Sprawozdanie z działalności Polskiego Towarzystwa Historycznego Oddział w Cieszynie w latach 2017–2021
1. Wprowadzenie
8 września 2017 r. na zebraniu wyborczym Oddziału Polskiego Towarzystwa Historycznego w Cieszynie doszło do wyborów nowego prezesa Oddziału, którym został tj. niżej podpisany Wojciech Grajewski, dotychczasowy wiceprezes. Na stanowisku zastąpił go jeden z członków zarządu - Wojciech Kiełkowski. Ustąpienie M. Morys-Twarowskiego ze stanowiska motywowane było chęcią poświęcenia się przez dotychczasowego prezesa karierze pisarskiej. Jej plonem okazały się kolejne imponujące publikacje popularnonaukowe wydane przez renomowane wydawnictwo Znak w Krakowie. Do wydanego w 2016 roku "Polskiego imperium", dołączyły w 2017 i 2019 roku kolejne wydawnictwa: "Narodziny potęgi" i "Przedmurze cywilizacji".
Zmiana we władzach organizacji nie wpłynęła znacząco na tempo pracy organizacji, zwarzywszy, iż ustępujący prezes pozostawał w stałym kontakcie z członkami Zarządu, przekazując im "know-how", wpierając ich stale radą i pomocą w podejmowanych przedsięwzięciach. Nasze "Trio": Grajewski, Święs, Twarowski stale współpracowało m.in. jako członkowie redakcji "Pamiętnika Cieszyńskiego", mogąc liczyć także na doświadczenie wielu starszych i utytułowanych kolegów na czele z historycznym "Dream Teamem" - doświadczonymi historykami z naszego regionu, profesorami: Januszem Spyrą, Wacławem Gojniczkiem i Idzim Panicem.
2. „Pamiętnik Cieszyński”
Przed zarządem Oddziału a jednocześnie redakcją „Pamiętnika Cieszyński” stał m.in. problem wydania drukiem 22. tom „Pamiętnika Cieszyńskiego” oraz pracami nad kolejnym tomem tego wydawnictwa, który ostatecznie ukazał się w roku 2019.
Oznaczało to nie tylko prece redakcyjne, ale też pokonanie przeszkód biurokratycznych związanych z zabiegami dot. pozyskiwania na ten cel dofinansowania ze środków Powiatu Cieszyńskiego i miasta Cieszyn, rozliczenie projektów etc. Problemem były niewielkie środki, które nie pozwalały w ciągu jednego roku wydać w formie elektronicznej papierowej publikaji. Stąd też wersja drukowana ukazywała się zazwyczaj kilka miesięcy później, a jej premiera musiała z konieczności mieć nieco opuźnioną premierę.
Zespół redakcji „Pamiętnika Cieszyńskiego” mógł oczywiście liczyć na wsparcie jego Rady Naukowej, a także członków Oddziału. Na szczególne słowa podziękowania zasługuje przy tej okazji prof. Janusz Spyra, który - na przestrzeni wszystkich lat, począwszy od 2015 roku - był dla członków redakcji wielkim wsparciem. służą a wśród autorów - dr Jerzy Polak, który czy to w roli recenzenta, czy autora tekstów dbał o wysoki poziom pisma i nauki...
Samo pismo, nigdy nie uzyskało, by takiego poziomu i statusu, gdyby nie pracowitość i dokładność Wojciecha Święsa, który pomijając prace redakcyjne (których był ogrom), osobiście prowadził skład czasopisma. Kosztem setek godzin pracy, poświęconych na opracowanie każdego z tomów, udało się osiągnąć efekt, z którego wydawcy mogą być na prawdę dumni. Warto dodać, iż praca ta, dorównująca pod wieloma względami, poziomowi profesjonalnych wydawnictw, takich jak "Dzieje Śląska Cieszyńskiego...", była wykonana niemal zupełnie społecznie, gdyż skromny (i zdobyty z trudem) budżet pozwalał na wynagrodzenie niespełna dziesiątej części realnego nakładu pracy redaktora i "zecera".
i
drukiem
Z jakim odbiorem spotkał się pamiętnik?
Jaki był nakład
Warto zaznaczyć, iż w "Pamiętniku" debiutowało wielu spośród cieszących się obecnie uznaniem historyków, m.in. Jan Paweł Borowski, czy Daniel Korbel, których redakcja stale zachęcała do dzielenia się efektami swych prac.
3. Inne publikacje
Pełen wykaz publikacji sygnowanych przez Oddział zamieszczamy poniżej.
- Na podstawie wniosku o dofinansowanie ze środków Starostwo Powiatowe w Cieszynie w ramach tzw. "małego grantu", uzyskano kwotę 2000 zł brutto na wydanie drukiem słownika biograficznego „Kawalerowie Virtuti Militari związani ze Śląskiem Cieszyńskim” .
II. wyd. wielotomowa monografia Śląska Cieszyńskiego (Dzieje Śląska Cieszyńskiego od zarania do czasów współczesnych), przygotowana pod redakcją prof. Idzi Panica,
wznowiona wielotomowa monografia Śląska Cieszyńskiego (Dzieje Śląska Cieszyńskiego od zarania do czasów współczesnych), pod redakcją prof. Idzi Panica.
W kolejnych latach ukazały się siódmy i ósmy tom tego wydawnictwa, będącego rezultatem współpracy PTH Oddział w Cieszynie i Starostwa Powiatowego w Cieszynie.
W 2019 r. wydano 23. tom „Pamiętnika Cieszyńskiego”; na ten cel udało się pozyskać dofinansowanie ze środków Powiatu Cieszyńskiego i miasta Cieszyn. ?
kolejne z tomów serii źródłowej „Acta Historica Silesiae Superioris”,
4. Sto lat później. Wielkie obchody rocznicowe
W związku z trzema rocznicami przypadającymi na lata: 2018, 2019, 2020, a więc rocznicami 100-lecia:
- Odzyskania przez Polskę niepodległości;
- wojny czechosłowacko-polskiej o Śląsk Cieszyński
- i wojny polsko-bolszewickiej,
z incjatywy Oddziału PTH w Cieszynie zorganizowano kilkadziesiąt wydarzeń naukowych i popularyzatorskich, promujących ważne wątki lokalne najnowszej historii Polski, wśród tysięcy odbiorców na Śląsku Cieszyńskim i kraju. W tym celu nawiązano bliską współpracę, m.in. z Macierzą Ziemi Cieszyńskiej (2018), Miejskim Centrum Kultury "Integrator" w Skoczowie (2019) i Fundacją Volens z Cieszyna (2020). W związku z obchodami stworzono, a następnie zrealizowano szereg scenariuszy, projektów i wniosków grantów. Za przedsięwzięcia te odpowiadał osobiście prezes - Wojciech Grajewski.
Pierwszym z realizowanych przedsięwzięć był projekt „W poszukiwaniu korzeni. Ślązaków cieszyńskich drogi do Polski”. Na jego potrzeby udało się pozysać dofinansowanie w ramach Programu „Patriotyzmu Jutra”, koordynowanego przez Muzeum Historii Polski w Warszawie. W ciągu niespełna trzech miesięcy zrealizowano w ramach projektu, aż dwadzieścia jeden wykładów i warsztatów, dotyczących historii Śląska Cieszyńskiego i jego drogi do Polski. Wzięło w nich udział łącznie przeszło siedemset osób. W ramach cyklu odbyły się m.in.: autorskie wykłady dla dorosłych oraz młodzieży, które przeprowadzili Stefan Król, Wojciech Kiełkowski, Wojciech Święs, Michael Morys-Twarowski oraz Wojciech Grajewski. Ponadto zrealizowano dwa rodzaje zajęć praktycznych: warsztaty genealogiczno-archiwalne, dzięki którym można było zapoznać się z warsztatem historyka i genealogoga oraz warsztaty żywych lekcji historii w formie dramy, które pozwoliły młodym ludziom wcielić się w role ich równieśników czasów przełomu XIX i XX wieku. Widowiskowym podsumowaniem projektu była gra miejska „Śladem bohaterów Cieszyn#1918”, w której wzięło udział łącznie blisko dwudziestu wolontariuszy, w tym wielu członków PTH O. Cieszyn i Macierzy Ziemi Cieszyńskiej, m.in. Wojciech Grajewski (autor scenariusza i koordynator) oraz Władysław Żagan, Wojciech Święs, Stefan Król, wśród uczestników byli także historycy-nauczyciele miejscowych szkół średnich, m.in. Grzegorz Księżyc.
Zob.: https://www.facebook.com/PTHCieszyn/posts/795311690807870/?locale=hi_IN; http://www.pth.cieszyn.pl/2018/12/akcje-edukacyjne-oddziau-w-ramach.html ; ; http://cieszynscybohaterowie.blogspot.com/p/o-projekcie.html
W ramach przedsięwzięcia powstły i zostały udostępnione on-line treści takie jak: ...
- „Kawalerowie Virtuti Militari związani ze Śląskiem Cieszyńskim”
W ramach realizowanych wespół z Fundacją Volens (lider) projektów z serii Generacja Pamięci PTH O. Cieszyn współtworzył powstanie 11 wykładów i wywiadów historycznych dostępnych on-line; ich premiera miała miejsce w II poł. Roku 2020, tj. w miesiącach sierpień-listopad na platformach Youtybe i Facebook. Nagrane wykłady są stale obecne w sieci Internet, m.in. na kanale You Tube, pt. CieszynLove. Gośćmi red. Szymona Brandysa w ramach cyklu, pt. Cieszyńskie drogi do Niepodległej:byli: dr Michael Morys-Twarowski (dwukrotnie), prof. Radosław Zenderowski, prof. Miłosz Skrzypek (dwukrotnie); Daniel Korbel (dwukrotnie); dr Grzegorz Wnętrzak; dr Grzegorz Gąsior, mgr Stefan Król, który również wypowiadał się on-line w ramach bliźniaczego projektu
Ponadto przeprowadzono trzy wykłady dla młodzieży w ramach cyklu: pt.: Generacja pamięci. Śląski zew na ratunek Rzeczypospolitej, popularyzującego temat walki Ślązaków w latach 1919-1920 o granice Polski i trzy promujące, wydanie drukiem „Pamiętnika Cieszyńskiego”:
2) W ramach cyklów akcji edukacyjnych PTH Cieszyn pt.: Generacja pamięci. Cieszyńskie drogi do Niepodległej oraz Generacja pamięci. Śląski zew na ratunek Rzeczypospolitej, w II połowie roku 2020, zrealizowano łącznie ponad 50 warsztatów, spacerów (a także wzmiankowanych wyżej wykładów) itp. wydarzeń i akcji.
W ramach pierwszego z projektów począwszy od lipca aż do listopada 2020 roku, Fundacja Volens, we współpracy m.in. z ekspertami merytorycznymi-historykami, w cyklu 28 wydarzeń realizowanych w plenerze, placówkach edukacyjnych i on-line budowała świadomość historyczną wśród społeczności regionu. Odbiorcami było łącznie kilka-kilkanaście tysięcy osób (zależnie od przyjętej metodologii było to od 4,500 do 17,500 lub nawet ponad 20 tys. osób; w tym mieszkańcy, m.in. Rep. Czeskiej). W działaniach projektu aktywnie uczestniczyła m.in.: grupa ok. 500 uczniów i nauczycieli z terenu powiatu cieszyńskiego. Liczbę tę powiększa grupa ponad 1500 użytkowników strony internetowej administrowanej w ramach projektu, ok. 500 czytelników broszury, a także ponad 2.500 widzów - odbiorców zapisu filmowego przygotowanych na tę okazję historycznych spotkań on-line, zamieszczonego na platformie YouTube; a także przeszło 13 tysięcy odbiorców ww. filmów w ramach portalu społecznościowego Facebook. Oddźwięk społeczny projektu to także kilka tysięcy odsłon artykułów zamieszczonych w lokalnych mediach (tylko dwa art. na łamach serwisu ox.pl, tj. dotyczące inauguracji projektu oraz fotorelacji z wyprawy śladem bitwy pod Skoczowem obejrzało łącznie ponad 3 tys. internautów) oraz artykułach w mediach społecznościowych.
Zasadniczym celem projektu było włączenie mieszkańców Śląska Cieszyńskiego (Cieszyna, Skoczowa i okolicy) w działania popularyzatorskie dotyczące tematyki odbudowy polskiej państwowości, poprzez kreowanie i wzmacnianie pamięci regionalnej, związanej ze specyficzną drogą tej dzielnicy kraju do Niepodległej (po ponad 600 latach "rozłąki"). Za pomocą różnorodnych środków starano się przedstawić losy społeczności polskiej na „kresach zachodnich”, jak niegdyś nazywano Śląsk Cieszyński, u progu niepodległości. Cel zrealizowano m.in. poprzez: udostępnianie wartościowych treści merytorycznych on-line (baza danych: artykuły i zapis wideo spotkań), pobudzenie działań w społecznościach lokalnych (m.in. warsztaty w placówkach szkolnych) i wspieranie oddolnych inicjatyw kulturotwórczych (konkurs), dotyczących historii Śląska Cieszyńskiego i jego drogi do Polski.
W ramach drugiego projektu stworzono internetową bazę danych (Platformą udostępnioną na ten cel była strona: https://generacjapamieci.blogspot.com/, stworzona w ramach pierwszego projektu). Tam opublikowano, m.in. wykaz ok. 180 postaci historycznych, bohaterów wydarzeń z lat 1919-1920. Ponadto:
- przeprowadzano 8 lekcji żywej historii (warsztatów genealogiczno-archiwalnych w szkołach), w czasie których uczestnicy, m.in. zdobyli podstawowe informacje niezbędne do tworzenia artykułów biograficznych w serwisie Wikipedia oraz poznali m.in. możliwości pozyskiwania danych nt. środowiska rodzinnego postaci, ich pochodzeniu społecznym, zaangażowaniu w życie publiczne (poprzez kwerendy w zasobach on-line muzeum, bibliotek i archiwów, które znajdują się na terenie Polski i Republiki Czeskiej).
- wdrożono konkurs, łączącego poznanie przeszłości Małej Ojczyzny z przesłaniem ukierunkowanym na poszanowanie historii oraz z „technikami przyszłości", środkami komunikacji globalnej i pozyskiwania danych, jakim są internet i Wikipedia.
Zadaniem zespołów było opracowanie autorskich projektów notatek biograficznych, które mają popularyzować lokalne wątki historii Polski z lat 1918-1920; konkretnie zaś życiorysy zapomnianych bohaterów tego czasu, zaangażowanych w walkę o polskie granice.
Jako rezultat konkursu i projektu miało powstało przeszło 60 biogramów.
- zrealizowano 8 autorskich oprowadzań (tzw. Wizyty studyjne) w Muzeum 4 Pułku Strzelców Podhalańskich (gromadzącym pamiątki m.in. po żołnierzach walczących w obronie granic RP w latach 1919-1920), 8 warsztatów żywej lekcji historii (w formie śledztwa genealogiczno-historycznego) w szkołach i łącznie 5 spacerów tematycznych dla młodzieży szkolnej (z tego 4 po Cieszynie i 1 po Skoczowie, śladami bohaterów projektu spacerów.
Sumując liczby uczestników poszczególnych zadań, okaże się iż z atrakcji projektu pt.: Generacja pamięci. Śląski zew na ratunek Rzeczypospolitej, skorzystało łącznie przynajmniej 1200 osób. Na liczbę tę składają się: 612 uczniów szkolnych biorących udział w projekcie, ponad 70 uczestników konkursu oraz 558 widzów wykładu on-line. Do liczby można dodać: ok. tysiąc użytkowników internetu, którzy odwiedzili stronę, linkującą materiały wytworzone w ramach projektu i odbiorców p), a także odbiorców materiałów medialnych dot. projektu, których liczbę można szacować na kilka tysięcy (ponad 1200 odsłon jednego art. na portalu Ox.pl i ponad 1300 odbiorców postów na portalu Facebook).
- W. Grajewski, M. Morys-Twarowski, S. Król, Cieszyńskie drogi do Niepodległej red. W. Grajewski; red. techniczna W. Święs [Generacja Pamięci, t. 1], wyd. Fundacja Volens i PTH O. Cieszyn; Cieszyn 2020, ISBN: 978-83-88204-37-1;
5. Działania na rzecz gmin i miejscowości Śląska Cieszyńskiego
Nawiązano współprace z szeregiem samorządów, czy to na rzecz wydania monografii poszczególnych wsi, czy to na rzez opracowania wybranych zagadnień lub materiałów żródłowych.
W 2017 r. na zlecenie gminy Goleszów trzyosobowy zespół (Wojciech Kiełkowski i Wojciech Święs i MMT) przygotował większy tekst na temat dziejów samorządu i administracji
W latach 2017 i 2019 dzięki pozyskaniu dofinansowania ze środków Urzędu Gminy Brenna, stworzono, a następnie rozwinięto Społeczne Archiwum Cyfrowe gminy Brenna, w ramach którego udostępniono on-line dziesiątki dokumentów archiwalnych, fotografii i kilka tysięcy wypisów źródłowych dotyczących mieszkańców Brennej, Górek Wielkich oraz Małych.
W 2022 roku, we współpracy z Gminą Hażlach - prace badawcze/wydawnicze nad powstaniem monografii „Rudnik. Dzieje wioski od czasów najdawniejszych do współczesności", a
6. Inne projekty
Nieco szerszy zakres terytorialny miały takie incjatywy jak
Historia Cieszyna i Śląska Cieszyńskiego online - stworzenie dostępnej
online bazy tekstów na temat dziejów miasta i regionu – 2900 zł dotacji ; 800 pozycji
"Przodkowie z Cieszyna" (współfinansowany ze środków Starostwa Powiatowego w Cieszynie)
„Przodkowie z terenu gminy Skoczów - rozbudowa serwisu genealogicznego "Przodkowie z Cieszyna" o osoby mieszkające na terenie gminy Skoczów”
Przez PTH szło w 2017 i 2019
4) gminy Skoczów za pośrednictwem Polskiego Towarzystwa Historycznego Oddział w Cieszynie (2019)
W latach: 2017 r. w ramach „małego grantu”, pozyskanego od gminy Cieszyn, rozbudowano bazę genealogiczną Przodkowie z Cieszynie o hasła na temat 60 rodzin z terenu dzisiejszego Cieszyna. Lista haseł dostępna jest pod adresem: http://przodkowiezcieszyna.blogspot.com/2017/05/wspofinansowanie-2-urzad-miejski-w.html.
- 2021 roku pozyskano dofinansowanie, ze środków Urzędu Miasta Cieszyna na realizację projektu pt.: Historia Cieszyna i Śląska Cieszyńskiego online - stworzenie dostępnej online bazy tekstów na temat dziejów miasta i regionu, z dotacji wydatkowano 2900 zł
projektu pt.: Historia Cieszyna i Śląska Cieszyńskiego online - stworzenie dostępnej online bazy tekstów na temat dziejów miasta i regionu,
Łącznie wymieniamy niżej 2 wykłady zorganizowane (lub współorganizowanych przez oddział).
Spotkanie on-line nt. Bazy„Historia Cieszyna i Śląska Cieszyńskiego online”, która powstała w ramach w ramach zadania publicznego dofinansowanego przez Miasto Cieszyn.
Spotkanie promocyjne poświęcone 23. tomowi „Pamiętnika Cieszyńskiego” (sygnowanemu datą 2019) oraz „Kalendarza Cieszyńskiego 2022”
patronat nad kołem historycznym w II Liceum Ogólnokształcącym im. M. Kopernika w Cieszynie.
7. Popularyzacja - wykłady, spotkania i konferencje naukowe
O wielu wykładach, spotkaniach i konferencjach naukowych wspominaliśmy już wyżej
2019 Skoczów
- 12 października 2018 Cieszyn, Polskie organizacje społeczne na Śląsku Cieszyńskim a Niepodległość, partnerstwo PTH Cieszyn, 9 na 10 referatów wygłosili członkowie oddziału (organizatorzy: Bank Spółdzielczy w Cieszynie, Muzeum Śląska Cieszyńskiego)
8. Zakończenie
Na początku 2022 roku wybrano nowe władze Oddziału. Nowym prezesem obrano prof. Wacława Gojniczka, który zgodził się poprowadzić naszą organizację przez kolejne lata, gwarantując jej stabilny rozwój i realizację ambitnych celów, w tym najważniejszego – zapewnienia stabilnego rozwoju Pamiętnika Cieszyńskiego, poprzez zabiegi wokół stałego finansowania. Jesteśmy pewni, że przed naszym środowiskiem jeszcze nie jeden sukces!
Jak podsumować kilkuletni okres mojej prezesury i prace zarządu? Biorąc pod uwagę okoliczności, w jakich przyszło nam działać, a więc niewielkie doświadczenie administracyjne, naukowe oraz skromny budżet, to udało się nam osiągnąć bardzo dużo. Dzięki inicjatywie trzech młodych badaczy udało się ponownie mocno zintegrować cieszyńskie środowisko naukowe, dając mu szereg impulsów do dalszego rozwoju. Stało się tak m.iln. za sprawą reaktywacji „Pamiętnika Cieszyńskiego”, podjęcia inicjatyw monografii jubileuszowych szeregu miejscowości (Goleszów, Zamarski), czy to realizacji wielu inicjatyw popularyzatorskich, jak konferencje naukowe, nagrania i pubikacje on-line. W ciągu kilku lat udało się nam niemal podwoić liczbę członków organizacji, zbudować formaty komunikacji społecznej za pomocą narzędzi elektronicznych, a dzięki regularnym spotkaniom – noworocznym oraz okazjonalnym – wokół czytelni Książnicy Cieszyńskiej (długoletnim miejscu pracy prezesa oraz skarbnika Oddziału), możliwa była wymiana doświadczeń i twórcza współpraca. Można nawet mówić o efekcie synergii, gdy z jednej strony cenieni badacze doradzali i inspirowali działania młodszych adeptów historii. Z drugiej strony ci ostatni, starali się wykorzystać potencjał i wiedzę starszych kolegów oraz autorytety cieszyńskiego środowiska historycznego, by angażować je w działania popularyzatorskie i naukowe.
Myślę, że z dumą możemy powiedzieć, iż niewiele jest środowisk naukowych w tak niewielkich ośrodkach, jak Cieszyn, które może poszczycić się tak aktywną działalnością, jak środowisko historyczne, skupione wokół Oddziału PTH w Cieszynie
W ciągu ostatnich 8 lat PTH, u sterów którego stanęła grupa młodych, początkujących w świecie naukowym badaczy, zdołała zbudować markę „Pamiętnika Cieszyńskiego” oraz zrealizować dziesiątki działań, z których wiele poprzez umieszczenie ich w sieci spotkało się ze znacznym odzewem społecznym. I chociaż, zdarzają się osoby, które krytycznie podchodzą do wymienionego wyżej dorobku („Po wydaniu (…) sześciotomowej monografii Śląska Cieszyńskiego i trzytomowych dziejów Cieszyna, będących szczytowym osiągnięciem cieszyńskiego Oddziału Polskiego Towarzystwa Historycznego, stopniowo maleje też znaczenie i autorytet tej organizacji”- Krzysztof Szelong: Cieszyńska pamięć historyczna, czyli tramwajem do krainy mlekiem i miodem płynącej – 118), to krytyka ta wynika raczej z pobudek pozamerytorycznych i niewielkiego doświadczenia autora w pracy społecznej i naukowej, podczas gdy, biorąc pod uwagę czynniki obiektywne, w tym wszystko co wyżej napisano, można stwierdzić parafrazując klasyka, iż „pogłoski o naszej śmierci okazały mocno przesadzone”...
Bardzo dziękuję wszystkim osobom życzliwym, które przez lata wspierały prace zarządu, do osób wymienionych powyżej w sprawozdaniu Michaela Morysa-Twarowskiego, a więc m.in. profesorów Panica i Spyrę, którym również jestem winien wdzięczność, pragnę dołożyć jeszcze m.in. Stefana Króla, a także innych długoletnich współpracowników i członków Zarządu: Wojciecha Kiełkowskiego, czy Władysławę Magierę.
W kontekście ostatnich kilku lat na szczególne podziękowanie zasługuje prof. Idzi Panic, gdyż to jemu zawdzięczamy zaangażowanie dr Michaela Morysa-Twarowskiego w prace naukowe (jeszcze jako licealistę!), a następnie włączenie go w struktury PTH. To właśnie Michael stał się inicjatorem "nowego otwarcia" w Oddziale, jego "mózgiem", planującym prace naukowe i osobą, która zachęciła ok. 2014 roku do pracy na rzecz Towarzystwa, początkujących wówczas historyków: W. Grajewskiego i W. Święsa, wciągając ich w wir pracy społecznej, a wreszcie pomagając stawiać im pierwsze kroki w środowisku naukowym i wydawniczym.
Dofinanowania:
Publikacje, które ukazały się w latach 2015-2017-2022
73. „Pamiętnik Cieszyński”. T. 21. Red. Wojciech Grajewski, Michael Morys-Twarowski (redaktor naczelny), Wojciech Święs (sekretarz redakcji). Cieszyn 2016, ss. 160 [wspólnie z: Fundacja „Volens”, Cieszyn]
74. „Pamiętnik Cieszyński”. T. 22. Red. Wojciech Grajewski, Stefan Król (sekretarz redakcji), Michael Morys-Twarowski (redaktor naczelny), Wojciech Święs (zastępca redaktora naczelnego). Cieszyn 2017, ss. 234
75. Stefan Król: Kawalerowie Virtuti Militari związani ze Śląskiem Cieszyńskim. T. 1. Cieszyn 2018, ss. 186 [Śląsk Cieszyński na przestrzeni wieków. T. 3, wspólnie z: Cieszyński Klub Hobbystów przy Zarządzie Głównym Macierzy Ziemi Cieszyńskiej w Cieszynie]
76. Idzi Panic: Die Ungarn. Die politischen Hintergründe ihres Weges von den Steppen bis zum Lechfeld. Aus dem Polnischen von Magdalena Engelmann. Cieszyn 2018, ss. 174
77. Dziedzictwo górnośląskiej reformacji. Wpływ protestantyzmu na politykę, społeczeństwo i kulturę w XVI–XX wieku. Red. Joachim Bahlcke, Wacław Gojniczek, Ryszard Kaczmarek. Katowice Stuttgart Cieszyn 2018, ss. 758 [wspólnie z: Instytut Badań Regionalnych Biblioteki Śląskiej w Katowicach, Jablonski-Forschungsstelle an der Universität Stuttgart]
78. Święty Melchior Grodziecki SJ kapłan i męczennik (1581/2–1619) na tle sytuacji politycznej i religijnej Europy Środkowej. Red. Idzi Panic. Cieszyn 2019, ss. 111 [wspólnie z: Stowarzyszenie „Dziedzictwo św. Jana Sarkandra” w Cieszynie]
79. „Pamiętnik Cieszyński”. T. 23. Red. Wojciech Grajewski, Stefan Król (sekretarz redakcji), Michael Morys-Twarowski (redaktor naczelny), Wojciech Święs (zastępca redaktora naczelnego). Cieszyn 2019, ss. 190
80. Silesia–Polonia–Europa. Studia historyczne dedykowane Profesorowi Idziemu Panicowi. Red. Jerzy Sperka. Katowice – Bielsko-Biała 2019, ss. 506 [wspólnie z: Wydawnictwo Cum Laude w Bielsku-Białej]
81. Historia ojczysta i regionalizm na pograniczach. Red. Krzysztof Nowak, Józef Szymeczek. Katowice – Ostrava – Cieszyn 2020 [wspólnie z: Kongres Polaków w Republice Czeskiej, Instytut Historii Uniwersytetu Śląskiego, Uniwersytet Ostrawski]
82. Cieszyńskie drogi do Niepodległej. Koncepcja: Wojciech Grajewski; teksty: Wojciech Grajewski, Michael Morys-Twarowski, Stefan Król; redakcja techniczna: Wojciech Święs. Cieszyn 2020, ss. 47 [wspólnie z: Fundacja Volens Cieszyn]
- Historia ojczysta i regionalizm na pograniczach, red. K.Nowak, J. Szymeczek, wyd. PTH o.Cieszyn, Kongres Polaków w RC, Cieszyn-Czeski Cieszyn 2020, ISBN 978-83-88204-36-4
- Asymilacja na pograniczach, red. K.Nowak, J. Szymeczek, wyd. PTH o. Cieszyn, Kongres Polaków w RC, Cieszyn-Czeski Cieszyn 2021?, ISBN 978-83-88204-38-8
inne publkacje (pośrednio związane z oddziałem):
- "Dziedzictwo górnośląskiej reformacji" z Inst. Historii UŚ
- Księga Jubileuszowa prof. dr hab. Idzi Panica zatytułowana "Silesia - Polonia - Europa" (składa się nań 31 tekstów przyjaciół, kolegów i uczniów Profesora)
wykłady członków oddziału:
2018-09-21, Cieszyn: „Ślązacy odznaczeni Orderem Virtuti Militari" - wykład Stefana Króla (41 słuchaczy):
2018-10-26, Ratusz w Stumieniu: „Strumieniaków droga do Polski" - wykład W. Kiełkowskiego (23 osoby), wykład zorganizowany wespół z Macierzą Ziemi Cieszyńskiej i UM Strumienia,
2018-11-08, MUR-GIMPEL, Czeski Cieszyn: „Wokół powstania i służby Legionu Śląskiego” wykład W. Grajewskiego (25 osób), odbył się w ramach – Międzygeneracyjnego Uniwersytetu Regionalnego działającego przy Polskim Związku Kulturalno-Oświatowym w Rep. Czeskiej
2018-11-16, wykład W. Święsa (47 słuchaczy), „Cieszyniaków droga do Polski"
l 29 listopada 2021: Spotkanie on-line nt. Bazy„Historia Cieszyna i Śląska Cieszyńskiego online”, która powstała w ramach w ramach zadania publicznego dofinansowanego przez Miasto Cieszyn.
l 21 grudnia 2021: Sala audiowizualna Muzeum Śląska Cieszyńskiego, Spotkanie promocyjne poświęcone 23. tomowi „Pamiętnika Cieszyńskiego” (sygnowanemu datą 2019) oraz „Kalendarza Cieszyńskiego 2022”
Ponadto odbyło się przeszło 10 innych wykładów/odczytów publicznych itp. organizowanych przez instytucje kultury itd., a przeprowadzonych przez członków oddziału, a także kilka wystaw powstałych przy ich udziale (m.in. w ramach działalności Książnicy Cieszyńskiej, Muzeum Śląska Cieszyńskiego).
Więcej o projektach
Broszura – o projektach 1
Projekt „Generacja pamięci. Cieszyńskie drogi do Niepodległej”
Jak kształtowały się losy mieszkańców Śląska Cieszyńskiego w latach 1848-1920? Co sprawiło, iż, pomimo sześciu wieków rozłąki z państwem polskim, tak wielu z nich czuło się Polakami? Skąd się wzięli na Śląsku polscy patrioci, działacze społeczni i narodowi, a także wojskowi, którzy prowadzili Cieszyniaków ku Polsce w latach 1918-1920? Jaka droga wiodła Cieszyniaków do Niepodległej?
Między innymi to na takie pytania szukano odpowiedzi w czasie realizacji projektu „Generacja pamięci. Cieszyńskie drogi do Niepodległej”. W jego ramach starano się przedstawić losy społeczności polskiej na „kresach zachodnich”, jak niegdyś nazywano Śląsk Cieszyński, u progu niepodległości, gdy w 1918 roku cieszyńscy Ślązacy ogłosili powrót ich ziemi, po blisko 600 latach, do polskiej Macierzy (a także, gdy krótko potem musieli wykazać się niezwykłą determinacją w zabiegach oraz walce o łączność swojej małej i wielkiej Ojczyzny, np. w czasie tragicznego konfliktu z Czechosłowacją). Celem projektu była, m.in.: popularyzacja złożoności historii pogranicza, zasług jego mieszkańców dla Polski oraz wyjątkowych (plebejskich i „różnobarwnych”, tj. luterańskich, katolickich i socjalistycznych) korzeni, a także owoców polskości na tym terenie, wyrażonych np. w wierze pracy organicznej, jak i udziale w narodowych zrywach i walce orężnej.
Za pomocą różnorodnych środków, to jest: wywiadów eksperckich on-line, warsztatów żywych lekcji historii, wycieczek terenowych, nowatorskiego konkursu na upamiętnienie, tematycznej strony internetowej i broszury, starano się budować świadomości historyczną wśród społeczności regionu, zaszczepiając w młodszym pokoleniu pragnienie poznania dziedzictwa Małej i Dużej Ojczyzny oraz kształtować postawy nowoczesnego patriotyzmu.
W ramach projektu zrealizowano niemal 30 przedsięwzięć, z których skorzystało przynajmniej kilka tysięcy odbiorców. Były wśród nich m.in.:
artykuły – mini opracowania encyklopedyczne (powstałe pod redakcją dra Michaela Morysa-Twarowskiego), opisujące najważniejsze zagadnienia związane z budową „gmachu polskości” na Śląsku Cieszyńskim. Teksty te zamieszczono na specjalnie w tym celu powstałej stronie internetowej, pt. Generacja Pamięci (https://generacjapamieci.blogspot.com), linkującej wszystkie działania projektu i spełniającej rolę zaplecza merytorycznego inicjatywy.
Historyczne spotkania on-line, w postaci dziesięciu wywiadów eksperckich z udziałem wykładowców akademickich i historyków-regionalistów, których gospodarzem był red. Szymon Brandys, współpracujący na co dzień m.in. z Radiem Katowice. Nagrania dostępne są na kanale YouTube Fundacji Volens, a także fanpage'u PTH O. w Cieszynie na platformie Facebook, Oto ich wykaz (w ujęciu tematyczno-chronologicznym):
- „Narodziny polskich elit na Śląsku Cieszyńskim” / dr Michael Morys-Twarowski
- „Naród na kresach... przypadek cieszyński” / prof. Radosław Zenderowski,
- „Cieszyńska specjalność – Praca organiczna” / dr Michael Morys-Twarowski
- „Na progu Niepodległej. Przewrót cieszyński roku 1918” / prof. Miłosz Skrzypek,
- „Milicje ludowe. Jeden z filarów rządów polskich na Śląsku Cieszyńskim” / prof. Miłosz Skrzypek,
- „Konflikt czechosłowacko-polski roku 1919. Nowe spojrzenie” / Daniel Korbel,
- „Militarne aspekty wojny czechosłowacko-polskiej” / Daniel Korbel.
- „Na rozdrożu. Walka plebiscytowa na Śląsku Cieszyńskim” / dr Grzegorz Wnętrzak
- „Śląsk Cieszyński 1920. Nowy rozdział” / dr Grzegorz Gąsior
- „Na ratunek Ojczyźnie. Cieszyniacy w walkach na wschodzie (w latach 1919-1920)” / Stefan Król
Rajdy terenowe „Śladem bohaterów bitwy skoczowskiej”, skierowane do odbiorców dorosłych, jak i do młodzieży szkolnej. W czasie kilkugodzinnych wypraw z historykami Danielem Korbelem i Wojciechem Grajewskim przebyto drogę z centrum Skoczowa do Simoradza i Wilamowic, przypominając najważniejsze wydarzenia decydującego starcia wojny czechosłowacko-polskiej ze stycznia 1919 roku.
Warsztaty z serii „Żywe lekcje historii” skierowane do młodzieży szkolnej, popularyzujące różne aspekty życia społeczności polskiej na Śląsku Cieszyńskim przed 1920 rokiem. Celem zajęć było m.in. inspirowanie odbiorców do osobistego zaangażowania w odkrywanie i popularyzację skarbów historii Małej Ojczyzny oraz zachęcenie do udziału w konkursach i atrakcjach poświęconych upamiętnieniu lokalnych bohaterów.
Konkurs popularyzatorski dla uczniów szkół podstawowych i średnich, pt. Cieszyńskie dziedzictwo U20: Ku Niepodległej. Jego ideą było zachęcenie młodzieży do stworzenia projektu upamiętniającego najważniejsze wydarzenia związane z cieszyńską drogą do Niepodległej, bądź też indywidualnych lub zbiorowych bohaterów Śląska Cieszyńskiego zasłużonych w walce o polskość regionu, przy wykorzystaniu własnej kreatywności i nowoczesnych technologii.
Projekt pt.: Generacja pamięci. Cieszyńskie drogi do Niepodległej, realizowany przez Fundację Volens przy wsparciu PTH O. Cieszyn, dofinansowano ze środków Programu Wieloletniego NIEPODLEGŁA na lata 2017-2022 w ramach Programu Dotacyjnego „Niepodległa”.
Broszura – o projektach 2
Projekt „Generacja pamięci. Śląski zew na ratunek Rzeczypospolitej”
Jak przedstawiciele społeczności polskiej na Śląsku Cieszyńskim przysłużyli się powstaniu II Rzeczypospolitej i obronie jej granic? Kim byli cieszyńscy Ślązacy, którzy w latach 1918-1920 ruszyli na ratunek swej polskiej Ojczyźnie, biorąc udział w wojnach na wschodzie? Jakie były losy śląskich patriotów, którzy jako ochotnicy brali udział w wydarzeniach wojny polsko-bolszewickiej oraz walk z Ukraińcami, m.in. o Lwów?
Oto niektóre z wątków podejmowanych w ramach projektu „...Śląski zew na ratunek Rzeczypospolitej”. Celem inicjatywy miało być przypomnienie mieszkańcom regionu dramatycznych losów i bohaterskich czynów ich przodków – cieszyńskich Ślązaków, którzy na progu niepodległości w liczbie kilkuset ruszyli dobrowolnie na front wschodni, by bronić zagrożonej Rzeczypospolitej (i to pomimo iż sami nie mogli być pewni czy ich Mała Ojczyzna zostanie przyłączona – po ponad 600 latach – do Macierzy, ze względu na toczący się konflikt o te ziemie z państwem czechosłowackim).
W ramach projektu zorganizowano ponad 30 przedsięwzięć, z których skorzystało przeszło tysiąc odbiorców. Wśród zrealizowanych zadań były m.in.:
publikacje on-line w ramach elektronicznej bazy danych (dostępnej pod adresem: generacjapamieci.blogspot.com), tj.:
wykaz cieszyńskich bohaterów wydarzeń z lat 1919-1920, zawierającego obszerne dane na temat niespełna 200 ich uczestników.
artykuły popularnonaukowe autorstwa Stefana Króla poświęcone udziałowi Cieszyniaków w wojnach na wschodzie z lat 1919-1920 w szeregach 10 pp i 3 psp oraz 4 psp
teksty biograficzne nt. Jana Szkuty i Emila Strumińskiego – zapomnianych kawalerów orderu Virtuti Militari odznaczonych za udział w wydarzeniach z lat 1919-1920.
Obszerny fragment wspomnień oficera 10 pp – Alojzego Nowoka, opisujący m.in. walki na pierwszej linii frontu pod Lwowem.
szereg działań edukacyjnych poświęconych tematyce zaangażowania Ślązaków w walki na wschodzie w latach 1919-1920, na które składały się:
wykłady, w tym jeden opublikowany on-line (m.in. na na kanale You Tube), autorstwa Stefana Króla zatytułowany „Cieszyniacy na froncie pod Lwowem w 1919 roku”,
warsztaty w szkołach... W ich czasie, w formie śledztwa historyczno-genealogicznego, uczono się kunsztu historyka, poznając możliwości pozyskiwania danych na temat lokalnych bohaterów poprzez kwerendy w zasobach on-line muzeów, bibliotek i archiwów oraz podejmowano próby tworzenia biogramów w serwisie Wikipedia,
oprowadzania po Muzeum 4 Pułku Strzelców Podhalańskich, gromadzącym pamiątki po cieszyniakach walczących w obronie granic RP,
spacery tematyczne dla młodzieży szkolnej po Cieszynie i po Skoczowie, śladami bohaterów projektu,
Konkurs Cieszyńscy Herosi U20. Edycja I, w ramach którego uczestnicy rywalizowali w tworzeniu biogramów przeznaczonych do publikacji w serwisie Wikipedia, a poświęconych lokalnym bohaterom zaangażowanym w walkę o polskie granice.
Projekt pt.: „Generacja pamięci. Śląski zew na ratunek Rzeczypospolitej” zrealizowano dzięki współpracy Fundacji Volens, Oddziału Polskiego Towarzystwa Historycznego w Cieszynie i II Liceum Ogólnokształcącego im. Mikołaja Kopernika w Cieszynie dzięki dofinansowaniu ze środków Programu Wieloletniego NIEPODLEGŁA na lata 2017-2022 w ramach Programu Dotacyjnego „Koalicje dla Niepodległej – #wiktoria 1920”.