HIT

Temat

Człowiek i grupy społeczne
Obywatele
Naród
Państwo
Powstanie II Rzeczypospolitej
Od I do II wojny światowej
Dwudziestowieczne totalitaryzmy
Powtórzenie wiadomości z działu I
Podstawy nowego porządku Europy i świata po II wojnie światowej
Zakończenie II wojny światowej oraz jej społeczne i prawne dziedzictwo
Powstanie bloku wschodniego
Ustanowienie władzy komunistycznej w Polsce.
Druga okupacja sowiecka w Polsce – legalna opozycja i zbrojny opór
Powojenna odbudowa Europy Zachodniej i kwestia niemiecka
Początki zimnej wojny
Terror i przebudowa gospodarki w Polsce w latach 1944–1956
Polska w latach 1944–1956 – życie społeczne
Prześladowania religijne w bloku wschodnim
Azja po II wojnie światowej
Powtórzenie wiadomości z działu II
Destalinizacja w bloku wschodnim
Rok 1956 w Polsce i na Węgrzech
Konfrontacja millenijna – państwo i Kościół w Polsce na przełomie lat 50. i 60. XX w.
Świat w okresie zimnowojennej rywalizacji lat 50. i 60. XX w.
Bliski Wschód i Chiny w latach 50. i 60. XX w.
Ku zjednoczonej Europie (Zachodniej)
Zmiany społeczne i kulturowe na Zachodzie w latach 50. i 60. XX w.
Religia – Kościół – państwo
Rok 1968 w Polsce i Czechosłowacji
Schyłek rządów Gomułki i Grudzień 1970
Powtórzenie wiadomości z działu III

Działy:
Wprowadzenie (1-8)
Świat i Polska w latach 1945–1956 (9-31)

: Nadrzędna kategoria: HISTROIA I TERAŹNIEJSZOŚĆ - HIT

1. 1. Człowiek w społeczeństwie

1. Człowiek jako istota społeczna

a. więź społeczna – stosunki społeczne, instytucje i środki kontroli społecznej, wiążące jednostki w grupy i kręgi społeczne

b. zbiorowość społeczna – zespół ludzi, międy którymi powstała więź społeczna

c. społeczeństwo – zorganizowana i samowystarczalna zbiorowość, zajmująca wyodrębnione terytorium

d. role społeczne – zespół postaw, umiejętności i zachowań, oczekiwanych od jednostki ze względu na jej miejsce w zbiorowości

2. Grupy społeczne

a. pod pojęciem grupy społecznej rozumiemy zbiorowość składającą się z co najmniej trzech osób, między którymi zachodzą różnego rodzaju trwałe więzi i zależności

b. cechy grupy społecznej

– liczy co najmniej trzy osoby

– zachodzą w niej zróżnicowane interakcje

– istnieje w oparciu o więź społeczną

– posiada własne cele

– posiada własne wartości i normy

– jej członków charakteryzuje poczucie odrębności od innych grup

– posiada strukturę wewnętrzną – przywódcę oraz ustaloną hierarchię

c. klasyfikacje grup społecznych

– według rodzaju przynależności i typu więzi

pierwotne – dominują więzi emocjonalne

wtórne – dominują więzi formalne

– według kryterium wielkości

małe – członkowie mogą wchodzić w styczność

duże – członkowie nie znają się osobiście

– według kryterium trwałości

krótkotrwałe

długotrwałe

– charakter członkostwa

inkluzywne – otwarte

ekskluzywne – zamknięte

– według stopnia zorganizowania

formalne

nieformalne

3. Rodzina

a. małżeństwo jest to trwały, równoprawny związek mężczyzny i kobiety, powstający w sposób uregulowany normami prawnymi oraz powodujący określone nimi skutki

b. rodzina jest podstawową i najistotniejszą formą życia społecznego opartą na więzi emocjonalnej i związkach pokrewieństwa

c. jedną z funkcji społecznych rodziny jest socjalizacja – proces przystosowywania jednostki do życia w społeczeństwie

4. Jednostka wobec wspólnoty

a. jednym z celów działania grupy jest dążenie do realizacji dobra wspólnego

b. liberalizm za fundamentalną wartość uznaje wolność jednostki

: Nadrzędna kategoria: HISTROIA I TERAŹNIEJSZOŚĆ - HIT

1. 2. Obywatel i obywatelstwo

1. OBYWATELSTWO – więź prawna łącząca jednostkę z państwem

2. Historyczne modele obywatelstwa

a. starożytna Grecja i Rzym

– kryteria obywatelstwa: wolne urodzenie w rodzinie obywatelskiej, wiek, płeć

– posiadanie praw politycznych rozumiane jako obowiązek angażowania się w życie publiczne

– obowiązek służby wojskowej

– praw politycznych byli pozbawieni niewolnicy oraz METOJKOWIE

– z paw politycznych nie mogły korzystać również kobiety

b. średniowiecze

– idea obywatelstwa związana z ustrojem miast

– obywatelstwo miejskie oznaczało posiadanie prze jednostkę praw miejskich konkretnego miasta

c. epoka nowożytna

– przywrócenie idei obywatelstwa rozumianego jako związek z państwem po rewolucji francuskiej

– wykształcenie się stosunków społecznych opartych na zasadach równości wobec prawa

3. Współczesne sposoby nabywania utraty obywatelstwa na świecie

a. zasada prawa krwi – w wyniku urodzenia się z rodziców będącymi obywatelami danego państwa

b. zasada prawa ziemi – w wyniku urodzenia się na terytorium danego państwa

c. naturalizacja – nadanie przez właściwy organ państwowy

4. Obywatelstwo w prawie polskim

a. sposoby nabywania obywatelstwa polskiego

– podstawową zasadą jest zasada krwi – obywatelstwo polskie otrzymuje również dziecko, którego tylko jeden rodzic jest obywatelem polskim

– zasada ziemi obowiązuje, gdy rodzice są nieznani lub nie mają żadnego obywatelstwa

– nadanie przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej

– repatriacja – powrót do kraju osób, które z różnych powodów znalazły się poza granicami kraju

b. utrata obywatelstwa – wyłącznie na wniosek obywatela za zgodą Prezydenta RP

5. Prawa i obowiązki obywatela polskiego

a. najważniejsze prawa:

– prawa polityczne – np. prawo do uczestniczenia w wyborach

– prawo dostępu do służby publicznej

– prawo do nauki

– niektóre prawa socjalne – np. prawo do opieki zdrowotnej i zabezpieczenia społecznego

b. obowiązki:

– wierność Rzeczypospolitej Polskiej oraz troska o dobro wspólne

– przestrzeganie prawa Rzeczypospolitej Polskiej

– ponoszenie ciężarów i świadczeń publicznych, w tym podatków

– obrona Ojczyzny

– dbałość o stan środowiska

: Nadrzędna kategoria: HISTROIA I TERAŹNIEJSZOŚĆ - HIT

1. 3. Naród

1. Naród jest to trwała zbiorowość ludzi, stanowiąca ukształtowaną historycznie wspólnotę świadomości i kultury, posiadająca wspólną tradycję, język oraz emocjonalny stosunek do własnego terytorium jako miejsca kształtowania się wspólnoty narodowej.

2. Proces kształtowania się narodów

a. powstanie tzw. wspólnoty tutejszych – mieszkańców określonego terytorium, posiadających poczucie wspólnoty

b. uwarunkowania kształowania się nowoczesnych narodów w XIX wieku

– INDUSTRIALIZACJA

– URBANIZACJA

– wykształcneie się świadomości narodowej

– powstanie państw narodowych

c. Tożsamość narodowa

– odczuwanie więzi i podobieństwa z pozostałymi członkami narodu

– poczucie odrębności od innych narodów

d. świadomość narodowa – indywidualna deklaracja przynależności do narodu; świadomość wspólnotowości wobec członków własnego narodu i odrębności wobec przedstawicieli innego.

3. Czynniki narodowotwórcze

a. język

b. terytorium

c. symbole narodowe

d. poczucie wspólnoty pochodzenia

e. świadomość wspólnej historii

f. dziedzictwo kulturowe

g. własne państwo

4. Koncepcje genezy narodu

a. koncepcja kulturowa – podstawą istnienia narodu wartości kulturowe i historyczne

b. koncepcja polityczna – podstawą kształtowania się narodu jest organizacja polityczna

5. Postawy wobec narodu

a. patriotyzm – postawa charakteryzująca się przywiązaniem do własnego narodu

b. nacjonalizm – postawa charakteryzująca się uznawaniem własnego narodu jako dobra najwyższego

c. kosmopolityzm – postawa charakteryzująca się osłabieniem poczucia więzi z własnym narodem w wyniku uznawania za swoją ojczyznę całego świata

d. ksenofobia – postawa charakteryzująca się niechęcią lub wrogością do przedstawicieli innych narodów, wynikającą z poczucia zagrożenia

e. szowinizm – bezkrytyczny stosunek do własnego narodu połączony z brakiem szacunku i pogardą do innych narodów

f. rasizm – przekonanie o nierównej wartości biologicznej i intelektualnej przedstawicieli różnych ras

g. antysemityzm – odmiana rasizmu polegająca na wrogości wobec Żydów

: Nadrzędna kategoria: HISTROIA I TERAŹNIEJSZOŚĆ - HIT

1. 4. Państwo

1. Państwo jest organizacją publiczną wyposażoną w wyłączną i SUWERENNĄ władzę, obejmującą zakresem swego działania ogół członków społeczeństwa żyjącego na określonym terytorium. Państwo legalnie posługuje się przymusem, a respektowanie prawa jest jednym z podstawowych obowiązków ludzi przebywających na terytorium państwa oraz organizacji w nim działających.

2. Ustroje państwowe

a. DEMOKRACJA – rządy sprawowane przez ogół obywateli

– demokracja bezpośrednia – władza jest sprawowana bezpośrednio przez OBYWATELI (zgromadzenie ludowe, REFERENDUM

– demokracja pośrednia – władza sprawowana jest przez przedstawicieli wybieranych przez ogół obywateli

b. ochlokracja – rządy motłochu, zwyrodniała forma demokracji

c. ARYSTOKRACJA – rządy„najlepszych” (władza sprawowana jest przez ograniczoną grupę ludzi, stanowiącą ELITĘ)

d. OLIGARCHIA – władza sprawowana przez grupę najbogatszych obywateli

e. monarchia – władza sprawowana przez jednostkę

f. TYRANIA – niekontrolowane rządy jednostki

g. REPUBLIKA – władza sprawowana jest przez wybieranych na określoną KADENCJĘ uczestników

2. W XIX wieku kształtowały się państwa narodowe

a. większość mieszkańców stanowili przedstawiciele jednego narodu

b. interes państwa utożsamiano z interesem dominującego narodu

c. w wyniku ruchów zjednoczeniowych w XIX wieku powstały:

– Królestwo Włoch (1861 r.)

– Cesarstwo Niemieckie (1871 r.)

3. Sytuacja polityczna w Europie na przełomie XIX i XX w.

a. wzrost znaczenia Cesarstwa Niemieckiego i Królestwa Włoch

b. powstanie bloków polityczno-militarnych

– TRÓJPRZYMIERZA (Cesarstwo Niemieckie, Austro-Węgry, Królestwo Włoch)

– TRÓJPOROZUMIENIE (Wielka Brytania, Francja, Rosja)

c. wybuch I wojny światowej (1914-1918)

: Nadrzędna kategoria: HISTROIA I TERAŹNIEJSZOŚĆ - HIT

1. 5. Powstanie II Rzeczypospolitej

1. Polacy pod zaborami w drugiej połowie XIX w.

a. zabór pruski

– władze niemieckie prowadziły bezwzględną politykę GERMANIZACYJNĄ

– działalność Polaków skoncentrowała się na PRACY ORGANICZNEJ i kształtowaniu solidarności narodowej

b. zabór rosyjski

– władze carskie prowadziły brutalną politykę RUSYFIKACYJNĄ – idea PANSLAWIZMU

– w zaborze rosyjskim po upadku powstania styczniowego (1863-64) Polacy skupili się na PRACY ORGANICZNEJ (POZYTYWIZM WARSZAWSKI)

c. zabór austriacki (GALICJA)

– w latach 60-ych XIX w. władze austriackie nadały Galicji AUTONOMIĘ

– w ramach autonomii galicyjskiej Polacy tworzyli lokalne organy władzy, organizowali polską oświatę, rozwijali polską kulturę

2. Polacy w I wojnie światowej (1914-1918)

a. podczas I wojny światowej Polacy byli zmuszeni służyć w armiach wszystkich armii zaborczych

b. polskie formacje ochotnicze walczące po stronie PAŃSTW CENTRALNYCH:

– LEGIONY POLSKIE (JÓZEF PIŁSUDSKI)

– po ogłoszeniu tzw. AKTU 5 LISTOPADA powstała POLSKA SIŁA ZBROJNA

c. polskie formacje ochotnicze walczące po stronie ENTENTY:

– w KRÓLESTWIE POLSKIM powstał LEGION PUŁAWSKI

– po rewolucji lutowej w Rosji utworzono trzy korpusy polskie

– we Francji utworzono tzw. ARMIĘ BŁĘKITNĄ (armia GEN. JÓZEFA HALLERA)

3. Odzyskanie przez Polskę niepodległości

a. postulat odbudowy Polski pojawił się w orędziu prezydenta WOODROWA WILSONA wygłoszonym w styczniu 1918 r.

b. Józef Piłsudski:

– 11 listopada 1918 r. Józef Piłsudski objął dowództwo nad wojskiem Polskim

– 11 listopada obchodzone jest Narodowe Święto Niepodległości

c. 16 listopada 1918 r. podpisanie przez Józefa Piłsudskiego depeszy notyfikującej powstanie niepodległego państwa polskiego

d. w dziele odbudowy państwa polskiego duży wkład miał ROMAN DMOWSKI – twórca KOMITETU NARODOWEGO POLSKIEGO (KPN)

4. Kwestia granic odradzającego się państwa polskiego

a. kształtowanie się granic państwa polskiego prowadziło do nieuchronnych konfliktów z:

– Ukraińcami o Zachodnią Ukrainę – obrona Lwowa (1918 r.)

– Rosją o przebieg granicy wschodniej Polski

wojna polsko-bolszewicka (1919-1921)

pokój ryski (18 III 1921 r.)

– Niemcami o Wielkopolskę, Pomorze, Warmię i Mazury oraz Śląsk

powstanie wielkopolskie

trzy powstania śląskie

PLEBISCYTY na Śląsku oraz w Warmii i Mazurach

kluczowe decyzje dotyczące granicy polsko-niemieckiej rozstrzygnął TRAKTAT WERSALSKI

– Czechami o Zaolzie

– Litwą o Willeńszczyznę – tzw. bunt ŻELIGOWSKIEGO i INKORPORACJA Litwy Środkowej

b. koncepcje wschodniej granicy Polski

– INKORPORACYJNA (Roman Dmowski)

– FEDERACYJNA (Józef Piłsudski)

5. Kształtowanie się ustroju politycznego odrodzonej Polski

a. wybory do SEJMU USTAWODAWCZEGO (26 I 1919 r.)

b. uchwalenie MAŁEJ KONSTYTUCJI (20 II 1919 r.)

c. uchwalenie KONSTYTUCJI MARCOWEJ (17 III 1921 r.), która ustanawiała:

– dwuizbowy parlament (Sejm i Senat)

– wybieranego przez Zgromadzenie Narodowe prezydenta

– wyłaniany przez Sejm rząd

– niezawisłe sądy

: Nadrzędna kategoria: HISTROIA I TERAŹNIEJSZOŚĆ - HIT

1. 6. Od I do II wojny światowej

I. Zakończenie I wojny światowej

1. Zawieszenie broni w Compiègne – 11. XI.1918 r.

2. Konferencja pokojowa w Paryżu – 18.I.1919 do 21.I.1920 r.

3. Podstawy powojennej organizacji świata

a. 14 punktów WILSONA

b. racja stanu zwycięskich mocarstw

c. dążenie do przywrócenia równowagi europejskiej

II. Traktaty pokojowe kończące I wojnę światową

1. TRAKTAT WERSALSKIEGO z Niemcami (28 czerwca 1919 r.)

2. Traktat w Sèvres z Turcją (10 VIII 1920 r)

a. wznowienie działań wojennych przez Turcję

b. obalenie SUŁTANATU i ustanowienie Republiki Tureckiej - MUSTAFA KEMAL

c. pokój w Lozannie (24VII 1923 r.)

3. Traktat w Saint-Germain z Austrią (10 IX 1919 r.)

4. Traktat w Neuilly z Bułgarią (27 XI 1919 r.)

5. Traktat w Trianon z Węgrami (4 VI 1920 r.)

6. Sktuki klęski państw centralnych

a. straty terytorialne

b. zobowiązanie do zapłaty REPARACJI wojennych

c. obowiązek redukcji sił zbrojnych

III. Świat powersalski

1. na mocy traktatu wersalskiego została utworzona LIGA NARODÓW – 10.I.1920 r.

2. Nowopowstałe państwa zostały zobowiązane do popisania tzw. MAŁEGO TRAKTATU WERSALSKIEGO – traktat, zobowiązujący nowopowstałe państwa do poszanowania praw mniejszości narodowych

3. Stany Zjednoczone nie przystąpiły do Ligii Narodów i powróciły do polityki IZOLACJONIZMU

4. Dane kolonie Niemiec i Turcji zostały rozdzielone pomiędzy zwycięskie państwa jako tzw. TERYTORIA MANDATOWE

5. Zawarcie przez Związek Sowiecki i Niemcy TRAKTATU W RAPALLO – 1922 r.

6. Konferencja w Locarno – 1925 r.

a. udział Francji, Belgii, Wielkiej Brytanii, Niemiec i Włoch

b. zawarcie tzw. TRAKTATÓW LOKARNEŃSKICH

– pakt reński

– umowy arbitrażowe

– traktaty wzajemnej gwarancji

IV. Zmierzch ładu wersalskiego

1. EKSPANSJA Japonii

a. podbój należącej do Chin Mandżurii

b. wybuch wojny japońsko-chińskiej (1937-1945 r.)

2. Wojna domowa w Hiszpanii (1936-1939)

a. obalenie monarchii i ustanowienie republiki – 1931 r.

b. zwycięstwo w wyborach parlamentarnych w 1936 r. frontu ludowego

c. bunt części wojsk – 1936 r. – GEN. FRANCISCO FRANCO

d. zwycięstwo frankistów (zwolenników gen. Franco) – 1939 r.

3. Agresja Włoch na Abisynię (Etiopię) zakończona jej podbojem

4. Polityka Niemiec

a.wystąpienie Niemiec z Ligi Narodów.

b. wdrożenie programu zbrojeń

c. REMILITARYZACJA Nadrenii – III 1936 r.

d. ekspansja terytorialna Niemiec

– włączenie Zagłębia Saary do Niemiec – na mocy przeprowadzonego plebiscytu (1935 r.)

– ANSCHLUSS Austrii – 12 III 1938 r.

– UKŁAD MONACHIJSKI – 30 IX 1938 r. – odebranie Czechosłowacji Sudetów i wcielenie ich do Niemiec

– wkroczenie do Czech wojsk niemieckich (15 III 1939 r.)

: Nadrzędna kategoria: HISTROIA I TERAŹNIEJSZOŚĆ - HIT

1. 7. Dwudziestoletnie totalitaryzmy

I. Powstanie Związku Socjalistycznych Republik Sowieckich (ZSRS)

1. Rewolucje w Rosji w czasie I wojny światowej

a. REWOLUCJA LUTOWA – obalenie caratu i ustanowienie REPUBLIKI ( 23 II1917 r.)

b. REWOLUCJA PAŹDZIERNIKOWA – przewrót bolszewicki pod przeywództwem WŁODZIMIERZA LENINA, który doprowadził do obalenia republiki i przejęcia władzy przez KOMUNISTÓW (24 X 1917 r.)

2. W 1922 r. utworrzono ZWIĄZEK SOCJALISTYCZNYCH REPUBLIK SOWIECKICH (ZSRS)

a. po zlikwidowaniu konkurencyjnych prtii pełnię władzy zdobyła Wszechzwiązkowa Komunistyczna Parta (bolszewików) – WKP(b)

b. w państwie wprowadzono tzw. DYKTATURĘ PROLETARIATU

c. po śmierci Lenina całą władzę w swoim ręku skupił JÓZEF STALIN – KULT JEDNOSTKI

3. Przemiany gospodarcze – służyły budowie społeczeństwa bezklasowego

a KOLEKTYWIZACJA

– SOWCHOZY – wielkie gospodarstwa państwowe

– KOŁCHOZY – spółdzielnie

b. NACJONALIZACJA przemysłu

c. przyśpieszona INDUSTRIALIZACJA

d. CENTRALNE ZARZĄDZANIE GOSPODARKĄ

4. TERROR komunistyczny

a. Działalność tajnej policji

– CZEKA

– OGPU – Zjednoczony Główny Zarząd Polityczny

– NKWD – Ludowy Komisariat Spraw Wewnętrznych

– ŁAGRY

– GUŁAG – Główny Zarząd Obozów

d. Wielki Głód (1932-1933)

c. wielka czystka (1936-1938)

– eliminacja rywali politycznych przez Stalina

– czystka w ARMII CZERWONEJ

d. INDOKTRYNACJA i zwalczanie konkurencyjnych światopoglądów – walka z Kościołem

II. FASZYZM włoski.

1. Powojenny kryzys wewnętrzny we Włoszech:

a. rozczarowanie warunkami traktatu pokojowego

b. bezrobocie spowodowane demobilizacją wojska i redukcją produkcji zbrojeniowej

2. Powstanie organizacji faszystowskich:

a. Związku Włoskich Kombatantów (fascio=wiązki — faszyzm),

b. przekształcenie się Związku Włoskich Kombatantów w NARODOWĄ PARTIĘ FASZYSTOWSKĄ (NPF)

c. działalność BENITO MUSSOLINIEGO – duce

d. walka z KOMUNIZMEM i SOCJALIZMEM

3. Przejęcie władzy przez faszystów:

a. „marsz na Rzym” – październik 1922 r.

b. powierzenie przez króla Wiktora Emanuela III funkcji premiera Benito Mussoliniemu

c. Włochy państwem TOTALITARNYM:

– dyktatura Narodowej Partii Faszystowskiej

– tworzenie systemu korporacyjnego (KORPORACJONIZM)

– TERROR

4. Żróła sukcesu włoskich faszystów :

a. ustawodawstwo socjalne

b. skuteczna walka z bezrobociem

c. poprawa stanu opieki zdrowotnej i edukacji

III. Powstanie NAZIZMU w Niemczech

1. Przekonania Niemców na temat klęski w I wojnie światowej:

a. mit o „ciosie w plecy”

b. „dyktat wersalski”

2. Kryzys powojenny.

a. bezrobocie

b. HIPERINFLACJA

2. Narodziny NAZIZMU

a. powstanie NARODOWOSOCJALISTYCZNEJ NIEMIECKIEJ PARTII ROBOTNIKÓW (NSDAP) – pod przywództwem ADOLFA HITLERA

c. cechy faszyzmu:

– NACJONALIZM

– ANTYSEMITYZM

– antykomunizm

– antydemokratyzm

3. Przejęcie władzy przez Adolfa Hitlera i budowa państwa totalitarnego

a. zwycięstwo NSDAP w wyborach parlamentarnych w 1932 r.

b. Powierzenie funkcji kanclerza Adolfowi Hitlerowi – 30 I 1933 r. – Hitler ogłosił się Führerem

4. Stopniowa likwidacja swobód demokratycznych

a. delegalizacja partii opozycyjnych – budowa systemu monopartyjnego

b. utworzenie SS (policja partyjna NSDAP) i Gestapo

c. tworzenie OBOZÓW KONCENTRACYJNYCH

d. fundamentem nazizmu był RASIZM:

– USTAWY NORYMBERSKIE (1935 r.) – ograniczenie praw obywatelskich ludności żydowskiej

– „NOC KRYSZTAŁOWA” – pogromy żydowskie (9.XI.1938 r.)

e. INDOKTRYNACJA

IV. EKSPANSJA państw totalitarnych

1. Ekspansja III Rzeszy – LEBERNSRAUM (przestrzeń życiowa)

a. ANSCHLUSS Austrii – 12 III 1938 r.

b. UKŁAD MONACHIJSKI – zagarnięcie tzw. Sudetenlandu (terytorium Czechosłowacji, zamieszkałe przez mnijeszość niemiecką) – 30 IX 1938 r.

2. Faszystowskie Włochy przystąpiły do budowy Wielkich Włoch

3. Narzędziem imperializmu sowieckiego stały się

a. idea KOMUNISTYCZNEGO INTERNACJONALIZMU

b. MIĘDZYNARODÓWKA KOMUNISTYCZNA (Komintern)

: Nadrzędna kategoria: HISTROIA I TERAŹNIEJSZOŚĆ - HIT

Słowniczek nazw

AKT 5 LISTOPADA

ARMIA BŁĘKITNĄ

KOMITET NARODOWY POLSKI

MAŁY TRAKTAT WERSALSKI

POLSKA SIŁA ZBROJNA

SEJM USTAWODAWCZY

TRAKTAT WERSALSKI

TRAKTATY LOKARNEŃSKIE

TRAKTAT W RAPALLO

UKŁAD MONACHIJSKI

: Nadrzędna kategoria: HISTROIA I TERAŹNIEJSZOŚĆ - HIT

Chronologia wydarzeń

11 XI 1918 r. – zawieszenie broni w Compiègne/odzyskanie przez Polskę niepodległości

26 I 1919 r. wybory do SEJMU USTAWODAWCZEGO

20 II 1919 r. uchwalenie MAŁEJ KONSTYTUCJI

17 III 1921 r. uchwalenie KONSTYTUCJI MARCOWEJ, która ustanawia

18 III 1921 r. – zawarcie POKOJU RYSKIEGO

18 I 1919 – początek konferencji pokojowej w Paryżu

28 czerwca 1919 r. – zawarcie TRAKTAT WERSALSKIEGO z Niemcami

10 IX 1919 r. – zawarcie traktatu w Saint-Germain z Austrią

27 XI 1919 r. – zawarcie traktat w Neuilly z Bułgarią

4 VI 1920 r. – zawarcie traktat w Trianon z Węgrami

10 VIII 1920 r. – zawarcie traktatu pokojowego w Sèvres z Turcją

1922 r. – zawarcie TRAKTATU W RAPALLO

24 VII 1923 r. – zawarcie pokoju z Turcją w Lozannie

1925 r. – konferencja w Locarno

1936-1939 – wybuch wojny domowej w Hiszpanii

12 III 1938 r. ANSCHLUSS Austrii

30 IX 1938 r.– zawarcie UKŁADU MONACHIJSKIego

15 III 1939 r. wkroczenie wojsk niemieckich do Czech

: Nadrzędna kategoria: HISTROIA I TERAŹNIEJSZOŚĆ - HIT

Galeria postaci

: Nadrzędna kategoria: HISTROIA I TERAŹNIEJSZOŚĆ - HIT

Słowniczek pojęć

ANSCHLUSS

AUTONOMIA

EKSPANSJA

FEDERACYJNA koncepcja granic

GERMANIZACJA

INKORPORACJA

INKORPORACYJNA koncepcja granic

IZOLACJONIZM

PANSLAWIZM

PLEBISCYT

POZYTYWIZM WARSZAWSKI

socjalizacja

: Nadrzędna kategoria: HISTROIA I TERAŹNIEJSZOŚĆ - HIT

2. 1. Podstawy nowego porządku Europy i świata po II wojnie światowej

1. KOALICJA antyhitlerowska

a. w marcu 1941 r. Kongres USA uchwalił LEND-LEASE ACT, stanowiący prawną podstawę pomocy USA dla państw walczących z III Rzeszą

b. w sierpniu 1941 r. FRANKLIN DELANO ROOSEVELT i WINSTON CHURCHILL podpisali KARTĘ ATLANTYCKĄ, w której:

– określono cele wojenne

– określono zasady powojennego ładu pokojowego

c. na skutek ataku niemieckiego na ZSRS został zawarty brytyjsko-sowiecki układ sojuszniczy (12 VII 1941 r.)

d. USA stały się członkiem koalicji antyhitlerowskiej po

– ataku japońskim na Perl Harbor – 7 XII 1941 r.

– wypowiedzeniu im wojny przez III Rzeszę

2. Konferencje wielkiej trójki

a. wielka trójka to przywódcy trzech największych potęg koalicji antyhitlerowskiej:

– FRANKLIN DELANO ROOSEVELT (prezydent USA)

– WINSTON CHURCHILL (premier Wielkiej Brytanii)

– JÓZEF STALIN (przywódca ZSRS)

b. konferencja w Teheranie – 28 XI 1 XII 1943 r.

– podjęto decyzję o otwarciu drugiego frontu we Francji

– podjęto decyzję o rozbiciu potęgi Niemiec i likwidacji FASZYZMU

– uznano tzw. LINIĘ CURZONA za wschodnią granicę Polski (w zamian za straty na wschodzie Polska miała otrzymać rekompensatę terytorialną kosztem Niemiec)

c. konferencja w Jałcie – 4-11 II 1945 r.

– zapadła decyzja o przystąpieniu ZSRS do wojny z Japonią

– podjęto decyzję o OKUPACJI Niemiec przez mocarstwa

– podjęto decyzję o osądzeniu zbrodniarzy wojennych

– podjęto decyzję o utworzeniu w Polsce Rządu Jedności Narodowej

d. konferencja w Poczdamie – 17 VII-2VIII 1945 r.

– nastąpiły zmiany w składzie wielkiej czwórki:

CLEMENT ATTLE zastąpił Winstona Churchilla

HARRY TRUMAN zastąpił zmarłego Roosevelta

– III Rzesza została uznana winną wybuchowi wojny i obarczone obowiązkiem wypłacenia odszkodowań wojennych

– Niemcy miały zostać poddane:

– utworzenie Sojuszniczej Rady Kontroli dla obszarów Niemiec

– Niemcy zostały podzielone na cztery strefy okupacyjne, a Austria uznana za odrębne państwo

– podjęto decyzję o przesiedleniu ludności niemieckiej z innych państw

3. Powstanie Organizacji Narodów Zjednoczonych

a. 1 I 1942 r. w Waszyngtonie 26 państw podpisało Deklarację Narodów Zjednoczonych

b. 26 VI 1945 r. w San Francisco 50 państw podpisało Kartę Narodów Zjednoczonych

c. Organizacja Narodów Zjednoczonych rozpoczęła działalność 24 X 1945 r.

d. główne cele ONZ:

– zapewnienie pokoju i bezpieczeństwa na świecie

– rozwój współpracy między narodami

– działanie na rzecz przestrzegania praw człowieka

4. Struktura organizacyjna Organizacji Narodów Zjednoczonych

a. Zgromadzenie Ogólne – główny organ ONZ

b. Sekretariat – zajmuje się obsługą administracyjną i techniczną pozostałych organów ONZ

c. Rada Bezpieczeństwa – stoi na straży pokoju i bezpieczeństwa

– pięciu członków stałych: Chiny, Wielka Brytania, Francja, Rosja, Wielka Brytania i USA (prawo veta)

– 10 członków wybieranych na 2-letnią kadencję

d. Rada Gospodarcza i Społeczna – zajmuje się kwestiami ekonomicznymi, społecznymi, kulturą, edukacją i zdrowiem

e. Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości – główny organ sądowniczy ONZ

f. Rada powiernicza – sprawowała kontrolę nad obszarami powierniczymi ONZ (dawne obszary mandatowe Ligii Narodów)

: Nadrzędna kategoria: HISTROIA I TERAŹNIEJSZOŚĆ - HIT

2. 2. Społeczne i prawne aspekty zakończenia II wojny światowej

1. Zakończenie II wojny światowej

a. kapitulacja III Rzeszy – 8 V 1945 r.

b. kapitulacja Japonii – 2 IX 1945 r.

c. 10 II 1947 r. – podpisanie traktatów pokojowych z sojusznikami III Rzeszy

d. 8 IX 1951 . – podpisanie traktatów pokojowych z Japonią przez aliantów zachodnich

e. 7 IX 1949 r. – powstanie Republiki Federalnej Niemiec (nastąpiło uregulowanie stosunków państw zachodnich z RFN)

f. 7 X 1949 r. – utworzenie z sowieckiej strefy okupacyjnej Niemieckiej Republiki Demokratycznej (NRD)

2. Zbrodnie ludobójstwa

a. termin ludobójstwo (genocide) został wprowadzony w 1944 r. przez polskiego prawnika Rafała Lemkina

b. Międzynarodowy Trybunał Wojskowy w Norymberdze osądził zbrodnie przeciwko ludzkości

c. uchwalenie przez Zgromadzenie Ogólne ONZ Konwencji w sprawie zapobiegania i karania zbrodni ludobójstwa – 9 XII 1948 r.

3. Wojna totalna

a. wojna totalna to wojna, której celem jest zniszczenie przeciwnika wszelkimi dostępnymi środkami

– zasady moralne w warunkach wojny

– w czasie walk żołnierze bywają zachęcani do bezwzględnego i brutalnego traktowania wrogich żołnierzy, a nawet cywilnej

– trudne warunki wojenne czasem są przyczyną łamania zasad moralnych przez stronę będącą ofiarą napaści

b. czystki etniczne

c. zniszczenia wojenne

– zniszczenia będące skutkiem bezpośrednich działań wojennych

– celowe niszczenie INFRASTRUKTURY

– straty materialne będące następstwem systematycznej działalności rabunkowej

– straty materialne będące skutkiem rabunkowej gospodarki na terenach okupowanych

d. przemieszczania ludności

– uchodźcy

– DEPORTACJE

: Nadrzędna kategoria: HISTROIA I TERAŹNIEJSZOŚĆ - HIT

2. 3. Powstanie bloku wschodniego

1. Sowiecka strefa wpływów w Europie

a. do ZSRS zotały wcielone dawne państwa bałtyckie: Litwa, Łotwa i Estonia

b. Finlandia postała państwem demokratycznym o gospodarce wolnorynkowej, ale z polityką zagraniczną zależną od ZSRS (tzw. finlandyzacja)

c. granica sowieckiej strefy wpływów na zachodzie (tzw. żelazna kurtyna) przebiegała wzdłuż zachodnich granic NRD, Czechosłowacji, Węgier i Jugosławii

2. Migracje powojenne

a. masowe migracje były związane ze zmianami przebiegu granic po II wojnie światowej i były wyrazem dążenia do budowy państw jednolitych narodowościowo

b. REPATRIACJA – zorganizowana przez władze akcja przesiedlenia do kraju obywateli, którzy wskutek zmian granic lub działań wojennych znaleźli się na terytorium innych państw

c. reemigracja – powrót do kraju osób, które wcześniej z niego wyemigrowały

3. Państwa bloku wschodniego

a. Albania – komuniści albańscy pod przywództwem Enverema Hoxhy przejęli władzę bez wsparcia sowieckiego

b. Bułgaria – objęcie władzy przez Front Ojczyźniany po zajęciu kraju przez ARMIĘ CZERWONĄ

c. Czechosłowacja – władzę przejęli komuniści po ustąpieniu Edvarda Beneša

d. Jugosławia

– kraj wyzwolili spod okupacji niemieckiej partyzanci komunistyczni pod wodzą Josipa Broz-Tity

– Jugosławia początkowo ściśle współpracowała z ZSRS

– w wyniku sporu Tity ze Stalinem Jugosławia, pozostając państwem komunistycznym, wystąpiła z bloku wschodniego

e. Niemiecka Republika Demokratyczna (NRD) – została utworzona w 1949 r. z sowieckiej strefy okupacyjnej Niemiec

f. Polska – po wyzwoleniu przez Armię Czerwoną władzę przejęli komuniści, którzy utworzyli Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego (PKWN)

g. Rumunia – komuniści przejęli władzę w wyniku sfałszowanych wyborów

h. Węgry

– po zajęciu Węgier przez Armię Czerwoną został utworzony RZĄD KOALICYJNY

– komuniści przejęli władzę stosując tzw. taktykę salami – stopniowego eliminowania z życia politycznego przeciwników

3. Sytuacja w krajach bloku wschodniego

a. w krajach bloku wschoniego początkowo powstawały RZĄDY KOALICYJNE

b. komuniści stopniowo eliminowali rywali politycznych, wykorzystując aparat władzy i stosując TERROR

c. pełnię władzy zapewniali sobie w drodze sfałszowanych wyborów

d. stopniowa SOWIETYZACJA państw bloku wschodniego – budowa tzw. demokracji ludowej

– wprowadzenie jednopartyjnego systemu politycznego

– likwidacja prywatnej własności środków produkcji

REFORMA ROLNA

NACJONALIZACJA przemysłu

– wprowdzenie gospodarki centralnie zarządzanej

– budowa społeczeństwa bezklasowego

– dominacja IDEOLOGII KOMUNISTYCZNEJ

4. Utrwalenie sowieckiej dominacji w bloku wschodnim

a. utworzenie Biura Informacyjnego Partii Komunistycznych i Robotniczych – 1947 r.

b. utworzenie Ruchu Obrońców Pokoju – działał w latach 1948-1949

c. Apel sztokholmski – odezwa do narodów świata

d. utworzenie Rady Wzajemnie Pomocy Gospodarczej (RWPG) – 25 stycznia 1949 r.

: Nadrzędna kategoria: HISTROIA I TERAŹNIEJSZOŚĆ - HIT

2. 4. Ustanowienie władzy komunistycznej w Polsce

I. Upadek Polskiego Państwa Podziemnego

1. Rywalizacja dwóch ośrodków władzy w Polsce

a. obóz demokratyczny

– Polskie Państwo Podziemne (Rada Jedności Narodowej i Armia Krajowa)

– rząd polski na uchodźstwie

b. komuniści

– Związek Patriotów Polskich (ZPP) w ZSRS

– Polska Partia Robotnicza (PPR)

2. Akcja „Burza”

a. cele Akcji„Burza”

– wojskowy – podjęcie walki z wycofującymi się wojskami niemieckimi

– polityczny – zamanifestowanie przed Armią Czerwoną polskości polskich Kresów Wschodnich

b. największe działania Armii Krajowej w ramach „Burzy”

– walki 27. Wołyńskiej Dywizji AK na Wołyniu

– udział Armii Krajowej w wyzwoleniu Wilna

– udział Armii Krajowej w wyzwoleniu Lwowa

c. prześladowania żołnierzy AK przez NKWD

3. Powstanie Warszawskie

a. wybuchło 1 VIII 1944 r.

b. bierność Armii Czerwonej

c. nieudana pomoc 1 Armii Wojska Polskiego GEN. ZYGMUNTA BERLINGA

d. niewystarczająca pomoc aliantów zachodnim

e. kapitulacja powstania – 2 X 1944 r.

II. Tzw. Polska Lubelska

1. Utworzenie w okupowanym kraju Krajowej Rady Narodowej (KRN) – namiastka prokomunistycznego podziemnego parlamentu – 31 XII 1943/1 I 1944 r.

2. Powstanie Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego (PKWN) 21 lipca 1944 r. w Moskwie – przewodniczącym EDWARD OSÓBKA-MORAWSKI

3. Ogłoszenie Manifestu PKWN – 22 lipca 1944 r.

a. informował o powstaniu PKWN jako nowego rządu

b. uznawał polski rząd na uchodźstwie za nielegalny

c. zapowiadał umiarkowane reformy gospodarcze i społeczne

3. Przekształcenie PKWN w Rząd Tymczasowy Rzeczypospolitej Polskiej (EDWARD OSÓBKA-MORAWSKI) – 31 XII 1944 r.

4. Komunistyczny aparat władzy

a. Polska Partia Robotnicza (PPR) – WŁADYSŁAW GOMUŁKA

b. Krajowa Rada Narodowa (KRN) – BOLESŁAW BIERUT

c. Resort Bezpieczeństwa Publicznego – później przekształcony w Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego (MBP)

d. Urząd Bezpieczeństwa (UB)

e. Korpus Bezpieczeństwa Wewnętrznego (KBW)

f. Milicja Obywatelska (MO)

5. TERROR wobec działaczy Polskiego Państwa Podziemnego

a. podstępne aresztowanie 16 przywódców Polsaiego Państwa Podziemnego (27 III 1945 r.), m.in.:

– LEOPOLDA OKULICKIEGO (ostatni komendant Armii Krajowej)

– JANA JANKOWSKIEGO (Delegat Rządu na Kraj)

– KAZIMIERZA PUŻAKA (przewodniczący Rady Jedności Narodowej)

b. bezprawny tzw. proces szesnastu odbył się w Moskwie w czerwcu 1945 r. – większość została skazana na kary więzienia

IV. Rozstrzygnięcie walki o władzę w Polsce

1. Zakończenie tzw. dualizmu władzy

a. ustanowienie Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej (TRJN) 28 VI 1945 r.

– premierem EDWARD OSÓBKA MORAWSKI

– STANISŁAW MIKOŁAJCZYK wicepremierem

b. powstanie Polskiego Stronnictwa Ludowego (PSL) – Stanisław Mikołajczyk (22 VIII 1945 r.)

c. w lipcu 1945 r. państwa Europy Zachodniej cofnęły uznanie dla polskiego rządu na uchodźstwie

2. Referendum ludowe – 30 czerwca 1946 r. – wyniki zostały sfałszowane

3. Wybory do Sejmu Ustawodawczego – 19 I 1947 r.

a. REPRESJE wobec działaczy Polskiego Stronnictwa Ludowego

b. komuniści utworzyli tzw. Blok Demokratyczny

c. w wyniku sfałszowania wyborów zwycięstwo odniósł Blok Demokratyczny

d. utworzenie nowych władz w Polsce:

– BOLESŁAW BIERUT – prezydentem

– JÓZEF CYRANKIEWICZ – premierem

e. wobec groźby aresztowania STANISŁAW MIKOŁAJCZYK musiał opuścić Polskę

4. Uchwalenie Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (PRL) – 22 lipca 1952 r.

a. konstytucja była wzorowana na konstytucji ZSRS – tzw. konstytucja stalinowska

b. ustrój państwa określała jako demokrację ludową

c. faktycznie ustanawiała totalitarne państwo typu sowieckiego

5. System partyjny

a. utworzenie Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (PZPR) – 1948 r.

– powstała z połączenia Polskiej Partii Robotniczej (PPS) z Polską Partią Socjalistyczną (PPR)

– miała zagwarantowaną dominację polityczną w Polsce

b. działalność tzw. partii „sojuszniczych”:

– Stronnictwa Demokratycznego (SD)

– Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego (ZSL)

: Nadrzędna kategoria: HISTROIA I TERAŹNIEJSZOŚĆ - HIT

2. 5. Druga okupacja sowiecka w Polsce i opór społeczny w Polsce

1. Sytuacja powojenna w Polsce

a. po wyparciu armii niemieckiej z ziem polskich na terytorium Polski stacjonowała silna ARMIA CZERWONA – tzw. druga okupacja sowiecka

b. społeczeństwo polskie bezzwłocznie przystąpiło do odbudowy kraju ze zniszczeń wojennych

c. powrót do normalności utrudniały:

– społeczne skutki wojny, polegające na rozproszeniu tradycyjnych społeczności w wyniku, wymuszonych migracji, deportacji i przesiedleń

– tocząca się walka o kształt polityczny powojennej Polski

– zniszczona INFRASTRUKTURA

d. naturalne dążenie do odbudowy kraju komuniści niejednokrotnie prezentowali w propagandzie jako wyraz poparcia dla wprowadzanych przez siebie zmian

2. Rozbicie legalnej OPOZYCJI

a. w związku z odmową legalizacji innych partii politycznych główną siłą polityczną, opozycyjną wobec PPR stało się utworzone przez STANISŁAWA MIKOŁAJCZYKA Polskie Stronnictwo Ludowe (PSL)

b. władze komunistyczne zwalczały legalną opozycję przy pomocy kierowanego przez siebie aparatu władzy – np. tzw. szwadron śmierci Władysława Rypińskiego

c. terror władz komunistycznych wobec PSL nasilił się w okresie referendum ludowego i wyborów do Sejmu Ustawodawczego

d. po wyborach do Sejmu Ustawodawczego (19 I 1947 r.) władze komunistyczne:

– doprowadziły do rozwiązania Polskiego Stronnictwa Ludowego

– opuszczenia kraju przez STANISŁAWA MIKOŁAJCZYKA (udał się na emigrację do USA)

3. Sytuacja Polaków na Kresach Wschodnich po zajęciu ich przez Armię Czerwoną

a. w 1944 r. oddziały Armii Krajowej uczestniczyły w akcji „Burza”:

b. walka zbrojna na Kresach Wschodnich trwała do końca lat 40-ych XX wieku

c. Polacy mieszkający na Kresach Wschodnich ponieśli ogromne straty

4. Żołnierze Niezłomni

a. rozwiązanie Armii Krajowej przez LEOPOLDA OKULICKIEGO – 19 I 1945 r.

b. utworzenie skadrowanej organizacji konspiracyjnej „Niepodległość” („Nie”) – dowódcą AUGUST EMIL FIELDORF

c. utworzenie Delegatury Sił Zbrojnych na Kraj (DSZ)

d. utworzenie we wrześniu 1945 r. Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość” („WiN”)

e. nasilające się represje wobec działaczy dawnego Polskiego Państwa Podziemnego przyczyniły się do odnowienia działalności konspiracyjnej o charakterze wojskowym

f. działalność Narodowego Zjednoczenia Wojskowego (NZW)

g. żołnierze Wyklęci:

– Danuta Siedzikówna „Inka”

– Witold Pilecki „Witold”

– Łukasz Ciepliński „Pług”

– mjr Zygmunt Szendzielarz „Łupaszka”

– por. Jan Borysiewicz „Krysia”

– st. sierż. Mieczysław Dziemieszkiewicz „Rój”

5. Schyłek niepodległej konspiracji

a. ogłoszenie AMNESTII w lutym 1947 r.

b. komunistyczny aparat bezpieczeństwa organizował obławy na żołnierzy podziemia

c. podziemie niepodległościowe w liczbach

– w formacjach zbrojnego podziemia niepodległościowego walczyło łącznie 120-180 tys. ludzi

– 8 tys. żołnierzy podziemia poległo w walce

– na ponad 2,5 tys. osób wykonano wyroki śmierci

– 80 tys. trafiło do więzień

– w wiezieniach w wyniku tortur i nieludzkiego traktowania zmarło 20 tys.

: Nadrzędna kategoria: HISTROIA I TERAŹNIEJSZOŚĆ - HIT

Chronologia wydarzeń

Historia powszechna

III 1941 r. – uchwalenie przez Kongres USA LEND-LEASE ACT

VIII 1941 r. – podpisanie Karty Atlantyckiej

1 I 1942 r. – podpisanie Deklaracji Narodów Zjednoczonych

28 XI 1 XII 1943 r. – konferencja wielkiej trójki w Teheranie

4-11 II 1945 r. – konferencja wielkiej trójki w Jałcie

8 V 1945 r. – kapitulacja III Rzeszy

26 VI 1945 r. podpisanie w San Francisco Karty Narodów Zjednoczonych

17 VII-2VIII 1945 r. – konferencja wielkiej trójki w Poczdamie

2 IX 1945 r. – kapitulacja Japonii

24 X 1945 r. – postanie Organizacji Narodów Zjednoczonych

1947 r. – utworzenie Biura Informacyjnego Partii Komunistycznych i Robotniczych

9 XII 1948 r. – uchwalenie przez Zgromadzenie Ogólne ONZ Konwencji w sprawie zapobiegania i karania zbrodni ludobójstwa

25 stycznia 1949 r. utworzenie Rady Wzajemnie Pomocy Gospodarczej (RWPG)

7 IX 1949 r. – powstanie Republiki Federalnej Niemiec (RFN)

7 X 1949 r. – utworzenie z sowieckiej strefy okupacyjnej Niemieckiej Republiki Demokratycznej (NRD)

Historia Polski

31 XII 1943/1 I 1944 – utworzenie Krajowej Rady Narodowej (KRN)

9 I 1944 r. – utworzenie Rady Jedności Narodowej

21 VII 1944 r. – utworzenie Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego (PKWN)

22 VII 1944 r. – ogłoszenie Manifestu PKWN

1 VIII 1944 r. – wybuch Powstania Warszawskiego

2 X 1944 r. – kapitulacja Powstania Warszawskiego

31 XII 1944 r. – Przekształcenie PKWN w Rząd Tymczasowy Rzeczypospolitej Polskiej

19 I 1945 r. – rozwiązanie Armii Krajowej przez LEOPOLDA OKULICKIEGO

27 III 1945 r. – aresztowanie 16 przywódców Polskiego Państwa Podziemnego

VI 1945 r. – proces szesnastu odbył się w Moskwie w

28 VI 1945 r. – utworzenie Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej (TRJN)

22 VIII 1945 r. – Powstanie Polskiego Stronnictwa Ludowego (PSL)

30 czerwca 1946 r. – referendum ludowe

19 I 1947 r. – wybory do Sejmu Ustawodawczego

1948 r. utworzenie Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (PZPR)

22 lipca 1952 r. – Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (PRL)

: Nadrzędna kategoria: HISTROIA I TERAŹNIEJSZOŚĆ - HIT

Galeria postaci

ATTLE CLEMENT

CHURCHILL WINSTON

JOSIP BROZ-TITO

ROOSEVELT FRANKLIN DELANO

CIEPLIŃSKI ŁUKASZ „PŁUG”

CYRANKIEWICZ JÓZEF

FIELDORF AUGUST EMIL

GOMUŁKA WŁADYSŁAW

MIKOŁAJCZYK STANISŁAW

OKULICKI LEOPOLD

OSÓBKA-MORAWSKI EDWARD

PILECKI WITOLD „WITOLD”

PUŻAK KAZIMIERZ

SIEDZIKÓWNA DANUTA „INKA”

SZENDZIELARZ ZYGMUNT „ŁUPASZKA”

: Nadrzędna kategoria: HISTROIA I TERAŹNIEJSZOŚĆ - HIT

Słowniczek pojęć

: Nadrzędna kategoria: HISTROIA I TERAŹNIEJSZOŚĆ - HIT

3. 1. Powojenna odbudowa Europy Zachodniej i kwestia niemiecka

1. Sytuacja Niemiec

a. postanowienia konferencji w Poczdamie (17 lipca -2 sierpnia 1945 r.)

– podział Niemiec i Austrii na cztery strefy OKUPACYJNE:

USA

Wielkiej Brytanii

ZSRS

Francji

– określenie celów okupacji:

DENAZYFIKACJA

DEMOKRATYZACJA

DEKARTELIZACJA (DEMONOPOLIZACJA)

DEMILITARYZACJA

b. w celu koordynacji działań państw okupacyjnych utworzono Sojuszniczą Radę Kontroli

c. w pokonanych Niemczech sytuacja ludności była bardzo trudna

– części kraju objęta działaniami wojennymi były wyniszczone, a ludność niejednokrotnie pozbawiona podstawowych środków do życia

– siły okupacyjne dopuszczały się licznych okrucieństw wobec ludności niemieckiej

d. wkrótce cele okupacyjne trzech państw zachodnich i ZSRS uległy zmianie

– w zachodnich strefach okupacyjnych podjęto działania na rzecz demokratyzacji życia politycznego

– w strefie okupacyjnej ZSRS rozpoczął się proces SOWIETYZACJI

2. Powstanie dwóch państw niemieckich

a. utworzenie Bizonii – połączenie stref okupacyjnych USA i Wielkiej Brytanii (styczeń 1947 r.)

b. blokada zachodniej części Berlina (I kryzys berliński) –1948-1949

– próba odcięcia przez ZSRS Berlina Zachodniego od dostaw z państw zachodnich

– państwa zachodnie uruchomiły tzw most powietrzny

– wobec niepowodzenia akcji Stalin podjął decyzję o zakończeniu blokady

c. powstanie Republiki Federalnej Niemiec (RFN)

– utworzenie Trizonii (kwiecień 1949 r.) strefy okupacyjne USA, Wielkiej Brytanii i Francji

– PROKLAMACJA utworzenia Republiki Federalnej Niemiec (RFN) – 20 września 1949 r.

stolicą RFN zostało Bonn

pierwszym kanclerzem został KONRAD ADENAUER

zwycięstwo w pierwszych wyborach odniosła Unia Chrześcijańsko-Demokratyczna (CDU)

d. utworzenie Niemieckiej Republiki Demokratycznej (NRD) – 7 października 1949 r.

– stolicą NRD – wschodnia część Berlina

– władzę objęła partia zależna od ZSRS partia komunistyczna – Socjalistyczna Partia Jedności Niemiec (SED)

e. proces denazyfikacji nie został zakończony – wielu prominentnych działaczy faszystowskich nie tylko pozostało na wolności, ale nawet zrobiło kariery polityczne

3. Program powojennej odbudowy Europy

a. konieczność wzmocnienia gospodarczego Europy Zachodniej wynikała z rosnącego zagrożenia ze strony komunizmu

b. w 1947 r. sekretarz stanu USA GEORGE MARSHALL ogłosił projekt Europejskiego Programu Odbudowy – tzw. PLAN MARSHALLA

– plan Marshalla adresowany był do wszystkich krajów europejskich

– plan Marshalla obejmował:

dostawy surowców i produktów z USA

kredyty na korzystnych warunkach

– wdrożeniem planu miała się zajmować Organizacja Europejskiej Współpracy Gospodarczej (OEEC)

c. pod naciskiem ZSRS z udziału w planie Marshalla zrezygnowały państwa bloku wschodniego

d. znaczenie planu Marshalla

– odbudowa krajów Europy Zachodniej znacznie przyśpieszyła

– warunki życia mieszkańców Europy Zachodniej uległy poprawie

– powstanie OEEC było zapowiedzią przyszłej integracji państw Europy Zachodniej

– na wzmocnieniu więzi gospodarczych z rozwijającymi się gospodarkami krajów Europy Zachodniej skorzystały również Stany Zjednoczone

: Nadrzędna kategoria: HISTROIA I TERAŹNIEJSZOŚĆ - HIT

3. 2. Początki zimnej wojny

1. Ekspansja komunizmu w Europie – wprowadzenie reżimu komunistycznego w:

a. Polsce

b. wschodnich Niemczech

c. Czechosłowacji

d. Rumunii

e. Bułgarii

f. Albanii

g. Jugosławii

h. na Węgrzech

2. Dwa supermocarstwa

a. reakcja Zachodu na eKSPANSJĘ ZSRS

– przemówienie WINSTONA CHURCHILLA w Fulton (marzec 1946 r.) – „żelazna kurtyna”

– ogłoszenie doktryny TRUMANA

– wprowadzenie PLANU MARSHALLA (czerwiec 1947 r.)

b. mocarstwowe aspiracje ZSRS

– ZSRS stało się przywódcą państw bloku wschodniego

– ZSRS wpsierało dążenia niepodległościowe dawnych kolonii

– w 1949 r. ZSRS weszło w posiadanie bomby atomowej

c. początek konfliktu nazwanego „zimną wojną”

– rywalizacja gospodarcza pomiędzy państwami bloków wschodniego i zachodniego

– wyścig zbrojeń

3. Wojna koreańska

a. sytuacja na Półwyspie Koreańskim

– podczas II wojny światowej Korea była OKUPOWANA przez wojska japońskie

– po klęsce Japonii Półwysep Koreański został podzielony wzdłuż 38 równoleżnika:

północna część została zajęta przez siły sowieckie

południowa część znalazła się pod kontrolą amerykańską

b. powstanie dwóch państw koreańskich:

– w 1948 r. w części południowej powstała Republika Korei (Korea Południowa)

– w 1949 r. w części północnej komuniści utworzyli Koreańską Republikę Ludowo-Demokratyczną

– KRLD (Korea Północna) z KIM IR SENEM na czele

c. wybuch wojny w Korei

– w 1950 r. komuniści z KRLD zaatakowali Republikę Korei – początek wojny koreańskiej

– Rada Bezpieczeństwa ONZ podjęła decyzję o udzieleniu pomocy Korei Południowej – wojska amerykańskie

– do wojny po stronie Korei Północnej włączyły się Chiny, a ZSRS udzielał pomocy w sprzęcie i amunicji

– wojna zakończyła się rozejmem zawartym w 1953 r. – na jego mocy nastąpił powrót do granicy sprzed wojny (wzdłuż 38 równoleżnika)

– obydwa kraje pozostają w stanie wojny do dzisiaj

d. dla mocarstw wojna koreańska była tzw. wojną zastępczą

4. Powstanie Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego – NATO

a. podpisanie traktatu północnoatlantyckiego – 1949 r.

b. w 1955 r. do NATO zostały przyjęta Republika Federalna Niemiec

5. Powstanie UKŁADU WARSZAWSKIEGO

a. Układ Warszawski został utworzony podczas konferencji w Warszawie w 1955 r.

b. w skład Układu Warszawskiego weszły: Albania, Bułgaria, Czechosłowacja, Polska, Rumunia, Węgry i ZSRS, a od 1956 r. również NRD

: Nadrzędna kategoria: HISTROIA I TERAŹNIEJSZOŚĆ - HIT

3. 3. Terror i przebudowa gospodarki polskiej w latach 1944-1956

1. Władze komunistyczne w pierwszych latach powojennych stosowały TERROR wobec społeczeństwa polskiego

a. terror służył najpierw zdobyciu władzy, a później jej utrzymaniu

b. metody REPRESJI

– skrytobójstwa

– zbrodnie sądowe

– stosowanie tortur

– INWIGILACJA

2. REFORMA ROLNA

a. reformę rolną zapowiadał Manifest PKWN z 22 lipca 1944 r.

b. WYWŁASZCZENIE wielkiej własności ziemskiej

c. PARCELACJA – tworzenie niewielkich gospodarstw rodzinnych

d. KOLEKTYWIZACJA ROLNICTWA

– tworzenie rolniczych spółdzielni produkcyjnych

powstawały w drodze łączenia indywidualnych gospodarstw rolnych

wobec opornych rolników stosowano różne formy przymusu

propaganda komunistyczna właścicieli większych gospodarstw rolnych nazywała kułakami

– tworzenie PAŃSTWOWYCH GOSPODARSTW ROLNYCH (PGR)

3. NACJONALIZACJA przemysłu

a. ustawa o nacjonalizacji z 3 stycznia 1945 r.

b. charakter gospodarki komunistycznej

– GOSPODARKA CENTRALNIE ZARZĄDZANA

– gospodarka planowa

– plan 3-letni (1947-1949)

– plan 6-letni (1950-1955)

c. INDUSTRIALIZACJA kraju

– budowa Nowej Huty

– budowa Fabryki Samochodów Osobowych (FSO)

– budowa elektrociepłowni na Żeraniu w Warszawie

d. propagandowy wymiar przemian gospodarczych – współzawodnictwo pracy (stachanowcy)

4. Likwidacja wolnego handlu

a. problemy z zapatrzeniem wymusiły REGLAMENTACJĘ podstawowych produktów

b. tzw. BITWA O HANDEL (1947 r.)

– likwidacja prywatnych hurtowni

– likwidacja znacznej części prywatnych sklepów

c. przeprowadzenie reformy walutowej – 1950 r.

: Nadrzędna kategoria: HISTROIA I TERAŹNIEJSZOŚĆ - HIT

3. 4. Życie społeczne w Polsce w latach 1944-1956

1. Próby kreowania nowego społeczeństwa

a. kreowany przez komunistów tzw. „nowy człowiek” miał spełniać wymogi ideologii marksistowsko-leninowskiej

b. metody oddziaływania władz komunistycznych na społeczeństwo

– PROPAGANDA

– INDOKTRYNACJA

– zastraszanie i TERROR

c. dla celów propagandowych wykorzystywano radio, kino i plakaty

2. Organizacje młodzieżowe

a. władze komunistyczne zlikwidowały Związek Harcerstwa Polskiego (ZHP)

b. na Kongresie Jedności Młodzieży powołano Związek Młodzieży Polskiej (ZMP) – 1948 r.

– była to organizacja wzorowana na sowieckim KOMSOMOLE

– jej głównym zadaniem była indoktrynacja w duchu komunistycznym

– w ramach swojej działalności ZMP organizowało masowe impresy, pogadanki polityczne, manifestacje

– członkowie ZMP byli wykorzystywani do INWIGILOWANIA społeczeństwa

c. w 1948 r. powstała paramilitarna organizacja „Służba Polsce” (jej członków nazywano junakami), która

– prowadziła szkolenie wojskowe młodzieży

– prowadziła intensywną indoktrynację

– organizowała brygady robotnicze, wykorzystywane na wielkich budowach

d. narzędziem komunistycznej indoktrynacji stała się szkoła

– programy nauczania były nasycone treściami komunistycznymi

– uczniowie byli wychowywani w duchu kultu Józefa Stalina i Bolesława Bieruta

3. CENZURA

a. w 1946 r. został utworzony Główny Urząd Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk

b. obowiązywała cenzura prewencyjna – utwory przeznaczone do rozpowszechniania musiały uzyskać akceptację cenzorów jeszcze przed ich opublikowaniem

c. treści zakazane:

– zakazana była krytyka komunistycznej władzy we wszystkich formach twórczości

– obowiązywał zakaz rozpowszechniania informacji na temat RZĄDU POLSKIEGO NA UCHODŹSTWIE i ARMII KRAJOWEJ

– nie wolno było informować o PAKCIE RIBBENTROP-MOŁOTOW, zbrodni katyńskiej i INKORPORACJI przez ZSRS Kresów Wschodnich

4. SOCREALIZM

a. doktryna w literaturze, sztuce, filmie i muzyce, wprowadzona w ZSRS na początku lat 30. XX w., a po II wojnie światowej narzucona w innych państwach bloku sowieckiego

b. SOCREALIZM służył propagandzie komunistycznej

5. Zagospodarowanie ZIEM ODZYSKANYCH

a. w propagandzie komunistycznej Ziemiami Odzyskanymi nazywano ziemie należące przed II wojną światową do Niemiec, włączone do Polski na mocy postanowień konferencji poczdamskiej: Śląsk, część Pomorza Zachodniego i Brandenburgii po linię Odry i Nysy Łużyckiej oraz południowa część Prus Wschodnich

b. w celu ich sprawnego zagospodarowania utworzono Ministerstwo Ziem Odzyskanych

c. ludność niemiecka, zamieszkująca te tereny, musiała je opuścić

d. ziemie te były następnie zasiedlane gł. przez przesiedleńców z Kresów Wschodnich

e. w pierwszych latach po wojnie opuszczone gospodarstwa stawały się łupem tzw. szabrowników

6. Formy oporu społecznego

a. powstawały tajne organizacje młodzieżowe o charakterze samokształceniowym

b. komunistyczny monopol informacyjny starały się przełamać zachodnie rozgłośnie radiowe:

– BBC

– Radio Wolna Europa

: Nadrzędna kategoria: HISTROIA I TERAŹNIEJSZOŚĆ - HIT

3. 5. Religia w państwach boku wschodniego w latach 40. i 50. XX wieku

1. Ateizm w ZSRS

a. ZSRS w sferze religii prowadził politykę ateizacji

b. negatywny stosunek do religii zapoczątkował KAROL MARKS, który traktował religię jako

– czynnik utrudniający rozwój społeczeństwa

– „opium ludu”

c. wobec duchowieństwa wszystkich religii władze ZSRS prowadziły politykę prześladowań

2. Po II wojnie światowej politykę ateizacji prowadziły władze wszystkich państw bloku wschodniego

a. bieżąca polityka zależała jednak od aktualnej sytuacji politycznej i stopnia umocnienia się komunistów u władzy

– początkowo komuniści unikali konfrontacji z Kościołami

– wraz z umacnianiem swojej pozycji starali się ograniczyć wpływ religii na życie publiczne

– w miarę możliwości dążyły do podporządkowania Kościołów i związków wyznaniowych władzom państwowym

– docelowo dążyły do likwidacji Kościołów i związków wyznaniowych

b. komuniści ze szczególną determinacją zwalczały Kościół katolicki, uznając że ich podporządkowanie Stolicy Apostolskiej oznacza wpływy zagranicznego ośrodka politycznego na sytuację społeczną

c. po II wojnie światowej wszystkie państwa należące do bloku wschodniego wypowiedziały zawarte wcześniej KONKORDATY

3. REPRESJE wobec religii

a. Czechosłowacja

– władze komunistyczne INTERNOWAŁY prymasa Czech Josefa Berana, a 10 innych skazały na wieloletnie kary więzienia

– w Czechosłowacji zlikwidowano większość zakonów (zakonnicy zostali umieszczeni w specjalnych klasztorach koncentracyjnych)

– ostatecznie w Czechach władze państwowe objęły swoją kontrolą instytucje kościelne

b. Węgry

– w 1948 r. został aresztowany prymas Węgier József Mindsznty

– z czasem podporządkowały władzy państwowej całą hierarchię kościelną

– zlikwidowały większość klasztorów

– likwidacji uległy również seminaria i szkoły katolickie

– opornych duchownych sądy skazywały na wieloletnie więzienie i obozy pracy

c. w Bułgarii i Rumunii władzy państwowej została podporządkowana Cerkiew prawosławna

d. GREKOKATOLICY we wszystkich państwach komunistycznych zostali przymusowo włączeni do Cerkwi prawosławnej

4. Sytuacja Kościoła katolickiego w Polsce po II wojnie światowej

a. w wyniku zmian granic Polska stała się krajem niemal jednolitym wyznaniowo (90% społeczeństwa to katolicy)

b. w związku z brakiem traktatowego ustalenia granic zachodnich Polski Stolica Apostolska zwlekała z utworzeniem polskiej organizacji Kościelnej na Ziemiach Odzyskanych

c. we wrześniu 1945 r. Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej zerwał konkordat ze Stolicą Apostolską

d. ze względu na bardzo duże wpływy Kościoła w Polsce władze komunistyczne nie zdołały podporządkować sobie jego struktur organizacyjnych

– majątki należące do instytucji kościelnych zostały wyłączone z reformy rolnej

– instytucja kościelne odzyskały dobra zagrabione przez Niemców

– Kościół zachował prawo do nauczania religii w szkołach i wydawania swojej prasy

– władze zezwoliły na reaktywację Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego (KUL)

– do kraju z wychodźstwa wrócił prymas August Hlond

e. w 1948 r. prymasem Polski został STEFAN WYSZYŃSKI

f. próby rozbicia jedności Kościoła w Polsce

– działalność „księży patriotów”

– akcja podpisywania Apelu sztokholmskiego

g. w 1950 r. prymas Stefan Wyszyński podpisał porozumienie między episkopatem a rządem

5. Zaostrzenie walki z Kościołem

a. w 1953 r. odbyły się pokazowe procesy księży z kurii krakowskiej oraz biskupa kieleckiego Czesława Kaczmarka

b. w 1953 r. Rada Państwa wydała dekret O obsadzaniu duchownych stanowisk kościelnych – zwiększał wpływ władz państwowych na obsadę stanowisk kościelnych

c. w 1953 r. został ogłoszony memoriał Episkopatu Polski

– zawierał wykaz represji, które dotknęły Kościół w Polsce

– potępiał ingerencje władz komunistycznych w wewnętrzne sprawy Kościoła w Polsce

– zawierał oświadczenie: non possumus (nie możemy)

d. reakcją władz na memoriał było uprowadzenie i umieszczenie w miejscu odosobnienia prymasa Stefana Wyszyńskiego

e. po uwięzieniu prymasa episkopat zaakceptował podporządkowanie Kościoła władzom państwowym

f. polityka represji jednak była kontynuowana

– z Ziem zachodnich usunięto i umieszczono w obozach pracy ponad 1400 zakonnic

– w więzieniach osadzono blisko 1000 duchownych

– ostatecznie usunięto nauczanie religii ze szkół

– ograniczono działalność KUL

: Nadrzędna kategoria: HISTROIA I TERAŹNIEJSZOŚĆ - HIT

3. 6. Azja po II wojnie światowej3. 6. Azja po II wojnie światowej

I. Japonia po II wojnie światowej

1. Japonia podpisała akt kapitulacji 2 IX 1945 r.

2. W celu osądzenia japońskich zbrodni wojennych został powołany Międzynarodowy Trybunał Wojskowy dla Dalekiego Wschodu

3. Przemiany wewnętrzne w Japonii po II wojnie światowej

a. DEMILITARYZACJA

b. DECENTRALIZACJA władzy – przekazanie części kompetencji władzy samorządowej

c. DEMOKRATYZACJA

– wprowadzenie systemu wielopartyjnego

– w 1947 r. wprowadzono konstytucję, ustanawiającą ustrój demokratyczny

4. Po II wojnie światowej nastąpił szybki rozwój gospodarczy Japonii

5. Zmiana w międzynarodowym położeniu Japonii

a. Stany Zjednoczone podpisały z Japonią traktat pokojowy w 1951 r.

b. w 1952 r. oficjalnie zakończono wojskową okupację Japonii

c. w 1956 r. Japonia została przyjęta do ONZ

II. Powstanie Chińskiej Republiki Ludowej (ChRL)

1. Wojna domowa w Chinach pomiędzy:

a. partią narodową – Kuomintang – CHIANG KAI-SHEK

b. Komunistyczną Partią Chin (KPCh) – MAO ZEDONG

2. Zwycięstwo komunistów i utworzenie Chińskiej Republiki Ludowej (ChRL)– 1949 r.

3. Komunistyczne Chiny korzystały z materialnej i politycznej pomocy ZSRS

4. W czasie wojny koreańskiej wojska chińskie walczyły po stronie komunistycznej Północy

5. Pokonane siły Kuomintangu schroniły się na Tajwanie i utworzyły tam Republikę Chińską

a. przed inwazją wojsk komunistycznych Tajwan uchronił sojusz zawarty w 1954 r. USA

b. początkowo to władze Tajwanu reprezentowały Chiny w ONZ

c. zostały zastąpione przez władze ChRL dopiero w 1971 r.

6. Przemiany gospodarcze i społeczne w Chinach

a. NACJONALIZACJA przemysłu

b. REFORMA ROLNA

c. ateizacja społeczeństwa

d. maoizm

e. realizacja programu tzw. Wielkiego Skoku

f. chińska rewolucja kulturalna – Czerwona Gwardia

III. Walka o niepodległość Indii

1. Po II wojnie światowej nasiliły się procesy dekolonizacyjne

2. Działalność Indyjskiego Kongresu Narodowego – MAHATMA GANDHI – metoda biernego oporu

3. 1947 r. – powstały:

a. Indie - hindusi

b. Pakistan – muzułmanie

IV. Powstanie państwa Izrael

1. Narodziny SYJONIZMU w XIX w.

2. Od 1922 r. zamieszkała głównie przez ludność muzułmańską Palestyna miała status TERYTORIUM MANDATOWEGO pod zarządem Wielkiej Brytanii

3. W latach 30. i 40. XX wieku na skutek migracji liczba Żydów w Palestynie wzrosła trzykrotnie

4. Wraz z napływem ludności żydowskiej nasilał się konflikt pomiędzy Żydami a Arabami

5. W 1947 r. ONZ wydało rezolucję o utworzeniu dwóch państw – żydowskiego i palestyńskiego

6. PROKLAMACJA powstania państwa Izrael – 14 V 1948 r.

a. pierwszym premierem państwa izraelskiego został David Ben Gurion

b. państwa arabskie nie uznały Izraela

c. doszło do wybuchu wojny izraelsko-palestyńska – 1948 r.

– Palestyńczyków wsparły wszystkie kraje muzułmańskie

– mimo przygniatającej przewagi Izrael zdołał obronić niepodległość

– w wyniku wojny Jerozolima została podzielona pomiędzy Izrael a Jordanię

7. Konflikt bliskowschodni okazał się jednym z najtrudniejszych do rozwiązania w powojennej historii świata i trwa do dzisiaj

: Nadrzędna kategoria: HISTROIA I TERAŹNIEJSZOŚĆ - HIT

Świat

1945 r. – podpisanie kapitulacji przez Japonię

1946 r. – przemówienie WINSTONA CHURCHILLA w Fulton („ŻELAZNA KURTYNA”)

1947 r. – uzyskanie niepodległości przez Indie i Pakistan

14 V 1948 r. – powstanie niepodległego państwa Izrael

1948 r. – początek realizacji PLANU MARSHALLA

1948 r. – utworzenie ORGANIZACJI EUROPEJSKIEJ WSPÓŁPRACY GOSPODARCZEJ (OEEC)

1948 r. – wybuch pierwszej wojny arabsko-izraelskiej

1948 r. – początek pierwszego kryzysu berlińskiego/blokada zachodnich sektorów Berlina

1949 r. – powstanie NATO

1949 r. – utworzenie Republiki Federalnej Niemiec (RFN)

1949 r. – utworzenie Niemieckiej Republiki Demokratycznej (NRD)

1950-1953 r. – wojna w Korei

1955 r. – powstanie UKŁADU WARSZAWSKIEGO

1958 r. – początek programu tzw. wielkiego skoku w ChRL

Polska

1944 r. – dekret PKWN o REFORMIE ROLNEJ

1946 r. – NACJONALIZACJA przemysłu w Polsce

1947 r. – początek BITWY O HANDEL

1950 r. – podpisanie porozumienia między Episkopatem Polski a rządem

1953 r. – memoriał Episkopatu Polski: Non possumus!

1953-1956 – internowanie prymasa STEFANA WYSZYŃSKIEGO

: Nadrzędna kategoria: HISTROIA I TERAŹNIEJSZOŚĆ - HIT

Galeria postaci

: Nadrzędna kategoria: HISTROIA I TERAŹNIEJSZOŚĆ - HIT

Słowniczek pojęć

GOSPODARKA CENTRALNIE ZARZĄDZANA

KOLEKTYWIZACJA ROLNICTWA

PIERWSZY KRYZYS BERLIŃSKI

SPÓŁDZIELNIE PRODUKCYJNE

ORGANIZACJI TRAKTATU PÓŁNOCNOATLANTYCKIEGO (NATO)

PAŃSTWOWE GOSPODARSTWA ROLNE (PGR)

UKŁAD WARSZAWSKI

ZIEMI ODZYSKANE

: Nadrzędna kategoria: HISTROIA I TERAŹNIEJSZOŚĆ - HIT

4. 1. Destalinizacja bloku wschodniego

1. Sytuacja w ZSRS po śmierci JÓZEFA STALINA

a. Józef Stalin zmarł 6 III 1953 r.

b. nowym sekretarzem generalnym Komunistycznej Partii Związku Sowieckiego (KPZS) został NIKITA CHRUSZCZOW

c. przejawy tzw. odwilży w ZSRS

– złagodzono represje wobec społeczeństwa

– ogłoszono AMNESTIĘ dla więźniów politycznych

– zrehabilitowano ofiary TERRORU stalinowskiego

– złagodzono CENZURĘ

2. Sytuacja w Czechosłowacji

a. w okresie stalinowskich w Czechosłowacji intensywnie rozwijał się przemysł ciężki i energetyczny

b. zaniedbane i niedoinwestowane były rolnictwo, usługi i przemysł lekki

c. przeprowadzona w 1953 r. reforma walutowa spowodowała utratę oszczędności i obniżenie stopy życiowej

d. protesty społeczne

– do STRAJKÓW przystąpili robotnicy ze 129 zakładów

– wielka manifestacja w Pilźnie została brutalnie stłumiona przez milicję

3. Powstanie czerwcowe w Berlinie w 1953 r.

a. sytuacja gospodarza w NRD

– niski poziom wynagrodzeń

– podnoszenie norm produkcyjnych w przemyśle

b. wybuch strajków w Berlinie pod hasłami:

– wzrostu płac i podniesienia stopy życiowej

– zmian personalnych na najwyższych stanowiskach państwowych i partyjnych

c. 17 czerwca 1953 r. protesty zostały brutalnie stłumione przez milicję i Stasi (Państwową Służbę Bezpieczeństwa)

4. Referat Chruszczowa

a. Nikita Chruszczow podczas XX Zjazdu KPZS w 1956 r. w referacie O kulcie jednostki i jego następstwach

– ujawnił zbrodnie stalinowskie

– zdemaskował i poddał krytyce KULT JEDNOSTKI

b. referat Chruszczowa zapoczątkował proces destalinizacji w państwach bloku wschodniego

5. Sytuacja w Polsce w latach 1953-1956

a. formy pośmiertnego upamiętnienia Józefa Stalina w Polsce

– ogłoszenie żałoby i minuty ciszy

– przeprowadzono liczne akademie, wiece i masówki

– Pałacowi Kultury i Nauki nadano imię Józefa Stalina

– Katowice przemianowano na Stalinogród

b. po śmierci Stalina represje władz komunistycznych nasiliły się

– został INTERNOWANY PRYMAS STEFAN WYSZYŃSKI

– od 1951 r. w więzieniu przebywał WŁADYSŁAW GOMUŁKA

c. działalność podpułkownika Józefa Światły

– do 1953 r. był wicedyrektorem X Departamentu Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego (MBP) – kontrola wewnętrzna partii

– w 1953 r. uciekł na Zachód

– w 1954 r. uczestniczył w audycjach RADIA WOLNA EUROPA: Za kulisami bezpieki i partii

d. reforma aparatu bezpieczeństwa

– Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego zostało przekształcone w Ministerstwo Spraw Wewnętrznych (MSW)

– w 1956 r. rozwiązano URZĄD BEZPIECZEŃSTWa (UB) i w jego miejsce utworzono Służbę Bezpieczeństwa (SB)

: Nadrzędna kategoria: HISTROIA I TERAŹNIEJSZOŚĆ - HIT

4. 2. Rok 1956 w Polsce i na Węgrzech

1. Zmiany na szczytach władzy

a. po rezygnacji BOLESŁAWA BIERUTA na stanowisko premiera wrócił JÓZEF CYRANKIEWICZ

b. 12 III 1956 r. podczas pobytu w Moskwie zmarł BOLESŁAW BIERUT

c. nowym I sekretarzem KC PZPR został EDWARD OCHAB

d. podziały wewnętrzne w PZPR

– PUŁAWIANIE – zwolennicy liberalizacji i demokratyzacji

– NATOLIŃCZYCY – przeciwnicy liberalizacji

2. Protest robotników poznańskich

a. sytuacja społeczno-gospodarcza

– w wyniku kolektywizacji rolnictwa pogorszyło się zaopatrzenie w produkty rolne

– obniżenie wydatków na ochronę zdrowia i oświatę

b. strajk w Zakładach Przemysłu Metalowego Hipolit Cegielski – 28 czerwca 1956 r.

– w zakładach Hipolita Cegielskiego (przemianowanych na Zakłady Metalowe im. Józefa Stalina – ZISPO) wyniknął spór o

bezprawnie potrącony podatek

wyśrubowane normy produkcyjne

– do strajku doszło podczas Międzynarodowych Targów Poznańskich

– postulaty robotników:

zwrot niesłusznie pobranego podatku

obniżenie wygórowanych norm produkcyjnych

poprawa warunków życia

– protestujący robotnicy zorganizowali pochód pod gmachem Komitetu Wojewódzkiego PZPR

c. władze stłumiły robotniczy protest przy użyciu siły

– przeciwko demonstrantom władze skierowały wojsko wyposażone w czołgi

– w wyniku starć z wojskiem śmierć poniosło ponad 60 osób – wśród zabitych był 13-letni Romek Strzałkowski

– wielu uczestnikom protestu władze wytoczyły procesy sądowe

d propaganda komunistyczna początkowo przedstawiała protest robotników jako prowokację zachodnich imperialistów, a później – jako protest przeciwko wypaczeniom.

3. Polski Październik

a. obrady VIII Plenum KC PZPR – październik 1956 r.

– wybór WŁADYSŁAWA GOMUŁKI na stanowisko I sekretarza KC PZPR

– manifestacja siły ze strony ZSRS

– wizyta w Warszawie NIKITY CHRUSZCZOWA

b. przejawy odwilży polityce wewnętrznej

– rezygnacja z pełnej KOLEKTYWIZACJI ROLNICTWA – część spółdzielni produkcyjnych rozwiązano

– reforma aparatu bezpieczeństwa – utworzenie Służby Bezpieczeństwa

– ogłoszono AMNESTIĘ dla więźniów politycznych (objęła ok. 6 tys. osób)

– zreformowano centralny system zarządzania gospodarką – zwiększono nakłady na przemysł lekki

– reaktywowano Związek Harcerstwa Polskiego (ZHP)

– przywrócono nazwę Katowicom (w 1953 r. nadano im nazwę Stalinogród)

c. porozumienie z Kościołem katolickim

– uwolnienie prymasa STEFANA WYSZYŃSKIEGO

– przywrócenie religii w szkołach

– prasa katolicka: „Tygodnik Powszechny”

d. odejście od programu demokratyzacji

– proces stopniowego ograniczania swobód demokratycznych

– Zamknięcie pisma „Po prostu”

4. Powstanie węgierskie (23 października – 10 listopada 1956 r.)

a. liberalizacja polityki na Węgrzech - IMRE NAGY

b. hamowanie przemian – MÁTYÁS RÁKOSI

c. sprowadzenie interwencji wojsk radzieckich przez JÁNOSA KÁDÁRA

d. stłumienie powstania węgierskiego przez wojska sowieckie

– REPRESJE i EMIGRACJA polityczna

– egzekucja IMRE NAGYEGO

: Nadrzędna kategoria: HISTROIA I TERAŹNIEJSZOŚĆ - HIT

4. 3. Państwo - Kościół w Polsce na przełomie lat 50. i 60. XX wieku

1. Relacje państwo-Kościół w pierwszych latach rządów WŁADYSŁAWA GOMUŁKI

a. w 1957 r. zostało podpisane porozumienia pomiędzy władzami państwowymi a EPISKOPATEM

– porozumienie znosiło dekret o obsadzaniu stanowisk kościelnych

– do szkół wróciło nauczanie religii

b. uwięzieni w okresie stalinizmu duchowni zostali zwolnieni z więzień

c. działalność Klubów Inteligencji Katolickiej

d. W 1957 r. PRYMAS STEFAN WYSZYŃSKI zachęcał wiernych do udziału w wyborach parlamentarnych

e. mandaty poselskie uzyskała grupa katolików – utworzyli Koło Poselskie „Znak”

2. Aktywność Kościoła katolickiego

a. w 1957 r. prymas Stefan Wyszyński ogłosił rozpoczęcie Wielkiej Nowenny – trwający dziewięć lat cykl przygotowań do obchodów Milenium Chrztu Polski

b. peregrynacja kopii obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej

3. Powrót władz państwowych do polityki antykościelnej

a, w 1958 r. organy bezpieczeństwa przeprowadziły rewizję w Instytucie Prymasowskim Ślubów Narodu na Jasnej Górze

b. akcja dekrucyfikacyjna

– usuwanie krzyży w szkołach

– zmniejszenie liczby godzin lekcji religii, a następnie całkowite usunięcie nauczania religii w szkołach

c. ograniczenie zezwoleń na budowę nowych kościołów

d. duchowieństwo zostało poddane INWIGILACJI

e. nasilenie antykościelnej i antyreligijnej PROPAGANDY

f. likwidacja niższych seminariów duchownych

g. zamykanie niektórych instytucji pożytku publicznego prowadzonych przez Kościół

4. List biskupów polskich do biskupów niemieckich z 1965 r.

5. Konflikt milenijny

a. kościelne obchody Milenium Chrztu Polski

– główne uroczystości odbywały się w Gnieźnie i w Poznaniu, a następnie na Jasnej Górze

– obchodom na Jasnej Górze przewodniczył arcybiskup KAROL WOJTYŁA

– mimo zaproszenia ze strony episkopatu polskiego, ze względu na brak zgody władz państwowych, na uroczystości nie mógł przybyć papież PAWEŁ VI

b. z kościelnymi obchodami milenijnymi miały konkurować państwowe obchody Tysiąclecia Państwa Polskiego

c. w Krakowie, Gdańsku i Warszawie milenijne uroczystości kościelne przerodziły się w antykomunistyczne demonstracje

d. obchody milenijne wykazały silne przywiązanie społeczeństwa polskiego do religii i Kościoła

: Nadrzędna kategoria: HISTROIA I TERAŹNIEJSZOŚĆ - HIT

4. 4. Świat w okresie zimnej wojny

1. Drugi kryzys berliński

a. po drugiej wojnie światowej Niemcy i Berlin zostały podzielone na strefy okupacyjne: (sowiecką, amerykańską, francuską i brytyjską)

b. w latach 1949-1961 z sowieckiej strefy okupacyjnej (później NRD) uciekło ponad 2,5 mln ludzi (głównie dobrze wykształconych)

c. w 1961 r. władze komunistyczne rozpoczęły budowę tzw. muru berlińskiego

d. w 1963 r. z wizytą do Berlina Zachodniego przyjechał prezydent USA JOHN FITZGERALD KENNEDY

2. Kubański kryzys rakietowy

a. rewolucja kubańska (1953-1959)

– na kubie DYKTATORSKIE rządy Furgencio Batisty wywoływały bunt społeczny

– FIDEL CASTRO i ERNESTO CHE GUEVARA rozpoczęli wojnę PARTYZANCKĄ

– w 1959 r. nastąpiło przejęcie władzy na Kubie przez komunistów pod przewodnictwem Fidela Castro

b. inwazja kubańskich sił antykomunistycznych w Zatoce Świń – 1961 r.

c. kryzys rakietowy – 1962 r.

– w 1962 r. z inicjatywy NIKITY CHRUSZCZOWA na Kubie zostały zainstalowane wyrzutnie rakiet

– w odpowiedzi na polecenie prezydenta USA JOHNA FITZGERALDA KENNEDY’EGO USA rozpoczęły blokadę morską Kuby

– wobec groźby wybuchu wojny Nikita Chruszczow zarządził usunięcie wyrzutni rakiet z Kuby

– w celu uniknięcia wojny nuklearnej została założona „gorącej” linii między Moskwą a Waszyngtonem

3. DEKOLONIZACJA Afryki

a. przed wybuchem II wojny światowej niepodległość miały: Egipt, Etiopia i Liberia

b. walka o niepodległość Algierii

– wybuch powstania antyfracuskiego pod przywództwem Frontu Wyzwolenia Narodowego (1954 r.)

– REFERENDUM w sprawie niepodległości

zarządzone przez prezydenta Francji CHARLES'A DE GAULLE'A (1961 r.)

zwyciężyli zwolennicy niepodległości

– Algieria uzyskuje niepodległość – 1962 r.

c. rok 1960 Rokiem Afryki – 17 krajów otrzymuje niepodległość

4. Wojna indochińska 1955-1975

a. po wyzwoleniu Półwyspu Indochińskiego spod francuskiej zależności kolonialnej w 1955 r. powstały dwa państwa:

– komunistyczna Demokratyczna Republika Wietnamu (Wietnam Północny) pod przywództwem HO CHI MINHA

– proamerykańska Republika Wietnamu (Wietnam Południowy)

– niepodległość uzyskały również Laos i Kambodża

b. na terenie Wietnamu Południowego stopniowo nasilała się działalność VIETCONGU – komunistycznej PARTYZANTKI

c. w 1964 r. na prośbę rządu Wietnamu Południowego prezydent JOHN FITZGERARD KENNEDY wysłał do Wietnamu żołnierzy Amerykańskich

: Nadrzędna kategoria: HISTROIA I TERAŹNIEJSZOŚĆ - HIT

4. 5. Bliski Wschód i Chiny w latach 50. i 60. XX wieku

1. Kryzys sueski

a. na Bliskim Wschodzie od 1948 r. trwał konflikt izraelsko-palestyński

b. w 1952 r. w Egipcie doszło do obalenia monarchii i ustanowienia REPUBLIKI

c. geneza kryzysu sueskiego

– NACJONALIZACJA KANAŁU SUESKIEGO przez GAMALA ABDELA NASERA

– atak Izraela, Wielkiej Brytanii i Francji na Egipt – 1956 r.

– ULTIMATUM ZSRS i USA wobec agresorów

– przywrócenie egipskiej kontroli nad Kanałem Sueskim

2. Wojna sześciodniowa – 1967 r.

a. przygotowania do wojny z Izraelem Egiptu, Syrii i Jordanii

b. atak prewencyjny Izraela 5 VI 1967 r.

c. Izrael zajął: półwysep Synaj, Zachodni Brzeg Jordanu, wzgórza Golan

d. w obliczu klęski wojsk arabskich ZSRS zagroził interwencją zbrojną na Bliskim Wschodzie

e. 10 VI 1967 r. został zawarty rozejm – Wzgórza Golan, Zachodni Brzeg Jordanu i część Jerozolimy oraz półwysep Synaj i Okręg Gazy znalazły się pod okupacją izraelską

f. ZSRS i państwa bloku wschodniego zerwały z Izraelem stosunki dyplomatyczne

3. Problem palestyński

a. wojny izraelsko-arabskie spowodowały masową emigrację arabskiej ludności Palestyny do sąsiadujących z Izraelem państw arabskich – kryzys migracyjny i humanitarny

b. w Izraelu ludność arabska była traktowana jak obywatele drugiej kategorii

c. w latach 60. XX wieku działalność rozpoczęła Organizacja Wyzwolenia Palestyny (OWP)

– w 1969 r. na czele organizacji stanął JASIR ARAFAT

– OWP prowadziła działania o charakterze TERRORYSTYCZNYM i PARTYZANCKIM

– Palestyńczycy uznali OWP za swoją reprezentację

– w 1974 r. OWP została uznana przez Zgromadzenie Ogólne ONZ za podmiot stosunków międzynarodowych

4. Stosunki chińsko-sowieckie

a. w pierwszych latach istnienia Chińska Republika Ludowa ściśle współpracowała z ZSRS

b. z czasem wzajemne stosunki uległy pogorszeniu na skutek wzrostu ambicji MAO ZEDONGA

– Mao stworzył własną ideologię, zwaną od jego nazwiska MAOIZMEM

– Mao dążył do uniezależnienia ChRL od ZSRS

– do kryzysu wzajemnych stosunków doszło po śmierci JÓZEFA STALINA (1953 r.) i rozpoczęciu przez NIKITĘ CHRUSZCZOWA procesu destalinizacji

c. kwestie sporne we wzajemnych relacjach ChRL i ZSRS

– ZSRS nie poparł roszczeń ChRL do Tajwanu

– ZSRS nie udzielił Chinom wsparcia podczas chińsko-indyjskiego konfliktu granicznego

– ZSRS odmówił przekazania ChRL technologii atomowej

– ZSRS zaprzestał udzielania Chinom pomocy materialnej

d. w 1964 r. Chiny skonstruowały własną bombę jądrową

e. w 1969 r. doszło do walk pomiędzy wojskami chińskimi a oddziałami ZSRS na granicznej rzece Ussuri (konflikt nad Ussuri)

5. REWOLUCJA KULTURALNA w Chinach – 1966 r.

a. cele rewolucji kulturalnej:

– ostateczne zerwanie ze starym porządkiem

– budowa nowego rewolucyjnego społeczeństwa

– usunięcie przeciwników politycznych Mao

b. we wdrażanie rewolucji kulturalnej zaangażowana była młodzieżowa organizacja Czerwona Gwardia (huanwejbini)

– celem propagandowej agresji i fizycznych napaści stały się chińskie elity intelektualne

– ideałem społecznym była ciężka praca fizyczna w polu i w fabrykach (praca miała pełnić funkcję reedukacyjną)

c. działania Mao przyczyniły się do chaosu społecznego i załamania gospodarczego w Chinach

d. w wyniku prześladowań śmierć poniosło ok. 400 tys. ludzi, a represjami objęto 10-12 mln osób.

: Nadrzędna kategoria: HISTROIA I TERAŹNIEJSZOŚĆ - HIT

Chronologia wydarzeń

1952 r. – ustanowienie republiki w Egipcie

1953 r. (6 III) – śmierć Józefa Stalina

1953 r. – powstanie czerwcowe w Berlinie

1961 r. – rozpoczęcie budowy tzw. muru berlińskiego

1963 r. – wizyta w Berlinie Zachodnim prezydenta USA JOHNA FITZGERALDA KENNEDY’EGO

1955 r. – wybuch wojny w Indochinach

1956 r. – śmierć Bolesława Bieruta

1956 r. – XX Zjazdu KPZS

28 VI 1956 r. – protesty robotnicze w Poznaniu (Poznański Czerwiec)

1956 r. – wybuch powstania na Węgrzech

X 1956 r. – VIII Plenum KC PZPR

1956 r. – kryzys sueski

1957 r. – podpisanie porozumienia pomiędzy władzami państwowymi a EPISKOPATEM

1959 r. –przejęcie władzy na Kubie przez komunistów pod przewodnictwem Fidela Castro

1960 r. – Rok Afryki

1961 r. – inwazja kubańskich sił antykomunistycznych w Zatoce Świń

1962 r. – kubański kryzys rakietowy

1965 r. – list biskupów polskich do biskupów niemieckich

1966 r. – początek Rewolucji Kulturalnej w Chinach

1967 r. – wojna sześciodniowa

1969 r. – sowiecko-chiński konflikt nad Ussuri

: Nadrzędna kategoria: HISTROIA I TERAŹNIEJSZOŚĆ - HIT

Galeria postaci

KENNEDY JOHN FITZGERALD

: Nadrzędna kategoria: HISTROIA I TERAŹNIEJSZOŚĆ - HIT

Katalog nazw

drugi kryzys berliński

EPISKOPAT

huanwejbini

KANAŁ SUESKI

Klub Inteligencji Katolickiej (KIK)

Komunistyczna Partia Związku Sowieckiego (KPZS)

kryzys sueski

mur berliński

NATOLIŃCZYCY

Organizacja Wyzwolenia Palestyny (OWP)

POLSKA ZJEDNOCZONA PARTIA ROBOTNICZA (PZPR)

PUŁAWIANIE

RADIO WOLNA EUROPA

REWOLUCJA KULTURALNA

Służba Bezpieczeństwa (SB)

URZĄD BEZPIECZEŃSTWA (UB)

VIETCONG

Wielka Nowenna

wojna sześciodniowa

Związek Harcerstwa Polskiego (ZHP)

: Nadrzędna kategoria: HISTROIA I TERAŹNIEJSZOŚĆ - HIT

Słowniczek pojęć

Przygotowując się do lekcji, sprawdzianu, itd. korzystamy m.in. z treści przygotowanych Wiesława Zdziabka, który opracował skrót najważniejszych informacji, które powinien opanować uczeń w ramach zajęć z historii (zob.: https://www.e-historia.com.pl/liceum-i-technikum/histroia-i-terazniejszosc-hit/historia-i-spo%C5%82ecze%C5%84stwo-cz%C4%99%C5%9B%C4%87-2.html). Materiały te wykorzystano, w celach edukacyjnych, przygotowując niniejszą stronę. Część skryptów i treści zamieszczono powyżej w formie adaptacji, część na prawach cytatu - wówczas oznaczone cudzysłowem lub apostrofem (wg schematu: "treść" = 'treść' - drugie rozwiazanie zastosowano z uwagi na to, by nie powielać cudzysłowów w cudzysłowie), ich autorem jest pan Wiesław Zdziabek, któremu serdecznie dziękujemy za udostępnienie ich on-line. Na stronie zamieszczono także fragmenty podręcznika Wydawnictwa Nowa Era oraz inne treści znalezione w zasobach Internetu. W przypadku gdyby powyższe publikacje naruszały prawa autorskie, własnościowe, majątkowe etc. osób i instytucji prosimy o kontakt z autorem bloga.

1. 1. Człowiek - istota społeczna
Nadrzędna kategoria: WIEDZA O SPOŁECZEŃSTWIE ZAKRES ROZSZERZONY
1. 1. Człowiek - istota społeczna
I. Psychologiczne koncepcje człowieka
1. Psychologia to nauka zajmująca się badaniem zachowań i czynności psychicznych człowieka
2. Koncepcje zachowania się człowieka
a. koncepcja psychoanalityczna – czynnikiem determinującym zachowania człowieka są potrzeby
b. koncepcja behawioralna – najważniejszym czynnikiem kształtującym osobowość jest środowisko
c. koncepcja poznawcza – głównym regulatorem zachowania człowieka są informacje odbierane z zewnątrz
d. koncepcja humanistyczna – człowiek jest indywidualnością dążącą do rozwoju i samorealizacji
II. Osobowość człowieka
1. Osobowość – względnie stały zbiór właściwości psychicznych człowieka, decydujący o jego zachowaniu
1. Klasyczne koncepcje osobowości
a. Klasyfikacja w osobowości ze względu na temperament – sposób zachowania się (Hipokrates)
– sangwiniczny (aktywny, pogodny)
– flegmatyczny (apatyczny, ospały)
– melancholijny (smutny, zamyślony)
– choleryczny (pobudliwy, nerwowy)
b. wg. psychoanalitycznej teorii Zygmunta Freuda osobowość składa się z:
– id (naturalne popędy)
– superego (zbiór zasad przyswojonych w drodze socjalizacji)
– ego (świadome decyzje)
– główną siłą napędową aktywności człowiek jest libido
c. wg. Alfreda Adlera osobowość dąży do przezwyciężenia poczucia niższości i charakteryzuje popędem do agresji
d. psychologia analityczna Carla Gustawa Junga
– ze względu na nastawienie do świata podzielił ludzi na:
introwertyków – człowiek skupiony na przeżyciach wewnętrznych
ekstrawertyków – człowiek skupiony na otaczającej go rzeczywistości
– postawa człowieka może charakteryzować się
racjonalnością
irracjonalnością
III. Składniki osobowości
1. Charakter – ogół cech człowieka
2. Tożsamość – posiadana przez człowieka wizja własnej osoby, składająca się z cech wyglądu, psychiki i zachowania, stanowiąca o odrębności i niepowtarzalności
a. tożsamość osobista
b. tożsamość społeczna
3. Mentalność – zespół przekonań, poglądów i nawyków danej osoby, którymi kieruje się ona przy przetwarzaniu informacji o życiu społecznym
a. mentalność indywidualistyczna
b. mentalność kolektywistyczna
4. Wartości
a. cechy właściwe danej osobie, decydujące o jej zaletach
b. stany rzeczy cenne dla człowieka z punktu widzenia zaspokajania jego potrzeb
5. Potrzeby – odczuwany brak czegoś, stanowiący motyw do działań mających na celu wypełnienie tego braku
piramida potrzeb Abrahama Maslowa
6. Postawy – w miarę stały stosunek danej osoby do ludzi, zjawisk i poglądów
7. Temperament – zespół względnie stałych cech psychicznych chrakteryzujących dynamikę życia emocjonalnego człowieka, procesów poznawczych i zachowania się
8. Cechy umysłowe
a. zdolności – właściwości umożliwiające skuteczne wykonywanie określonych czynności
b. inteligencja – zespół zdolności umysłowych umożliwiających sprawne korzystanie z nabytej wiedzy oraz skuteczne zachowanie się w sytuacjach nowych
c. racjonalność – zdolność do postępowania zgodnego z zasadami logicznego rozumowania
9. Uczucia i emocje
a. uczucia – stan psychiczny człowieka odzwierciedlający jego stosunek do zjawisk i innych ludzi
c. emocje – stan gwałtownego i krótkotrwałego pobudzenia emocjonalnego
10. Inteligencja emocjonalna – zdolność do rozpoznawania uczuć i emocji u siebie i innych ludzi
1. 5. Człowiek a zbiorowość

1. Więź społeczna – stosunki społeczne, instytucje i środki kontroli społecznej, wiążące jednostki w grupy i kręgi społeczne
a. rodzaje styczności
– styczność przestrzenna
– styczność psychiczna
– styczność społeczna
b. typologia więzi społecznych według Piotra Rybickiego:
– naturalne – wspólne pochodzenie lub pokrewieństwo
– zrzeszeniowe – dobrowolne zrzeszenie się ludzi
– stanowione – narzucone z zewnątrz lub narzucone siłą
2. Zbiorowość społeczna
a. zespół ludzi, między którymi wytworzyła się więź społeczna
b. formy zbiorowości
–para
–kręgi społeczne
– tłum
3. Wspólnota – typ zbiorowości społecznej, charakteryzujący się silną więzią wewnętrzną, wynikającą ze wspólnych przekonań, uczuć i akceptowanych wartości
4. Społeczeństwo – zorganizowana i samowystarczalna zbiorowość, zajmująca wyodrębnione terytorium

1. 6. Grupy społeczne
Nadrzędna kategoria: WIEDZA O SPOŁECZEŃSTWIE ZAKRES ROZSZERZONY
1. 6. Grupy społeczne

1. Pojęcie grupy społecznej
a. pod pojęciem grupy społecznej rozumiemy zbiorowość składającą się z co najmniej trzech osób, między którymi zachodzą różnego rodzaju trwałe więzi i zależności
b. pod pojęciem grupy rozumiemy również pewną liczbę osób połączonych systemem stosunków uregulowanych przez instytucje, kierujących się wspólnymi wartościami i oddzielonych od innych zbiorowości zasadą odrębności (Jan Szczepański)

2. Cechy grupy społecznej
a. liczy co najmniej trzy osoby
b. zachodzą w niej zróżnicowane interakcje
c. istnieje w oparciu o więź społeczną
d. posiada własne cele
e. posiada własne wartości i normy
f. jej członków charakteryzuje poczucie odrębności od innych grup
g. posiada strukturę wewnętrzną – przywódcę oraz ustaloną hierarchię

3. Klasyfikacje grup społecznych
a. według rodzaju przynależności i typu więzi
– pierwotne – dominują więzi emocjonalne
– wtórne – dominują więzi formalne
b. według kryterium wielkości
– małe – członkowie mogą wchodzić w styczność
– duże – członkowie nie znają się osobiście
c. według kryterium trwałości
– krótkotrwałe
– długotrwałe
d. charakter członkostwa
– inkluzywne – otwarte
– ekskluzywne – zamknięte
d. według stopnia zorganizowania
a. formalne
b. nieformalne

4. Funkcje grup społecznych
a. opiniotwórcza
b. socjalizacyjna
c. motywacyjna
d. kontrolna

5. Jednostka a grupa społeczna
a. pozycja społeczna – miejsce danej jednostki w grupie społecznej względem innych jej członków
b. rola społeczna jednostki – zespół praw oraz obowiązków jednostki, wynikający z jej pozycji w grupie społecznej
c. postawy jednostki wobec norm i wartości obowiązujących w grupie:
– konformizm – podporządkowanie się normom i wartością grupy
– nonkonformizm – postawa krytyczna wobec obowiązujących norm i wartości
– antykonformizm – bezrefleksyjne odrzucenie norm i wartości
– oportunizm – przestrzeganie reguł mimo ich nieuznawania w celu osiągnięcia korzyści
d. grupy odniesienia – grupy wobec której dana jednostka ocenia swoją pozycję społeczną
– grupa odniesienia pozytywnego
– grupa odniesienia negatywnego

: Nadrzędna kategoria: WIEDZA O SPOŁECZEŃSTWIE ZAKRES ROZSZERZONY

3. 1. Naród i jego tożsamość

2. Geneza narodu

a. rody

b. klany

c. plemiona

d. lud

3. Koncepcje genezy narodu

a. koncepcja etniczno-kulturalna – podstawą istnienia narodu wartości kulturowe i historyczne

b. koncepcja polityczna – podstawą kształtowania się narodu jest organizacja polityczna

c. koncepcja ekonomiczna – naród powstaje w wyniku gospodarowania na wspólnym terytorium

4. Czynniki narodowotwórcze

a. świadomość narodowa – indywidualna deklaracja przynależności do narodu; świadomość wspólnotowości wobec członków własnego narodu i odrębności wobec przedstawicieli innego.

b. język

c. terytorium

d. poczucie wspólnoty pochodzenia

e. świadomość wspólnej historii

f. dziedzictwo kulturowe

g. własne państwo

h. symbole narodowe

5. Tożsamość narodowa

a. odczuwanie więzi i podobieństwa z pozostałymi członkami narodu

b. poczucie odrębności od innych narodów

c. przekształcanie tożsamości narodowej

– asymilacja – proces przyjmowania przez mniejszość narodową kultury dominującej grupy narodowej

– natywizacja – proces odradzania najważniejszych elementów własnej tożsamości narodowej (odrodzenie narodowe)

6. Kształtowanie się narodów europejskich

a. dwie drogi przekształcania się wspólnot etnicznych w narody

– od państwa do narodu

– od narodu do państwa

b. dwa rodzaje narodów:

– stare – polityczne

– nowe – etniczno-kulturowe

: Nadrzędna kategoria: WIEDZA O SPOŁECZEŃSTWIE ZAKRES ROZSZERZONY

3. 2. Postawy wobec narodu

1. Ojczyzna - przestrzeń istotna dla pojedynczego człowieka bądź całej zbiorowości (narodu), wyznaczona miejscem urodzenia oraz zamieszkania przez istotną część życia lub miejscem pochodzenia przodków

a. Jednostkę i naród łączy z ojczyzną często pozytywna więź emocjonalna

b. mała ojczyzna - tożsamość regionalna

2. Na postawy wobec narodu silny wpływ mają stereotypy

a. stereotyp to uproszczone przeświadczenie dotyczące innych grup społecznych

b. stereotypy jawne i ukryte

c. dystans społeczny

3. Postawy wobec mniejszości i cudzoziemców

a. patriotyzm – postawa charakteryzująca się przywiązaniem do własnego narodu

b. nacjonalizm – postawa charakteryzująca się uznawaniem własnego narodu jako dobra najwyższego

c. ksenofobia – postawa charakteryzująca się niechęcią lub wrogością do przedstawicieli innych narodów, wynikającą z poczucia zagrożenia

d. szowinizm – bezkrytyczny stosunek do własnego narodu połączony z brakiem szacunku i pogardą do innych narodów

e. rasizm – przekonanie o nierównej wartości biologicznej i intelektualnej przedstawicieli różnych ras

f. antysemityzm – odmiana rasizmu polegająca na wrogości wobec Żydów

g. apartheid – polityka segregacji rasowej w Republice Południowej Afryki

h. kosmopolityzm – postawa charakteryzująca się osłabieniem poczucia więzi z własnym narodem w wyniku uznawania za swoją ojczyznę całego świata

i. internacjonalizm – równouprawnienie i współpraca wszystkich narodów

cześć zamiesczonych materiałów pochodzi ze strony: https://www.e-historia.com.pl/liceum-i-technikum.html

NASZO DZIEDZINA - WIELKA HISTORIA W MAŁYM MIASTECZKU

Projekty w których biorą udział uczniowie naszego Liceum:

HIT

1. 1. Człowiek w społeczeństwie

1. 2. Obywatel i obywatelstwo

1. 3. Naród

1. 4. Państwo

1. 5. Powstanie II Rzeczypospolitej

1. 6. Od I do II wojny światowej

1. 7. Dwudziestoletnie totalitaryzmy

1. 8. Słowniczek nazw

1. 8. Chronologia wydarzeń

1. 8. Galeria postaci

1. 8. Słowniczek pojęć

2. 1. Podstawy nowego porządku Europy i świata po II wojnie światowej

2. 2. Społeczne i prawne aspekty zakończenia II wojny światowej

2. 3. Powstanie bloku wschodniego

2. 4. Ustanowienie władzy komunistycznej w Polsce

2. 5. Druga okupacja sowiecka w Polsce i opór społeczny w Polsce

2. 6. Chronologia wydarzeń

2. 6. Galeria postaci

2. 6. Słowniczek pojęć

3. 1. Powojenna odbudowa Europy Zachodniej i kwestia niemiecka

3. 2. Początki zimnej wojny

3. 3. Terror i przebudowa gospodarki polskiej w latach 1944-1956

3. 4. Życie społeczne w Polsce w latach 1944-1956

3. 5. Religia w państwach boku wschodniego w latach 40. i 50. XX wieku

3. 6. Azja po II wojnie światowej

3. 7. Chronologia wydarzeń

3. 7. Galeria postaci

3. 7. Słowniczek pojęć

4. 1. Destalinizacja bloku wschodniego

4. 2. Rok 1956 w Polsce i na Węgrzech

4. 3. Państwo - Kościół w Polsce na przełomie lat 50. i 60. XX wieku

4. 4. Świat w okresie zimnej wojny

4. 5. Bliski Wschód i Chiny w latach 50. i 60. XX wieku

4. 6. Chronologia wydarzeń

4. 6. Galeria postaci

4. 6. Katalog nazw

4. 6. Słowniczek pojęć

3. 1. Naród i jego tożsamość

3. 2. Postawy wobec narodu

Popular posts from this blog

Pierwsza wojna światowa

Klasa 5

Europa i świat doby Oświecenia