Skip to main content

Projekty w których biorą udział uczniowie naszego Liceum:

Tajemnica pochodzenia naszych praszczurów i Avatary naszych przodków

Avatar - co to takiego? 

 

Słysząc Avatar wyobrażamy sobie zazwyczaj przerośnięte smerfy z filmu Jamesa Cammerona lub naszą ikonkę w jakimś serwisie społecznościowym czy na forum internetowym. Tymczasem słowniki wyróżniają dwa znaczenia tego słowa: Pierwsze - o którym już mówiliśmy to: "reprezentacja osoby w rzeczywistości wirtualnej". Jednak co znaczyło to słowo zanim VR (Virtual Reality) powstało? 

Otóż słowo avatar zaczerpnęliśmy z hinduizmu. W religii tej oznaczało wcielenie (inkarnację) bóstwa, które "zstępuje z nieba na ziemię w postaci śmiertelnej – ludzkiej, zwierzęcej lub hybrydalnej". Czyli bogowie hinduscy mogli wykorzystywać ciała śmiertelników, by chodzić pośród nich... Ciekawe...

Do hinduizmu jeszcze wrócimy (to ciekawy wątek który nam się jeszcze przyda)... Tymczasem zastanówmy się jak w sposób prosty i przejrzysty wyjaśnić tajemnicę pochodzenia naszych przodków, zwanych tutaj pieszczotliwie "praszczurami"?

Odkrycia genetyczne z kilku ostatnich lat udowodniły, że Europa była kolonizowana trzykrotnie przez trzy bardzo różne pod względem wyglądu zewnętrznego i grupy naszych przodków. Choć ich sposób życia, mentalność itp. bardzo się różnyły, to były ze sobą oczywiście mocno spokrewnione w ramach rodziny homo sapiens. Ich rywaliza oraz mieszanie doprowadziło do powstania nas - ludzi "rasy białej", jak zwykliśmy nazywać ludność Europy, m.in. nas Słowian, a także społeczności krajów germańskich, romańskich etc. 

Dzięki badań DNA z zachowanych szkieletów, wiemy od niedawna, że:

  • 45 000 lat temu w Europie pojawiły się pierwsze społeczności łowiecko-zbierackie, 
  • około 8000 lat temu przybyli do Europy z Bliskiego Wschodu pierwsi rolnicy. 
  • 4500 lat temu (ok. 2500 lat p.n.e.), z terenów dzisiejszej zachodniej Rosji i Ukrainy napłynęli przybysze reprezentujący kulturę grobów jamowych, skolonizowali Europę, 

Szczególnie ta ostatnia migracja była bardzo ważna, gdyż dokonała ogromnych przetasowań w populacji Europy. Zależnie od obszaru doszło do 50-90% wymiany ludności Europy północnej. Najpewniej właśnie w Europie zaczęła dominować Indoeuropejska kultura i język.


 

Spróbujmy opowiedzieć tę historię!
Jak wyjaśnić skąplikowane procesy, które nie są jeszcze w pełni jasne nawet dla rzesz antropologów, historyków i archeologów w sposób przystępny dla odbiorcy...

Może posłużyć się alegorią lub sięgnąć po dobrze znane symbole i wzorce kulturowe i podkoloryzować obraz sięgając po zapadające w pamięć porównania? Czemu nie!

Pozwólcie że opowiem Wam historię naszych "praszczurów", sięgając po - a jakże - avatary!

Wszystkie współczene populacje Europy próbuje się opisać za pomocą modelu, będącego mieszanką trzech pupulacji. Każdy z Europejczyków ma w sobie krew powyższych grup, choć - w zależności od kraju i regionu, w którym żyjemy - różne są proporcje. 

Przedstawiam Wam trzy "podgrupy" homo sapiens, których miksem jesteśmy my - Europejczycy - ludzie "białej rasy". Oto trzy grupy, które kolejno podbiły Europę. Posłużmy się najpierw oficjalną terminologią (poniżej formalne anglojęzyczne skróty i rozwinięcia pojęć sotsowanych w nauce), którą zamienimy na coś przystępniejszego żeby trochę ożywić naszą opowieść: 

  • WHG (Western European Hunter-Gatherer) – rodzimy zachodnioeuropejski łowca-zbieracz, który wyparł ludność neandertalską 
  • EEF (Early Neolithic Farmer) – rolnik wczesnego neolitu 
  • WSG (Western Steppe Herders ) – zachodni pasterze stepowi (kultura kurchanów/kultura grobów jamowych, z angielska zwana: "Yamnaya") 
Przedstawiam Wam: Żuczki, Mrówki i Pasikoniki, które będą dla nas Avatarami naszych przodków. Wyobraźmy sobie zatem:
  • niebieskookiego ŻUCZKA-zbieracz o bardzo ciemnek karnacji - WHG  (świetny łowca, który oswoił m.in. psa; ciemna karnacja, niebieskie oczy, niewielkie ok. 10-20 osobowe grupy)
  • brązowookie MRÓWKI (EEF, pracowici, rolnicy, uprawiali ziemię, osiadły tryb życia, tworzyli duże społeczności - "mrowiska"; samą swoją ilością zdominowali ludność tubylczą), 
  • mobilne i bezwzględne PASIKONIKI, które mogą przybrać postać SZARAŃCZY, niszcząc wszystko na swojej drodze - WSG, paśli konie, prowadizli koczowniczy tryb życia, gromadzili plony, przeganiali inne narody),


Dawno, dawno temu w trawie..., czyli jak w bajkowej konwencji, poprzez alegorie (i uproszczenia) opisać skomplikowaną przeszłość


Życie od prawdawnych czasów przebiegało w ustalonym rytmie. Bujne łąki i pagórki zamieszkiwała masa zwierząt w tym drapieżne koty (lwy jaskiniowe, tygrysy etc.), polujące na mniejsze ssaki, które skolei stołowały się na nieprzebranych równinach i lasach Europy. Resztki ze stułu ww. wspomnianych drapieżników należały do żuczków, a konkretnie dwóch ich gatunków: homo neandertalis i homo sapiens, które rywalizowały o teren (okazjonalnie się ze sobą mieszając). Z czasem starszy gatunek (pomimo, że fizycznie bardziej rozwinięty, jeśli chodzi np. o muskulaturę, etc.) musiał ustąpić nowemu, który potrafił współpracować w większych grupach, poczynił szybsze postępy w niektórych dziedzinach. Poznajmy zwycięzcę!

Żuczek (gnojowniczek, trupi), żyje w małych rodzinnych społecznościach, dla których zbiera pożywienie. Nie jest wybredny, bieże to co ma do zaoferowania przyroda, w tym resztki zamordowanych przez drapieżników zwierząt (jak to nekrofag!). Jest silny, potrafi unieść wielokrotnie więcej niż waży. Jest wojowniczy, potrafi walczyć o swoje terytorium, a jednak z czasem musi ustąpić na północ, gdyż w wielu miejscach wypiera go jego daleki krewny, przybyły z Anatolii. 

W naszej alegorii żuczki symbolizują pierwszych ludzi rozumnych, którzy przybyli do Europy, ok. . Czym się wyróżniali? Ciemną karnacją i niebieskookimi oczyma (wcześniej były to oczy brązowe)!


Badania genetyczne (przeprowadzone m.in. przez zespół D. Reicha) zrewolucjonizowały możliwość poznania prehistorii. Było to możliwe dzięki:

  • zmianom technologicznym - radykalnaej redukcji kosztów (i wzrost szybkości) sekwencjonowania genów, możliwa dzięki zaawansowanym maszynom firmy Illumina i innych. 
  • odkryciu badaczy z Dublina, że część skalistej kości, zawierająca maleńkie ucho wewnętrzne, zawiera 100 razy więcej DNA niż inne starożytne szczątki ludzkie, oferując ogromny wzrost ilości materiału genetycznego dostępnego do analizy.
  • metodzie odczytywania kodów genetycznych 1,2 miliona starannie dobranych zmiennych części DNA (znanych jako polimorfizmy pojedynczego nukleotydu), zamiast sekwencjonowania całych genomów, co Przyspiesza to analizę i jeszcze bardziej obniża jej koszt.


Żuczki i pasikoniki porywają mrówki by z nimi prokreować?! Różne rewelacje na temat dziwnych stosunków damsko-męskich w przeszłości...

Co wiemy na temat migracji do Europy w tym kontekście?

  • Dowody archeologiczne pokazują, że kiedy rolnicy po raz pierwszy rozprzestrzenili się na północ Europy, zatrzymali się na szerokości geograficznej, na której ich uprawy nie rosły dobrze. W rezultacie przez kilka tysięcy lat istniały trwałe granice między rolnikami a łowcami-zbieraczami. Co z tego wyniknęło? Obie grupy zachowały przez odrębność przez tysiące lat, choć wchodziły ze sobą w nieoczywiste kontakty. 
  • Zespół Reicha odkrył, że geny zbieracko-łowieckie, które pozostały w północnej Europie po napływie migrujących rolników, pochodziły bardziej od mężczyzn niż od kobiet. Znaczy to, iż w tym długim okresie kobiety wspólnot rolniczych, opuszczały je i płodziły potomstwo społecznościom zbierackim. Eufemistycznie można to określić w ten sposób, iż "istniała dynamika społeczna lub władza, w której rolniczki miały tendencję do integrowania się ze społecznościami zbieracko-łowieckimi". W praktyce zaś oznacza to np. że były porywane przez wędrowne grupy łowców. Alternatywnymi wytłumaczeniem może być, iż były  oddawane myśliwym jako partnerki lub niewolnice przez rodziny/ojców/władców. Być może godziły się na takie związki dobrowolnie, gdyż obcy wydawali się kobietom społeczności rolniczych na tyle atrakcyjni, że decydowały się na ową drastyczną zmianę otoczenia i stylu życia dobrowolnie.  https://www.ancient-origins.net/news-history-archaeology/90-neolithic-british-gene-pool-was-replaced-beaker-immigrants-009636


Wnioski prof. Johannesa Krause z Instytutu Maxa Planka (Film na końcu: https://youtu.be/Dk65TbJRN_A?t=3583):

  • Współcześni Europejczycy są mieszanką co najmniej trzech większych populacji przodków: 
    • WHG - West hunt and geathers 
    • EEF - Early Neolitic East Farmers
      •  EEF mają swoje korzenie na Bliskim Wschodzie, ale są już domieszką genetyczną
    • ANE - North Euro-Asians
      • przybyli z kulturą ceramiki sznurowej z Europy Wschodniej 4500 BP
      • Wyroby sznurowe są genetycznie bardzo podobne do kultury Yamnaya
  • Genetyka potwierdza co najmniej dwie masowe migracje do Europy w okresie neolitu, które "przeorały" miejscowe stosunki, 
    • pierwszą wiąże się z wynalezieniem rolnictwa, 
    • drugą z migracją "pasterzy", która dokonała (na przełomie środkowego i późnego neolitu) na terenie dzisiejszych Niemiec niemal 100% genetycznej wymiany!


Kulturalna dyfuzja czy rewolucja demograficzna? 

wykład Johannesa Krause, pt. Ludzkie genomy i współcześni Europejczycy (2016) https://youtu.be/Dk65TbJRN_A?t=3583



 
1) Trzy fale migracji do Europy w moim DNA przedstawiono w sposób przystępny w FILMIE, pt. Who is European? Ancient DNA Results (7 min: od 2:30 do 9:30) https://youtu.be/iupWW9sBCs0?t=151 ; 2) Naukowy Film (intensywne 10 minut), który pokazuje, opisuje zależności pomiędzy trzema populacjami, które stworzyły współczesnych Europejczyków















Zadanie:


Dlaczego odkrywanie przeszłości jest cool? Bo niczym Sherlock Holmes wyruszmy na rozwiązanie łamigłówki, starając się wykorzystać cały arsenał nauk, łącząc niejasne poszlaki, testując hipotezy, by w końcu rozwiązać zagadkę odległych wydarzeń i zrekonstruować najprawdopodobniejsze losy ich bohaterów!  

Przygotowujesz się do opisania galimatiasu związanego z opanowaniem świata przez naszych praszczurów?

Oto:

a) Tematy, które możesz poruszyć  
  1. Języki świata i Europy pokrewne? Co to PIE?
  2. Jak to możliwe? - różne dziedziny naukowe (jakie?) na tropie zagadki
  3. Dwie główne reorie pochodzenia PIE
  4. Gernetyka królową nauk? Rozstrzygnięcie sporu!
  5. Zwycięzcy (PIE) - źródło sukcesu
  6. Zwycięzcy (PIE) - Charakterystyka, co dali swoim następcom
  7. My a Hindusi... Co nas łączy a co dzieli?

b) 
niektóre słowa-klucze potrzebne w wyjaśnieniu zagadki pochodzenia współczesnych Europejczyków: 

  • języki indoeuropejskie, np... (co z innymi, np. baskijskim...- ) współcześnie panują nad światem (- jaki %?) - jak do tego doszło? 
  • Epoka kamienia, wczesna epoka brązu / przełom
  • pierwsi ludzie rozumni w Europie; łowcy-zbieracze; przemierzają kontynent wraz ze stadami np. megafauny; [Żuczki zbieracze :)?]
  • tzw. Stara Europa to rolnicze kultury europejskie rozwinięte wraz z przybyciem z południa/Anatolii rolniczego sposobu gospodarowania ; [mróweczki :)?] 
  • Pierwsi rolnicy, to m.in. twórcy megalitów. Na zachodzie Europy społeczności rolnicze to : budowniczowie Stonehenge; ich śladek genetycznym jest Ötzi - człowiek z lodu (dziś ich spadkobiercami są Sardyńczycy i Baskowie) ; na ziemiach polskich np: kultura pucharów lejkowatych, kultura amfor kulistych
  • inwazja; najeźdźccy epoki brązu (Metal Age Invader),  [pasikoniki?]
  • nowe europejskie kultury "mutanty": Corded Ware (Europa środkowa, wschodnia i północna) i Bell Beaker (Europa zachodnia),
  • migracja protoindoeuropejczyków, gdzie ich kolebka?
  • źródła historyczne: brak! ; nauki pomocnicze historii: archeologia (badanie pochówków) i genetyka (autosomalny DNA; chromosom; y-dna; haplogrupy: R1A R1B)
  • hipoteza kurhanowa (Kurgan hipotezis, kto był autorem, jaka był konkurencyjna?)
  • udomowienie konia, koczowniczy, wóz, rydwan,
  • kurchany, pochówki jamowe (jakie wyposażenie grobów? wozy, konie, broń- jaka?)
  • wojownicy; 
  • Indie, ariowie, system kastowy 
  • udomowienie zwięrząt, picie mleka; laktoza
  • plagi, zarazy?
  • patriarchalna 
  • różne 

hz czego skorzystać, jeśli chcemy zdobyć podstawową wiedzę o problemie Indoeuropejskim? Polecam 3 filmy:


O indoeuropejczykach w skrócie (całość 17- minut)https://youtu.be/o5CpTdZdHVY

ZADANIE: na zajęciach oglądaliśmy fragmenty filmu (ok. 30 min), pt. Yamnaya. Faces of the Indo-Europeans / Survive the Jive: https://youtu.be/d48bhkOiEuA

Kultura Yamnaya (zwana także kulturą Kurchanów), występująca na przełomie późnego neolitu i epoki brązu na pontyjskich stepach, należy do jednej z kilku proto-indoeuropejskich grup zachodnich pasterzy stepowych. To ona była przodkami wielu współczesnych narodów, rozpowszechniając języki indoeuropejskie w całej Eurazji. Ale jak wyglądali ludzie kultury Yamnaya? Zobaczmy rekonstrukcje twarzy mężczyzn tej grupy? Co jedli ludzie Yamnaya, dlaczego kochali mleko, jak żyli, jakie mieli zwyczaje pogrzebowe, jak się rozprzestrzeniali etc.

Popular posts from this blog

Klasa 5

Sprawdzian I: 490 p.n.e.- bitwa pod Maratonem, I wojna Greków z Persami 753 p.n.e. - legendarne założenie Rzymu 44 p.n.e. - śmierć Juliusza Cezara 1 rok n.e. - narodziny Jezusa Tabela: A (wersja podstawowa, na Bdb);  B (wersja rozszerzona o wyjaśnienia) Powyżej dwie tabele. Wykazy zawierają skrót wymaganych informacji.  Zastrzeżenie:  Kolorem czerwonym  oznaczono elementy, których znajomość może pomóc w uzyskaniu oceny  bardzo dobrej Kolorem zielonym  oznaczono elementy, których opanowanie zaleca się na ocenę c elującą Elementy fioletowe i żółte  - wiedza prawie zupełnie zbędna i elementy dyskusyjne :) Sprawdzian nr I:  Zadanie I: Tabelka, luki Na podstawie powyższych tabel uzupełnij luki - tj.  ok. 10 najważniejszych postaci/ dat/ wydarzeń z historii (tematy 1.1-1.4; 2.1-2.2; 2.5; 3.2), wg powyższego schematu. Zadanie II: Uszereguj wydarzenia:  uluż w odpowiedniej kolejności wydarzenia (np. na osi czasu) od najstarszego do tego, które będzie najpóźniej Pierwszy człowiek w Europi

Pierwsza wojna światowa

Co będzie na sprawdzianie, etc.? Kilka (7) najważniejszych dat rocznych, np: Wybuch wojny Rewolucje w Rosji Przystąpienie USA do wojny Uporządkuj chronologię wydarzeń , spośród wymienionych 3 wydarzeń wskaż pierwsze i ostatnie.  Uporządkuj państwa ; po której stronie konfliktu walczyły? Wybierz 1 z 2 zaproponowanych zagadnień (łącznie jest 7 zagadnień- zob. podwykaz) i opisz w ok. 8 minipunktach (każdy punkt, to przynajmniej 3 fakty; ktoś, coś, gdzieś itp) Wspaniałe stulecie? U progu I wojny, miniwątki które można poruszyć: Europa, Austria i Cieszyn przeł. XIX i XX w. sytuacja gospodarcza, społelczna i geopolityczna Bałkany Panujący np. FJI - sielankowy portret rozwój przemysłu, szkolnictwa, przykłady Rywalizacja narodowa w różnych częściach Europy Austria 12 Narodów - jakich, kto prześladuje a kto prześladowany? Cieszyn sielankowy z piosenki Nohavicy Tesinska, tzn.? Konflikt polsko-niemiecki na Śl. Ciesz. -  Krwawa niedziela w Cieszynie itp. dyskryminacja Polaków Szkoły  Rota - genez

Klasa 4

Podstawa programowa (2024), cz. I: "KLASA IV I. Elementy historii rodzinnej i regionalnej.  Uczeń: 1) zbiera informacje na temat historii swojej rodziny, gromadzi pamiątki rodzinne i opowiada o nich; 2) poznaje historię i tradycje swojej okolicy i ludzi dla niej szczególnie zasłużonych; zna lokalne zabytki i opisuje ich dzieje. II. Najważniejsze elementy polskiego dziedzictwa kulturowego. Uczeń: 1) zna symbole narodowe (barwy, godło, hymn państwowy), najważniejsze święta narodowe i państwowe, potrafi wytłumaczyć ich znaczenie; 2) wiąże najważniejsze zabytki i symbole kultury polskiej z właściwymi regionami. III. Refleksja nad historią jako nauką. Uczeń: 1) wyjaśnia, na czym polega praca historyka; 2) wskazuje sposoby mierzenia czasu w historii i posługuje się pojęciami chronologicznymi; 3) rozpoznaje rodzaje źródeł historycznych; 4) odróżnia historię od dziejów legendarnych (....)". Punkt III. Rozwinięcie - Refleksja nad historią jako nauką: 1) Na czym p