do Anglii! Okręty francuskie idą na dno, Anglicy na złość śpiewają im piosenkę Beatelsów o łodzi podwodnej: (PS: marynarze podobno go podpijali, stąd nazwa "krwawy Nelson" na jeden z napojów alkoholowych)
- 7. 1. ZIEMIE POLSKIE W OKRESIE ROZBICIA DZIELNICOWEGO
- 7. 2. ODBUDOWA KRÓLESTWA POLSKIEGO
- 7. 3. POLSKA POD RZĄDAMI KAZIMIERZA WIELKIEGO
- 7. 4. UNIA POLSKO-LITEWSKA
- 7. 5. WOJNY Z ZAKONEM KRZYŻACKIM
- 7. 6. POD PANOWANIEM WŁADYSŁAWA WARNEŃCZYKA I KAZIMIERZA JAGIELLOŃCZYKA
- 7. 7. KULTURA POLSKI W ŚREDNIOWIECZU
za: http://wlaczpolske.pl/index.php?etap=10&i=1242&nomenu=1
Przypomnienie
Bolesław Krzyousty miał 7 synów i 7 córek, z tego pięciu dożyło dorosłości; a trzech założyło własne dynastie. W 1138 roku, w oboiczu jego śmierci wszedł w życie jego polityczny testament, który zakładał:
1. Podział kraju przez synów Bolesława na dzielnice (dziedziczone przez ich potomków), wedle klucza:
- Władysław (później zwany Wygnańcem) dostał Śląsk,
- Bolesław Kędzirzawy – Mazowsze z Kujawami,
- Mieszko (zwany później Starym; gdyż miał syna o tymże imieniu) – Wielkopolska,
- Henryk (sandomierski) – dostał Ziemię Sandomierską, ale zginął bezdzietnie jako błędny rycerz-krzyżowiec
- Kazimierz (Sprawiedliwy?) jako pogrobowiec, najmłodszy syn Krzywoustego nie otrzymał dzielnicy, ponieważ przed spisaniem testamentu jeszcze nie było go na świecie.
2. Właściciele dzielnic nie mogli ze sobą walczyć i musieli uznawać władzę najstarszego księcia z rodu, zwanego seniorem. Każdorazowy senior miał również rządzić Ziemią Krakowską i łężycko-sieradzką, jako dzielnicą senioralną. Senior miał stać na czele Polski, sprawując funkcje reprezentacyjne, decydować o wojnie i pokoju, mianować biskupów oraz trzymać zwierzchnictwo nad Pomorzem Gdańskim.
Pomimo wprowadzonych zasady pokoju wewnątrz kraju nie panował zbyt długo i synowie Krzywoustego toczyli między sobą wojny.
Przez blisko 200 lat toczyły się spory i wony o:
1) zwierzchnictwo, między juniorami a seniorem (bracia przeciw Władysławowi Wygnańcowi)
2) władzę nad dzielnicą senioralną: Mieszko Stary vs Kazimierz Sprawiedliwy i jego syn Leszek
- Kazimierza poparł w opanowaniu Krakowa biskup Gedko; a później również inni biskupi - w obaleniu testamentu w czasie zjazdu w Łęczycy w roku 1180
- małoletniego Leszka Białego poparł biskup Pełka
3) władanie w poszczególnych księstwach
walka pomiędzy "juniorami" - młodymi wilkami w dynastii Piastów a "seniorami"
- juniorów na czele z Leszkiem Białym popierali biskupi: Pełka, a później...
4) terytorium (awanturnicy w postaci np. Władysław Odonica)
*** równocześnie toczyła się walka o wpływy/przywileje duchowieństwa i arystokracjiy
5) zjednoczenie Polski
- rywalizują m.in.: Przemysł II; Wacłąw II czeski, Władysław Łokietek
I. 1195: Mozgawa: rzeź polsko-polska z błogosławieństwem kościoła
„wraz z trupami poległych w bitwie nad Mozgawą pogrzebano zasadę zwierzchnictwa monarszego krakowskiej stolicy (ustalony piętnaście lat wcześniej, gdy obalono zasadę senioratu)”, pisał S. Smolka; wtedy też ostatecznie zdecydowało się iż państwo polskie pozostanie rozbite.
Wielu historyków uważa, że dopiero wraz z buntem przeciwko władzy Mieszka Starego w 1177 r. narodziła się Polska dzielnicowa, a bitwa mozgawska (1195) faktycznie rozpoczęła epokę rozbicia dzielnicowego, będąc punktem zwrotnym w dziejach średniowiecznego państwa polskiego.
W 1195 r., nad rzeczką Mozgawą doszło do jednej z największych i najkrwawszych bitew w ówczesnej Polsce: wojska krakowsko-ruskie, broniące praw sukcesyjnych synów Kazimierza Sprawiedliwego do tronu krakowskiego, zmierzyły się z siłami wielkopolsko-śląskimi Mieszka III.
W wojnie i bitwie wzięli udział:
I. Po stronie seniorów
1. Mieszko III Stary - syn BK
2. Bolesław, syn Mieszka III
3. Mieszko Plątonogi, książę raciborski
4. Jarosław, syn Bolesława Wysokiego, książę Opolski (bratanek Mieszka Plątonogiego; za trzy lata biskup wrocławski )
II. Po stronie Juniorów:
1. Daniel, książę halicki, wnuk Krzywoustego
2. Biskup Pełka (szara eminencja dowodząca wyprawą; czekał na wieści z pola bitwy w pewnym oddaleniu)
3. Leszek Biały, kilkuletni syn Kazimiera Sprawiedliwego (nie brał udziału w walce:)
4. Konrad (póżniej zwany Mazowieckim), kilkuletni syn Kazimiera Sprawiedliwego (nie brał udziału w walce:)
Z czasem pojawiły się zagrożenia zewnętrzne dla Polski w postaci:
1. Krzyżaków, którzy uniezależnili się od Polski i stanęli przeciwko niej (podbili Pomorze),
2. Brandenburgii, która przejęła część polskiego terytorium np. Ziemie Lubuską,
3. Mongołów, którzy nie graniczyli bezpośrednio z Polską, nie chcieli zdobywać ziem, lecz napadali by łupić nasz kraj." https://rozbria.pl/podzial-dzielnicowy-polski/
7. 1. Potrzaskana Polska sklei się ze Śląska?!
Ziemie polskie w okresie rozbicia dzielnicowego
1. Pogłębienie rozbicia dzielnicowego
a. objęcie tronu krakowskiego w 1177 r. przez Kazimierza Sprawiedliwego było złamaniem zasady senioratu
b. zabójstwo Leszka Białego w Gąsawie w 1227 r. i upadek zasady pryncypatu po jego śmierci
c. próba zahamowania rozbici dzielnicowego przez Henryka Brodatego
– na początku XIII w. nastąpił szybki rozwój gospodarczy Śląska
– Henryk Brodaty podporządkował sobie kilka księstw i opanował Kraków
a. objęcie tronu krakowskiego w 1177 r. przez Kazimierza Sprawiedliwego było złamaniem zasady senioratu
b. zabójstwo Leszka Białego w Gąsawie w 1227 r. i upadek zasady pryncypatu po jego śmierci
c. próba zahamowania rozbici dzielnicowego przez Henryka Brodatego
– na początku XIII w. nastąpił szybki rozwój gospodarczy Śląska
– Henryk Brodaty podporządkował sobie kilka księstw i opanował Kraków
2. Sytuacja międzynarodowa Polski w czasie rozbicia dzielnicowego
a. najazdy pogańskich Prusów na Mazowsze
b. sprowadzenie zakonu krzyżackiego do Polski przez Konrada Mazowieckiego – 1226 r.
– zadaniem Krzyżaków była walka z Prusami
– Konrad nadał Krzyżakom ziemię chełmińską
– Krzyżacy w ciągu kilkudziesięciu lat podbili Prusów i utworzyli państwo zakonne
c. najazd Mongołów na Polskę – 1241 r.
– Mongołowie spustoszyli południowo-wschodnią Polskę
– w bitwie pod Legnicą poległ książę Henryk Pobożny – 1241 r.;
– klęska przekreśliła szanse na zjednoczenie Polski przez władców śląskich; nastąpił podział Śląska na wiele małych księstw,
a. najazdy pogańskich Prusów na Mazowsze
b. sprowadzenie zakonu krzyżackiego do Polski przez Konrada Mazowieckiego – 1226 r.
– zadaniem Krzyżaków była walka z Prusami
– Konrad nadał Krzyżakom ziemię chełmińską
– Krzyżacy w ciągu kilkudziesięciu lat podbili Prusów i utworzyli państwo zakonne
c. najazd Mongołów na Polskę – 1241 r.
– Mongołowie spustoszyli południowo-wschodnią Polskę
– w bitwie pod Legnicą poległ książę Henryk Pobożny – 1241 r.;
– klęska przekreśliła szanse na zjednoczenie Polski przez władców śląskich; nastąpił podział Śląska na wiele małych księstw,
3. Wzrost znaczenia możnych
a. nadawanie przez władców ziemi możnym, rycerstwu i duchowieństwu
b. nadawanie immunitetu – przywilej zwalniający poddanych z ciężarów prawa książęcego
a. nadawanie przez władców ziemi możnym, rycerstwu i duchowieństwu
b. nadawanie immunitetu – przywilej zwalniający poddanych z ciężarów prawa książęcego
4. Akcja osadnicza na wsi w XIII i XIV w.
a. osadnictwo na prawie polskim – wolni goście
b. lokacje wsi – kolonizacja na prawie niemieckim
– umowa lokacyjna
– zasadźca – osoba rekrutująca osadników na zlecenie pana feudalnego
– silna pozycja sołtysa we wsi
c. uprawnienia osadników na prawie niemieckim
– przydział ziemi – na ogół jeden łan (17-25 ha)
– okres wolnizny – kilkuletnie zwolnienie od świadczeń feudalnych
– samorząd z sołtysem na czele
– działalność ławy wiejskiej jako sądu wiejskiego
d. ściśle ustalona wysokość renty feudalnej w formie głównie czynszu
a. osadnictwo na prawie polskim – wolni goście
b. lokacje wsi – kolonizacja na prawie niemieckim
– umowa lokacyjna
– zasadźca – osoba rekrutująca osadników na zlecenie pana feudalnego
– silna pozycja sołtysa we wsi
c. uprawnienia osadników na prawie niemieckim
– przydział ziemi – na ogół jeden łan (17-25 ha)
– okres wolnizny – kilkuletnie zwolnienie od świadczeń feudalnych
– samorząd z sołtysem na czele
– działalność ławy wiejskiej jako sądu wiejskiego
d. ściśle ustalona wysokość renty feudalnej w formie głównie czynszu
4. Kolonizacja miejska na prawie niemieckim
a. podgrodzia jako zalążki miast średniowiecznych
b. lokacja miast na prawie niemieckim
– magdeburskim
– lubeckim
– chełmińskim
c. Pierwsze lokacje miejskie na ziemiach polskich:
– na Śląsku: Złotoryja (1211), Lwówek Śląski (1217 r.), Cieszyn (pocz. XIII w.)
– w Wielkopolsce – Poznań – 1253 r.
– w Małopolsce – Kraków – 1257 r.
d. pozycja wójta w miastach – reprezentowali pana feudalnego
e. dążenie mieszczan do uniezależnienia się – wykupywanie wójtostw
– rada miejsca
– burmistrz
a. podgrodzia jako zalążki miast średniowiecznych
b. lokacja miast na prawie niemieckim
– magdeburskim
– lubeckim
– chełmińskim
c. Pierwsze lokacje miejskie na ziemiach polskich:
– na Śląsku: Złotoryja (1211), Lwówek Śląski (1217 r.), Cieszyn (pocz. XIII w.)
– w Wielkopolsce – Poznań – 1253 r.
– w Małopolsce – Kraków – 1257 r.
d. pozycja wójta w miastach – reprezentowali pana feudalnego
e. dążenie mieszczan do uniezależnienia się – wykupywanie wójtostw
– rada miejsca
– burmistrz
Film: Mongołowie vs Henry of Silesia (0-5 minuty) https://youtu.be/cW-DIAtbuHo
Opis bitwy wg Długosza: https://youtu.be/k8SjiMfh0xk?t=30
7. 2. Próby zjednoczenia Królestwa Polskiego
1. Uwaga - Materiał tylko 16+: Łokietek, dlaczego wszyscy go lekceważyli - uważali go za boroka, ale nie docenili jego determinacji i cwaniactwa (od 3:40 do 7:30) : https://youtu.be/2qpMVi3L0dc?t=221; 2. Kilka scen z życia Łokietka (oglądać bez napisów, bo inaczej jest komicznie:) https://youtu.be/9_9hywfFbCc
1. Sytuacja na ziemiach polskich w połowie XIII w.
a. rozrodzenie się dynastii Piastów powodem pogłębienia podziałów dzielnicowych
c. wzrost zagrożenia zewnętrznego ze strony:
– Brandenburgii
– zakonu krzyżackiego
b. Kościół jako czynnik integrujący kraj
– istnienie arcybiskupstwa polskiego i organizacji kościelnej utworzonej w okresie jedności państwa
– kult św. Stanisława – legenda o cudownym zrośnięciu się ciała świętego
– budzenie świadomości narodowej – działalność arcybiskupa Jakuba Świnki
2. Pierwsze próby odbudowy zjednoczonego królestwa
a. działalność Henryka IV Probusa
– skupił władzę na Śląsku i w Małopolsce
– podjął starania o koronę królewską
b. działalność księcia wielkopolskiego Przemysła II
– przejął pod swoje panowanie Pomorze Gdańskie
– koronacja królewska Przemysła II – 1295 r.
– koronacja odbyła się w Gnieźnie
– koronacji dokonał w Gnieźnie arcybiskup Jakub Świnka
– Przemysł II został zamordowany w Rogoźnie – 1296 r.
c. rywalizacja o koronę polską między Władysławem Łokietkiem a Henrykiem Głogowskim
– Władysław Łokietek zajął Pomorze Gdańskie i część Wielkopolski
– król Czech Wacława II zmusił Władysława Łokietka do opuszczenia kraju
d. koronacja królewska i rządy Wacława II
– koronacji dokonał arcybiskup Jakub Świnka w Gnieźnie w 1300 r.
– Wacława II ustanowił urząd starosty
– faworyzowanie cudzoziemców i mieszczan doprowadziło do buntu
– Wacław II zmarł w 1305 r., a jego następca – Wacława III w 1306 r.
3. Początki rządów Władysława Łokietka
a. po powrocie do Polski Władysław Łokietek zajął:
– Małopolskę (usunął biskupa Jana Muskatę)
– ziemię sieradzko-łęczycką
– Kujawy
– Pomorze Gdańskie
b. utrata Pomorza Gdańskiego przez Władysława Łokietka
– atak Brandenburczyków na Pomorze Gdańskie – 1308 r.
– Władysław Łokietek musiał poprosić o pomoc Krzyżaków
– Krzyżacy w 1308 r. zajęli Gdańsk, a w 1309 r. całe Pomorze Gdańskie
c. bunt wójta Alberta w Krakowie – 1311 r.
d. w 1314 r. Władysław Łokietek opanował Wielkopolskę
5. Koronacja Władysława Łokietka w 1320 r. w Krakowie
6. Sytuacja międzynarodowa Polski za panowania Władysława Łokietka
b. zagrożenie ze strony:
– Czech – roszczenia do korony polskiej Jana Luksemburskiego
– Brandenburgii
– państwa krzyżackiego
c. sojusze z:
– Węgrami – małżeństwo Karola Roberta z Elżbietą Łokietkówną
– Litwą – małżeństwo syna Władysława I – Kazimierza z córką Giedymina Aldoną Anną
a. po powrocie do Polski Władysław Łokietek zajął:
– Małopolskę (usunął biskupa Jana Muskatę)
– ziemię sieradzko-łęczycką
– Kujawy
– Pomorze Gdańskie
b. utrata Pomorza Gdańskiego przez Władysława Łokietka
– atak Brandenburczyków na Pomorze Gdańskie – 1308 r.
– Władysław Łokietek musiał poprosić o pomoc Krzyżaków
– Krzyżacy w 1308 r. zajęli Gdańsk, a w 1309 r. całe Pomorze Gdańskie
c. bunt wójta Alberta w Krakowie – 1311 r.
d. w 1314 r. Władysław Łokietek opanował Wielkopolskę
5. Koronacja Władysława Łokietka w 1320 r. w Krakowie
6. Sytuacja międzynarodowa Polski za panowania Władysława Łokietka
b. zagrożenie ze strony:
– Czech – roszczenia do korony polskiej Jana Luksemburskiego
– Brandenburgii
– państwa krzyżackiego
c. sojusze z:
– Węgrami – małżeństwo Karola Roberta z Elżbietą Łokietkówną
– Litwą – małżeństwo syna Władysława I – Kazimierza z córką Giedymina Aldoną Anną
7. Wojny z Krzyżakami
a. Krzyżacy nie zwrócili Pomorza Gdańskiego, mimo wyroku sądu papieskiego
b. w 1329 r. Krzyżacy zajęli ziemię dobrzyńską
c. wojna z zakonem krzyżackim w 1331 r.
– oddziały krzyżackie zaatakowały Wielkopolskę
– od południa zaatakowali Polskę wspierający Krzyżaków Czesi
– wojska polskie pokonały Krzyżaków pod Płowcami – 1331 r.
d. atak krzyżacki w 1332 r. i zajęcie Kujaw
8. Władysław I Łokietek zmarł w 1333 r.
Galeria ilustracji: Odbudowa Królestwa Polskiego
a. Krzyżacy nie zwrócili Pomorza Gdańskiego, mimo wyroku sądu papieskiego
b. w 1329 r. Krzyżacy zajęli ziemię dobrzyńską
c. wojna z zakonem krzyżackim w 1331 r.
– oddziały krzyżackie zaatakowały Wielkopolskę
– od południa zaatakowali Polskę wspierający Krzyżaków Czesi
– wojska polskie pokonały Krzyżaków pod Płowcami – 1331 r.
d. atak krzyżacki w 1332 r. i zajęcie Kujaw
8. Władysław I Łokietek zmarł w 1333 r.
Galeria ilustracji: Odbudowa Królestwa Polskiego
Wiola Elżbieta na praskim reliefie autorstwa J. Haldové; polecam tekst: http://principatusteschinensis.blogspot.com/2016/04/wiola-elzbieta-cieszynska-ksiezniczka.html
U progu panowania Mieszka I, jego księstwo składały się z nie więcej niźli 20-30 punktów osadniczych (w obu częściach: cieszyńskiej i oświęcimskiej); dzięki jednak intensywnej akcji kolonizacyjnej w ciągu niespełna półwiecza zwiększyła się kilkukrotnie.
źródła ilustracji: http://edus.ibrbs.pl/slask-w-okresie-rozbicia-dzielnicowego-i-dzialan-zjednoczeniowych/
Mieszko I cieszyński – książę, który mógł zmienić dzieje Europy Środkowej
Władca ten nie tylko prowadził aktywną politykę międzynarodową, m.in. aranżując małżeństwo swej córki Wioli z księciem Wacławem III, następcą tronów Polski, Czech i Węgier, ale też zbudował podstawy materialne pod funkcjonowanie swojego państwa.
Dzięki rozpoczętej przez niego akcji osiedleńczej na terenie księstwa cieszyńskiego powstało ponad 70 nowych wiosek. Były wśród nich m.in.: Górki Wielkie, Lipowiec, Ustroń, Grodziec, jak i wiele innych, które ujawniają swe istnienie w 1305 r.
Do największych sukcesów polityki zagranicznej Mieszka należy zaliczyć małżeństwo jego jedynej córki, Wioli Elżbiety z młodym królem czeskim i polskim, Wacławem III z Przemyślidów. Wydarzenie to stawiało księcia cieszyńskiego na czołowym miejscu wśród okolicznych władców. Niestety, młody Czech wkrótce zginął zamordowany skrytobójczo w Ołomuńcu
Małżeństwo to jednak rzuca nieco światła na rzekomy stosunek lenny łączący księstwo cieszyńskie z Czechami. Związek taki raczej nie istniał, gdyż niedopuszczalnym byłby fakt poślubienia przez króla córki swego poddanego.
Zobacz też.:
https://principatusteschinensis.blogspot.com/2019/01/mieszko-i-cieszynski-ksiaze-ktory-mog.htmlMieszko cieszyński, czyli klęska innej wizji Polski
MMT: Poczet książąt cieszyńskich (1): Mieszko
"Mieszko zapisał się w historii tylko jako pierwszy władca Księstwa Cieszyńskiego. Piszę "tylko", bo niewiele brakowało, a jego potomkowie rządziliby połączonym państwem polsko-czeskim.
Nasz pierwszy władca był najstarszym z czterech synów Władysława, księcia opolsko-raciborskiego. Po śmierci ojca w 1281 lub 1282 roku nie odziedziczył stołecznego Opola. Przez kilka lat współrządził z najmłodszym bratem Przemysławem. Po podziale rodzinnych włości Mieszko objął kasztelanie cieszyńską i oświęcimską. Po raz pierwszy z tytułem księcia cieszyńskiego występuje w 1290 roku. Ta data uchodzi też za początek historii Księstwa Cieszyńskiego.
Mniej więcej w tym samym czasie Wacław II, król Czech, zaczął przygotowywać się do zdobycia władzy w Polsce. W 1291 roku Mieszko cieszyński zawarł z nim sojusz, zresztą nie miał specjalnie innego wyjścia. Najszybsza droga z Czech do Polski prowadziła właśnie przez Księstwo Cieszyńskie. Potencjału militarnego czy gospodarczego państwa Wacława II i państewka Mieszka nie sposób nawet porównywać.
W kolejnych latach Mieszko stał wiernie po stronie Wacława II. Towarzyszył mu w 1292 roku w wyprawie na Małopolskę i w 1300 roku w czasie koronacji w Gnieźnie. Trudno to rozpatrywać w kontekście polskiej racji stanu. W zasadzie każdy polski książę dzielnicowy myślał tylko o swoim i swojej dzielnicy interesie. Księstwo Cieszyńskie rozwijało się prężnie, za panowania pierwszego księcia powstało tu 75 nowych osad. Zatem Mieszko miał rację.
Wacław II zmarł w 1305 roku, pozostawiając szesnastoletniego syna Wacława III. Nowy władca bez problemu objął rządy w Czechach. O władzę w Polsce musiał walczyć z Władysławem Łokietkiem. Mieszko znowu postawił na kartę czeską. W tym wypadku, oprócz dbałości o własną dzielnicę, mogły odegrać pewną rolę względy ambicjonalne. Mieszko i Łokietek byli bliskimi kuzynami i praktycznie mieli takie same prawa do polskiego tronu, z tym, że Mieszko do niego nie aspirował. Przynajmniej pozornie.
5 października 1305 roku doszło do najbardziej sensacyjnego ślubu w dziejach Piastów Cieszyńskich. Wacław III, król Czech i (tytularny) Polski, ożenił się z Wiolą Elżbietą, córką naszego Mieszka. Nawet współcześni byli zaskoczeni tym związkiem. Wielu wskazywało na urodę księżniczki jako główny powód, którym kierował się szesnastoletni władca. Może rzeczywiście tak było, ale związek też miał podstawy polityczne. Wacław III dzięki żonie z dynastii Piastów wzmacniał swoje pretensje do polskiej korony.
Można na chwilę popuścić wodze fantazje i wyobrazić sobie zjednoczoną monarchię polsko-czeską pod rządami Wacława III. Niewątpliwie rola Mieszka cieszyńskiego, teścia samego króla, byłaby całkiem duża. Co ważniejsze, mógł mieć spore nadzieje, że kiedyś oba państwa znajdą się w rękach jego wnuka, dziecka Wioli i Wacława III. Nadzieje okazały się płonne. Wacław III został zasztyletowany 4 sierpnia 1306 roku w Ołomuńcu, gdzie zatrzymał się w drodze do Polski. Wiola została wdową, a Mieszko wracał do punktu wyjścia – stawał się jednym z wielu polskich książąt dzielnicowych.
Wydaje się, że Mieszka nie opuściła myśl o polsko-czeskiej monarchii rządzonej przez jego potomków. Dziewięć lat po tragicznej śmierci Wacława III podjął drugą próbę zrealizowanego tego planu. W tym czasie władcą Czech był Jan Luksemburski, tytułujący się także królem Polski. (...) Do zaręczyn [jego córki z synem Mieszka jednak] nie doszło. (...) Mieszko cieszyński nie został ojcem chrzestnym monarchii polsko-czeskiej, ale - mimo to - udało mu się coś wyjątkowego. Jego państewko, którego był pierwszym władcą, okazało się najtrwalszym owocem polskiego rozbicia dzielnicowego. Księstwo Cieszyńskie przetrwało do 1918 roku". http://gazetacodzienna.pl/node/89954
Poniżej fragment powieści z poł. XIX wieku, która łącząc wydarenia historyczne z elementami fabularnymi opowiada o losach Wioli cieszyńskiej. Jak przed 150 laty wyobrażano sobie życie w średniowieczu?
"Wiola - księżniczka cieszyńska, królowa czeska. Powieść historyczna z pierwszej połowy XIVgo wieku".
"Osiadły na tronie czeskim szczep Przemysławów stanął w 13 stuleciu na szczycie potęgi i. chwały. Wacław II rozszerzył swe panowanie daleko poza granice Czech i Morawy, a książęta śląscy zmuszeni spadkowem rozdrobnieniem swych posiadłości, szukać nadaremnie opieki u współkrewnych Polaków, pod jego garnęli się zwierzchnictwo. Poślubiwszy Ryksę córkę Przemysława, księcia poznańskiego, który od czasu Bolesława śmiałego upadły tytuł króla polskiego znowu odzyskał, udało się Wacławowi przywłaszczyć sobie po zgonie teścia koronę polską, która; pomimo bliższych do niej praw dziedzica po mieczu, przeciwnościami miotanego Władysława Łokietka, wsparły pomoce wojska w r. 1300 w Gnieźnie otrzymał. Równocześnie wygasła w Węgrzech dynastja Arpadów, a naród ten zawezwał króla czeskiego na tron węgierski, lecz Wacław nie chcąc na głowie swej dźwigać trzech koron, skłonił Węgrów do wybrania królem syna swojego Wacława III, którego zaręczył z księżniczką Elżbietą córką po ostatnim z lej dynastji królu Andrzeju. Przewaga króla czeskiego ogarnęła natenczas całą prawie środkową Europę, lecz śmierć przedwczesna, najpotężniejszym nawet nieprzebaczająca monarchom, zabrała go w r. 1305. Ostatni z tego świetnego rodu, syn i następca zmarłego, Wacław IIl usprawiedliwiał wszystkie w nim położone nadzieje Czechów, bo rok dopiero licząc szestnasty, przy pięknej i męztwem nacechowanej postaci, do szlachetnych przymiotów duszy i serca, łączył znakomitą wymowę i równą w czterech językach biegłość. Pragnąc sumiennie dopełnić napomnień umierającego ojca, znajdował jednak do tego niemałą przeszkodę w młodocianym swym wieku , który go wabił do swawolnych rozrywek, rozwiązłych towarzystw i nocnych wycieczek. Jako król węgierski, czeski i polski przedsięwziął sobie stanowczo, rządy swoje w tych trzech królestwach ustalić, co tern naglejszem się stawało, że w Polsce Władysław Łokietek coraz bardziej brał górę, a w Węgrzech przez papieża popierany książę sycylijski Karol Robert nie małe miał stronnictwo. Jeden z najmocniejszych swojego czasu monarchów, dążył on gorliwie do spełnienia w nim położonych nadziej!, pragnąc oraz pod osłoną potrójnej, laurami sławy i zwycięstw uwieńczonej korony panowanie swoje oznaczyć godłem uciech i rozkoszy, i ku ozdobie swych koron zdobyć najdroższy w życiu klejnot, godną siebie małżonkę. Słynęła wówczas na świat cały jako najpierwsza piękność Wiola, księcia cieszyńskiego Mieczysława III córka. Wszyscy współcześni kronikarze, wywyższając ją nad płeć jej całą, dodają, że łączyła w sobie przymioty prawdziwie monarsze: szlachetność i dobroć cerca, umysł wspaniały i bystry, i mocną wolę z łagodnością. Te przymioty do tego stopnia podbiły serce młodocianego króla, że dla posiadania Wioli przed żadną nie wzdrygając się ofiarą, zrzekł się korony węgierskiej, w celu uwolnienia się od zobowiązań poślubienia królewny Elżbiety od dzieciństwa mu zaręczonej. Chiociaż księżniczka cieszyńska, pochodząc z królewskiego domu Piastów, równą była urodzeniem królowi czeskiemu, dziwiono się jednak powszechnie, że tak możny pan bierze w małżeństwo córkę małego książęcia. Posądzano młodzieńczego króla, że oczarowany wdziękami, dał się do reszty obałamucić podstępnym doradcom, lękającym się, ażeby i tak potężna władza króla nie wzmogła się przez połączenie z większym panującym domem. Wacław niewątpliwie pałał najgorętszą miłością do Wioli, a panowie czescy, mający dobro ojczyzny na celu, nie opierali się temu związkowi w przekonaniu, że u¦wielbiona królewska małżonka sowicie wynagrodzi stratę jednej korony, odwodząc siłą swych wdzięków młodocianego męża od zdrożnej lekkomyślności i rozpustnych towarzystw, kto'reby mu przeszkadzały rzetelnie się zajmować sprawami dwóch królestw, i na poddanych swojich zlewać błogosławieństwo ojcowskiej opieki. Uroczyste zaślubienie Wacława z Wiolą nastąpiło dnia 5 października 1305 r. Z wszelkiemi względami jakie prawdziwa miłość, przywiązanie i szacunek nadaje, obchodził się Wacław z małżonką swoją; Wiola też stanowczo z całą potęgą kobiecej uległości, roztropności i pieszczot przyciągała go do siebie i do spraw rządu, osiągnąwszy tyle, że król troskliwiej zajmował się dobrem kraju. Nie od razu jednak stawić mogła tamę lekkomyślnym wybrykom młodego męża, i pożycie jej z nim nie obeszło się bez serdecznych zmartwień, o czem się z następującego opowiadania dowiemy".
7. 3. Co miał Kazik... lub Siedem powodów dla których Kazik był Wielki
K(upiec)A(dministrator)Z(dobywca)I(ntrygant?)K(ochaś), czyli Polska pod rządami Kazimierza Wielkiego
1. Początki panowania Kazimierza III Wielkiego
a. koronacja królewska w katedrze wawelskiej w 1333 r.
b. po Władysławie I Łokietku odziedziczył Małopolskę i Wielkopolskę
2. Sytuacja Polski w pierwszych latach panowania Kazimierza III Wielkiego
– konflikt z Janem Luksemburskim o tron polski
– konflikt z państwem krzyżackim o Pomorze Gdańskie
– jedynym sojusznikiem były Węgry
3. zakończenie sporu z Czechami
a. zjazd w Wyszehradzie – 1335 r. – Jan Luksemburski zrzekł się z praw do korony polskiej w zamian za odszkodowanie
b. drugi zjazd w Wyszehradzie – 1339 r.
– Kazimierz III Wielki zrzekł się praw do Śląska i Księstwa Płockiego (część Mazowsza)
– Jan Luksemburski wycofał się z popierania zakonu w sporze polsko-krzyżackim
c. spór polsko-czeski zakończył pokój w Namysłowie – 1348 r.
d. stopniowa utrata przez Polskę Śląska na rzecz Luksemburgów
4. Zakończenie sporu z Krzyżakami
a. arbitraż Jana Luksemburskiego i Karola Roberta był dla Kazimierza niekorzystny
b. proces warszawski – 1339 r.
– sędziowie nakazali Krzyżakom zwrot Kujaw i ziemi dobrzyńskiej
– przyznali Polsce prawa do Pomorza Gdańskiego i ziemi chełmińskiej
– Krzyżacy mieli wypłacić Polsce odszkodowanie
– Krzyżacy ponownie odwołali się do papieża, który nie zatwierdził wyroku
c. zawarcie pokoju kaliskiego z Krzyżakami – 1343 r.
– Polska odzyskała ziemię dobrzyńską i Kujawy
– zakon zatrzymał ziemię chełmińską i Pomorze Gdańskie jako „wieczystą jałmużnę”
4. Podbój Rusi Czerwonej
a. walki o Ruś Czerwoną z Litwinami (1340-1349)
b. skutki włączenia Rusi Czerwonej do Polski
– opanowanie wschodnich szlaków handlowych
– wyznaczenie nowego – wschodniego kierunku ekspansji terytorialnej
– włączenie do polskiego obszaru państwowego ludności prawosławnej
5. Polityka gospodarcza
a. apogeum akcji kolonizacyjnej
b. rozwój handlu wewnętrznego i międzynarodowego
– rozpowszechnienie prawa składu i przymusu drogowego (drożnego)
– przeprowadzenie reformy monetarnej – wprowadzenie srebrnego grosza
c. skarbowość
– dochody z żup solnych w Bochni i Wieliczce
– wprowadzenie podatku – tzw. poradlne (12 groszy rocznie od łanu kmiecego)
– dochody z ceł i myt
5. Polityka wewnętrzna Kazimierza III Wielkiego
a. uporządkowanie administracji państwowej – urzędy:
– starosta – administracja terenowa
– kanclerz – (ówczesny minister spraw zagranicznych) kierowanie kancelarią królewską
– podskarbi – (ówczesny minister finansów) zarząd skarbem królewskim
– marszałek – zarządzanie dworem monarszym
– rada królewska
b. unifikacja prawa – statuty wiślicko-piotrkowskie –1362 r.
c. ustanowienie Akademii Krakowskiej – 1364 r.
Galeria ilustracji: Monarchia Kazimierza Wielkiego
– rada królewska
b. unifikacja prawa – statuty wiślicko-piotrkowskie –1362 r.
c. ustanowienie Akademii Krakowskiej – 1364 r.
Galeria ilustracji: Monarchia Kazimierza Wielkiego
Ciekawostki:
- - Ruś Czerwona - skąd nazwa? podobnie jak czerwiec, czerwony, oczywiście od czerwi...: By zabarwić tkaninę na strój w barwie czerwonej - potrzeba było 40 tys. robczków- czerwi...
- - uczta u Wierzynka,
- na której obecny był m.in. książę Przemysław Noszak
- Jan Długosz pisał o niej: "Na zamierzoną uroczystość weselną […] król polski Kazimierz dziadek [Elżbiety] […] zaprasza uroczyście […] sąsiednich królów i książąt. […] król Kazimierz […] powierzył kierowanie wszystkim [rajcy Wierzynkowi] […] Zaprosił Wierzynek na ucztę do swego domu królów i książąt […], pierwsze […] miejsce kazał zająć królowi polskiemu Kazimierzowi, drugie królowi rzymskiemu i czeskiemu Karolowi [IV Luksemburskiemu], trzecie królowi Węgier [Ludwikowi Węgierskiemu], czwarte królowi Cypru, a ostatnie królowi Danii". Jan Długosz, Roczniki czyli kroniki sławnego Królestwa Polskiego [fragment]
- "Dowody? Ja ci dam dowody! Do wody z nim!" Czyli klecha nie kaczka - tajemnica śmierci księdza Baryczki... Czy kronikarze pisali prawdę? NIE MAMY PEWNOŚCI, ale żeby było ciekawiej załóżmy że tak :). Jan Długosz piszący 100 lat po śmierci Kazimierza Wielkiego oskarżył go o ...
- Statuty wiślicko-piotrkowskie - inaczej statuty Kazimierza Wielkiego, najważniejszy pomnik ustawodawstwa w ziemskim prawie polskim doby przedrozbiorowej, wydane przez władcę osobno dla Wielkopolski i Małopolski. "Wywodziły się z prawa zwyczajowego; wydanego w połowie XIV w. osobno dla Wielkopolski (Piotrków), a następnie Małopolski (Wiślica); były uzupełniane dalszymi postanowieniami monarchy (ekstrawagantami) i przykładowymi rozstrzygnięciami sporów sądowych (prejudykatami); pomyślane jako podstawa statutów ogólnokrajowych; umacniały podział stanowy społeczeństwa, usprawniały sądownictwo."
Zamki w Polsce:
"Pogranicze Polski i Śląska
Orle Gniazda – słynne zamki Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej. Miłośnicy średniowiecznej architektury obronnej prawdopodobnie wskazaliby pogranicze dzisiejszego województwa małopolskiego i śląskiego jako region, w którym można znaleźć największe nasycenie zamków. To zasługa tzw. Orlich Gniazd, czyli twierdz ulokowanych na terenie Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej. Fortyfikacje te, budowane w znacznym stopniu z inicjatywy Kazimierza Wielkiego, miały chronić stolicę jego państwa – Kraków – przed najazdami czeskimi z rejonu Śląska. Miejsca takie jak Olsztyn, Ogrodzieniec, Bobolice czy Rabsztyn to obiekty doskonale znane, będące symbolem epoki kazimierzowskiej. Dziś większość z nich to malownicze ruiny, rozłożone na wapiennych skałach Jury. Chętni do zobaczenia zamkowych obiektów mogą ruszyć też nieco na zachód, poza właściwy szlak Orlich Gniazd, i obejrzeć zamek w Będzinie czy też nowożytne obiekty położone na południe od konurbacji górnośląskiej. (...)
Zamki zakonne
Trzeci głównym fundatorem zamków w Polsce – po władcach i możnowładcach – były zakony rycerskie. Prym wiedli tu oczywiście Krzyżacy, którzy stworzyli prężne państwo na terenie ziemi chełmińskiej, Pomorza i Prus. Wypracowali on bardzo charakterystyczny typ nizinnego zamku gotyckiego, budowanego przede wszystkim z cegły – miał on formę czworokątną, wysokie mury i baszty i był bardzo dobrze przystosowany do obrony, stanowiąc ośrodek władzy zakonnej nad otaczającymi go terenami. Przykłady tego typu zamków znaleźć można na terenie województw warmińsko-mazurskiego, pomorskiego i kujawsko-pomorskiego, a do najważniejszych przykładów – oprócz słynnego na całą Europę stołecznego Malborka – należą obiekty w Gniewie, Bytowie, Kętrzynie, Nidzicy czy Radzyniu Chełmińskim. Na terenach dzisiejszej zachodniej Polski – województwa lubuskiego i zachodniopomorskiego – od pełnego średniowiecza znajdujących się pod silnymi wpływami niemieckimi, swoje posiadłości miały też inne zakony rycerskie: joannici i templariusze. W ramach zakładanych przez siebie komandorii budowali oni również niewielkie zamki, z których najlepiej zachowanymi są obiekty pojoannickie w Łagowie i Pęzinie. Specyficznym przykładem zamku powiązanego z zakonem jest też Otyń, w epoce nowożytnej przekształcony w… klasztor jezuitów.
Zamki duchowne
W średniowieczu duchowni – przede wszystkim biskupi – oprócz funkcji religijnych zajmowali też ważne miejsce w systemie feudalnym. Nie dziwi więc, że często byli oni też fundatorami zamków, które zabezpieczały ich domeny oraz stanowiły oparcie polityczne. Wyróżnić można dwa kompleksy zamków duchownych na terenie dzisiejszej Polski. Pierwszym jest rejon dawnego państwa krzyżackiego, gdzie biskupi pomezański i warmiński byli panami feudalnymi, podporządkowanymi władzy zakonu, jednocześnie zaś posiadającymi pewną niezależność. W wypadku pierwszego z biskupstw ślady tego znaleźć można m.in. w Kwidzynie i Szymbarku, natomiast do władztwa biskupów warmińskich zaliczyć można zamki m.in. w Reszlu, Olsztynie i Lidzbarku Warmińskim. Co istotne, były one budowane w tej samej formie, co zamki krzyżackie.
Na terenie Królestwa Polskiego ważnym panem feudalnym był natomiast biskup krakowski, który wystawił zamki m.in. w Iłży, Bodzentynie, Sławkowie, Lipowcu czy Siewierzu – w ostatnim z miejsc hierarchowie z Wawelu aż do upadku Rzeczpospolitej pełnili formalną funkcję książąt".
Czytaj więcej: https://histmag.org/Zamki-w-Polsce-Mapa-19463?fbclid=IwAR37vaP0sAoFLjNCaUTwolW0O8T_Z68ir2drxsvIZDWacrop-RQsJTSuIB4
źródła m.in.: http://wlaczpolske.pl/index.php?etap=10&i=911 ; https://www.facebook.com/groups/1408912459384161/user/100001127440736/ i poniższe linki
Zastał Polskę drewnianą, a zostawił murowaną - to każdy uczeń wie o królu Kazimierzu Wielkim. O niemoralnym prowadzeniu się ostatniego Piasta nie uczą jednak w szkołach, a Kazimierz Wielki był znanym kobieciarzem, miał kilka żon, utrzymywał na swoim dworze kochanki. (...)"Świadectwa pokuty Kazimierza Wielkiego
Wzniesiony w 1362 r. gotycki kościół św. św. Piotra i Pawła w Stopnicy to kościół ekspiacyjny, czyli pokutny. Jako zadośćuczynienie za zamordowanie ks. Boryczki Kazimierz Wielki miał wybudować sześć takich świątyń. Oprócz tej w Stopnicy, podobne powstały w Wiślicy, Sandomierzu, Szydłowie, Zagości i Kargowie". http://www.polskaniezwykla.pl/web/place/6475,stopnica-swiadectwa-pokuty-kazimierza-wielkiego.html
Utopienie Baryczki i Kościół Katarzyny
"Jan Długosz w swej kronice podaje, że powstanie klasztoru i kościoła było związane ze sprawą wikariusza katedry na Wawelu, Marcina Baryczki, który na polecenie biskupa krakowskiego, Bodzianty, udał się do króla Kazimierza Wielkiego, by zganić go za nadużycia moralne. Rozgniewany król kazał wikariusza utopić w Wiśle. Władca miał żałować tego czynu i w akcie ekspiacji za śmierć Baryczki ufundować kościół i klasztor św. Katarzyny. Tyle legenda. W rzeczywistości Kazimierz Wielki pragnął założyć uniwersytet i w związku z tym w 1342 roku sprowadził z Czech zakonników św. Augustyna – Ordo Fratrum Eremitarum Sancti Augustini, uważanych za najbardziej uczonych w ówczesnej Europie (...). Projekt budowy klasztoru i kościoła pw. św. Katarzyny, patronki szkół wyższych, wzorowany był na planie architektonicznym istniejącego wówczas augustiańskiego kolegium w Bolonii, gdzie istniał silny, tradycyjnie uznawany za pierwszy w Europie, ośrodek uniwersytecki, a od XV wieku szerzył się kult Matki Bożej Pocieszenia. Szesnastowieczny kronikarz, Marcin Bielski, pod rokiem 1342 zapisał, że król osobiście położył kamień węgielny pod budowę kościoła i klasztoru św. Katarzyny, a w jego fundamenty rzucił swój pierścień (...)." https://www.augustianie.pl/historia-augustianow-w-polsce-3/
"W całym opisie rządów Kazimierza Wielkiego, zawartym w Kronice katedralnej, sprawa Baryczki jako jedyna nacechowana jest negatywnymi konotacjami. Król w czasie swego panowania zaprowadził pokój w królestwie, stał na straży sprawiedliwości, był obrońcą uciśnionych, wrogiem złoczyńców, modernizatorem państwa, wielkim budowniczym zarówno kościołów, jak i zamków czy obwarowań miejskich. Walczył z Krzyżakami, odzyskał z ich rąk Kujawy i ziemię dobrzyńską; odbił Wschowę zajętą przez księcia żagańskiego; z powodzeniem, mimo przejściowych niedogodności, podbijał Ruś. W końcu wystawił w Krakowie wspaniałą ucztę, która godnie reprezentowała króla i jego królestwo. Tylko sprawa Baryczki stanowi rysę na kryształowym opisie rządów ostatniego Piasta na polskim tronie. Nie wiadomo o niej nic szczegółowego (...)" Czytaj więcej: https://histmag.org/Ksiadz-Baryczka-historia-pewnej-smierci-czasow-Kazimierza-Wielkiego-10462
"Wysłany przez biskupa krakowskiego do ich (kar kościelnych) wykonania wikary kościoła krakowskiego Marcin Baryczka udał się bez strachu do króla - i napominawszy go, osobiście wykonał polecenie biskupie. A król Kazimierz chociaż wtedy w gniewie obrzucił Marcina Baryczkę obraźliwymi słowami, to jednak nie podniósł ręki na niego. Lecz potem (pod wpływem) rycerzy i służby, którzy judzili już i tak rozjątrzonego króla i wyrażali przekonanie, że jest winien kary śmierci ten, kto odważył się z rozkazu biskupa straszyć króla, pobłażając zapalczywości, godzi się na straszny występek i poleca i nakazuje (król), żeby w dzień św. Łucji schwytano wspomnianego Marcina Baryczkę i by go następnej nocy utopił w Wiśle sługa i dworzanin króla (...)"
Dwa lata później król wysłał do papieża Klemensa VI do Awinionu poselstwo. Miało ono uzyskać od papieża łaskę rozgrzeszenia dla Kazimierza Wielkiego i stosowną pokutę.
Dodaje również Długosz:
"Dla zadośćuczynienia za zbrodnię wymurował również bardzo pięknie, wybudował i wzniósł kościoły w Sandomierzu, Stobnicy, Szydłowie, Zagościu i Kargowie."
Według tradycji król dokonał jako ekspiacji za swój czyn fundacji również kościoła Augustianów, w którym Baryczka miał być pochowany (tak naprawdę Augustianie byli na Kazimierzu już kilka lat wcześniej, ale legenda to legenda).' https://encyklopediakrakowa.pl/slawni-i-zapomniani/86-b/901-baryczka-marcin.html
artykuły powiązane:Król skandalist i gwałciciel, czy ofiara plotek?
' "(...) opowieść jest straszna. Główne role grają w niej młody polski królewicz i śliczna dwórka, do której młodzieniec ów poczuł miętę. On zostanie jednym z największych władców w historii Polski. Ona przez niego zginie. I zginie straszliwie - w hańbie i cierpieniu, nieludzko okaleczona, wystawiona na pośmiewisko jako dowód podłości i zdrady.
Dzieje się to w roku 1330. Na węgierski dwór królowej Elżbiety, z domu Łokietkówny, przyjeżdża jej młodszy brat, polski królewicz Kazimierz. Tatuś, Władysław Łokietek, wysłał tam swego dziewiętnastoletniego syna na krótkie wakacje, na których ten jednakowoż ma połączyć przyjemne z pożytecznym. Namówić potężnych sąsiadów do udziału w montowaniu koalicji antykrzyżackiej, a przy okazji nabyć trochę ogłady i liznąć wielkiego świata na wspaniałym, znakomitszym od wawelskiego, andegaweńskim dworze.
Kazimierz na Węgrzech zachowuje się tak, jak każdy dziewiętnastolatek spuszczony ze smyczy wymagającego ojca. Chce się zwyczajnie dobrze zabawić. W domu zostawił obowiązki i żonę, którą ojciec mu wybrał, kiedy Kazimierz był jeszcze małym Kaziem, miał ledwie 15 lat! (...) Na dworze siostry zjawia się sam i może do woli przebierać w pięknych pannach. A polski królewicz przyciąga kobiece spojrzenia. Jest przystojny - wysoki, smagły, czarnowłosy, bardzo jeszcze młody, a więc niewątpliwie mniej kudłaty i zarośnięty niż ten, którego znamy z portretów. Szybko wpada mu w oko Klara, piękna dwórka jego siostry. I wszystko wskazuje na to, że on jej też. Ale wcale nie tak łatwo namówić Klarę na schadzkę. Dziewczyna nie jest pierwszą lepszą - pochodzi ze znakomitego, magnackiego rodu Zachów, nauczono ją cenić swój dom i nazwisko, godnie się nosić, dbać o skromność i pilnować cnoty.
Jak jednak możecie się domyślać, im mocniej Klara się opiera, tym bardziej apetyt Kazimierza rośnie. I kiedy młodzieniec czuje, że nie wytrzyma już ani chwili dłużej, na scenę wkracza siostra naszego bohatera, królowa Elżbieta. Idzie w sukurs swemu usychającemu z pożądania braciszkowi i organizuje przemyślną schadzkę.
Królewicz leży w swojej komnacie, rzekomo złożony chorobą. Królowa w towarzystwie Klary idzie go odwiedzić i pod pierwszym lepszym pretekstem zostawia młodych sam na sam. Wtedy szybko się okazuje, że piękny Kazio nie jest złożony niemocą na tyle, by nie wziąć tego, na co ma ochotę. I kradnie Klarze wianek. Po dobroci czy gwałtem? O to do dziś spierają się historycy, ale czy to ma znaczenie? Nawet jeśli Klara też czuje do Kazimierza afekt, to zapewne się broni, jak każda ówczesna uczciwa panna. I zapewne broni się nieskutecznie..."
Źródło: Krew, królewicz i panna Anna Moczulska, autorka niezrównanego bloga Kobiety i historia
"Kazimierz Wielki był gwałcicielem. Kobiecie, którą wykorzystał odrąbano palce, ucięto nos i wargi (...) [jej brat] został rozerwany końmi, a resztki jego zmasakrowanego ciała rzucono psom na pożarcie (...) cała rodzina Záchów ma zostać wytępiona, aż do trzeciego stopnia pokrewieństwa. Na śmierć skazano siostrzeńców i siostrzenice Felicjana, a także wszystkie jego wnuczęta. Do siódmego stopnia pokrewieństwa karą były konfiskata majątku i dożywotnie niewolnictwo."
Porównaj teksty:
https://wielkahistoria.pl/kazimierz-wielki-byl-gwalcicielem-kobiecie-ktora-wykorzystal-odrabano-palce-ucieto-nos-i-wargi/
https://historia.wprost.pl/10325396/2/klara-zach-ofiara-gwaltu-kazimierza-wielkiego-czy-plotek-i-pomowien.html
"(...) tak kończy się tragiczna historia romansu królewicza Kazimierza i pięknej Klary. (...) Miłośników perfum może natomiast zainteresować rola, jaką w tej sprawie odegrała nasza własna pieszczoszka. Władczyni, dla której stworzono pierwsze w historii bestsellerowe perfumy, niepodzielnie władające olfaktorycznymi gustami Europy niemal aż do XVIII wieku (...) Bo tak, słynną Larendogrę, Wodę Królowej Węgier, odtworzoną niedawno przez Pollenę Aromę, skomponowano dla tej samej Elżbiety Łokietkówny".
Legendarna Woda toaletowa - dzięki niej błyszczysz w towarzystwie i promieniujesz wdziękiem nawet bez czterech palców!
"Larendogra (z fr. „woda królowej węgierskiej”, „woda węgierska”) – zapachowa woda toaletowa; także nalewka spirytusowa przygotowywana z 2 części ziela rozmarynu lekarskiego i 3 części niemal stuprocentowego alkoholu.
Powstanie larendogry przypisuje się królowej Elżbiecie, córce Władysława Łokietka i żonie króla węgierskiego Karola Roberta. Według tradycji, przede wszystkim dzięki cudownym właściwościom tego wyciągu królowej udało się żywotnie spędzić 59 lat na tronie Węgier i mimo zaawansowanego wieku zachować zdrowie i urodę. Zgodnie ze świadectwami kronikarzy wyglądała ona 20–30 lat młodziej niż w rzeczywistości. Alkohol niezbędny do sporządzania larendogry sprowadzała aż z Konstantynopola, gdzie jego produkcja stała na bardzo wysokim poziomie.
Polska Wielkiego Kazika w liczbach
Za panowania Kazimierza Wielkiego, w ciągu niespełna 40 lat: Polska przemieniła się z niewielkiego, prowincjonalnego kraju w państwo o całkiem imponującej powierzchni i imperialnych ambicjach.
Powierzchnia: W roku 1333 ostatni król z dynastii Piastów odziedziczył po ojcu ok. 115 tys. kilometrów kwadratowych, tj.głównie Wielkopolskę oraz Małopolskę. Dzięki sukcesom KW, w tym zajęciu Rusi Czerwonej Królestwo Polskie liczyło około 270 000 km2
Rozwój: Był to okres bezprecedensowego rozwoju sieci miast (fundowanych na prawie niemieckim). W stosunku do okresu wcześniejszego liczba miast uległa podwojeniu, w Małopolsce zaś niemal potrojeniu. Zdaniem Marii Boguckiej i Henryka Samsonowicza w całym kraju nowych miast mogło powstać za Kazimierza Wielkiego przeszło 100.
Obronność: Za panowania ostatniego Piasta wzniesiono ok. 50 zamków królewskich, ok. 30 miast uzyskało nowoczesne fortyfikacje.
Wojsko: Przyjmuje się, że Władysław Łokietek był w stanie zmobilizować około 5000-6000 zbrojnych. Za Kazimierza Wielkiego możliwości mobilizacyjne Polski potroiły się, sięgając liczby 15 000-18 000 żołnierzy.
ludność: XIV wiek to najwcześniejsza epoka, dla jakiej da się choćby w przybliżeniu wyliczać wielkość populacji Polski, a to za sprawą rejestrów świętopietrza. Zależnie od przyjętej metodologii oceniano, że główne prowincje kraju (Małopolska, Wielkopolska, Mazowsze) liczyły od przeszło 650 tys. do 1,2 miliona osób. Po przyłączeniu Rusi Czerwonej Królestwo Polskie było państwem niemal dwumilionowym.
Stany: Według bardzo przybliżonych szacunków Feliksa Kiryka 10% – rycerstwo.70% ludności Polski stanowili chłopi, 20% mieszkańcy miast (gdzie od ⅓ do ½ ich populacji stanowił plebs – „wyrobnicy, furmani i służba domowa, słowem ludzie najmujący się do wszelkiego rodzaju prac w domach kupców i rzemieślników”); liczbę Duchowieństwa szacuje się na ok. 1% - 14 tys. , z czego połowa to księża, a połowa zakonnicy i zakonnice, rozmieszczeni w ok. 300 klasztorach,
Stolica: Kraków liczył wówczas około 10 000 mieszkańców. Z tego 50% stanowili Polacy, 35% Niemcy, 8% Żydzi, 5% Węgrzy,
Dochody: Co roku uzyskiwano dochody w kwocie od 70 000 do 95 000 grzywien, a więc około jednej tony złota. Dla porównania królowie Anglii zarabiali rocznie 1,7 tony złota, a królowie Francji – aż 7,7 ton. Główne źródło zarobków stanowiły krakowskie żupy solne. Roczny czynsz dzierżawny z nich wynosił zawrotne 18 000 grzywien. Tym samym ta jedna kopalnia odpowiadała za nawet ¼ wszystkich wpływów do monarszego skarbca! - oprac. na podstawie: https://wielkahistoria.pl/polska-kazimierza-wielkiego-w-liczbach-zaskakujace-dane-i-statystyki/
film z 2021 roku: ŚWIETNE 3 MINUTY - żiżka?? - Nieaktywny: https://youtu.be/bOWS0C8fhTo?t=1 https://youtu.be/bOWS0C8fhTo?t=1 ;
7. 4. Bratanki i baranki... czyli zbratanie z Węgrami i Litwą (Unie polsko-węgierska i polsko-litewska)
https://youtu.be/vZooBISfsw0
1. Polska pod panowaniem Ludwika Andegaweńskiego (Węgierskiego)
a. umowy dynastyczne z Andegawenami
b. śmierć Kazimierza Wielkiego w 1370 r. – wygaśnięcie dynastii Piastów
c. na tronie polskim zasiadł Ludwik Andegaweński (1370 r.)
d. rządy Ludwika Węgierskiego to okres polsko-węgierskiej unii personalnej
e. w imieniu króla władzę sprawowała Elżbieta Łokietkówna
f. poszczególnymi ziemiami zarządzali starostowie
g. w 1374 r. Ludwik Węgierski nadał szlachcie polskiej przywilej koszycki
– w zamian za zgodę na dziedziczenie tronu po kądzieli
– podatek łanowy został zmniejszony (z 12 gr!) do 2 groszy od łana chłopskiego
3. Początek unii polsko-litewskiej
a. po śmierci Ludwika w 1384 r. królem Polski została Jadwiga
b. zawarcie polsko-litewskiej unii w Krewie – 1385 r.
– książę litewski Jagiełło miał poślubić Jadwigę Andegaweńską
– warunkiem zawarcia małżeństwa był chrzest Jagiełły i całej Litwy
– w 1386 r. odbyła się koronacja Władysława Jagiełły
– współpracę polsko-litewską zaburzał Witold
c. znaczenie Jadwigi Andegaweńskiej
– odzyskała Ruś Halicką
– odnowiła Akademię Krakowską – Uniwersytet Jagielloński
– Jadwiga Andegaweńska zmarła bezdzietnie w 1399 r.
4. Panowanie Jagiełły po śmierci Jadwigi Andegaweńskiej w 1399 r.
a. panowie polscy uznali ciągłość władzy Władysława Jagiełły
b. w 1413 r. została zawarta nowa polsko-litewska unia w Horodle
– ustanawiała unię personalną
– Polska i Litwa miały uzgadniać wybór nowego króla
– pięćdziesięciu rodom litewskim nadano polskie herby i przywileje
c. przywileje jedlneńsko-krakowskie z 1430 i 1433 r.
– nadane w zamian za zgodę na dziedziczenie tronu przez Władysława III
– wprowadzały zakaz więzienia szlachcica i pozbawiania go majątku bez wyroku sądowego
Pracuj ze źródłami:
Przywilej koszycki
Fragment umowy w Krewie z 14 VIII 1385 r.
- Mickiewicz:
- POWIEŚĆ WAJDELOTY.
Wieźli łupy bogate, w zamkach i cerkwiach zdobyte.
Tłumy brańców niemieckich z powiązanemi rękami,
Ze stryczkami na szyjach, biegą przy koniach zwycięzców:
Poglądają ku Prusom — i zalewają się łzami,
Poglądają na Kowno — i polecają się Bogu!
W mieście Kownie pośrodku ciągnie się błonie Peruna,
Tam książęta litewscy, gdy po zwycięstwie wracają,
Zwykli rycerzy niemieckich palić na stosie ofiarnym. (...)"
Rewolucja kulturowa Władysława Jagiełły- Unia w Krewie: polska duma z niesienia pochodni cywilizacji vs łże-chrzest karierowiczów i koniunkturalistów
Czy wiesz że...
-Jadwiga Andegaweńska modliła się SIEDEM RAZY dziennie i każdego dnia brała udział we mszy świętej?
- Litwini gdy dowiedzieli się że mają być ochrzczeni zbuntowali się: wzniecając Bunt Świdrygiełły: reakcja elit prawosławnych na wieść o zmianie kierunku rozwoju o 180 stopni - https://youtu.be/iKGpWBazI6I?t=1009 (3 minuty: do 20 min.)
Audycja prof. Nowaka: https://www.youtube.com/watch?v=iEp0L-9KxY0&ab_channel=ZPBP
- zobaczmy co pisze Wikipedia:
unia w Horodle/unia horodelska- 2 października 1413 roku w Horodle zawarto unię potwierdzającą ścisły związek między Polską i Litwą. To kolejny, po porozumieniu w Krewie, krok ku zjednoczeniu obu państw. Postanowienia polityczne zawarto w dwóch krótkich punktach:
Witold składa przysięgę wierności i dożywotnio obejmuje godność wielkiego księcia litewskiego, po jego śmierci o następcy zadecydują panowie polscy.
Druga część aktu była znacznie ważniejsza. Rody rycerstwa polskiego adoptują 47 rodów bojarskich. Katolicka szlachta litewska otrzymuje przywileje i prawa własności, które upodabniały jej status do statusu szlachty koronnej. – Następuje ujednolicenie przywilejów dla szlachty w obu częściach państwa, ale też zbratanie się i ścisłyalians polityczno-towarzyski elity obu państw
De facto dochodzi do włączenia Litwy do Polski, co jest zrównoważone poprzez samodzielność Witolda – niekwestionowanego przywódcę księstwa i rządzącej w nim grupy.
Tym samym w Horodle po raz kolejny podkreślono trwałość związku Polski i Litwy.
To, co wydawało się czasową unią personalną, przemieniło się w związek dwóch państw, społeczeństw i kultur. Był to początek wyboistej drogi w kierunku unii lubelskiej i powstania Rzeczpospolitej Obojga Narodów. "Chodziło z jednej strony o ułożenie stosunków między dwoma oponentami, wielkimi przywódcami tej epoki - Władysławem Jagiełłą i jego bratem stryjecznym Witoldem, a z drugiej o ustalenie związku dwóch państw i społeczeństw" Historycy twierdzą, że unia horodelska jest wzorem współpracy dla jednoczącej się Europy. - Dwóch władców, mimo wzajemnej rywalizacji, potrafiło zdobyć się na kompromis
https://muzhp.pl/pl/e/73/unia-horodelska
"Kalendarium:
- 1385 – unia krewska– książę Litwy, Jagiełło, został poprzez małżeństwo (faktyczne i polityczne) z Jadwigą królem Polski, łącząc unią dwa państwa. W zamian miał przejść wraz ze swoim ludem na chrześcijaństwo, walczyć z Krzyżakami i wypuścić jeńców. Rok później został ochrzczony jako Władysław Jagiełło oraz koronowany. Unia krewska rozpadła się w 1399 roku, po śmierci Jadwigi.
- 1401 – unia wileńsko-radomska – potwierdzona i zmieniana w Wilnie i Radomiu – była efektem bezdzietnej śmierci Jadwigi i porażki Litwy w bitwie nad Worsklą. Witold (kuzyn Jagiełły) miał sprawować rządy na Litwie, a po jego śmierci władza miała wrócić do Władysława.
- 1413 – unia horodelska w Horodle – wprowadziła instytucję odrębnego wielkiego księcia na Litwie. Ustalono też, że decyzje dotyczące krajów mają zapadać przy współudziale szlachty polskiej i litewskiej, co było gwarancją odrębności Litwy.
- 1432 (1432–34) – unia grodzieńska w Grodnie
- 1440–1447 – zawieszona w czasie, gdy wielkim księciem litewskim, wbrew panom polskim (w myśl unii horodelskiej), został Kazimierz IV Jagiellończyk, oraz po śmierci króla Władysława Warneńczyka w roku 1444, w czasie trzech lat bezkrólewia
- 1447 – Zbigniew Oleśnicki koronował na króla Polski Kazimierza Jagiellończyka – wznowienie unii personalnej
- 1499 – unia krakowsko-wileńska
- 1501 – unia mielnicka w Mielniku
- 1569 (1 lipca) – unia lubelska – powstanie Rzeczypospolitej Obojga Narodów." Za Wikipedia:
Państwo od Morza do morza?
W 1387 roku hospodar mołdawski Piotr przysiągł wierność Koronie Królestwa Polskiego. Przez kolejne wieki większość tamtejszych władców składało nam hołd. Nawet najwybitniejszy hospodar, Stefan Wielki, publicznie zgiął kark przed królem Polski.
Gdy Mołdawia wymknęła nam się z dłoni, hetman Jan Zamoyski w 1595 roku osadził na tronie Jeremiego Mohyłę. Nowy hospodar uznał Mołdawię za polską prowincją, a plany zakładały nawet wcielenie kraju do Polski i nadanie Mohyle tytułu wojewody.
5 lat później Michał Waleczny zjednoczył wszystkie rumuńskie ziemie – Wołoszczyznę, Mołdawię i Siedmiogród, zrzucając z tronu Jeremiego Mohyłę. Zamoyski szybko odbił Mołdawię i pokonał Michała. Wołosi uznali za hospodara młodszego brata Jeremiego. Jeszcze w tym samym roku polski pułk wyparł Turków z Bukaresztu. Tak oto dotarliśmy do Dunaju!
6. Silne oparcie nad Morzem Czarnym
W 1394 roku Władysław Jagiełło przyłączył do Polski Podole. Na jego terenie leżał czarnomorski port Chadżibej, czyli… Odessa! Trzydzieści lat później wybudowano obok kolejny polski przyczółek nad Morzem Czarnym – Czarnogród.
Niestety, w 1430 roku władzę na Litwie przejął Świdrygiełło – kanalia jakich mało. Uwięził Jagiełłę, a w zamian za uwolnienie król przekazał mu m.in. oba porty czarnomorskie. Sytuację uratowało dwóch szlachciców, którzy przekazali wiadomość, by nie wydawać zamków. Przesłali ją zwiniętą w rulon i oblaną woskiem, udając, że to… świeca.
https://ciekawostkihistoryczne.pl/2016/02/08/czy-polska-byla-najpotezniejszym-imperium-na-kontynencie-mamy-na-to-10-dowodow/
Gdy Mołdawia wymknęła nam się z dłoni, hetman Jan Zamoyski w 1595 roku osadził na tronie Jeremiego Mohyłę. Nowy hospodar uznał Mołdawię za polską prowincją, a plany zakładały nawet wcielenie kraju do Polski i nadanie Mohyle tytułu wojewody.
5 lat później Michał Waleczny zjednoczył wszystkie rumuńskie ziemie – Wołoszczyznę, Mołdawię i Siedmiogród, zrzucając z tronu Jeremiego Mohyłę. Zamoyski szybko odbił Mołdawię i pokonał Michała. Wołosi uznali za hospodara młodszego brata Jeremiego. Jeszcze w tym samym roku polski pułk wyparł Turków z Bukaresztu. Tak oto dotarliśmy do Dunaju!
6. Silne oparcie nad Morzem Czarnym
W 1394 roku Władysław Jagiełło przyłączył do Polski Podole. Na jego terenie leżał czarnomorski port Chadżibej, czyli… Odessa! Trzydzieści lat później wybudowano obok kolejny polski przyczółek nad Morzem Czarnym – Czarnogród.
Niestety, w 1430 roku władzę na Litwie przejął Świdrygiełło – kanalia jakich mało. Uwięził Jagiełłę, a w zamian za uwolnienie król przekazał mu m.in. oba porty czarnomorskie. Sytuację uratowało dwóch szlachciców, którzy przekazali wiadomość, by nie wydawać zamków. Przesłali ją zwiniętą w rulon i oblaną woskiem, udając, że to… świeca.
https://ciekawostkihistoryczne.pl/2016/02/08/czy-polska-byla-najpotezniejszym-imperium-na-kontynencie-mamy-na-to-10-dowodow/
7. 5. 1410- Nagie miecze, bogurodzica i zero jeńców.
- fenomen w historii polskiej kinematografii.
- 60 latach od wejścia na ekrany
- rekord oglądalności (ponad 32 miliony widzów!!!).
- nic a nic się zresztą nie zestarzał, wciąż porywając swym rozmachem oraz przepychem wielowątkowej opowieści.
- Prawdziwe arcydzieło, jak stwierdził sam Martin Scorsese.
Krzyżacy - edycja Hollywoodzka https://youtu.be/pnpodlPMHMk ; sama bitwa (naście minut): https://youtu.be/YBs4a4Io49I?t=4
1. Pogorszenie się stosunków Polsko-krzyżackich na początku XV w.
a. kontynuacja najazdów krzyżackich na Litwę mimo przyjęcia przez nią chrztu
b. zacieśnienie antykrzyżackiej współpracy polsko-litewskiej
c. konflikt o pograniczne Drezdenko – lennik przeszedł na stronę krzyżacką
d. dążenie polskich możnych i rycerstwa do odzyskania ujścia Wisły
e. rywalizacja o Żmudź
– zrzeczenie się przez Witolda Żmudzi na rzecz Krzyżaków – 1398 r.
– wybuch powstania na Żmudzi
f. Wypowiedzenie wojny Polsce przez wielkiego mistrza Ulricha von Jungingena – 1409 r.
2. Wielka wojna z zakonem (1409-1411 r.)
a. działania zbrojne w 1409 r.
– atak krzyżacki na Wielkopolskę i Mazowsze
– zajęcie przez Krzyżaków ziemi dobrzyńskiej
– zawarcie rozejmu
a. kontynuacja najazdów krzyżackich na Litwę mimo przyjęcia przez nią chrztu
b. zacieśnienie antykrzyżackiej współpracy polsko-litewskiej
c. konflikt o pograniczne Drezdenko – lennik przeszedł na stronę krzyżacką
d. dążenie polskich możnych i rycerstwa do odzyskania ujścia Wisły
e. rywalizacja o Żmudź
– zrzeczenie się przez Witolda Żmudzi na rzecz Krzyżaków – 1398 r.
– wybuch powstania na Żmudzi
f. Wypowiedzenie wojny Polsce przez wielkiego mistrza Ulricha von Jungingena – 1409 r.
2. Wielka wojna z zakonem (1409-1411 r.)
a. działania zbrojne w 1409 r.
– atak krzyżacki na Wielkopolskę i Mazowsze
– zajęcie przez Krzyżaków ziemi dobrzyńskiej
– zawarcie rozejmu
b. Bitwa pod Grunwaldem – 15 lipca 1410 r.
– przemarsz wojsk polskich w kierunku Malborka – most na Wiśle
– Krzyżacy po raz pierwszy w polu użyli artylerii
– odwrót wojsk litewskich i ich powrót na pole bitwy
– zwycięstwo wojsk polsko-litewskich
– śmierć na polu bitwy wielkiego mistrza Ulricha von Jungingena
– nowym mistrzem Henryk von Plauen
c. oblężenie Malborka zakończyło się niepowodzeniem
d. pierwszy pokój toruński – 1411 r.
– Krzyżacy mieli zwrócić Polsce ziemię dobrzyńską
– Litwa odzyskała Żmudź do śmierci Władysława i Witolda
– Krzyżacy zostali zobowiązani do wypłacenia Polsce odszkodowania
3. Walka dyplomatyczna na soborze w Konstancji
a. skład delegacji polskiej
– arcybiskup Mikołaj Trąba
– Pawłeł Włodkowic wygłosił traktat – O władzy cesarza i papieża nad niewiernymi
– Zawisza Czarny
b. traktat Pawła Włodkowica o nawracaniu niewiernych
4. Stosunki polsko-krzyżackie po wielkiej wojnie z zakonem
a. tzw. wojna głodowa – 1414 r
b. polsko-krzyżacka wojna w latach 1431-1435
– przemarsz wojsk polskich w kierunku Malborka – most na Wiśle
– Krzyżacy po raz pierwszy w polu użyli artylerii
– odwrót wojsk litewskich i ich powrót na pole bitwy
– zwycięstwo wojsk polsko-litewskich
– śmierć na polu bitwy wielkiego mistrza Ulricha von Jungingena
– nowym mistrzem Henryk von Plauen
c. oblężenie Malborka zakończyło się niepowodzeniem
d. pierwszy pokój toruński – 1411 r.
– Krzyżacy mieli zwrócić Polsce ziemię dobrzyńską
– Litwa odzyskała Żmudź do śmierci Władysława i Witolda
– Krzyżacy zostali zobowiązani do wypłacenia Polsce odszkodowania
3. Walka dyplomatyczna na soborze w Konstancji
a. skład delegacji polskiej
– arcybiskup Mikołaj Trąba
– Pawłeł Włodkowic wygłosił traktat – O władzy cesarza i papieża nad niewiernymi
– Zawisza Czarny
b. traktat Pawła Włodkowica o nawracaniu niewiernych
4. Stosunki polsko-krzyżackie po wielkiej wojnie z zakonem
a. tzw. wojna głodowa – 1414 r
b. polsko-krzyżacka wojna w latach 1431-1435
Malbork (4 min): https://www.facebook.com/ngcpl/videos/364802058418846
Ślązacy po obu stronach sporu: Krzyżacy - jak to było naprowdy
Niklas Pieron: https://youtu.be/Rxv9ZTgT4ns?si=_k8WLo0ckfRZJEGi&t=8
np. 33 min śmierć Wielkiego Mistrza: https://youtu.be/8w3aeShfPVQ?t=1990
- "Na czele Ślązaków walczących w bitwie stanął książę Konrad VII Biały, postawiony przed dramatycznym wyborem między rycerskimi ideałami a politycznymi rozgrywkami. U jego boku stawili się przedstawiciele znamienitych śląskich rodów – jedni kierowani lojalnością wobec suwerena, inni skuszeni wizją bogactwa i chwały. Szeregi Zakonu zasilili m.in. Kaspar von Niebelschütz, Hans/Hannus von Tader czy Dietrich von Kottulin.
- (...) postać Konrada, który wpierw walcząc przeciwko Polakom, w ostateczności stał się zwolennikiem króla Władysława Jagiełły, (...) "
- "Ślązacy walczyli pod Grunwaldem po obu stronach. Nieliczni (za Codex epistolaris Vitoldi: jedynie 34 rycerzy, przede wszystkim z księstw siewierskiego, oświęcimskiego i zatorskiego) po stronie wojsk Jagiełły, wśród których najznaczniejszym był Krystyn Starszy z Koziegłów w księstwie siewierskim. Jedną z najliczniejszych po stronie Zakonu chorągwią oleśnicką dowodził Konrad VII Biały, młodziutki, wówczas prawdopodobnie zaledwie 16-letni, książę oleśnicki. Ślązacy zgrupowani byli jeszcze w trzech innych chorągwiach.
- W bitwie po stronie Zakonu uczestniczyli przedstawiciele aż stu śląskich rodów rycerskich, w sumie 214 rycerzy, z których każdy przyprowadził mniejszy lub większy oddział zaciężny i którzy stanowili – obok szlachty pomorskiej – najliczniejszą grupę.
- Wg księgi płac żołdu Zakonu Niemieckiego największy górnośląski oddział przyprowadził Dietrich z Kotulina: 57 kopijników, każdemu kopijnikowi zawsze towarzyszyło 2 strzelców. Oddział pana na Kotulinie liczył zatem co najmniej 171 osób!
- Inni rycerze, których z całą pewnością można zidentyfikować jako Górnoślązacy to np. bracia Heyncze, Czenko, Gonczel, Pryczlaw, Hermann i Wenczlaw Borsnicz (ród władający Kopicami), Hanusz Tader (ród wielokrotnie występujący w dokumentach bytomskich), Heyncze, Hannusz i Jorge Stosch (Stoś – ród mający wówczas dobra m. in. na pograniczu raciborsko-opawskim), Hannusz, Heynemann i Heyncze Twardawa, Henryk z Krapkowic". https://www.slazag.pl/krzyzacy-slazacy-i-piwo-freundenthal-pod-grunwaldem-bylismy-po-obu-stronach
Bitwa pod Grunwaldem - przebieg:
siły:
- świadkowie, kronikarze i historycy nie poznali dokłądnych danych co do liczebności stron; większość zakłada iż krzyżacy mieli o 1/2 lub 1/3 mniej wojsk niż sprzymierzeni
- można założyć, że liczebność rycerstwa wojsk krzyżackich i polskich była podobna (nie licząc litewskich), dlatego że DZIĘKI dŁUGOSZOWI WIEMY, IŻ:
- 50 chorągwi polskich (w tym lennicy z Mazoswsza, Mołdawi, etc. i najemnicy czescy);
- 51 chorągwi Krzyżackich (w tym ok. 230-170 braci zakonnych),
- zakładając ok. 400 rycerzy w chorągwi; można oszacować ilość uczestników po obu stronach na 20 tys. rycerzy
- Wojsko Polskie to 20 tys. zakutych w stal rycerzy (pod Grunwaldem nie było polskiej piechoty, wiemy o tym m.in. z tempa marszu, które wynosiło ponad 30 kilometrów dziennie);
- ponieważ część chorągwi krzyżackich to chorągie piesze (szacunkowo 5 tys. osób: kusznicy, obsługa armat, etc.), można zakładać, że Krzyżacy mieli ok. 15 tys. rycerzy
- Nie znamy dokładnej liczby wojsk litewskich, ich liczebność szacuje się na ok. 15 tys. jeźdźców (w tym Tatarów, Rusinów, etc.)
straty:
- zginęło ok. 200 braci zakonnych, a więc niemal cała elita państwa
- świadkowie i współcześni szacowali straty "chrześcijan" (Krzyżaków?) na od 8 do 18 tys.;
- po stronie Krzyżaków, np. Wikipedia podaje łącznie 22 tys. strat, a więc ok. 80% stanu wyjściowego (!), dokładnie 8 tys. zabitych; 14 tys. pojmanych; po stronie sprzymierzonych - dziesięciokrotnie mniejsze! tj. 2-3 tysiące (!)
- wynika z tego, że z pola bitwy zdołął uciec jedynie co piąty żołnierz krzyżacki (!); potwierdzac mogą to fragmentaryczne dane źródłowe, które podają, że po stronie krzyżackiej przetrwało np. co czwarty żołnierz z Gdańska i ok. 1500 z kilku tysięcy najemników;
- Polacy wzięli do niewoli znaczną liczbę krzyżackich sojuszników (księcia Konrada VII z Oleśnicy na Śląsku, księcia pomorskiego Kazimierza V), "rycerzy gości" i najemników (Jeden z nich niejaki Holbracht von Loym musiał zapłacić 150 kop groszy praskich, czyli ponad 30 kg srebra, co współcześnie wycenioć by można na blikso 2 miliony złotych!)
- większość zwykłych jeńców Polscy wypuścili z niewoli wkrótce po bitwie pod warunkiem, że zgłosza się oni sami do Krakowa 11.11.1410 roku
- za jęńców Polacy zarządali olbrzymiej kontrybucji/okupu
- sam Jagiełło oceniał straty Polskie jako niewielkie; Długosz wymienił tylko 12 (sic!) poległych polskich rycerzy
- duże straty wywołała dopiero epiedemia pod Malborkiem (Litwini mieli żekomo straić połowę ludzi)
Czeska wizja obraz Muchy - Po bitwie pod Grunwaldem (Braterstwo Słowian)
Alfons Mucha przedstawił pobojowisko po bitwie pod Grunwaldem w czasie liczenia strat. "Zatroskany król Władysław II Jagiełło w rzymskiej kolczudze i hełmie stoi na pagórku i ogląda zwłoki zabitych zakrywając twarz lewą dłonią. Po prawej u podnóża pagórka z krzyżem na piersi leży martwy wielki mistrz zakonu krzyżackiego Ulrich von Jungingen. Za królem po prawej w zbroi i szerokim hełmie stoi Jan Sokol z Lamberka a po lewej od niego Jan Žižka. Obraz Muchy to wizja pacyfistyczna pokazująca pożogę, śmierć i zniszczenie.
Alfons Mucha - najbardziej znany i ceniony czeski artysta "był geniuszem wyrafinowanego, pełnego wdzięku Art Nouveau, w ramach którego stworzył swój własny, niepowtarzalny styl". Nim trafił w szeroki świat Wiednia itp. jako natolatek żył na Morawach, które pozostały w jego serc na zawsze. Następnie odbył studia w Monachium, dekadę życia spędził w Paryżu,, z resztę w Nowym Jorku. malarz musiał przebyć długą drogę, poprzez style i kontynenty, aby stworzyć ten „słowiański” obraz....
Alfons Mucha, był „trochę” Polakiem, gdyż mama jego mamy była Polką (Jan Matejko by natomiast w połowie Polakiem a w połowie... Czechem, jego tata - František Xaver Matějk był nauczycielem muzyki spod Hradca Kralové). Podtytuł omawianego obrazu w takim kontekście nabiera nowego wyrazu.
Czytaj więcej: https://histmag.org/Bitwa-pod-Grunwaldem-wedlug-Alfonsa-Muchy-21931
Czytaj więcej: https://histmag.org/Bitwa-pod-Grunwaldem-wedlug-Alfonsa-Muchy-21931
ciekawostki:
- Walczyć po stronie Krzyżaków opłacało się dużo (sześć razy!) bardziej!
- Zakon Najświętszej Marii Panny każdemu zwerbowanemu rycerzowi wypłacał 23 guldeny miesięcznie (11,5 grzywny srebra),
- podczas gdy strona polska płaciła jedynie 5 grzywien na trzy miesiące;
- Jedna grzywna srebra = (kopa=60 sztuk monet praskich)= 48 groszy praskich / wartość 2 krów.
- Co można było za to kupić? http://ceko.com.pl/s_bedzin_historia_14wiek_grzywna.php
"Bogurodzica stanowiła istotny element rywalizacji duchowej między Polakami a Krzyżakami. Polacy walczyli pod Grunwaldem bronią swych wrogów: orężem i narzędziami walki duchowej, wśród których najlepszym była właśnie Bogurodzica" - pisał Jean-Philippe Hashold zob.: https://rcin.org.pl/Content/117959/WA248_111932_P-I-30_hashold-dlaczego_o.pdf
"W zwyczaju było śpiewanie pieśni religijnej podczas bitwy; Polacy śpiewali
Bogurodzicę, Krzyżacy zaś Crist ist entstandin. Polacy wybrali pieśń w języku
narodowym, chociaż ich literatura była wówczas przeważnie łacińska; mogli np.
śpiewać Christus surrexit. Bogurodzica zaczyna się jak pieśń maryjna:
Bogurodzica dziewica, Bogiem sławiena Maryja,
U twego syna Gospodzina matko zwolena, Maryja!
Zyszczy nam, spu(ś)ci nam.
Kyrieleison.
Twego dzieła Krzciciela, bożycze,
Usłysz głosy, napełń myśli człowiecze.
Słysz modlitwę, jąż nosimy,
A dać raczy, jegoż prosimy:
A na świecie zbożny pobyt,
Po żywocie ra(j)ski przebyt.
Kyrieleison.
Polacy bardzo trafnie wybrali Bogurodzicę. Walcząc przeciw Zakonowi, walczyli jednocześnie o umocnienie Polski w trzech wymiarach:
1) Jako państwa z własnym językiem (...)
2) Jako państwa przestrzegającego zasady Pax Christiana, którą Krzyżacy, ale także inne narody chrześcijańskie (np. Francja, Anglia, Niemcy) często naruszały. Narody te dostarczały Zakonowi rycerzy, którzy poszukiwali przygód i zbawienia wiecznego w krucjatach przeciw poganom, nie troszcząc się o obronę ziem już chrześcijańskich - stąd pieśń religijna, w której pojawia się obraz Maryi. Jej kult był szeroko rozprzestrzeniony w całej Europie chrześcijańskiej, postać Jej była niejako znakiem rozpoznawczym prawowitych chrześcijan.
3) Śpiewając religijną pieśń maryjną Polacy potwierdzają swoją równorzędną pozycję wobec Zakonu, który bez ceremonii próbuje podporządkować sobie ziemie polskie. Bogurodzica jest pieśnią polityczną zaadresowaną wprost do Zakonu, również posługującego się obrazem Maryi. Polacy powierzają się Jej opiece w walce z Krzyżakami, którzy głoszą, że Ona jest ich patronką i że dla Niej chcą zbudować państwo w Prusach".
Jak w rezultacie najazdu sojuszników Krzyzackich - Węgrów, powstały pierwsze osady na prawie Wołoskim: https://www.facebook.com/gminaochotnica/photos/a.1048819925210441/4907546046004457
Czy Jagiełłło gościł w Cieszynie? Co ze sobą zabrał? Jak go przyjmowano i co z tego wyniknęło?Kultura średniowiecza to m.in. turnieje rycerskie, jak ten rozegrany w 1412 roku w Cieszynie...
Dni Noszaka bramą do wydarzeń sprzed 650... lat https://youtu.be/O_QC8GsjNtM?t=1: https://youtu.be/AA-jKPU999w?t=1;
Czy Jagiełłło gościł w Cieszynie? Co ze sobą zabrał? Jak go przyjmowano i co z tego wyniknęło?
Dokładnie 610 lat temu w niedzielę przed św. Wawrzyńcem, a więc 7 sierpnia 1412 roku król polski Władysław Jagiełło powrócił do Krakowa. By się tam znaleźć musiał przejechać przez Księstwo Cieszyńskie i sam Cieszyn (a także Skoczów etc.) Jak zapisał Jan Długosz: Władysław [Jagiełło] król polski z powrotem do swego królestwa udawszy się przez Trenczyn, (...) przybył do ziemi morawskiej (...). Z Morawy przez Jiczyn, Przyborów i Cieszyn, wjechawszy do granic swego królestwa w niedzielę przed dniem św. Wawrzyńca przybył do Krakowa, dokąd wstępując kazał nieść przed sobą jawnie i uroczyście koronę Królestwa Polskiego, miecz, jabłko i berło, oddane sobie na Węgrzech przez króla Zygmunta...
"Władysław Jagiełło spędził na dworze Bolesława I cieszyńskiego dwa dni. Podziwiał tutaj wspaniały turniej rycerski, uczestniczył w ucztach, a przede wszystkim omówił z księciem warunki zamążpójścia swojej siostrzenicy - księżniczki mazowieckiej Eufemii. Pertraktacje przedmałżeńskie wypadły pomyślnie, gdyż już 26 listopada 1412 roku w Wiślicy, książę Bolesław żeni się z Eufemią, córką Siemowita IV, księcia mazowieckiego i Aleksandry Olgierdówny, siostry króla polskiego Władysława Jagiełły.
Wizyta Władysława Jagiełły, jaka miała miejsce na początku sierpnia 1412 roku, była jedynym momentem w historii, kiedy mieszkańcy Cieszyna mieli okazję zobaczyć insygnia koronacyjne królów Polski w swoim mieście. Wśród insygniów znalazł się również legendarny miecz koronacyjny królów polskich - Szczerbiec. Dziś możemy się jedynie tego domyślać, ale z dużym prawdopodobieństwem należy stwierdzić, że polskie insygnia koronacyjne na czas pobytu króla, złożone i wystawione zostały w kaplicy zamkowej pw. św. Mikołaja i św. Wacława.
7. 6. Narodziny Drakuli, Władek bez głowy i Kazik co kochał 13.
Ostatni Krzyżowiec Europy czyli Synowie -Jagiellnowie (i Drakula!)
Pod panowaniem Władysława Warneńczyka i Kazimierza Jagiellończyka
1. O'Błędny rycerz Władysław III Warneńczyk
a. po śmierci Władysława Jagiełły na tron polski wstąpił Władysław III Warneńczyk – 1434 r.
– faktyczne rządy sprawował biskup Zbigniew Oleśnicki
– na Litwie rządził Kazimierz Jagiellończyk
b. w 1440 r. Władysław Warneńczyk zasiadł na tronie węgierskim – unia personalna
c. wojna węgiersko-turecka
– zwycięstwo nad wojskami tureckimi w 1443 r. ( zawarto rozejm na 10 lat)
– zerwanie rozejmu przez Węgry i wyprawa do Turcji
– klęska wojsk węgierskich pod Warną i śmierć Władysława Warneńczyka – 1444 r.
d. objęcie tronu polskiego przez Kazimierza IV Jagiellończyka – 1447 r.
a. po śmierci Władysława Jagiełły na tron polski wstąpił Władysław III Warneńczyk – 1434 r.
– faktyczne rządy sprawował biskup Zbigniew Oleśnicki
– na Litwie rządził Kazimierz Jagiellończyk
b. w 1440 r. Władysław Warneńczyk zasiadł na tronie węgierskim – unia personalna
c. wojna węgiersko-turecka
– zwycięstwo nad wojskami tureckimi w 1443 r. ( zawarto rozejm na 10 lat)
– zerwanie rozejmu przez Węgry i wyprawa do Turcji
– klęska wojsk węgierskich pod Warną i śmierć Władysława Warneńczyka – 1444 r.
d. objęcie tronu polskiego przez Kazimierza IV Jagiellończyka – 1447 r.
2. Wojna trzynastoletnia (1454-1466 r.)
a. geneza wojny trzynastoletniej
– kryzys w państwie krzyżackim spowodowany klęską pod Grunwaldem
– powstanie Związku Pruskiego (1440 r.) w państwie zakonnym
– wybuch antykrzyżackiego powstania miast pruskich – 1454 r.
– poselstwo Związku Pruskiego do króla Kazimierza IV Jagiellończyka (Jan Bażyński)
– włączenie państwa zakonnego do Korony – akt inkorporacji z 1454 r.
b. Przebieg wojny trzynastoletniej
– szlachta wymusiła na Kazimierzu IV Jagiellończyku wydanie przywileju cerekwicko-nieszawskiego – 1454 r.
– klęska polskiego pospolitego ruszenia pod Chojnicami – 1454 r.
– wykupienie przez króla Malborka z rąk żołnierzy zaciężnych
– tworzenie wojska zaciężnego przez Kazimierza IV Jagiellończyka – Piotr Dunin
– zwycięstwo wojsk polskich pod Świecinem – 1462 r.
– zwycięstwo floty polskiej w bitwie na Zalewie Wiślanym – 1463 r.
c. drugi pokój toruński – 1466 r.
– Polska odzyskała Pomorze Gdańskie, ziemię michałowską, ziemię chełmińską i Warmię – Prusy Królewskie
– Pozostałe ziemie zakonne zostały przekształcone w lenno polskie jako Prusy Zakonne (stolica w Królewcu)
a. geneza wojny trzynastoletniej
– kryzys w państwie krzyżackim spowodowany klęską pod Grunwaldem
– powstanie Związku Pruskiego (1440 r.) w państwie zakonnym
– wybuch antykrzyżackiego powstania miast pruskich – 1454 r.
– poselstwo Związku Pruskiego do króla Kazimierza IV Jagiellończyka (Jan Bażyński)
– włączenie państwa zakonnego do Korony – akt inkorporacji z 1454 r.
b. Przebieg wojny trzynastoletniej
– szlachta wymusiła na Kazimierzu IV Jagiellończyku wydanie przywileju cerekwicko-nieszawskiego – 1454 r.
– klęska polskiego pospolitego ruszenia pod Chojnicami – 1454 r.
– wykupienie przez króla Malborka z rąk żołnierzy zaciężnych
– tworzenie wojska zaciężnego przez Kazimierza IV Jagiellończyka – Piotr Dunin
– zwycięstwo wojsk polskich pod Świecinem – 1462 r.
– zwycięstwo floty polskiej w bitwie na Zalewie Wiślanym – 1463 r.
c. drugi pokój toruński – 1466 r.
– Polska odzyskała Pomorze Gdańskie, ziemię michałowską, ziemię chełmińską i Warmię – Prusy Królewskie
– Pozostałe ziemie zakonne zostały przekształcone w lenno polskie jako Prusy Zakonne (stolica w Królewcu)
3. Polityka dynastyczna Jagiellonów
a. objęcie tronu czeskiego przez Władysława Jagiellończyka – 1471 r.
b. objęcie tronu węgierskiego przez Władysława Jagiellończyka – 1490r.
a. objęcie tronu czeskiego przez Władysława Jagiellończyka – 1471 r.
b. objęcie tronu węgierskiego przez Władysława Jagiellończyka – 1490r.
Narodziny Drakuli: https://youtu.be/s-8NncdzjME?t=7 ; 2 i pół minuty o Matce królów: Świetne ! https://youtu.be/Xn0C78aibIc?t=4
Matka królów
Matka Polka, która ciągnie wózek załadowany mężem, krajami i 13 dzieciami :). Jest prawdopodobnie najcieplejszą i najbrzydszą z kobiet na Polskim tronie.
Elżbieta Rakuszanka – królowa polska i wielka księżna litewska (1454–1505) i w Pyzdrach (1461–1505). Pochodziła z rodu Habsburg, ale płynęła w niej też m.in. Luksemburgów i Piastów (Jej mamą była Elżbieta Luksemburska, córki cesarza Zygmunta Luksemburskiego i Elżbieta pomorska, wnuczka Kazimierza III Wielkiego). Nie była to dobra mieszanka."Kręgosłup królowej był wykrzywiony. Miała lordozę i skoliozę wywołane przebytą gruźlicą kości. Jej sylwetka przypominała literę „S”. Klatka piersiowa była lekko zapadnięta, ręce zdawały się być zbyt długimi. Wysunięte też miała kości żuchwy i dolną wargę. Ta jasna blondynka o długich włosach, miała też wadę zgryzu z wystającymi przednimi zębami. Jednak te niedogodności miał rekompensować jej wysoki wzrost. Mierzyła bowiem między 160, a 165 centymetrów, co na owe czasy czyniło ją kobietą postawną."
W 1454 Elżbieta poślubiła w katedrze krakowskiej polskiego króla Kazimierza IV Jagiellończyka, władca, który w pierwszej chwiliwystraszył się swojej żony i nie chciał syszeć o ślubie z nią, ostatecznie stworzył z nią szczęśliwy związek, którego owecem było 13 dzieci! Nic dziwnego że był udany skoro pobłogosławił go sam święty Jan Kapistran – założyciel klasztorów obserwanckich w Polsce (zwanych bernardynami). Królowa Elżbieta wywierała znaczny wpływ na politykę męża, a później synów, któzy rządzili : Polską Litwą, Węgrami i Czechami! Czterech z jej synów zostało królami, a córki Elżbiety poprzez swoje małżeństwa zostały skoligacone z większością panujących wówczas dynastii europejskich.
1. Sztuka przedromańska i sztuka romańska w Polsce
a. budowa palatiów w X i XI w.
b. największy rozwój sztuki romańskiej nastąpił w XII w.
c. zabytki sztuki romańskiej w Polsce
– katedry (w Poznaniu i Krakowie)
– kościół św. Andrzeja w Krakowie
– kolegiata w Tumie
– opactwa cysterskie (w Wąchocku i Sulejowie)
– rotundy (w Kruszwicy, Strzelnie, Tumie, Opatowie)
– Drzwi Gnieźnieńskie
– romańskie kolumny w kościele św. Trójcy w Strzelnie
Odbudowa Królestwa Polskiego
1. W drugiej połowie XIII w. wyraźne stały się dążenia do ponownego zjednoczenia ziem polskich.
2. Po śmierci Leszka Czarnego w 1288 r. do walki o tron krakowski przystąpili trzej Piastowie: Władysław Łokietek, Henryk Probus i Przemysł II, oraz król czeski Wacław II. Władzę nad Małopolską objął Wacław, ale na króla Polski koronował się Przemysł (1295 r.).
3. Śmierć Przemysła II w 1296 r. wywołała walki o jego dziedzictwo. Władzę nad Wielkopolską uzyskał ostatecznie Wacław II, co pozwoliło mu koronować się na króla Polski w 1300 r.
4. Rządy Wacława spowodowały jednak wkrótce bunt poddanych, co po jego śmierci w 1305 r. pozwoliło przejąć władzę Łokietkowi.
5. Łokietek utracił panowanie nad Pomorzem (1308 r.), złamał bunt największych miast (1312 r.), opanował Wielkopolskę (1314 r.), a w 1320 r. koronował się na króla. Dalsze lata jego panowania wypełniły niepowodzenia w walkach z Krzyżakami, wspieranymi przez króla czeskiego. Zmarł w 1333 r.
W 1454 Elżbieta poślubiła w katedrze krakowskiej polskiego króla Kazimierza IV Jagiellończyka, władca, który w pierwszej chwiliwystraszył się swojej żony i nie chciał syszeć o ślubie z nią, ostatecznie stworzył z nią szczęśliwy związek, którego owecem było 13 dzieci! Nic dziwnego że był udany skoro pobłogosławił go sam święty Jan Kapistran – założyciel klasztorów obserwanckich w Polsce (zwanych bernardynami). Królowa Elżbieta wywierała znaczny wpływ na politykę męża, a później synów, któzy rządzili : Polską Litwą, Węgrami i Czechami! Czterech z jej synów zostało królami, a córki Elżbiety poprzez swoje małżeństwa zostały skoligacone z większością panujących wówczas dynastii europejskich.
7. 7. Kultura polska w średniowieczu
Najstarsze-najpiękniejsze ślady kultury i rękodzieła artystycznego z czasów Polski piastowskiej: 30 sekund https://youtu.be/yTL3ZSEmMmA; fot. i opisy: https://wawel.krakow.pl/wystawa-czasowa/skarby-epoki-piastow?fbclid=IwAR0kRQFfEBLMzzGEwiE4sn6gcLZkD-71Syh9KgMsyqQgFXjf4zpj9Ifjn2U ; Eminem: https://youtu.be/_fhDVVfELsM?t=275
a. budowa palatiów w X i XI w.
b. największy rozwój sztuki romańskiej nastąpił w XII w.
c. zabytki sztuki romańskiej w Polsce
– katedry (w Poznaniu i Krakowie)
– kościół św. Andrzeja w Krakowie
– kolegiata w Tumie
– opactwa cysterskie (w Wąchocku i Sulejowie)
– rotundy (w Kruszwicy, Strzelnie, Tumie, Opatowie)
– Drzwi Gnieźnieńskie
– romańskie kolumny w kościele św. Trójcy w Strzelnie
2. Sztuka gotycka w Polsce
a. początki sztuki gotyckiej w Polsce – w XIII w.
b. najważniejsze zabytki sztuki gotyckiej w Polsce
– katedry gotyckie (np. w Krakowie, Poznaniu, Gnieźnie, Pelplinie)
– ratusz miejski (np. we Wrocławiu i Toruniu)
– barbakan w Krakowie
– Wit Stwosz – ołtarz w Kościele Mariackim w Krakowie
– Hans Memling – Sąd Ostateczny
a. początki sztuki gotyckiej w Polsce – w XIII w.
b. najważniejsze zabytki sztuki gotyckiej w Polsce
– katedry gotyckie (np. w Krakowie, Poznaniu, Gnieźnie, Pelplinie)
– ratusz miejski (np. we Wrocławiu i Toruniu)
– barbakan w Krakowie
– Wit Stwosz – ołtarz w Kościele Mariackim w Krakowie
– Hans Memling – Sąd Ostateczny
3. Średniowieczna literatura polska
a. narodziny historiografii polskiej
– roczniki sporządzane na księgach paschalnych
– Kronika Anonima zwanego Gallem
– Kronika Wincentego Kadłubka
– Roczniki, czyli kroniki sławnego Królestwa Polskiego Jana Długosza
b. główne gatunki literackie:
– żywoty świętych (hagiografia)
– kazania
– zbiory pieśni
– modlitewniki
a. narodziny historiografii polskiej
– roczniki sporządzane na księgach paschalnych
– Kronika Anonima zwanego Gallem
– Kronika Wincentego Kadłubka
– Roczniki, czyli kroniki sławnego Królestwa Polskiego Jana Długosza
b. główne gatunki literackie:
– żywoty świętych (hagiografia)
– kazania
– zbiory pieśni
– modlitewniki
5. Ośrodki życia kulturalnego
a. zakony
– benedyktyni (w Tyńcu i Mogile)
– cystersi (np. w Jędrzejowie, Łeknie, Lądzie)
– franciszkanie (pierwszy w 1236 r. we Wrocławiu)
– dominikanie ()
b. siedziby biskupstw
c. dwory monarsze
d. oświata
– szkoły zakonne
– szkoły katedralne
– szkoły parafialne
e. Akademia Krakowska
– Założenie Akademii Krakowskiej przez Kazimierza III Wielkiego – 1364 r.
– Wznowienie działalności akademii w 1400 r. dzięki fundacji królowej Jadwigi – Uniwersytet Jagielloński
Galeria ilustracji: Wkład Polski w kulturę średniowiecznej Europy
a. zakony
– benedyktyni (w Tyńcu i Mogile)
– cystersi (np. w Jędrzejowie, Łeknie, Lądzie)
– franciszkanie (pierwszy w 1236 r. we Wrocławiu)
– dominikanie ()
b. siedziby biskupstw
c. dwory monarsze
d. oświata
– szkoły zakonne
– szkoły katedralne
– szkoły parafialne
e. Akademia Krakowska
– Założenie Akademii Krakowskiej przez Kazimierza III Wielkiego – 1364 r.
– Wznowienie działalności akademii w 1400 r. dzięki fundacji królowej Jadwigi – Uniwersytet Jagielloński
Galeria ilustracji: Wkład Polski w kulturę średniowiecznej Europy
Potężny tryptyk powstawał cztery lata, aż w końcu w 1473 roku miał zostać przetransportowany drogą morską z Niderlandów do Italii. Dzieło umieszczono na galerze San Matteo, pobłogosławiono przed rejsem i wysłano na południe Europy. Tylko, że dzieło do celu nigdy nie dotarło. Na kanale La Manche rozgrywały się akurat morskie bitwy między Anglią a Hanzą, do której należał Gdańsk. Słynny kaper Paweł Beneke na pokładzie karaki Piotr z Gdańska nie oszczędzał nikogo. Gdy dowiedział się, jakie łupy przewozi San Matteo, postanowił je przechwycić. https://pomorskie.travel/artykuly/hans-memling-sad-ostateczny/
Wyporność około 800 tonUzbrojenie, ok: 20 dział, 15 kusz, 1 hakownica
Załoga 50 marynarzy, 300 żołnierzy piechoty morskiej; Załoga 50 marynarzy, 300 żołnierzy piechoty morskiej
Pod opieką arcybiskupa Bremy Henryka II Grafa von Schwarzburg nagroda została podzielona pomiędzy armatorów i załogę.
W 1470 statek uzbrojono i wyposażono jako okręt kaperski gdańskiej floty hanzeatyckiej. Hanza prowadziła wówczas wojnę z królem Anglii Edwardem IV na tle przywilejów handlowych. W 1471 "Peter von Danczk", dowodzony przez gdańszczanina Berndta Pawesta, pożeglował do Brugii, skąd prowadził działania przeciw żegludze angielskiej i francuskiej.
"Tryptyk „Sąd Ostateczny” Hansa Memlinga jest jednym z najwybitniejszych i najlepiej zachowanych przykładów malarstwa niderlandzkiego na świecie. Do dzisiaj zachwyca świetlistością czystych, wyszukanych barw i bogactwem złożonych treści. Do sławy arcydzieła przyczyniła się zarówno jego ranga artystyczna, jak i burzliwe dzieje, które na wieki związały obraz z Gdańskiem. Retabulum ołtarzowe powstało w latach 1467–1473 na zlecenie florenckiego bankiera rezydującego w Brugii Angela Taniego, z przeznaczeniem do jego rodzinnej kaplicy w kościele św. Bartłomieja w Badia Fiesolana pod Florencją. Ołtarz miał zachwycać mistrzostwem w oddawaniu szczegółów, które poza – pięknem formy – niosą także treści głęboko symboliczne. Dzieło nigdy nie dotarło do celu. Okręt, na którym było transportowane do Italii, został złupiony przez Paula Benekego, gdańskiego kapra na karaweli Peter von Danzig, i przyholowany do portu Stade (na terytorium Hamburga). Tam dokonano podziału drogocennego ładunku pomiędzy kapitana, trzech gdańskich patrycjuszy – współwłaścicieli karaweli oraz 400 członków załogi. Tryptyk ofiarowano gdańskiemu kościołowi Najświętszej Marii Panny, gdzie zawisł na filarze przy kaplicy św. Jerzego.
Na przestrzeni stuleci wielu możnych i wpływowych kolekcjonerów pragnęło go zdobyć, między innymi cesarz Rudolf II czy car Piotr I. (...)
Tryptyk ukazuje wizję dnia sądu ostatecznego opisanego w Apokalipsie św. Jana. W centrum kompozycji znajduje się Chrystus – Sędzia zasiadający na tęczy, którego stopy spoczywają na złotej kuli symbolizującej wszechświat. Otoczony jest przez dwunastu apostołów, którzy odgrywają rolę ławników Trybunału Niebieskiego. Poza apostołami towarzyszą Chrystusowi orędownicy wstawiający się za grzeszną ludzkość – Maria i św. Jan Chrzciciel odziany w wielbłądzią skórę.
Tęcza symbolizująca przymierze Boga z ludźmi oddziela dwie rzeczywistości: boską – ukazaną jako złote tło za plecami Chrystusa oraz ziemską – na której rozgrywa się dramatyczna scena podziału ludzi na grzeszników i sprawiedliwych. Archanioł Michał, odziany w lśniącą, złocistą mediolańską zbroję, okryty płaszczem z florenckiego brokatu aksamitnego, waży dusze. Uroczysty pochód zbawionych witany przez św. Piotra, ukazany po prawej stronie obrazu, kieruje się ku bogato dekorowanej Rajskiej Bramie.
Na szczycie kryształowych schodów nagie postaci są odziewane przez anioły w barwne szaty, co obrazuje ewangeliczną przypowieść o szacie godowej będącą warunkiem dopuszczenia do rajskiej uczty. Zgodnie z hierarchicznym porządkiem kościoła próg raju jako pierwszy przekracza papież. Na haftowanym kapturze biskupa, któremu anioł nakłada białą mitrę, została ukazana scena Zwiastowania. Pod względem teologicznym jest to jedna z kluczowych scen na tryptyku, wcielenie Chrystusa jest bowiem początkiem wypełnienia się obietnicy Zbawienia.
Na balkonach Rajskiej Bramy zostali ukazani śpiewający i grający aniołowie. Analiza ikonograficzna instrumentarium muzycznego namalowanego przez Memlinga umożliwia poznanie symboliki badanych instrumentów. Okazuje się, że wszystkie łączy jedna wspólna myśl – to idea chwalenia Stwórcy. Instrumenty zostały namalowane z niezwykłą precyzją, dzięki czemu możliwe było rozpoznanie każdego z nich. Widzimy tu szałamaję, puzon, dzwonki, fidel, portatyw, harfę, lutnię oraz psalterium (utożsamiane z cytrą). Są to instrumenty, które były wówczas w powszechnym użyciu.
Harmonii i modlitewnemu nastrojowi prawej strony tryptyku został przeciwstawiony chaos lewej, gdzie widzimy dramatyczny los potępionych. Przyjmuje się, że przedstawione przez Memlinga diabły poza odrażającą formą obrazują także ludzkie grzechy. Diabła ze skrzydłami ćmy i pochodnią, spychającego kobietę w piekielną czeluść, można odczytać jako wyobrażenie grzechu nieczystości. Diabeł o pysku dzika unoszący związaną powrozem parę może symbolizować grzech cudzołóstwa, a spadający mężczyzna na grzbiecie lwa może przedstawiać gniew". http://www.mng.gda.pl/tryptyk/
Tęcza symbolizująca przymierze Boga z ludźmi oddziela dwie rzeczywistości: boską – ukazaną jako złote tło za plecami Chrystusa oraz ziemską – na której rozgrywa się dramatyczna scena podziału ludzi na grzeszników i sprawiedliwych. Archanioł Michał, odziany w lśniącą, złocistą mediolańską zbroję, okryty płaszczem z florenckiego brokatu aksamitnego, waży dusze. Uroczysty pochód zbawionych witany przez św. Piotra, ukazany po prawej stronie obrazu, kieruje się ku bogato dekorowanej Rajskiej Bramie.
Na szczycie kryształowych schodów nagie postaci są odziewane przez anioły w barwne szaty, co obrazuje ewangeliczną przypowieść o szacie godowej będącą warunkiem dopuszczenia do rajskiej uczty. Zgodnie z hierarchicznym porządkiem kościoła próg raju jako pierwszy przekracza papież. Na haftowanym kapturze biskupa, któremu anioł nakłada białą mitrę, została ukazana scena Zwiastowania. Pod względem teologicznym jest to jedna z kluczowych scen na tryptyku, wcielenie Chrystusa jest bowiem początkiem wypełnienia się obietnicy Zbawienia.
Na balkonach Rajskiej Bramy zostali ukazani śpiewający i grający aniołowie. Analiza ikonograficzna instrumentarium muzycznego namalowanego przez Memlinga umożliwia poznanie symboliki badanych instrumentów. Okazuje się, że wszystkie łączy jedna wspólna myśl – to idea chwalenia Stwórcy. Instrumenty zostały namalowane z niezwykłą precyzją, dzięki czemu możliwe było rozpoznanie każdego z nich. Widzimy tu szałamaję, puzon, dzwonki, fidel, portatyw, harfę, lutnię oraz psalterium (utożsamiane z cytrą). Są to instrumenty, które były wówczas w powszechnym użyciu.
Harmonii i modlitewnemu nastrojowi prawej strony tryptyku został przeciwstawiony chaos lewej, gdzie widzimy dramatyczny los potępionych. Przyjmuje się, że przedstawione przez Memlinga diabły poza odrażającą formą obrazują także ludzkie grzechy. Diabła ze skrzydłami ćmy i pochodnią, spychającego kobietę w piekielną czeluść, można odczytać jako wyobrażenie grzechu nieczystości. Diabeł o pysku dzika unoszący związaną powrozem parę może symbolizować grzech cudzołóstwa, a spadający mężczyzna na grzbiecie lwa może przedstawiać gniew". http://www.mng.gda.pl/tryptyk/
- 7. 8. POLSKA W PÓŹNYM ŚREDNIOWIECZU - KATALOG NAZW
- 7. 8. POLSKA W PÓŹNYM ŚREDNIOWIECZU. CHRONOLOGIA WYDARZEŃ
- 7. 8. POLSKA W PÓŹNYM ŚREDNIOWIECZU. GALERIA POSTACI
- 7. 8. POLSKA W PÓŹNYM ŚREDNIOWIECZU. SŁOWNICZEK POJĘĆ
7. 8. Polska w późnym średniowieczu. Chronologia wydarzeń
1138 r. – początek rozbicia dzielnicowego w Polsce
1148 r. – wygnanie Władysława II
1157 r. – wyprawa Fryderyka I Barbarossy na Polskę
1180 r. – zjazd w Łęczycy
1227 r. – zabójstwo Leszka Białego w Gąsawie
1228 r. – przybycie Krzyżaków do Polski
1241 r. – bitwa pod Legnicą
1285 r. – synod w Łęczycy
1295 r. – koronacja królewska Przemysła II
1296 r. – zamordowanie Przemysła II w Rogoźnie
1300 r. – koronacja Wacława II na króla Polski
1305 r. – śmierć Wacława II
1306 r. – początek panowania Władysława I Łokietka
1309 r. – zagarnięcie Pomorza Gdańskiego przez Krzyżaków
1312 r. – bunt wójta Alberta
1320 r. – koronacja Władysława Łokietka
1331 r. – bitwa pod Płowcami
1333 r. – śmierć Władysława I Łokietka/koronacja Kazimierza III Wielkiego
1335 r. – zjazd w Wyszehradzie
1343 r. – pokój z Krzyżakami w Kaliszu
1348 r. – pokój w Namysłowie
1364 r. – założenie Akademii Krakowskiej
1370 r. – śmierć Kazimierza III Wielkiego
1138 r. – początek rozbicia dzielnicowego w Polsce
1148 r. – wygnanie Władysława II
1157 r. – wyprawa Fryderyka I Barbarossy na Polskę
1180 r. – zjazd w Łęczycy
1227 r. – zabójstwo Leszka Białego w Gąsawie
1228 r. – przybycie Krzyżaków do Polski
1241 r. – bitwa pod Legnicą
1285 r. – synod w Łęczycy
1295 r. – koronacja królewska Przemysła II
1296 r. – zamordowanie Przemysła II w Rogoźnie
1300 r. – koronacja Wacława II na króla Polski
1305 r. – śmierć Wacława II
1306 r. – początek panowania Władysława I Łokietka
1309 r. – zagarnięcie Pomorza Gdańskiego przez Krzyżaków
1312 r. – bunt wójta Alberta
1320 r. – koronacja Władysława Łokietka
1331 r. – bitwa pod Płowcami
1333 r. – śmierć Władysława I Łokietka/koronacja Kazimierza III Wielkiego
1335 r. – zjazd w Wyszehradzie
1343 r. – pokój z Krzyżakami w Kaliszu
1348 r. – pokój w Namysłowie
1364 r. – założenie Akademii Krakowskiej
1370 r. – śmierć Kazimierza III Wielkiego
Podsumowanie rozdziału VII
Polska w późnym średniowieczu
Polska w późnym średniowieczu
Polska dzielnicowa
1. Po śmierci Leszka Białego w 1227 r. rozpoczęły się walki
o tron krakowski między Henrykiem Brodatym a Konradem Mazowieckim.dem Mazowieckim.
2. Równolegle Mazowsze zmagało się z najazdami Prusów. W celu ich powstrzymania Konrad sprowadził na ziemię chełmińską zakon krzyżacki (po 1226 r.).
3. W 1241 r. Mongołowie najechali ziemie polskie, niszcząc m.in. Kraków i Wrocław. W bitwie pod Legnicą poległ Henryk Pobożny, co przekreśliło szanse na zjednoczenie państwa przez władców Śląska.
4. Osłabienie władzy centralnej prowadziło do nadawania dobrom kościelnym i prywatnym immunitetów ekonomicznych i sądowych. W efekcie warunki życia chłopów uległy zróżnicowaniu, co zachęcało do migracji.
5. Proces ten przyspieszył na skutek napływu imigrantów z Niemiec. Odtąd nowe miasta i wsie zakładano na prawie niemieckim, a więc otrzymywały one samorząd i nowy układ przestrzenny. Efektem tej kolonizacji było wyraźne ożywienie gospodarcze.
1. Po śmierci Leszka Białego w 1227 r. rozpoczęły się walki
o tron krakowski między Henrykiem Brodatym a Konradem Mazowieckim.dem Mazowieckim.
2. Równolegle Mazowsze zmagało się z najazdami Prusów. W celu ich powstrzymania Konrad sprowadził na ziemię chełmińską zakon krzyżacki (po 1226 r.).
3. W 1241 r. Mongołowie najechali ziemie polskie, niszcząc m.in. Kraków i Wrocław. W bitwie pod Legnicą poległ Henryk Pobożny, co przekreśliło szanse na zjednoczenie państwa przez władców Śląska.
4. Osłabienie władzy centralnej prowadziło do nadawania dobrom kościelnym i prywatnym immunitetów ekonomicznych i sądowych. W efekcie warunki życia chłopów uległy zróżnicowaniu, co zachęcało do migracji.
5. Proces ten przyspieszył na skutek napływu imigrantów z Niemiec. Odtąd nowe miasta i wsie zakładano na prawie niemieckim, a więc otrzymywały one samorząd i nowy układ przestrzenny. Efektem tej kolonizacji było wyraźne ożywienie gospodarcze.
Odbudowa Królestwa Polskiego
1. W drugiej połowie XIII w. wyraźne stały się dążenia do ponownego zjednoczenia ziem polskich.
2. Po śmierci Leszka Czarnego w 1288 r. do walki o tron krakowski przystąpili trzej Piastowie: Władysław Łokietek, Henryk Probus i Przemysł II, oraz król czeski Wacław II. Władzę nad Małopolską objął Wacław, ale na króla Polski koronował się Przemysł (1295 r.).
3. Śmierć Przemysła II w 1296 r. wywołała walki o jego dziedzictwo. Władzę nad Wielkopolską uzyskał ostatecznie Wacław II, co pozwoliło mu koronować się na króla Polski w 1300 r.
4. Rządy Wacława spowodowały jednak wkrótce bunt poddanych, co po jego śmierci w 1305 r. pozwoliło przejąć władzę Łokietkowi.
5. Łokietek utracił panowanie nad Pomorzem (1308 r.), złamał bunt największych miast (1312 r.), opanował Wielkopolskę (1314 r.), a w 1320 r. koronował się na króla. Dalsze lata jego panowania wypełniły niepowodzenia w walkach z Krzyżakami, wspieranymi przez króla czeskiego. Zmarł w 1333 r.
Polska za Kazimierza Wielkiego
1. Długie panowanie Kazimierza Wielkiego (13331370) doprowadziło do wygaszenia konfliktów z sąsiadami i znacznego rozwoju gospodarczego kraju.
2. Na zjeździe w Wyszehradzie (1335 r.) Kazimierz wykupił prawa do polskiej korony od władców Czech, czym rozerwał ich sojusz z Krzyżakami. Spory z zakonem oddał pod arbitraż sąsiednich władców i sąd papieski (1339 r.), a ostatecznie zakończył je zawarciem pokoju wieczystego w Kaliszu w 1343 r.
3. W latach 13401349 podbił Ruś Czerwoną, co pozwoliło przejąć korzyści z prowadzonego tu m.in. za pośrednictwem Lwowa handlu czarnomorskiego.
4. Kazimierz troszczył się o rozwój kraju. Ustanawiał lokacje miast, finansował budowę ich murów i zamków obronnych, przeprowadził reformę monety i prawa. Utrzymał urząd starostów jako terytorialnych przedstawicieli władzy króla, uporządkował urzędy centralne. W 1364 r. założył Akademię Krakowską.
1. Długie panowanie Kazimierza Wielkiego (13331370) doprowadziło do wygaszenia konfliktów z sąsiadami i znacznego rozwoju gospodarczego kraju.
2. Na zjeździe w Wyszehradzie (1335 r.) Kazimierz wykupił prawa do polskiej korony od władców Czech, czym rozerwał ich sojusz z Krzyżakami. Spory z zakonem oddał pod arbitraż sąsiednich władców i sąd papieski (1339 r.), a ostatecznie zakończył je zawarciem pokoju wieczystego w Kaliszu w 1343 r.
3. W latach 13401349 podbił Ruś Czerwoną, co pozwoliło przejąć korzyści z prowadzonego tu m.in. za pośrednictwem Lwowa handlu czarnomorskiego.
4. Kazimierz troszczył się o rozwój kraju. Ustanawiał lokacje miast, finansował budowę ich murów i zamków obronnych, przeprowadził reformę monety i prawa. Utrzymał urząd starostów jako terytorialnych przedstawicieli władzy króla, uporządkował urzędy centralne. W 1364 r. założył Akademię Krakowską.
Od Andegawenów do Jagiellonów
1. Po śmierci Kazimierza Wielkiego w 1370 r. na mocy układów tron polski objął jego siostrzeniec, król Węgier, Ludwik Andegaweński.
2. Aby zapewnić polski tron swojej córce, Ludwik Węgierski wydał w 1374 r. przywilej w Koszycach, który znacznie ograniczył obciążenia podatkowe szlachty.
3. Po śmierci Ludwika na króla Polski koronowano w 1384 r. jego córkę Jadwigę.
4. W 1385 r. w Krewie zawarto układ, który poprzez małżeństwo Jadwigi z wielkim księciem litewskim Władysławem Jagiełłą wprowadził unię personalną Polski i Litwy. Warunkiem porozumienia było przyjęcie chrztu przez Jagiełłę i chrystianizacja Litwy.
5. Szybka i bezpotomna śmierć Jadwigi sprawiła, że tron polski stał się w praktyce elekcyjny. Aby zapewnić go swoim synom, Jagiełło wydał przywilej w Jedlni, który zapewniał nietykalność osobistą i majątkową szlachcie (1430 r.).
Wielka wojna z zakonem krzyżackim
I Unia polskolitewska stanowiła zagrożenie dla zakonu krzyżackiego, a chrzest Litwy podważał sens jego dalszej działalności.
2. Relacje polskokrzyżackie były jednak w początkach XV w. dość dobre, natomiast napięcia pojawiły się na Litwie. W 1409 r. na Żmudzi wybuchło antykrzyżackie powstanie.
3. W 1409 r. Krzyżacy wypowiedzieli Polsce wojnę i uderzyli na ziemię dobrzyńską.
4. 15 lipca 1410 r. pod Grunwaldem doszło do walnej bitwy, w której siły polskolitewskoruskie całkowicie rozbiły armię krzyżacką.
5. Pomimo tej klęski zawarty w 1411 r. w Toruniu pokój nakładał dość umiarkowane warunki. Krzyżacy utracili ziemię dobrzyńską i Żmudź, musieli również wykupić swoich jeńców, co zrujnowało skarbiec ich państwa.
6. Dalsze militarne (1414,1435) i pokojowe (14141418) próby rozwiązania konfliktu nie przyniosły większych zmian.
1. Po śmierci Kazimierza Wielkiego w 1370 r. na mocy układów tron polski objął jego siostrzeniec, król Węgier, Ludwik Andegaweński.
2. Aby zapewnić polski tron swojej córce, Ludwik Węgierski wydał w 1374 r. przywilej w Koszycach, który znacznie ograniczył obciążenia podatkowe szlachty.
3. Po śmierci Ludwika na króla Polski koronowano w 1384 r. jego córkę Jadwigę.
4. W 1385 r. w Krewie zawarto układ, który poprzez małżeństwo Jadwigi z wielkim księciem litewskim Władysławem Jagiełłą wprowadził unię personalną Polski i Litwy. Warunkiem porozumienia było przyjęcie chrztu przez Jagiełłę i chrystianizacja Litwy.
5. Szybka i bezpotomna śmierć Jadwigi sprawiła, że tron polski stał się w praktyce elekcyjny. Aby zapewnić go swoim synom, Jagiełło wydał przywilej w Jedlni, który zapewniał nietykalność osobistą i majątkową szlachcie (1430 r.).
Wielka wojna z zakonem krzyżackim
I Unia polskolitewska stanowiła zagrożenie dla zakonu krzyżackiego, a chrzest Litwy podważał sens jego dalszej działalności.
2. Relacje polskokrzyżackie były jednak w początkach XV w. dość dobre, natomiast napięcia pojawiły się na Litwie. W 1409 r. na Żmudzi wybuchło antykrzyżackie powstanie.
3. W 1409 r. Krzyżacy wypowiedzieli Polsce wojnę i uderzyli na ziemię dobrzyńską.
4. 15 lipca 1410 r. pod Grunwaldem doszło do walnej bitwy, w której siły polskolitewskoruskie całkowicie rozbiły armię krzyżacką.
5. Pomimo tej klęski zawarty w 1411 r. w Toruniu pokój nakładał dość umiarkowane warunki. Krzyżacy utracili ziemię dobrzyńską i Żmudź, musieli również wykupić swoich jeńców, co zrujnowało skarbiec ich państwa.
6. Dalsze militarne (1414,1435) i pokojowe (14141418) próby rozwiązania konfliktu nie przyniosły większych zmian.
Wielka wojna z zakonem krzyżackim
1. Po śmierci Władysława Jagiełły królem Polski został Władysław Jagiellończyk, który poległ w bitwie pod Warną w 1444 r. W 1447 r. koronowano zatem jego brata Kazimierza Jagiellończyka, który panował do 1492 r.
2. Problemy ekonomiczne państwa krzyżackiego były przyczyną napięć pomiędzy zarządzającymi nim rycerzami zakonnymi i jego mieszkańcami (szlachtą i mieszczanami). W 1440 r. powstał Związek Pruski zrzeszający ich reprezentantów.
3. W 1454 r. w Prusach wybuchł bunt, a ich mieszkańcy oddali się w opiekę polskiego króla. Podjęte walki szybko wykazały nieskuteczność pospolitego ruszenia, dlatego później korzystano głównie z sił zaciężnych. Koszty ich działań pokrywały pruskie miasta.
4. Zawarty w 1466 r. II pokój toruński wprowadził podział ziem państwa krzyżackiego na Prusy Królewskie, włączone bezpośrednio do Polski, i Prusy Zakonne, które stały się lennem królów Polski. W efekcie w granicach Królestwa znalazł się cały szlak wiślany.
1. Po śmierci Władysława Jagiełły królem Polski został Władysław Jagiellończyk, który poległ w bitwie pod Warną w 1444 r. W 1447 r. koronowano zatem jego brata Kazimierza Jagiellończyka, który panował do 1492 r.
2. Problemy ekonomiczne państwa krzyżackiego były przyczyną napięć pomiędzy zarządzającymi nim rycerzami zakonnymi i jego mieszkańcami (szlachtą i mieszczanami). W 1440 r. powstał Związek Pruski zrzeszający ich reprezentantów.
3. W 1454 r. w Prusach wybuchł bunt, a ich mieszkańcy oddali się w opiekę polskiego króla. Podjęte walki szybko wykazały nieskuteczność pospolitego ruszenia, dlatego później korzystano głównie z sił zaciężnych. Koszty ich działań pokrywały pruskie miasta.
4. Zawarty w 1466 r. II pokój toruński wprowadził podział ziem państwa krzyżackiego na Prusy Królewskie, włączone bezpośrednio do Polski, i Prusy Zakonne, które stały się lennem królów Polski. W efekcie w granicach Królestwa znalazł się cały szlak wiślany.
Kultura Polski średniowiecznej
1. Do schyłku XIV w. Polska pozostawała przede wszystkim pod wpływem kultury łacińskiej Europy, choć po unii z Litwą widoczne stały się wpływy sztuki bizantyjskiej (ruskiej).
2. Architekturę romańską na ziemiach polskich reprezentują nieliczne obiekty sakralne, natomiast budowle gotyckie zachowały się w wielu miastach (kamienice, mury i baszty, kościoły, klasztory, ratusze).
3. Najdoskonalsze dzieła rzeźby gotyckiej w Polsce to ołtarz główny w kościele Mariackim w Krakowie i nagrobek Kazimierza Jagiellończyka w katedrze na Wawelu.
4. Rozwój polskiego dziejopisarstwa w średniowieczu wieńczy monumentalne dzieło Jana Długosza Roczniki, czyli kroniki sławnego Królestwa Polskiego, spisane w XV w.
5. Oparciem dla działalności artystycznej i naukowej w późnym średniowieczu stała się Akademia Krakowska, ufundowana w 1364 r., a odnowiona dzięki królowej Jadwidze i Jagielle.
6. Do końca średniowiecza językiem nauki i sztuki w Polsce pozostawała łacina.
1. Do schyłku XIV w. Polska pozostawała przede wszystkim pod wpływem kultury łacińskiej Europy, choć po unii z Litwą widoczne stały się wpływy sztuki bizantyjskiej (ruskiej).
2. Architekturę romańską na ziemiach polskich reprezentują nieliczne obiekty sakralne, natomiast budowle gotyckie zachowały się w wielu miastach (kamienice, mury i baszty, kościoły, klasztory, ratusze).
3. Najdoskonalsze dzieła rzeźby gotyckiej w Polsce to ołtarz główny w kościele Mariackim w Krakowie i nagrobek Kazimierza Jagiellończyka w katedrze na Wawelu.
4. Rozwój polskiego dziejopisarstwa w średniowieczu wieńczy monumentalne dzieło Jana Długosza Roczniki, czyli kroniki sławnego Królestwa Polskiego, spisane w XV w.
5. Oparciem dla działalności artystycznej i naukowej w późnym średniowieczu stała się Akademia Krakowska, ufundowana w 1364 r., a odnowiona dzięki królowej Jadwidze i Jagielle.
6. Do końca średniowiecza językiem nauki i sztuki w Polsce pozostawała łacina.
Materiały dodatkowe
Wielka historia w małym mieście nad Olzą - Związki Cieszyna z historią Polski i Europy
Rekonstrukcja: Rutunda i Pallatium
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
Opis herbu: W błękitnym polu złoty orzeł gotycki zwrócony w lewo. Nad hełmem taki sam orzeł złoty zwrócony w lewo. Labry błękitno-złote. Chorągiew: W błękitnym polu złoty orzeł gotycki zwrócony w lewo.;
A tu jeszcze o Rotundzie: https://youtu.be/h8v7EF5AfeI?t=719
"Strudzeni wędrowcy pod "Śląskim Matuzalem" - Dębem Mieszko w Kończycach Wielkich, który imię swe nosi na pamiątkę założyciela dynastiii Piastów Cieszyńskich - księcia Mieszka I - dziada sławetnego naszego księcia Przemysława I"
(fot.: Janusz Kolondra, https://www.facebook.com/choragiewksiestwacieszynskiego/)
- Noszak
- Przemysław I Noszak - książę cieszyński w latach 1358-1410 (a także: książę bytomski i siewierski, pan na połowie Głogowa i Ścinawie, Strzelinie etc.). Dyplomata i urzędznik w służbach Cesarzy i królów czeskich: Karola IV i Wacława IV (m.in. nadworny sędzia, Wikariusz Świętego Cesarstwa Rzymskiego od 1382; Gubernator Królestwa Czeskiego w 1386). Kawaler Królewskiego Zakonu Rycerskiego Toczenicy.
- "Przemysław był trzecim synem księcia Kazimierza I cieszyńskiego i księżnej Eufemii mazowieckiej. Zyskał wszechstronne wykształcenie, znał m.in. kilka języków – łacinę, czeski, polski, niemiecki, angielski, francuski i prawdopodobnie węgierski. Od 1355 r. angażował się w życie polityczne na dworze cesarza Karola IV. Szybko też stał się tam jedną z najważniejszych postaci, a cesarz powierzał mu coraz liczniejsze, nieraz trudne zadania. O pozycji cieszyńskiego księcia świadczy fakt, że uczestniczył w słynnym zjeździe europejskich władców w karczmie u Wierzynka w Krakowie.
- (...) W 1380 r. cieszyński książę rozpoczął wielką europejską karierę polityczną. W Paryżu próbował utrzymać zagrożony sojusz czesko-francuski, a następnie udał się do Anglii, gdzie prowadził rokowania w sprawie małżeństwa córki Karola IV Anny z angielskim królem Ryszardem II. Wziął też udział w paryskich rokowaniach pokojowych pomiędzy Anglią i Francją, które od niemal stu lat toczyły ze sobą wojnę. (...) postać księcia przewija się w wielkiej liczbie w różnorakich źródłach dyplomatycznych, które opuszczały kancelarię m.in. cesarza Karola IV. – Wszystko wskazuje więc, że książę był osobą, której istotą działania były dyskretne, a zarazem ważne zabiegi dyplomatyczne. (...)". https://glos.live/Kultura/detail/Wielki_pan_malego_ksiestwa_Recenzja_monografii_prof_Idziego_Panica/0
- https://www.facebook.com/choragiewksiestwacieszynskiego/posts/115598343969086
- Dzieło Mieszka I godnie kontynuował Przemysław I Noszak, wybitny dyplomata, pełniący z ramienia królów czeskich i cesarzy niemieckich m.in. funkcje tzw. Wikariusza Rzeszy oraz wysłannika na najważniejsze dwory Europy. Mimo że znaczną część życia spędził w rozjazdach, przebywając w Pradze (jako doradca na dworze Luksemburgów) oraz podróżując między Paryżem, Londynem, Krakowem i Rzeszą Niemiecką, umiał znaleźć czas, by zadbać o rozwój i dobrobyt swojego rodzinnego księstwa. Miał na to dużo czasu, rządził bowiem przez ponad pół wieku. Założono wtedy w księstwie cieszyńskim 40, a możliwe, iż nawet 50 dalszych miejscowości.
- Przemysław był postacią wybitną, barwną, ale jego życie było również naznaczone tragicznie. Do największych sukcesów tego władcy należy doprowadzenie do małżeństwa króla Anglii Ryszarda II z czeską królewną Anną. O jego pozycji świadczy m.in. fakt, iż był on uczestnikiem słynnej uczty u Wierzynka w Krakowie w 1364, w której wzięły udział koronowane głowy Europy na czele z cesarzem i królem czeskim, a także monarchami: Polski, Węgier, Dani i Cypru.
- Księcia dotknęła niezwykle śmierć najstarszego syna i następcy tronu, którego zabójstwo zlecił rywalizujący z władcami Cieszyna książę raciborski Jan Żelazny. Gdy po pewnym czasie, księciu cieszyńskiemu udało się pochwycić jednego z zabójców syna – Macieja Czecha – sprawił mu okrutną kaźń. Nim zabójca został ostatecznie rozszarpany końmi, obwożono go po grodzie na rozpalonym do czerwoności żelaznym koniu i rwano obcęgami.
- Sam Przemysław I w starszym wieku dotknięty został chorobą (podagrą), która uniemożliwiała mu poruszanie się. Ponieważ nie mógł chodzić samodzielnie, noszono go i stąd wziął się jego przydomek – Noszak.
- Zobacz także wywiad nt. Przemysława Noszaka
- https://youtu.be/_CwzGZYXXH4?t=1252 - od 20 do 30 minuty o Noszaku, jego braciach (synach Kazimierza I) w służbie Cesarzy Rzymskich Narodu Niemieckiego
- https://youtu.be/_CwzGZYXXH4?t=2083 od 36 do 45:20 o granicach księstwa Przemysława i fego funkcjach i konfliktach, śmierciach, Grunwaldzie i Uniwersytecie;
- https://youtu.be/rLnVngnMAfE?t=184 - godzinny wykład Przemysława I Noszaka drogi do Anglii: 300 osób (80 statków) płynie do Anglii
Czy możliwe jest by obecny prezydent US Joe Biden miał również polskie, czy też cieszyńskie korzenie?
Co łączy takie postacie, jak:
- pierwszy znany ze źródeł władca Polski Mieszko I (1.),
- założyciel księstwa cieszyńskiego - Mieszko cieszyński (11.),
- jego wnuk - Przemysław I Noszak (13) oraz
- Małgorzata Piastówna, córka Przemysława I (ur. 1370; 14.), która poślubiła Simona de Felbrigg
- Joseph H. Biden (zm. 1941; 30.), dziada obecnego prezydenta USA;
- Joseph R. "Joe" Biden (ur. 1942, 32.).
Pokrewieństwo! Dzięki małżeństwu Małgorzaty córki Przemysława I z Simonem de Felbrigg, "Joe" Biden może (jeśli zechce) z dumą powiedzieć, iż Mieszko I jest jego 29* pradziadkiem, zaś Noszak był jednym z jego pradziadków 20 pokoleń wcześniej (jest jego 17*prawnuczkiem)!
Powyżej: sprawcy całego zamieszania, na okazałej płycie nagrobnej, będącej jednym z najbardziejokazałych przykładów sztuki tego okresu na Wyspach Brytyjskich.
Przodkowie Przemysława Noszaka (kolejne pokolenia):
- 1 Mieszko I (990 – 992) pra* 82 Bolesław I Chrobry (992 – 1025) pra* 7
- 3 Mieszko II Lambert (1025 – 1031) / Bezprym (1031 – 1032) pra* 6
- 4 Kazimierz I Odnowiciel (1034 – 1058) pra* 5
- 5 Władysław I Herman (1079 – 1102) / Bolesław II Szczodry (1058 – 1079) pra* 4
- 6 Bolesław III Krzywousty (1107 – 1138) / [Zbigniew (1102 – 1107)] pra* 3
- 7 Władysław II Wygnaniec (1138 – 1159) / [Bolesław IV Kędzierzawy (1146 – 1163)] pra* 2
- 8 Mieszko I Plątonogi (1163 – 1211) pra* 1
- 9 Kazimierz I (1211 – 1230) dziadek
- 10 Władysław I (1246 – 1281) [Mieszko II Otyły (1230 – 1246)] / ojciec
Dosyć kontrowersyjny wpis, jakie ukazał się w związku z "odkryciem" głosił:
"podobizna przodka Joe Bidena, (...)
W prezbiterium kościoła św. Stanisława, najstarszej świątyni na terenie Bielska-Białej, dokładnie nad ołtarzem, na wsporniku gotyckiego sklepienia krzyżowo-żebrowego, obok orła śląskiego przykrywającego zwornik znajduje się prawdopodobnie podobizna kolatora świątyni - księcia cieszyńskiego Przemysława I Noszaka".
- https://www.super-nowa.pl/wiadomosci-cat/art-joe-biden-ma-polskie-korzenie-i-pochodzi-z-linii-piastow-sensacyjne-ustalenia-w-bielsku-bialej,12251
- Polski wątek rodziny Bidena. Wśród jego przodków był... Mieszko I
- https://histmag.org/Joe-Biden-potomkiem-Przemyslawa-I-Noszaka-21917/
- https://pl.wikipedia.org/wiki/Piastowie_cieszy%C5%84scy
Na marginesie dodajmy, iż: hasło "Noszak" nie jest dziś obojętne nie tylko Joe Bidenowi, ale również miłośniką piwa, himalaistom oraz wszystkim mieszkańcom Nepalu oraz terenu dawnego Księstwa Cieszyńskiego.
- Księstwo Cieszyńskie - skrót
- Księstwo to powstało w roku 1290. Jego założycielem był Mieszko I, syn księcia opolsko-raciborskiego – Władysława. Było ono jednym z przeszło dwudziestu księstw śląskich, powstałych wskutek dokonanego w XII i XIII w. rozbicia dzielnicowego Polski. Wyrosło na gruncie, istniejącej w ramach państwa polskiego od początku XI w., kasztelanii cieszyńskiej, po której pamiątką pozostaje (?) do dziś słynna, blisko tysiącletnia romańska rotunda znajdująca się w Cieszynie.
- Księstwo nie było rozległe. Gdy ustalił się ostatecznie jego kształt, swoje granice oparło na rzekach – Białej i Ostrawicy, tak, iż jego miastami granicznymi były, m.in.: Bielsko, Frydek i Polska Ostrawa. Na północy sąsiadowało, z leżącymi za rzeką Wisłą księstwem pszczyńskim i raciborskim, zaś na południu wsparło się na łuku Karpat, granicząc z Górnymi Węgrami (dziś Słowacją). Stolicą jego był Cieszyn, gdzie w siedzibie na Górze Zamkowej rezydowali jego władcy.
- Warto także pamiętać, iż książęta cieszyńscy oprócz domeny rodu, posiadali także inne posiadłości rozrzucone po terytorium całego Śląska, przez dłuższy czas władali m.in.: Głogowem, leżącym 20 km na północ od Wrocławia, czy Siewierzem, znajdującym się w pobliżu Bytomia. Początkowo do księstwa cieszyńskiego włączona była również ziemia oświęcimska.
- Książęta cieszyńscy wywodzili się z dynastii Piastów, byli w prostej linii potomkami królów i książąt polskich – Bolesława Chrobrego, czy Bolesława Krzywoustego, a jednocześnie – stosunkowo bliskimi krewnymi władców sąsiedniego Królestwa Polskiego – Władysława Łokietka i Kazimierza Wielkiego. Gdy na początku XIII wieku pod wodzą tych ostatnich władców dokonał się proces zjednoczenia ziem polskich, księstwo cieszyńskie (jak również inne państwa śląskie) na tyle mocno politycznie związane było już z Królestwem Czeskim, że nikomu nie przyszło nawet na myśl, by mogło ono ponownie przyłączone zostać do Polski. Wpływ na to miały przede wszystkim ważne wydarzenia, jakie miały miejsce na przełomie XIII i XIV w. Najpierw Mieszko I cieszyński w 1291 roku zawarł polityczny sojusz z królem Czech i Polski Wacławem II z dynastii Przemyślidów, a kilkadziesiąt lat później, w 1327 r., jego następca, Kazimierz, złożył hołd lenny Janowi Luksemburskiemu, sukcesorowi praskiego tronu.
- W ten sposób suwerenni do tej pory książęta cieszyńscy, tak jak inni władcy śląscy, polscy w swej świadomości (co podkreśla profesor Idzi Panic) stali się lennikami czeskimi, a Śląsk dziedzicznym lennem czeskim. Traktaty te w praktyce oznaczały rozerwanie więzi łączących go z Królestwem Polskim od 300 lat i włączenie na kolejne trzy wieki do państwa czeskiego2.
- Jak powiedziano, księstwo cieszyńskie było niewielkie, a dodatkowo niezbyt ludne i bogate. Nie obfitowało ani w bogactwa naturalne, ani w wyjątkowo żyzną glebę. Co gorsza, było położone peryferyjnie względem rozwiniętych i bogatych dzielnic Śląska oraz państwa czeskiego. A jednak, mimo to, począwszy od końca XIII w., przeżywało stały rozwój. Rosły istniejące już miasta i wsie, zagospodarowywano nieużytki, tworzono nowe osady, kasę książęcą zasilały nowe wpływy. W czym tkwiła tajemnica sukcesu? Przyczynili się doń sami jego mieszkańcy i olbrzymi kapitał niewykorzystanej wciąż ziemi, jakim dysponował książę. Dzięki determinacji i przedsiębiorczości cieszyniaków, dokonywała się wewnętrzna kolonizacja państwa, jego cywilizacyjny rozwój i wzrost zamożności. Duży wpływ na to mieli też sami władcy, którzy byli postaciami dużego formatu. Przynaj-mniej trzech z nich, dzięki umiejętnej polityce wewnętrzenej i zewnętrzenej, zdobyło niezwykłe uznanie w oczach osób współczesnych i historyków. Do nich należali z pewnością założyciel księstwa, Mieszko I i Przemysław Noszak (zob. wyżej)
- Trzecim z władców cieszyńskich, zasługujących na wyróżnienie, był prawnuk Przemysława Noszaka – Kazimierz II Cieszyński. W tym samym roku 1490, w którym „Kazimierz z Bożej łaski Książę Cieszyński i Wielkiego Głogowa wystawił dokument, potwierdzający istnienie Brennej, otrzymał on najwyższy z możliwych urzędów – starosty generalnego Śląska.
- W imieniu cesarza zarządzać miał całą ziemią śląską od Wrocławia po Bytom i Oświęcim. Awans ten zawdzięczał nie tylko swym zdolnościom, ale też godnym pozazdroszczenia koneksjom. Jego bliskimi krewnymi byli władcy sąsiednich mocarstw: Władysław Jagiellończyk, który rządził Czechami i Węgrami, a także Jan Olbracht, a po nim Zygmunt Stary rządzący Polską. Pokrewieństwo to zawdzięczał Kazimierz swej babci, która była po matce Litwinką, kuzynką w pierwszej linii Władysława Jagiełły, dziadka wymienionych władców.
- Kazimierz II, podobnie jak jego pradziadek Przemysław I, odznaczał się długowiecznością, panował przeszło 50 (!) lat, zapisując się jako dobry gospodarz. Cieszyn w czasie jego rządów podwoił liczbę mieszkańców, zyskując m.in. nowy rynek, a Strumień właśnie wtedy otrzymał prawa miejskie. Jednak za jego panowania akcja osiedleńcza i zakładanie nowych wsi nie odbywało się już tak intensywnie, jak za jego wielkich poprzedników. Dożywszy słusznego wieku, prawie 80-letni książę Kazimierz II, w roku 1528 zmarł, zostawiając księstwo jedynemu dziedzicowi, ledwie 4-letniemu wnukowi Wacławowi Adamowi, który w przyszłości miał zapisać się w historii Śląska Cieszyńskiego wprowadzeniem reformacji.
- Galeria postaci interesujących:
- inne cieszyńskie księżne i księżniczki...
- Eufemia, zwana Ofką (ur. 1395/1398, zm. przed 17 września w 1447) – księżniczka mazowiecka i księżna cieszyńska z dynastii Piastów. Córka księcia mazowieckiego Siemowita IV (tego który chciał porwać i uwieść 10-letniego króla Polski tj. Jadwigę) i Aleksandry Olgierdówny, siostry Władysława II Jagiełły.
- Elżbieta, córka księcia Kazimierza i Ofki. Wstąpiła do klasztoru, a jednocześnie związała się z Jan Henryk Luksemburski (ur. 12 lutego 1322, zm. 12 listopada 1375) – książę Karyntii, margrabia morawski. Najmłodszy syn Jana Luksemburskiego i Elżbiety, brat cesarza Karola IV Luksemburskiego.
- wspomina o niej tylko jedno źródło: wydany w Awinionie dokument papieża Urbana V z 20 stycznia 1364 roku. W piśmie tym papież wskazuje, iż Elżbieta będąc mniszką (cysterką) trzebnicką żyje w konkubinacie (matrimonium de facto) z Janem Henrykiem Luksemburskim, margrabią morawskim. Papież Urban V potępia ten związek i nakazuje margrabiemu zerwanie go, a Elżbiecie zaleca powrót do klasztoru. Prawdopodobnie Jan Henryk spełnił nakaz papieski i oddalił Elżbietę, gdyż już w lutym 1364 zawarł związek małżeński z Małgorzatą Habsburżanką. Nie wiadomo jednak jakie były dalsze losy Elżbiety..." https://pl.wikipedia.org/wiki/Jan_Henryk_Luksemburski
- Elżbieta Lukrecja - postać z filmowym potencjałem! (zob. wywiad: https://youtu.be/xFdCFDF6dHs?t=2111
- W. Żagan - Mieszko I cieszyński – książę, który mógł zmienić dzieje Europy Środkowej
- "Ciągłe zagrożenie wojną, a zarazem trudne warunki do życia sprawiły, że tereny te [położone nad Olzą i Wisłą] były słabo zasiedlone. W dodatku cieszyńska ziemia często przechodziła z rąk do rąk, co powodowało brak stabilizacji wśród ludności. Sytuacja zaczęła zmieniać się dopiero pod koniec XIII wieku, kiedy Piastowie, rządzący wówczas kasztelanią cieszyńską (wchodzącą w skład Księstwa Opolskiego), postanowili utworzyć w samym centrum Bramy Morawskiej niezależne księstwo. Za gród stołeczny obrano wtedy Cieszyn, toteż księstwo wzięło od niego swoją nazwę i odtąd przez kolejne kilkaset lat nazywano je Księstwem Cieszyńskim.
- Władał nim książę Mieszko, najstarszy syn Władysława, księcia opolskiego, i jego żony Eufemii Odonicówny, księżniczki wielkopolskiej. Książę, w którego żyłach płynęła krew zarówno „polskich” Piastów, jak i „czeskich” Przemyślidów.(...) najbliższymi kuzynami księcia byli Władysław Łokietek i Przemysł II.
- Mieszko I cieszyński urodził się pomiędzy 1251 a 1256 rokiem, najprawdopodobniej na zamku w Opolu. (...) W dokumentach pojawia nam się dopiero jako młody mężczyzna przed trzydziestką, który w 1280 roku, wraz z ojcem i braćmi przebywał w Wiedniu. (...)
- Choć za datę powstania Księstwa Cieszyńskiego przyjmuje się rok 1290, to już w latach 80. XIII wieku Mieszko rozpoczął szeroko zakrojoną akcję osadniczą na terenach kasztelanii cieszyńskiej. W tym czasie na terenie kasztelanii powstało co najmniej 75 nowych osad, co nie zmieniało faktu, że u progu swego istnienia Księstwo Cieszyńskie było państewkiem o niewielkiej liczbie ludności i nikłym potencjale gospodarczym. Z tego powodu książę skupiał swoje działania przede wszystkim wokół umocnienia i rozwoju swojego niewielkiego dominium władzy. Warto zauważyć, że wówczas Księstwo Cieszyńskie sięgało od Ostrawy po Oświęcim i Zator.
- 17 stycznia 1291 roku Mieszko zawarł przymierze z królem czeskim Wacławem II. Według niektórych historyków już wtedy książę złożył hołd lenny królowi czeskiemu. Jest to jednak tylko przypuszczenie, (...). Mimo to wspomniane przymierze było bezpośrednio skierowane przeciwko Władysławowi Łokietkowi. Mieszko I cieszyński nie poparł nawet polityki drugiego z kuzynów – Przemysława II wielkopolskiego. W 1292 roku wziął czynny udział w udanej dla Czechów wyprawie na Kraków, gdzie drogą zbrojną niekoronowany jeszcze król czeski Wacław II zawładnął Małopolską. Mieszko I cieszyński sprzyjał Czechom, wiążąc z tym faktem nadzieję na terytorialne umocnienie i poszerzenie swojej władzy.
- Wacław II obiecał mu przecież formalnie pomoc i opiekę, wykupienie z ewentualnej niewoli, wynagrodzenie za usługi, a przede wszystkim pośrednictwo w sporach z innymi książętami. Nic więc dziwnego, że cieszyński władca, znajdujący się w dosyć kłopotliwym położeniu geograficznym, a jednocześnie będący w centrum rodzinnego sporu książąt piastowskich o tron, otwarł przed królem Czech bramy swoich grodów i zapewnił mu swobodę komunikacji. Jak już wspomniano na początku, Księstwo Cieszyńskie usytuowane w samym środku Bramy Morawskiej stanowiło od wieków łakomy kąsek zarówno dla Królestwa Czeskiego, jak i Królestwa Polskiego, tędy bowiem wiodła, i do dziś prowadzi, najkrótsza droga z Pragi do Krakowa. Czy Mieszko I cieszyński miał jakieś inne wyjście z sytuacji? Nie miał! Na pomoc skłóconych między sobą piastowskich kuzynów liczyć nie mógł, a sprzeciw wobec króla Czech skończyłby się rozniesieniem Księstwa Cieszyńskiego w pył i automatyczne włączenie tej ziemi do Królestwa Czech po wsze czasy. Dumny książę za bardzo cenił sobie jednak swoją niezależność, toteż korzystniej było mu pójść na układ, który był gwarantem jej zachowania.
- 2 czerwca 1297 roku w Pradze Mieszko I cieszyński wiernie uczestniczył w koronacji Wacława II na króla Czech. Tego samego roku 2 sierpnia na zamku w Ostrawie zawarł umowę, na podstawie której, jak zwykło się używać w średniowiecznych dokumentach, po wsze czasy granica pomiędzy Księstwem Cieszyńskim a biskupstwem ołomunieckim przebiegać miała na rzece Ostrawicy. (...)
- We wrześniu 1300 roku Mieszko I cieszyński wyruszył u boku króla Wacława II do Wielkopolski, gdzie ten drugi został koronowany na króla Polski. Koronacji dokonano w katedrze gnieźnieńskiej, a koronę na głowę Przemyślidy nałożył sam biskup Jakub Świnka, który wcześniej był jego zawziętym przeciwnikiem.
- Powodem zmiany opcji przez wielu polskich możnowładców i uznanie czeskiego władcy za króla Polski były nieudolne rządy Władysława Łokietka i brak perspektyw na to, że działania któregokolwiek ze skłóconych Piastowiczów doprowadzą wreszcie do zjednoczenia rozbitego Królestwa Polskiego. Wówczas wierzono, że czesko-polska monarchia będzie idealnym panaceum na postępującą germanizację Europy Środkowej. Mając na uwadze te fakty historyczne, należałoby stwierdzić, że Mieszko był po prostu wykwintnym politykiem, potrafiącym, mimo trudnego położenia, rozgrywać nawet najtrudniejsze partie, umiejąc przewidywać bieg toczących się wydarzeń. Dosłownie w odpowiednim czasie „przykleił się” do mocniejszego władcy, co mieli mu zresztą za złe wszyscy jego kuzynowie.
- Po śmierci Wacława II w 1305 roku Mieszko pozostawał wierny Koronie Czech, co dodatkowo potwierdził, wydając za mąż swoją córkę Wiolę Elżbietę za następcę tronu Czech – Wacława III. Małżeństwo Wacława III z córką niewiele znaczącego pod względem posiadanego terytorium księcia budziło wówczas spore kontrowersje i do dzisiaj stanowi niebywałą łamigłówkę dla zarówno polskich, jak i czeskich historyków. Z pozoru niekorzystny dla czeskiego władcy układ przyniósł jednak konkretne korzyści polityczne. Otóż w pewnym sensie legitymizował on prawo Wacława III do polskiego tronu, a zarazem gwarantował lojalność cieszyńskiego władcy wobec Królestwa Czech, co było niezbędne królowi w razie ponownej potrzeby zbrojnej wyprawy na Kraków. Bardzo prawdopodobne, że był to pierwszy krok Mieszka do stworzenia większej koalicji przeciwko Władysławowi Łokietkowi, który uznawał się za jedynego pretendenta do korony polskiej. Poza tym sukcesy Wacława III w walce z Łokietkiem dawały nadzieję, że to wnuki Mieszka I zasiądą kiedyś na polskim tronie. Mieszko I cieszyński otrzymał też szansę do stania się najpotężniejszym piastowskim księciem początku XIV wieku, który mógł doprowadzić do odnowionego Królestwa Polskiego złączonego unią personalną z Królestwem Czech. Takiego układu sił w Europie Środkowej od wieków obawiali się sąsiedzi obu krajów. Jak wyglądałoby Zjednoczone Królestwo Czesko-Polskie pod rządami potomków Mieszka I? Tego niestety nigdy się nie dowiemy, gdyż sny Mieszka I cieszyńskiego o środkowoeuropejskiej potędze przerwała nagła śmierć Wacława III, który został zamordowany 4 sierpnia 1306 roku w Ołomuńcu przez najemnego, niemieckiego rycerza – Konrada von Botenstein.
- Po tym wydarzeniu polityczna aktywność księcia nieco przygasła. Chociaż przed swoją śmiercią w 1315 roku pokusił się raz jeszcze powrócić do swej życiowej idei stworzenia czesko-polskiej potęgi rządzonej przez swoich potomków. Otóż jak wiemy z dokumentów, na przełomie czerwca i lipca tegoż roku do ówczesnego króla Czech Jana Luksemburskiego dotarły dwa poselstwa: pierwsze z Cieszyna, a drugie z Krakowa. Oto o rękę córki czeskiego króla Małgorzaty (ur. w 1313 roku) starał się dla swojego syna Kazimierza książę cieszyński Mieszko. Natomiast o rękę drugiej z córek – Juty (ur. w 1315 roku) starał się dla swojego syna, również Kazimierza (przeszedł do historii jako Wielki), Władysław Łokietek. Warto zaznaczyć, że w 1315 roku Jan Luksemburski dotąd nie posiadał męskiego potomka, co oznaczało, że gdyby oba małżeństwa doszły do skutku, to na koronę czeską i polską największe szanse mieli potomkowie starszej z sióstr, czyli w takim wypadku książęta cieszyńscy. Ostatecznie żadne z małżeństw nie zostało zawarte, a Mieszko I cieszyński zmarł niedługo po wysłaniu poselstwa. Zapewne jeszcze w czerwcu 1315 roku.
- Choć jego sny o czesko-polskiej potędze się nie ziściły, to Mieszko I cieszyński zachował na mapie Europy swoisty twór państwowy, o który dbał i, na ile było to możliwe, starał się go rozwijać. Jeszcze w 1284 roku lokował na nowym prawie miejskim Cieszyn. W 1291 nadał stolicy swego księstwa, a także Bielsku, Frysztatowi i Oświęcimiowi prawa handlowe. 10 listopada 1292 roku podniósł do godności miasta osadę zwaną Zatorem. Tam też założył pierwsze na terenie swojego księstwa stawy rybne i hodowlę karpi, która istnieje po dziś dzień. Założył składy solne w Cieszynie, Bielsku i Skoczowie. Odtąd wszelka sól wydobywana w Wieliczce i Bochni, przeznaczona na eksport do Europy, była przejmowana przez cieszyńskiego władcę i dopiero później z odpowiednim narzutem cenowym sprzedawana na zachód Europy. Na granicach swojego księstwa zaczął pobierać myto, toteż od tej pory przejazd przez Bramę Morawską przestał być darmowy. Najprawdopodobniej już w 1292 roku udało mu się umocnić na rynku swoją własną walutę, (...)
- Niestety nie znamy imienia jego żony. (...) Ze swoją żoną miał jednak troje dzieci – synów Kazimierza i Władysława, a także córkę Wiolę Elżbietę, wydaną za następcę tronu Czech. Potomkowie Mieszka I cieszyńskiego przez kolejne 338 lat sprawowali niepodzielne rządy w Księstwie Cieszyńskim, na przekór wszystkim stojąc w samym centrum Bramy Morawskiej, pomiędzy Polską a Czechami. Jednocześnie stworzone przez Mieszka I księstwo, było swego rodzaju amortyzatorem na linii KrakówPraga, PragaKraków, które doskonale filtrowało niepożądane zachowania z jednej, jak i drugiej strony. Pomimo niezbyt korzystnego położenia geograficznego i niewielkiego terytorium w porównaniu ze swymi sąsiadami, utworzone przez Mieszka I Księstwo Cieszyńskie okazało się najtrwalszym bytem państwowym stworzonym przez Piastów. Kiedy upadło na początku XX wieku, to tak jak przed jego powstaniem, między dwoma bratnimi narodami pojawiły się okresy niezgody.
- 21 czerwca 1931 roku w Cieszynie odsłonięto pomnik księcia Mieszka I cieszyńskiego. (...)
- Po II wojnie światowej w 1957 roku Mieszko I powrócił na swoje miejsce, a wokół pomnika założono Park im. Mieszka I cieszyńskiego. Od tego czasu pomnik stoi w jednym miejscu. Coraz bardziej zaśniedziały, zniszczony, brudny. (...)"
- https://principatusteschinensis.blogspot.com/2019/01/mieszko-i-cieszynski-ksiaze-ktory-mog.html
- Wiola Elżbieta, cieszyńska księżniczka, królowa Czechów
- "Wiola Elżbieta Cieszyńska..., księżniczka, smutna królowa, zapomniana... Tak w kilku słowach można by opisać córkę Mieszka I cieszyńskiego. Urodziła się w cieszyńskim zamku około 1291 roku. Nic nie wiemy o jej dzieciństwie. (...)
- Pierwsza konkretna wzmianka na temat Wioli pojawia się w dniu jej ślubu w Brnie, 05 XI 1305 roku. Wtedy też przybrała drugie imię Elżbieta. Małżeństwo z następcą czeskiego tronu Wacławem III z rodu Przemyślidów było małżeństwem politycznym. Na pewno sojusz Mieszka I z Wacławem II, przypieczętowany małżeństwem ich dzieci był zyskowny dla Mieszka I, (...) Wacław III był synem króla Czech, następcą tronu, a Wiola Elżbieta zwykłą księżniczką, która choć wywodziła się z królewskiego rodu Piastów, była córką księcia władającego ledwo co powstałym, niewielkim terytorium. Związek Wacława III z Wiolą Elżbietą jest o tyle tajemniczy, iż Wacław III od dłuższego czasu był zaręczony z dziedziczką tronu węgierskiego Elżbietą, córką Andrzeja III, ostatniego króla z dynastii Arpadów. Tym samym Wacław III zrezygnował z korony Węgier! Dlaczego Wacław III wybrał Wiolę? Odpowiedź na to pytanie pozostanie już na zawsze tajemnicą. Czescy kronikarze odnotowali, że Wiola była niespotykanie piękna, jednak wygląd zewnętrzny, czy nawet miłość, na pewno nie odegrały tu żadnej roli.
- Jej życie na praskim dworze wcale nie było usłane różami. Wacław III był znany ze swojego rozpustnego i lekceważącego podejścia do życia. Siostry Wacława drwiły z jej pochodzenia. Jedynego poparcia Wiola szukała wtedy u królowej matki, Ryksy Elżbiety, wdowy po Wacławie II, która była jej daleką krewną. Niestety Ryksę nie interesowały problemy jakiejś dalekiej krewnej, więc w swej skromności Wiola została sama. Jej najważniejszym posłaniem na praskim dworze było urodzenie następcy tronu. Sytuacja była o tyle poważna, że Wacław III okazał się ostatnim Przemyślidą. Niestety dziesięć miesięcy po ślubie Wacław III został zamordowany, a Wiola Elżbieta ocknęła się bez jakichkolwiek środków do życia. Dodatkowo dwór praski obarczył ją pełną winą za nieurodzenie w odpowiednim czasie królewskiego potomka. Ślub Wioli z Wacławem III był zaaranżowany tak szybko, że nawet nie spisano żadnej umowy przedmałżeńskiej, która zapewniałaby jej jakąkolwiek odprawę wdowią. Wiola miała dwie możliwości – powrót do Cieszyna albo klasztor. Sama wybrała tą drugą opcję. Niestety nie wiadomo czy w klasztorze była wyłącznie rezydentką, czy złożyła śluby zakonne. Pewnym jest, że spędziła w nim dziesięć lat.
- W 1316 roku, dzięki zabiegom królowej Elżbiety Przemyślidówny i jej męża Jana Luksemburczyka, została wydana za mąż po raz drugi za Petra z Rožmberka. (...) dla Wioli była to z kolei jedyna możliwość opuszczenia klasztornych murów. Niestety szczęście Wioli nie trwało długo. Rok później, 27 IX 1317, zmarła bezpotomnie w wieku dwudziestu siedmiu lat. Została pochowana w rodowej krypcie Rožmberków w klasztorze cystersów w Wyższym Brodzie (Vyšší Brod) na południu Czech.
- Historia tej cieszyńskiej księżniczki jest tajemnicza i zarazem bardzo smutna. Niemniej jednak zapisała się ona w historii jako królowa Czech, żona ostatniego Przemyślidy (...)" http://www.principatusteschinensis.pl/2016/04/wiola-elzbieta-cieszynska-ksiezniczka.html?m=1
- Poczet książąt cieszyńskich (6): Kazimierz II
- http://gazetacodzienna.pl/node/90119
Cieszyn w 3d - Trailer filmu https://www.youtube.com/watch?v=-uM6e9T5yj8&ab_channel=Virtual_Magic
Klasa G- punktacja
Jakie zadania będą na sprawdzianie?
Tradycyjne:
- mapa (np. "ubytki" i nabytki terytorialne) konkretnych władców - ok. 5 punktów
Inne:
Tekst dłuższy. (5-10 zdań/ 10 pkt). Opisz jedeny wybrany przez siebie temat, postaraj się zawrzeć w nim, min. 2 daty, 2 postacie, 6 szt. wydarzeń/decyzji/przyczyn/skutków. Dodatkowe punkty za każdą ciekawostkę.
Tekst krótszy- zagadnienia dodatkowe - "na szóstkę" (3-5 zdań; ok. 6 faktów: rodzina, dokonania, w którym momencie "ociera się" o historię Polski /5 pkt). Opisz życie i działalność jednego z książąt cieszyńskich, np. Mieszka I (wspomnij o córce!) lub Przemysława Noszaka (wspomnij o (praprapra...wnuku).