Ziemie polskie do X wieku
I. Pierwsi mieszkańcy ziem polskich
1. Kultury archeologiczne na ziemiach polskich
a. kultura łużycka (XV-IV w. p.n.e.) – Biskupin .
b. kultura pomorska i kultura lateńska
c. początki osadnictwa słowiańskiego – V-VI w. n.e.
2. Podstawy życia gospodarczego
– gospodarka przemienno-odłogowa
– uprawa głównie prosa, soczewicy i warzyw
– hodowla trzody, bydła i drobiu
– duże znaczenie łowiectwa, rybołówstwa i bartnictwa
I. Pierwsi mieszkańcy ziem polskich
1. Kultury archeologiczne na ziemiach polskich
a. kultura łużycka (XV-IV w. p.n.e.) – Biskupin .
b. kultura pomorska i kultura lateńska
c. początki osadnictwa słowiańskiego – V-VI w. n.e.
2. Podstawy życia gospodarczego
– gospodarka przemienno-odłogowa
– uprawa głównie prosa, soczewicy i warzyw
– hodowla trzody, bydła i drobiu
– duże znaczenie łowiectwa, rybołówstwa i bartnictwa
II. Plemiona na ziemiach polskich
1. Organizacja społeczna Słowian:
a. ród - więzy krwi,
b. plemię – więzy krwi,
c. opole – wspólnota sąsiedzka (terytorialna).
d. organizacja grodowa
e. wzrost znaczenia wybieranego przez wiec księcia
2. Plemiona słowiańskie na ziemiach polskich
a. tzw. Geograf Bawarski jako źródło poznania lokalizacji plemiona na ziemiach polskich
b. plemiona pomorskie:
– Wolinianie
– Pyrzyczanie
c. plemiona śląskie:
– Bobrzanie
– Dziadoszanie
– Ślężanie
– Opolanie
– Golęszyce
d. Wiślanie – Małopolska
e. Lędzianie – najprawdopodobniej okolice Przemyśla
f. Geograf Bawarski nie wymienia poznanych później plemion Polan i Mazowszan
1. Organizacja społeczna Słowian:
a. ród - więzy krwi,
b. plemię – więzy krwi,
c. opole – wspólnota sąsiedzka (terytorialna).
d. organizacja grodowa
e. wzrost znaczenia wybieranego przez wiec księcia
2. Plemiona słowiańskie na ziemiach polskich
a. tzw. Geograf Bawarski jako źródło poznania lokalizacji plemiona na ziemiach polskich
b. plemiona pomorskie:
– Wolinianie
– Pyrzyczanie
c. plemiona śląskie:
– Bobrzanie
– Dziadoszanie
– Ślężanie
– Opolanie
– Golęszyce
d. Wiślanie – Małopolska
e. Lędzianie – najprawdopodobniej okolice Przemyśla
f. Geograf Bawarski nie wymienia poznanych później plemion Polan i Mazowszan
III. Powstanie państw plemiennych na ziemiach polskich
1. Wojny międzyplemienne jako czynnik państwotwórczy
2. Stopniowe wykształcanie się aparatu państwowego
a. umocnienie się władzy księcia i przekształcenie jej w dziedziczną
b. wyłonienie się dworu
c. stworzenie drużyny
d. pogłębianie się różnic społecznych – wzrost znaczenia i zamożności starszyzny plemiennej
3. Powstanie państwa Wiślan z ośrodkiem w Krakowie – druga połowa IX w.
4. Państwo Polan z ośrodkiem w Gnieźnie
a. władza sprawowana przez dynastię Piastów
– Piast
– Siemowit
– Leszek
– Ziemomysł
b. podbój Wielkopolski przez Polan
c. sieć potężnych grodów wzniesionych w latach 40 X w.
– Gniezno
– Poznań
– Giecz
– Ostrów Lednicki
Opracowanie tematu: Od plemion do Polski - początki państwa polskiego
Galeria ilustracji: Od plemion do Polski - początki państwa polskiego
2. Stopniowe wykształcanie się aparatu państwowego
a. umocnienie się władzy księcia i przekształcenie jej w dziedziczną
b. wyłonienie się dworu
c. stworzenie drużyny
d. pogłębianie się różnic społecznych – wzrost znaczenia i zamożności starszyzny plemiennej
3. Powstanie państwa Wiślan z ośrodkiem w Krakowie – druga połowa IX w.
4. Państwo Polan z ośrodkiem w Gnieźnie
a. władza sprawowana przez dynastię Piastów
– Piast
– Siemowit
– Leszek
– Ziemomysł
b. podbój Wielkopolski przez Polan
c. sieć potężnych grodów wzniesionych w latach 40 X w.
– Gniezno
– Poznań
– Giecz
– Ostrów Lednicki
Opracowanie tematu: Od plemion do Polski - początki państwa polskiego
Galeria ilustracji: Od plemion do Polski - początki państwa polskiego
Temat ten opracowany jest szeroko w dziale: Pradzieje ziem Polski (i Europy)
Państwo polskie za panowania Mieszka I
I. Kształtowanie się państwa polskiego za panowania Mieszka I (962-992 r.)
1. Mieszko I jako pierwszy historyczny władca Polski
a. rocznikarskie informacje o przyjęciu chrztu
b. informacje żydowskiego podróżnika i kupca Ibrahima ibn Jakuba
2. Organizacja państwa Mieszka I
a. oparciem dla księcia drużyna wojów
b. rozwój sieci grodów i powstawanie przy nich podgrodzi
c. najliczniejszą grupą społeczną wolni kmiecie
II. Chrzest Mieszka I – 966 r.
1. Przyczyny przyjęcia chrztu za pośrednictwem czeskim
a. uniknięcie nadmiernego wpływu Niemiec
b. zawarcie sojuszu z Czechami – małżeństwo z Dobrawą
2. Skutki przyjęcia chrztu
a. Polska członkiem wspólnoty państw chrześcijańskich – zrównanie Mieszka I z władcami chrześcijańskimi
b. uniknięcie przymusowej chrystianizacji ze strony Niemiec
c. wykorzystanie religii i Kościoła w procesie integracji państwa
d. przyśpieszenie rozwoju kultury duchowej, umysłowej i materialnej – pojawienie się pisma i monumentalnej architektury
e. zaangażowanie duchowieństwa w sprawowaniu rządów
f. utworzenie biskupstwa misyjnego w Poznaniu – biskup Jordan (968 r.)
II. Kształtowanie się terytorium państwa polskiego za panowania Mieszka I
a. podbój Wielkopolski, Kujaw i Mazowsza
b. wojny z Wieletami o wpływy na Pomorzu Zachodnim (Wichman)
c. wojny Niemcami o ujście Odry – zwycięska bitwa pod Cedynią z wojskami margrabiego Hodona – 972 r.
d. opanowanie ziemi lubuskiej – uzyskanie granicy z Niemcami
e. Mieszko I lennikiem cesarstwa niemieckiego
– Otto I mediatorem w sporach granicznych
– małżeństwo z Odą – córka rządcy marchii północnej (po śmierci Dobrawy)
f. zerwanie sojuszu z Czechami i odebranie im Śląska
g. przyłączenie ziemi krakowskiej
h. utrata Grodów Czerwińskich na rzecz Rusi – Włodzimierz Wielki
III. Dagome iudex
1. Pierwszy dokument określający granice państwa polskiego
2. Powierzenie państwa opiece papieskiej
Opracowanie tematu: Od plemion do Polski - początki państwa polskiego
Galeria ilustracji: Od plemion do Polski - począki państwa polskiego
Historia w źródłach:
Państwo Mieszka I wg przekazu Ibrahima ibn Jakuba
I. Kształtowanie się państwa polskiego za panowania Mieszka I (962-992 r.)
1. Mieszko I jako pierwszy historyczny władca Polski
a. rocznikarskie informacje o przyjęciu chrztu
b. informacje żydowskiego podróżnika i kupca Ibrahima ibn Jakuba
2. Organizacja państwa Mieszka I
a. oparciem dla księcia drużyna wojów
b. rozwój sieci grodów i powstawanie przy nich podgrodzi
c. najliczniejszą grupą społeczną wolni kmiecie
II. Chrzest Mieszka I – 966 r.
1. Przyczyny przyjęcia chrztu za pośrednictwem czeskim
a. uniknięcie nadmiernego wpływu Niemiec
b. zawarcie sojuszu z Czechami – małżeństwo z Dobrawą
2. Skutki przyjęcia chrztu
a. Polska członkiem wspólnoty państw chrześcijańskich – zrównanie Mieszka I z władcami chrześcijańskimi
b. uniknięcie przymusowej chrystianizacji ze strony Niemiec
c. wykorzystanie religii i Kościoła w procesie integracji państwa
d. przyśpieszenie rozwoju kultury duchowej, umysłowej i materialnej – pojawienie się pisma i monumentalnej architektury
e. zaangażowanie duchowieństwa w sprawowaniu rządów
f. utworzenie biskupstwa misyjnego w Poznaniu – biskup Jordan (968 r.)
II. Kształtowanie się terytorium państwa polskiego za panowania Mieszka I
a. podbój Wielkopolski, Kujaw i Mazowsza
b. wojny z Wieletami o wpływy na Pomorzu Zachodnim (Wichman)
c. wojny Niemcami o ujście Odry – zwycięska bitwa pod Cedynią z wojskami margrabiego Hodona – 972 r.
d. opanowanie ziemi lubuskiej – uzyskanie granicy z Niemcami
e. Mieszko I lennikiem cesarstwa niemieckiego
– Otto I mediatorem w sporach granicznych
– małżeństwo z Odą – córka rządcy marchii północnej (po śmierci Dobrawy)
f. zerwanie sojuszu z Czechami i odebranie im Śląska
g. przyłączenie ziemi krakowskiej
h. utrata Grodów Czerwińskich na rzecz Rusi – Włodzimierz Wielki
III. Dagome iudex
1. Pierwszy dokument określający granice państwa polskiego
2. Powierzenie państwa opiece papieskiej
Opracowanie tematu: Od plemion do Polski - początki państwa polskiego
Galeria ilustracji: Od plemion do Polski - począki państwa polskiego
Historia w źródłach:
Państwo Mieszka I wg przekazu Ibrahima ibn Jakuba
Histeryczny TOP (najważniejsze zagadnienia):
- Piastowie - Wikingowie, Morawianie czy potomkowie piasta kołodzieja?
- Dagome Judex, co to za Polska która nie ma granic (i Cieszyna!)
- Na złość Niemcom - Będziemy chrześcijanami?
- Bolek Chabre (tj. waleczne) serce i sławetna impreza roku 1000: Ja ci dam ramię, a ty masz włócznię z gwoździem i kilka biskupstw (1000 lat biskupstwa we Wrocławiu)
- Kto odbudował Polskę (i postawił Rotundę w Cieszynie)?
Jako powtórkę wiedzy z gimnazjum polecam:
https://youtu.be/pBWwsgEumOg
https://youtu.be/JoJ7JipPj-o
https://slideplayer.pl/slide/1285382/
https://youtu.be/JoJ7JipPj-o
https://slideplayer.pl/slide/1285382/
Warto zobaczyć też:
https://www.youtube.com/watch?v=Av6iNQRIpNs&ab_channel=CoZaHistoria
https://youtu.be/giGlXO74Bu4
Spis cieszyńskich władców przed powstaniem właściwego Księstwa Cieszyńskiego
DYNASTIA NIEZNANA
Cieszymir ? (VIII/IX w.) - legendarny założyciel Cieszyna, przypuszczalny pogromca Awarów?
DYNASTIA MOJMIROWCÓW
Świętopełk I (874 – 894)
Mojmir II (894 – 906) ?
DYNASTIA PRZEMYŚLIDÓW
?
Bolesław II Pobożny (967 – 990)
DYNASTIA PIASTÓW
Mieszko I (990 – 992) ?
Bolesław I Chrobry (992 – 1025), od 999 r. panowanie nad Cieszynem
Mieszko II Lambert (1025 – 1031)
Bezprym (1031 – 1032)
Kazimierz I Odnowiciel (1034 – 1058)
Bolesław II Szczodry (1058 – 1079)
Władysław I Herman (1079 – 1102)
Zbigniew (1102 – 1107)
Bolesław III Krzywousty (1107 – 1138)
Władysław II Wygnaniec (1138 – 1159)
Bolesław IV Kędzierzawy (1146 - 1163)
Mieszko I Plątonogi (1163 – 1211)
Kazimierz I (1211 – 1230)
Mieszko II Otyły (1230 – 1246)
Władysław I (1246 – 1281)
http://www.praslowianie.pl/praslowianie-gry-glagolica.html
"(...) Jeżeli przyjmiemy, iż Świętopełk I włączył cieszyńskie grody do Państwa Wielkomorawskiego (jak uznaje większość niezależnych historyków) to jego następcą i kolejnym władcą byłby jego syn Mojmir II. Na jego rządach skończyła się dynastia zasiadających na tronie od 820 roku Mojmirowców, a także około 907 roku doszło do upadku Państwa Wielkomorawskiego.
Na gruzach starego państwa wzrosło nowe należące do pierwszych Przemyślidów. Odtąd grody Gołęszyców bez wątpienia weszły w orbitę wpływów czeskich. Cieszyńską ziemią władał wówczas książę Spycigniew I, którego matką była Ludmiła, ogłoszona pierwszą czeską świętą. W 915 roku władzę w kraju przejął syn Spycigniewa I – Wratysław I, po nim w 921 roku tron czeski objął Wacław I Święty. Wacław I zanim jeszcze ogłoszono go świętym, został zamordowany przez swego brata i następcę Bolesława I Okrutnego. Po nim w 967 roku rządy objął Bolesław II Pobożny. Siostra Bolesława II – Dobrawa została żoną pierwszego polskiego księcia Mieszka I. Prawdopodobnie orszak ślubny czeskiej księżniczki przejeżdżał w 965 roku przez cieszyńską ziemię w drodze do Państwa Polan. Bolesław II utrzymywał dobre relacje z Mieszkiem I, które uległy pogorszeniu dopiero po śmierci Dobrawy w 977 roku. Walki o Śląsk i Ziemię Krakowską pomiędzy Mieszkiem I a Bolesławem II zakończyły się dopiero w 990 roku zawarciem pokoju. Odtąd cieszyńska ziemia weszła w skład państwa Mieszka I, choć niektórzy badacze uważają, że nastąpiło to dopiero w roku 1000 za panowania jego syna Bolesława I Chrobrego. Potomkowie Mieszka I zostali tym samym nowymi władcami cieszyńskiej krainy.
Warto zobaczyć też:
https://youtu.be/apMIgj0pi-U
https://www.youtube.com/watch?v=Av6iNQRIpNs&ab_channel=CoZaHistoria
https://youtu.be/giGlXO74Bu4
Ziemie nad Odrą i Wisłą w czasach kształtowania się granic średniowiecznej Europy,
wg relacji szpiegów Ludwika Niemca, twórcy "Niemiec" (państwa wschodniofrankijskiego).
5. 2. Mieszko I - pan państwa pytajników
'5. 2. Początki państwa polskiego
1. Państwo Polan z ośrodkiem w Gnieźnie
a. władzę sprawowała dynastia Piastów, wg tradycji rodowej byli to:
– Piast
– Siemowit
– Leszek
– Siemomysł
b. pierwszym historycznym władcą był Mieszko I
1. Państwo Polan z ośrodkiem w Gnieźnie
a. władzę sprawowała dynastia Piastów, wg tradycji rodowej byli to:
– Piast
– Siemowit
– Leszek
– Siemomysł
b. pierwszym historycznym władcą był Mieszko I
2. Kształtowanie się państwa polskiego za panowania Mieszka I (962-992 r.)
a. oparciem dla księcia drużyna wojów
b. rozwój sieci grodów i powstawanie przy nich podgrodzi
c. państwo Mieszka I było monarchią patrymonialną – władca traktował państwo jako swoją własność
a. oparciem dla księcia drużyna wojów
b. rozwój sieci grodów i powstawanie przy nich podgrodzi
c. państwo Mieszka I było monarchią patrymonialną – władca traktował państwo jako swoją własność
3. Chrzest Mieszka I
a. zawarcie sojuszu z Czechami i małżeństwo Mieszka I z Dobrawą
b. przyjęcie chrztu w 966 r. (?)
c. skutki przyjęcia chrztu
– chrzest został przyjęty za pośrednictwem Czech – Mieszko uniknął nadmiernych wpływów Niemiec (?)
– Polska stała się członkiem wspólnoty państw chrześcijańskich,
– Mieszko zrównał się z innymi władcami chrześcijańskimi
– Polska znalazła się w zachodnim kręgu cywilizacyjnym – przyjęcie alfabetu łacińskiego
d. utworzenie biskupstwa misyjnego w Poznaniu – biskup Jordan
a. zawarcie sojuszu z Czechami i małżeństwo Mieszka I z Dobrawą
b. przyjęcie chrztu w 966 r. (?)
c. skutki przyjęcia chrztu
– chrzest został przyjęty za pośrednictwem Czech – Mieszko uniknął nadmiernych wpływów Niemiec (?)
– Polska stała się członkiem wspólnoty państw chrześcijańskich,
– Mieszko zrównał się z innymi władcami chrześcijańskimi
– Polska znalazła się w zachodnim kręgu cywilizacyjnym – przyjęcie alfabetu łacińskiego
d. utworzenie biskupstwa misyjnego w Poznaniu – biskup Jordan
Mieszko został prawdopodobnie ochrzczony w Magdeburgu w 965 roku. W tym samym czasie negocjował bowiem z cesarzem sojusz przeciwko Wieletom taką tezę stawia prof. Tomasz Jurek z Poznania. I najpewniej ma rację.
4. Kształtowanie się terytorium państwa polskiego za panowania Mieszka I
a. podbój południowej Wielkopolski, Kujaw i Mazowsza
b. wojny z Wieletami o wpływy na Pomorzu Zachodnim (Wichman)
c. zwycięska bitwa pod Cedynią z wojskami margrabiego Hodona – 972 r.
d. opanowanie ziemi lubuskiej – uzyskanie granicy z Niemcami
e. małżeństwo z Odą – córka rządcy marchii północnej (po śmierci Dobrawy)
f. zerwanie sojuszu z Czechami i odebranie im Śląska
g. przyłączenie ziemi krakowskiej
a. podbój południowej Wielkopolski, Kujaw i Mazowsza
b. wojny z Wieletami o wpływy na Pomorzu Zachodnim (Wichman)
c. zwycięska bitwa pod Cedynią z wojskami margrabiego Hodona – 972 r.
d. opanowanie ziemi lubuskiej – uzyskanie granicy z Niemcami
e. małżeństwo z Odą – córka rządcy marchii północnej (po śmierci Dobrawy)
f. zerwanie sojuszu z Czechami i odebranie im Śląska
g. przyłączenie ziemi krakowskiej
5. Dagome iudex
a. pierwszy dokument określający granice państwa polskiego
b. powierzenie państwa opiece papieskiej
Galeria ilustracji
Praca ze źródłami:
Państwo Mieszka I wg przekazu Ibrahima ibn Jakuba'
Czy Polskę założyli Wikingowie? A może Morwianie?
Polecamy audycję Polskiego Radia i FILM YT Radka Kotarskiego, pt. Czy Polskę założyli Wikingowie? zob.:
"Badaczy dręczy pytanie, skąd w Wielkopolsce pojawił się geniusz, który w krótkim czasie podporządkował sobie jej mieszkańców, wybudował sieć grodów, a w końcu, przyjmując chrzest, wszedł do elitarnego kręgu władców europejskich. Wiadomo, że Gall Anonim, pisząc swoją kronikę na początku XII w., uwzględniał już dworską propagandę. Aby uzasadnić, że Piastowie są naturalnymi panami tej ziemi, podkreślał lokalność i swojskość protoplasty rodu. Ponieważ jednak Wielkopolska była głęboką europejską prowincją, badacze zaczęli przypuszczać, że Mieszko korzystał z jakichś wzorców z zewnątrz.
– W Wielkopolsce nic się nie działo aż do lat 20. X w., kiedy zaczęły tam w błyskawicznym tempie powstawać grody – Poznań, Giecz, Grzybowo, Ostrów Lednicki – tłumaczy prof. Urbańczyk.
– Trzeba przyznać, że Mieszko z dala od agresywnych sąsiadów mógł spokojnie budować i umacniać centrum swej dziedziny, do czego z pewnością stosował przemoc. Poszerzanie terytorium dawało mu też dostęp do ludzi, bo handel niewolnikami finansował budowę jego wielkiego projektu. Był to zresztą normalny proceder, którym trudnił się m.in. arcybiskup Magdeburga, a Praga jeszcze w XI w. słynęła z targu niewolników. Tylko czy finansowe zaplecze, determinacja i energia wystarczają, by skonstruować państwo, którego budowę trzeba zaplanować, nadzorować, a potem jeszcze wpaść na pomysł, by się ochrzcić? – To wymagało odpowiedniego know-how – przekonuje archeolog.
Badacze snuli już różne teorie na temat pochodzenia Piastów. A to, że matka Mieszka była księżniczką bałtyjskich Prusów, na co wskazywać by miało jego dziwne imię; że ziemie polskie najechały wycofujące się pod naporem Sasów oddziały słowiańskich Obodrytów; że impuls do rozwoju wyszedł z Mazowsza, bo stamtąd wyraźny jest napływ srebra.
Forsowano też bardziej nobilitującą Piastów teorię o ich skandynawskich korzeniach. Pomysł wziął się stąd, że do powstania Rusi, Normandii czy Anglii przyczynili się władcy z importu, a w watykańskim dokumencie z końca X w. Mieszka nazwano germańskim imieniem Dagome. Zdawało się, że koncepcja ta ma też potwierdzenie w przykładach znajdowanej u nas broni oraz grobów komorowych w typie skandynawskim. Jej słabością jest jednak fakt, że wszystkie te zabytki pochodzą najwcześniej z czasów panowania Bolesława Chrobrego, czyli to dopiero syn Mieszka sprowadził obcych wojów albo, co bardziej prawdopodobne, wyposażał swoich drużynników w najlepszy sprzęt, produkowany wówczas na północy.
Według prof. Urbańczyka, Piastowie przybyli z Wielkich Moraw, które w IX w. kwitły w łuku Karpat. Aby zrozumieć, jak bardzo nobilitujące znaczenie ma ten południowy trop, warto przypomnieć, czym był funkcjonujący 70 lat pierwszy słowiański organizm państwowy".
[Śladem obecności Morawian na Śląsku jest] imponujący (mający ponad 5 ha) dwuczłonowy gród w Gilowie, koło Niemczy, który mógł być rodzajem wielkomorawskiej forpoczty na Dolnym Śląsku. (...). Dolnośląskie odkrycia tego badacza zmieniają pokutujące dotąd w polskiej historiografii przekonanie, że to Małopolska miała bliższe kontakty z Wielkimi Morawami niż Śląsk. Powoływano się przy tym na żywot św. Metodego, w którym mowa o chrystianizacji pogańskiego księcia „siedzącego na Wiślech”. W warstwach spalenizny w małopolskich grodach dopatrywano się zniszczeń powstałych w wyniku najazdu wielkomorawskiego, ale gdy okazało się, że są one różnie datowane, naukę zdominował pogląd, że Małopolska nigdy nie była częścią Wielkich Moraw". https://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/historia/1547651,1,czy-mieszko-i-byl-polakiem.read
...a więc może Wielkomorawianie?
Taką tezę postawił porf. Przemysław Urbańczyk w książce "Mieszko I Tajemniczy",twierdził on, że
W książce tej autor poruszył m.in. sprawy:
- że impuls do stworzenia tu państwa dała grupa zbiegłej po upadku Państwa Wielkomorawskiego. Jakieś argumenty?
1) Mieszko nadał jednemu ze swych synów – Świętopełk. Miało ono zostać odziedziczone przez syna Mieszka po dziadku lub pradziadku, który zbiegł z Wielkich Moraw po ich upadku (źródła nie informują co się z nim dalej działo po udaniu się do Bawarii) a ostatecznie osiadł w Wielkopolsce i tam założył nową dynastię
2) Morawska nazwa Poznania czy morawskie cmentarzysko na Sołaczu z X w. mogą rzeczywiście wskazywać na migrację jakiejś części elity do Wielkopolski, ale nic więcej nie da się na tej podstawie powiedzieć.
3) czy Mieszko mógł zbudować państwo sam z siebie, nie czerpiąc z cudzych doświadczeń państwotwórczych? Nie. Prof. Urbańczyk wskazuje więc na wzorce państwowe wielkomorawskie a nawet wskazuje wspólne cechy organizacyjne.
- inne poruszone kwestie:
- Prof. Urbańczyk twierdzi, że książę piastowski urodził się przypuszczalnie w chrześcijańskiej, pochodzącej z Moraw rodzinie i został ochrzczony jako dziecko. Przemysław Urbańczyk opiera swoją rekonstrukcję na datowaniu na [po] 941 r. drewnianej belki z kościoła przypałacowego.
- sporna jest przynależność Mazowsza do państwa Piastów; w książce przedstawiono pogląd, że od wschodniej strony ściśle kontrolowane przez Mieszka I terytorium dochodziło tylko do Wisły. Pojawiły się zatem pytania, jak to się ma do faktu, że – jak w innym miejscu twierdzi Autor – datowany na II połowę X w. gród w Płońsku został zbudowany przez Piastów.
zob.:
http://mediewalia.pl/ksiazki/mieszko-i-morawianin/http://mediewalia.pl/wydarzenia/archeolodzy-contra-historycy-wojna-pozycyjna/
https://histmag.org/Przemyslaw-Urbanczyk-Mieszko-Pierwszy-Tajemniczy-8535
Czytaj więcej: https://old.histmag.org/Skad-wzieli-sie-Polacy-11058
Chrzest
Jaką wizję początków Polski miały całe pokolenia Polaków wychowanych w XX wieku? Taką jaką przedstawiono m.in. w filmie faburalnym Gniazdo (1974)
"Mieszko, władca lokalnych plemion Polan, wbrew woli ojca przygotowuje się do starcia przeciwko Germańskiemu Imperium. Ale aby uratować swoich poddanych musi znaleźć sposób, aby ochrzcić cały naród.
W przededniu bitwy pod Cedynią król Mieszko I wspomina wydarzenia, które miały miejsce po śmierci jego ojca Siemomysła. Siemomysł był pogańskim władca lokalnych plemion, któr robił wszystko, aby ocalić swoje ziemie od niemieckiej kolonizacji, ale zawsze bał się otwartego konfliktu z chrześcijańskimi Niemców sądząc, że będzie to miało katastrofalne skutki dla jego poddanych. Jego syn Mieszko nie zgadza się z taką wizją świata - chętnie rzuciłby wyzwanie Niemcom, aby ostatecznie wyznaczyć granicę ziem Polan. Ale jedynym sposobem, aby to osiągnąć było przyjęcie wiary katolickiej. Ponieważ nie było możliwości przyjęcia jej od Niemców Mieszko znajduje sposób na dołączenie do chrześcijańskiej Europy poprzez ślub z czeską księżniczką Dobrawą. Przez ten manewr odebrał pretekst do dalszych ataków niemieckim arystokratóm, którzy traktowali takie wypady jak krucjaty przeciwko poganom. Jednak margrabia Odo I Östmark odmówił zaakceptowania takiego rozwoju spraw i starcie z Polanami było nieuniknione".
https://www.youtube.com/watch?v=flXKMT9pWk8&ab_channel=FilmyHistoryczne
https://www.youtube.com/watch?v=A14FjQvRk4c&ab_channel=KamilNowicki
Najważniejsze daty dotyczące Chrztu i budowy pństwa polskiego
963- klęska Mieszka I w walce z Wieletami (Wolinianamim) i Wichmanem; śmierć brata Mieszka I brat księcia.
965- przybycie Dobrawy;
- w tymże roku: zjazd w Magdeburgu, sojusz Mieszka z Cesarstwem; chrzest Haralda Sinozębego i Mieszka z rąk Cesarza Ottona I (?)
966- symboliczna data chrztu "Polski" (ta wówczas nie istniała!)
967- decydujące zwycięstwo nad Wolinianami (możliwe dzięki posiłkom czeskim); śmierć Wichmana
972 - graniczny zatarg polsko-niemiecki; w rezultacie Bitwa pod Cidynią. Mieszko wraz ze swoim bratem Czciborem pokonał wojska margrabiego Marchii Łużyckiej Hodona
973- dopiero wtedy powstaje biskupstwo w Pradze
Czemu chrzest w 965 z rąk Cesarza? Jak prof. Tomasz Jurek tłumaczy okoliczności chrztu Polski?
"W ówczesnej Europie istniał zwyczaj, że pogańscy władcy chrzcili się u cesarza. Cesarz Otton Wielki był głównym apostołem ówczesnej Europy - nie papiestwo, pogrążone wówczas w chaosie i anarchii. To cesarz był elementem stabilizacji i dbał o chrystianizację, zwłaszcza na Wschodzie - wśród Słowian. Tu miał też interes polityczny. (...)
To był obowiązujący model: władca zabiegający o chrzest przyjeżdża na dwór cesarski, tam jest z honorami chrzczony, a cesarz zostaje ojcem chrzestnym. W ten sposób powstaje chrześcijańska rodzina królów.
Równoległym dla chrztu naszego Mieszka przykładem może być chrzest duńskiego króla, sławnego wikinga Haralda Sinozębego. Musiało to nastąpić około 965 roku. O Haraldzie wiemy, że pojechał na dwór Ottona i tam został ochrzczony. Byłbym nawet skłonny wierzyć, że ochrzcił się on tego samego dnia co Mieszko. (...)
Chrzest musiał się odbyć z udziałem niemieckiego biskupa i zapewne cesarza. Mieszko miał w tym chrzcie interes polityczny: ułożenie stosunków z Sasami i cesarstwem ottońskim. Tu żadne zabiegi za plecami cesarza, poprzez Czechów, nic by nie pomogły. Zresztą wiadomo, że w tym samym czasie Mieszko układał stosunki z Ottonem, zawarli jakiś rodzaj sojuszu. Jeżeli równolegle odbywały się zabiegi o chrzest Mieszka, to zupełnie sztuczne wydaje się utrzymywanie, że to były dwie odrębne sprawy: że Mieszko jedną ręką przyjmował chrzest, a drugą zawierał sojusz z Ottonem". Tłumaczy porf. Jurek.
Dlaczego historia przyjeła za pewnik, że chrezest z rąk czeskich przyjęliśmy "na złość Niemcom"?
Powtarzano tak za średniowiecznymi kronikarzami. Taka interpretacja ugrunowała się w czasie zaborów, w okresie międzywojennym (gdy toczono walkę ideologiczną z Niemcami) i po wojnie, która jeszcze wyostrzyła uprzedzenia antyniemieckie. podgrzewane jeszcze przez propagandę komunistyczna. Do dziś obowiązuje więc wizja prof. Gerarda Labudy z 1946 roku.
Jaką rolę odegrałą Czeszka Dobrawa w nawróceniu Mieszka? Być może to na namówiła Mieszka do chrztu. "Ale książę nie mógł przyjąć chrztu od Czechów, bo wtedy nie mieli oni jeszcze swojego biskupa. Musiał tego dokonać biskup niemiecki, z Brandenburga lub Halberstadtu, a może bawarskiej Ratyzbony - jemu podlegał ówczesny Kościół czeski". (...) Przyjmowanie chrztu w Poznaniu lub na Ostrowie Lednickim, za pośrednictwem Czechów, to byłoby wchodzenie do chrześcijaństwa tylnymi drzwiami. Tymczasem chrzest podczas zjazdu cesarskiego, z udziałem wszystkich książąt Rzeszy i całego niemieckiego episkopatu, odbyłby się w centrum Europy.
Kiedy przyjęto chrzest?
"Najlepsze okazje do chrztu Mieszka były dwie, dwa wielkie zjazdy, jakie urządził cesarz: w Magdeburgu na przełomie czerwca i lipca 965 roku oraz w Quedlinburgu na Wielkanoc 966 roku. (..) Raczej typowałbym Magdeburg w 965 roku. W tym samym czasie Mieszko negocjował bowiem sojusz z cesarzem przeciwko Wieletom. Naszego księcia musiano pewnie ochrzcić za pierwszym spotkaniem, choć możliwe, że Niemcy namówili wtedy tylko Mieszka do chrztu, a faktycznie został ochrzczony rok później. Za Magdeburgiem jako miejscem chrztu przemawiałby też fakt, że tam w 965 r. ochrzczono pewnie duńskiego Haralda. Może te dwa chrzty odbyły się jednocześnie".
https://poznan.wyborcza.pl/poznan/1,109268,19887139,1050-rocznica-chrztu-polski-ochrzcili-nas-jednak-niemcy-przyznajmy.html
Bitwa pod Cedynią - słynna bitwa, której nie było!
[tzn. bitwa się odbyła, ale nie w takiej formie jak to przedstawiamy; de facto była ale nic o niej nie wiemy!]
"Przebieg starcia [pod Cidine] nie jest bliżej znany, chociaż poświęcano mu sążniste artykuły i książki. Co wiemy z zupełną pewnością? Bruno z Kwerfurtu podkreślał, że Mieszko odwołał się do podstępu, Thietmar natomiast zanotował, że bitwa dzieliła się na dwa ściśle rozdzielne etapy. Najpierw Polacy ponieśli klęskę, potem zaś – zwyciężyli ścigających ich Niemców.
Historycy wyciągają z tych wątłych przesłanek wniosek, że piastowski książę zastosował tę samą taktykę, która przyniosła mu triumf przed pięcioma laty, w decydującym starciu z Wolinianami. Wówczas Mieszko podzielił swoją armię na dwie części i pozorując ucieczkę jednego z oddziałów, uderzył przy wykorzystaniu drugiego na tyły przeciwnika. Teraz postąpił chyba podobnie.
Wiele więcej o samej bitwie nie da się powiedzieć. Wszystko inne, co przez lata pisano o tym starciu, to już tylko domysły czy wręcz luźne fantazje. Nie są znane detale starcia. Nie da się opisać rzeźby pola bitwy, choć ze swobodą robili to dawniej domniemani znawcy tematu. Uczciwie rzecz biorąc, nie można nawet powiedzieć, gdzie stoczono tę potyczkę.
Tylko tyle… i aż tyle
https://historia.wikia.org/pl/wiki/Bitwa_pod_Cedyni%C4%85
https://ciekawostkihistoryczne.pl/2019/01/02/bitwa-pod-cedynia-972-czy-naprawde-bylo-to-wielkie-starcie-w-ktorym-polacy-po-raz-pierwszy-przelamali-teutonska-bute/
https://ciekawostkihistoryczne.pl/2019/01/10/lokalizacja-bitwy-pod-cedynia-gdzie-naprawde-stoczono-slynna-bitwe/
Bitwa pod Cedynią- fundamentem polskiej tożsamości
Czy w roku 966 istniała Polska? Państwo to ja - rzkeł Mieszko Pan!
Mówiąc o chrzcie Polski trzeba mieć świadomość, że ową „Polskę” utożsamia się z Mieszkiem i jego dworem. Nie jest to nieuzasadnione. Pierwszy historyczny władca naszego kraju bardziej był państwem, niż Ludwik XIV, który zwykł przecież mówić, że państwo to on. Dlatego kraju położonego między Odrą, Wisłą i Wartą nie nazywano Polską, lecz po prostu państwem Mieszka lub państwem gnieźnieńskim – jak określono go w dokumencie Dagome iudex. Nazwy państw pojawiają się później, kiedy nazywanie krajów od imion ich władców stało się kłopotliwe. Państwem Bolesława można było na przełomie X i XI wieku nazwać zarówno Polskę jak i Czechy, obydwoma krajami rządzili przecież Bolesławowie. Nazewnictwo nie zmieniało charakteru państwa. Nadal było ono po prostu prywatną własnością jego władcy. Nie było więc abstrakcyjną wartością dla jego mieszkańców, których „polskość” oznaczała nie tyle przywiązanie do tradycji i historii co po prostu wierność księciu lub królowi.
Kiedy zatem państwo odrywa się od władcy? Proces ten rozpoczyna się wraz z rozbiciem dzielnicowym. Rozwój miast i napływ osiedleńców z terenów Czech i Niemiec zaczyna uświadamiać różnice etniczne, a dążenia zjednoczeniowe pokazują, że Polska to coś więcej niż tylko książęca lub królewska własność. W rywalizacji o władze w Krakowie coraz większe znaczenie zaczynają zaś mieć lokalni możni i rycerstwo, o których względy kandydaci do tronu zaczynają zabiegać. Nie bez znaczenia jest też epizodyczne wyjście poza dynastię Piastów i chwilowe objęcie władzy przez czeskich Przemyślidów. Tym samym państwo zaczęło stawać się czymś odrębnym od władcy, wartością nadrzędną wobec władzy. Monarchia Łokietka i Kazimierza Wielkiego nie jest już typowym państwem patrymonialnym. Kształtuje się pojęcie Korony Królestwa, w której król jest okazjonalnym „urzędnikiem” sprawującym władzę. Choć władza ta nadal ma sakralny charakter, to nie wiąże się już tak silnie z własnością jak jeszcze w czasach Mieszka.
Tym samym możemy powiedzieć, że najpóźniej w XIV wieku Polska staje się już państwem, które darzy się sentymentem niezależnie od sprawującego władzę. Polska uzyskuje tym samym swoją własną odrębną, abstrakcyjną tożsamość. Pogłębienie tego procesu następuje po śmierci Jadwigi Andegaweńskiej. Zarówno Jagiełło jak i jego potomkowie sprawują już władzę z woli możnowładców, a nie ze względu na swoje urodzenie. Tym samym właścicielem państwa przestają być władcy, a stają się ich poddani, od których woli władza była uzależniona. Tym samym rozpoczyna się kształtowanie narodu, świadomego swojej odrębności i wartości, definiującego swoją godność i prawa. Był to czas, w którym zwykło się mówić iż „lex est rex” – „prawo jest królem”.
Naród czy narody?
Oczywiście nie wszyscy poddani byli do tego procesu włączeni. Ponad 90% społeczeństwa funkcjonowała poza systemem politycznym. (...)"
Czytaj więcej: https://old.histmag.org/dlugie-narodziny-polski-13140
Dagome iudex - tak to jest gdy się przepisuje bez zrozumienia tekstu!
W tym dokumencie, spisanym po łacinie, Mieszko oddaje swoje państwo pod papieską opiekę. Jaki cel mialo wysłanie owego pisma do papieżai jaka był ajego odpowiedź - tego nie wiemy., ponieważ oryginalny dokument nie zachował się do naszych czasów.
Najstarszy znany regest pochodzi z roku 1099. Jest bardzo dokładną kopią tekstu zapisanego przez kardynała Deusdedita. Kardynał Deusdedit nie zdawał sobie sprawy, że tekst odnosi się do Polski i podejrzewał, że jego sygnatariuszem są władcy Sardynii (puto autem Sardos fuisse), do czego skłoniło go wymienienie aż 4 wystawców.
Z dokumentem tym wiążą się również inne problemy badawcze. Nie jest jasne, dlaczego Mieszko I występuje tam jako sędzia Dagome („Dagome iudex”)
- przypuszczenie, że: „Dagome iudex” to przekręcony przez kopistę/skrybę piszącego pod dyktando Ego Mesco dux – „Ja, książę Mieszko”
- Funkcjonuje również hipoteza, iż Dagome to ligatura imienia Dagobert (które władca miałby przyjąć na chrzcie) i Mieszko (Dagome jako połączenie Dagobert oraz Mesco);
Wymienione w dokumencie Dagome iudex punkty odniesienia, przy pomocy których można nakreślić granice państwa Mieszka I:
Schinesghe – prawdopodobnie Gniezno (jak uważa większość historyków) lub Szczecin (według min. archeologa Przemysława Urbańczyka i językoznawcy Stanisława Rosponda);
Morze Bałtyckie prawdopodobnie na części gdańskiej lub całe Pomorze (longum mare)[b]
Prusy (Bruzze / Pruzze );
Ruś (Russe / Russae);
Kraków (Craccoa / Raccoa / Graccoa );
rzeka Odra (flumen Oddera / Oddere);
Alemure – prawdopodobnie Ołomuniec nad Morawach lub całe Morawy; lub inne miejsce;
Milsko (Milze / Mulze) – ziemia zamieszkana przez łużyckie plemię Milczan, wschodnia część Górnych Łużyc z Budziszynem, ale bez Miśni.
"Dagome iudex jest, mimo to, bardzo ważnym źródłem geograficznym wczesnych dziejów Polski, (...)
Uważa się, że wszystkie wymienione punkty w regeście oznaczają raczej nazwy terytoriów, a nie szczegółowych miejsc. Tym samym uważa się Craccoa za ziemię krakowską, a nie miasto. Podobnie odnosi się do nazwy Alemure, którą to badacze skłonni są raczej zakwalifikować jako Morawy, a nie Ołomuniec czy inne miasta".
Dlaczego podręczniki historyczne (i Wikipedia) "kłamią" (tj. ewidentnie wprowadza wbłąd) w sprawie zajęcia Ślaska i Małopolski przez Mieszka??
To temat na długą dyskusję. W skrócie: wpłynął na to autorytet jednego profesora (Gerarda Labudy), z któym przez całe lata nikt nie śmiał polemizować;
tymczasem co trzeba wziąć pod uwagę:
1) Alemure z Dagome iudex to zepsuta Alemanie, a nie Ołomuniec;
2) w Dagome iudex został spisany nie ok. 991, tj. w przededniu śmierci Mieszka, ale w latach: 985-99 (a więc możliwe że po jego śmierci, żeby, np. wspierać roszczenia do polskiej korony synów Ody)
2) Kraków jest wówczas poza państwem gnieźnieńskim,
3) co mówią źródła?
a) Kraków pojawia się państwie gnieźnieńskim dopiero - za panowania Chrobrego w 1000 r. (tak twierdzi współczesny wydarzeniom bp Thietmar),
3b) Kosmas podaje jako zajęcie Krakowa rok 999, ale jest to źródlo o ponad wiek późniejsze (pochodzi z XII w.) i obok dobrych danych zawiera też ewidentnie bałamutne.
4) Na domniemanie polskich badaczy co do zajęcia Krakowa w 989 wpłynął autorytet prof. Labudy, który "twórczo konfabulował" (o przemieszaniu się kartek z notatkimi Kosmasa o 10 lat, co wykazał prof. Sikorski) i grzeszył anachronizmem (postrzeganie Śląska i Małopolski jako całości w X wieku). Ale że tak twierdził prof. Labuda, to nikt nie miał odwagi cywilnej i intelektualnej, by to podważać.
Polska zbudowana na krwi i łzach niewolników?Literatura pop-naukowa :)
Wzyscy znamy opisy słowiańszczyzny pióra arabskich i żydowskich kupców, m.in. słynnego Ibrahima ibn Jakuba
Chcesz doświadczyć źródła w oryginale?
Oto: Kronika Thetmara (dościągnięcia w .pdf)
Grody
Giecz
Gall Anonim w swoich kronikach określał Giecz jako "sedes regni principales", a więc główny gród książęcy. Dopiero współczesne wykopaliska archeologiczne odsłoniły ogrom i potęgę tego grodu, a historycy są niemal pewni, że mógl być tym pierwszym i najważniejszym grodem wczesnego państwa Piastów. We wsi można zwiedzać ruiny osady zwane Grodziszczkiem, na dnie dawno wyschłego jeziora. Widać kamienne fundamenty pałacu, zrekonstruowaną północną ścianę kościoła grodowego i wały. (...) Nieszczęściem Giecza był najazd czeskiego księcia Brzetysława w 1038 roku, który zrównał osadę z ziemią, podobnie zresztą jak wszystkie wielkopolskie grody.
Styl romański: W tym sezonie modny jest kamień
Wraz z początkami chrześcijaństwa do Polski dotarli nie tylko duchowni, ale także budowniczowie kościelnej architektury kamiennej. Tak zapanował styl romański. W kolebce państwa Piastów podstawowym budulcem był granit, początkowo w postaci otoczaków i łupanych płytek, a w miarę rozwoju sztuki budowlanej - także jako regularnie obciosane kostki. Do wyrobu ozdobnych detali architektonicznych stosowano sprowadzany z południa Polski piaskowiec. Zaprawy murarskie i tynki sporządzano z wapienia i gipsu.
Grzybowo
Dziś to niewielka wieś, ale ponad 1000 lat temu stał tu gród równy potęgą Poznaniowi i Gnieznu. W latach 20. lub 30. X w. miał zaledwie 40 metrów średnicy, ale po wszystkich rozbudowach jego powierzchnia osiągnęła niemal pięć hektarów! Gród był otoczony wałem, którego wysokość sięgała dziewięciu metrów (to wysokość trzypiętrowego budynku). Gród w Grzybowie był więc większy niż ten w Gnieźnie. A to według archeologów świadczy o jego randze. Mógł to być w zamierzchłych czasach jeden z grodów centralnych tworzącego się państwa Piastów. Tym bardziej że odkryto tu sporo dawnych przedmiotów luksusowych, importowanych, takich jak paciorki ze szkła i bursztynu (również z karneolu, minerału o jaskrawej pomarańczowej lub czerwonej barwie), grzebienie, a także przedmioty z poroża i srebra. Do grodów centralnych zaliczały się [Grzybowo], Poznań, Gniezno, Giecz i Ostrów Lednicki. Grzybowo miało też swoje wojsko, świadczą o tym znalezione kółka kolczug, groty strzał i oszczepów.
Ostrów Lednicki
"(...) Z wysokości platformy widokowej na zachodnim brzegu jeziora dostrzec można w jego wodach dwa rzędy pali, na jakich opierała się średniowieczna przeprawa [przeprawę spalił książę czeski Brzetysław I podczas swego niszczycielskiego najazdu na ziemie polskie w 1038 r.]. Most, którym wiodła droga do Poznania, o długości 440 m i szerokości 6 m, był najokazalszą budowlą inżynieryjną na terenach środkowej Słowiańszczyzny i świadectwem siły i znaczenia państwa pierwszych Piastów. Jak ustalili dendrologowie, drzewa na jego budowę – ok. 3 tys., głównie dębów – ścięto zimą 963/64 r. W tym samym czasie powstał także 197-metrowy most „gnieźnieński” łączący gród ze wschodnim brzegiem jeziora.
Pozostałości obu mostów archeolodzy odkryli dzięki badaniom podwodnym ponad pół wieku temu i nadal je badają. Ale równie sensacyjnym, a z historycznego punktu widzenia szczególnie doniosłym odkryciem było odsłonięcie w latach 80. XX wieku w ruinach dawnej kaplicy pałacowej dwóch zagłębień o kształcie połówek krzyża – jedynych na ziemiach polskich basenów chrzcielnych. Podobnie zbudowanych baptysteriów nie odkryto ani w Gnieźnie, ani w Poznaniu. To mocna poszlaka, że symboliczny akces Polski do chrześcijańskiej Europy, poprzez przyjęcie chrztu przez Mieszka I, dokonał się właśnie na Ostrowie Lednickim – uważają zwolennicy owej hipotezy. Dowodów na jej potwierdzenie jednak nie ma i najprawdopodobniej nie będzie.
Pewne jest natomiast, że Ostrów Lednicki to jedno z najważniejszych miejsc w dziejach naszego kraju, siedziba księcia i dostojników państwa, centrum kultu religijnego, strategicznie położony ośrodek obronny i gospodarczy. (...) na wiele stuleci zapomniany. Jeszcze w pierwszej połowie XIX w. kolejny właściciel wyspy, pruski osadnik, dostrzegł w średniowiecznych murach źródło taniego budulca i wywiózł z niej 400 furmanek kamienia. (...)
(...) Pierwsza, niewielka osada Polan, gród 40-metrowej ledwo średnicy powstała tu na początku X w. Do imponujących rozmiarów rozbudował ją Mieszko I. Za pierwszych Piastów gród o powierzchni ok. 2,5 ha chroniony był potężnym drewnianym wałem o konstrukcji rusztowej wypełnionym ziemią i kamieniami polnymi, o wysokości 12 i długości ok. 500 m. Dziś jeszcze wznosi się do 8 m nad powierzchnię gruntu.
W obrębie wałów za czasów Mieszka I powstały dwie monumentalne na owe czasy preromańskie budowle – pałac książęcy oraz kościół grodowy. Palatium, o murach z „okrzesków”, czyli łupanych płytek kamiennych, prostokątna budowla o wymiarach 32 na 14 m, połączona ze zbudowaną na planie krzyża greckiego kaplicą dworską – baptysterium, stało się wzorem dla innych podobnych rezydencji wznoszonych w tym okresie na ziemiach Piastów. Skromniejszy jest kościół grodowy, jednonawowy, wzniesiony z otoczaków kamiennych. W jego wnętrzu odkryto sześć grobów, w których pochowano prawdopodobnie m.in. zmarłych młodo synów Bolesława Chrobrego. Sam Chrobry, jak chce tradycja, przyszedł na świat właśnie na lednickiej wyspie.
O znaczeniu grodu w piastowskiej Polsce świadczą oprócz kamiennych murów liczne „zabytki ruchome”. Kolekcja militariów, łącznie prawie 300 eksponatów, zgromadzona w Muzeum Pierwszych Piastów – w tym wyjątkowej klasy hełm i kolczuga, miecze z pracowni nadreńskich, zdobione srebrem groty włóczni i 160 toporów – należy do najbogatszych zbiorów wczesnośredniowiecznej broni w Europie.
Najcenniejszym zabytkiem sakralnym jest stauroteka – relikwiarz przeznaczony do przechowywania drzewa z krzyża chrystusowego – wykonana mistrzowską ręką bizantyjskiego prawdopodobnie złotnika z pozłacanej blachy brązowej i oprawiona w gagat, czyli czarny bursztyn. Zachował się także skrawek tkaniny, w który zawinięta była relikwia – jedna lub dwie niewielkie drzazgi".
https://regiony.rp.pl/archiwum/8292-wyspa-pierwszych-piastow
Poznań stolicą Państwa Piastów? Pierwszy kamienny pałac w tej części Europy powstał jeszcze w "czasach pogańskich"?!
Do łask wróciła teoria, zgodnie z którą właśnie Poznań, a nie Gniezno, był stolicą państwa Mieszka I. A w każdym razie – był nią na samym początku panowania księcia. To tutaj Dobrawa przybyła z Czech i tu spędziła pierwsze, burzliwe lata pobytu w Wielkopolsce. Tu też, jak się zdaje, w odkopanej dopiero co pałacowej kaplicy, Mieszko przyjął chrzest. (...)
Kaplica miała nawę o powierzchni zaledwie dziesięciu metrów kwadratowych. Nawet malutką rotundę na wzgórzu zamkowym w Cieszynie, jedną z najstarszych wciąż stojących świątyń w Polsce, należałoby w porównaniu z nią uznać za giganta.
W Poznaniu mszy mogło jednocześnie słuchać kilka osób, ale na pewno nie cały dwór, czy choćby bezpośrednie otoczenie władcy. Poza tym budynek zupełnie nie pasuje do reszty konstrukcji. Robi takie wrażenie, jakby został na siłę dołączony do już istniejącego – lub budowanego – pałacu. I chyba można z pełną powagą potraktować przypuszczenie, że właśnie tak się stało.
Pierwszą łopatę wbito chyba jeszcze w 965 roku, jeśli w pierwotnym układzie w ogóle nie znalazło się miejsce na kaplicę.
Wyczyn godny króla. Czy pałac w Poznaniu powstał gdy Mieszko wciąż był poganinem?
Ślązacy nie gęsi i swoje narzędzia do nauki o początkach Polski oraz Czech (i Ślaska Cieszyńskiego) mają!:
https://www.pctesin.cz/platforma_edukacyjna/topics/z_davnych_dob/
Chcesz nauczyć się Głagolicy?
http://www.praslowianie.pl/praslowianie-gry-glagolica.html
Prehistoria ziem polskich w wydaniu Muzeum w Gnieźnie:
https://youtu.be/w-0Cl7mzRTI - Źródła (pisane, archeologiczne, ikonograficzne, językowe) . Odc. 1
https://youtu.be/BYN4CZAr9aQ
https://youtu.be/a07UiCx_tx0 - Legenda o Piaście i Popielu. Odc. 3
https://youtu.be/REC7Os8_mO4 - Geologiczna historia Polski :)
5. 3. Polska pod panowaniem Bolesława Chrobrego.
Audycja: 12 minut opowieści o Bolesławie Największy wojownik spośród 33 pokoleń Piastów) Bolesław Chrobry – władca, który budził strach i grozę
Polecana literatura:
M. Morys-Twarowski, Bitwa nad Bugiem 1018. Jak Bolesław Chrobry wygrał legendarne starcie, dzięki któremu zajął Kijów?
M. Morys-Twarowski, Bolesław Chrobry zdobywa Gniezno (Fragmenty książki pt. Narodziny potęgi. Wszystkie podboje Bolesława Chrobrego, Kraków 2017)
M. Morys-Twarowski, Juliusz Cezar nie urastał mu do pięt? Poznaj siedem spektakularnych podbojów Bolesława Chrobrego
M. Morys-Twarowski, Najdziwniejsza korona Bolesława Chrobrego. Dlaczego polski król nosił na głowie pióropusz?
M. Morys-Twarowski, Bolesław Chrobry zdobywa Gniezno (Fragmenty książki pt. Narodziny potęgi. Wszystkie podboje Bolesława Chrobrego, Kraków 2017)
M. Morys-Twarowski, Juliusz Cezar nie urastał mu do pięt? Poznaj siedem spektakularnych podbojów Bolesława Chrobrego
M. Morys-Twarowski, Najdziwniejsza korona Bolesława Chrobrego. Dlaczego polski król nosił na głowie pióropusz?
Literatura pop-naukowa :)
'1
Polska za panowania Bolesława I Chrobrego (992-1025)
I. Przejęcie władzy po śmierci Mieszka I – 992 r.
1. Wypędzenie Ody i przyrodnich braci
2. Stłumienie wewnętrznej opozycji
3. Nawiązanie dobrych relacji z cesarzem Ottonem III
II. Chrystianizacja kraju i działalność misyjna
1. Męczeńska śmierć biskupa Wojciecha podczas misji chrystianizacyjnej do Prusów
2. Kanonizacja biskupa Wojciecha – Gniezno celem pielgrzymek
3. Zjazd gnieźnieński - 1000 r.
a. pielgrzymka Ottona III do grobu św. Wojciecha w Gnieźnie – 1000 r.
b. ustanowienie metropolii gnieźnieńskiej
– arcybiskupem Radzim Gaudenty
– Gniezno siedzibą arcybiskupstwa
– ustanowienie biskupstw w Kołobrzegu, Krakowie i Wrocławiu
– biskupstwo poznańskie zachowuje niezależność do śmierci biskupa Ungera
– wymiana relikwii (Bolesław I otrzymał kopię włóczni św. Maurycego a Otto III ramię św. Wojciecha)
c. uznanie Polski przez Ottona III za jeden z członów uniwersalnego cesarstwa
d. symboliczne przyzwolenie Bolesławowi I przez Ottona III władzy nad Kościołem w Polsce – prawo inwestytury
III. Ekspansja terytorialna Bolesława I Chrobrego
1. Pogorszenie się stosunków polsko-niemieckich po śmierci Ottona III i wstąpieniu na tron Henryka II
2. Wojny polsko-niemieckie (1002-1018)
a. pierwsza wojna polsko-niemiecka (1002-1005)
– zajęcie przez Bolesława I Chrobrego Łużyc, Milska i Miśni
– opanowania Czech, Moraw i Słowacji – odmowa złożenia hołdu Henrykowi II z Czech
– wojska niemieckie Henryka II w sojuszu z Czechami i Wieletami zajmują Czechy, Milsko i Łużyce
– kolejna wyprawa niemiecka dociera aż do Poznania – pokój za cenę utraty Milska, Łużyc i Czech
b. druga wojna polsko-niemiecka (1007-1013)
– zerwanie pokoju przez Henryka II
– ponowne zajęcie przez Bolesława I Chrobrego Milska i Łużyc
– na mocy pokoju zawartego w Merseburgu Milsko i Łużyce pozostają w rękach Bolesława I Chrobrego jako lenno
– ślub syna Bolesława Chrobrego – Mieszka II z Rychezą – córką palatyna reńskiego
c. trzecia wojna polsko-niemiecka (1015-1018)
– obrona linii Odry przez wojska Bolesława I Chrobrego
– obrona Niemczy
d. pokój w Budziszynie – 1018 r.
– Polska zachowała Milsko i Łużyce
– cesarz zobowiązał się do udzielenia posiłków Bolesławowi I Chrobremu na planowaną wyprawę kijowską
3. Wyprawa kijowska – 1018 r.
a. ingerencja w sprawy wewnętrzne Rusi Kijowskiej
– pozbawienie tronu Jarosława Mądrego
– osadzenie na tronie kijowskim Świętopełka – zięć Bolesława Chrobrego
b. przyłączenie Grodów Czerwieńskich do Polski
c. przywiezienie do kraju pokaźnych łupów wojennych
IV. Koronacja królewska Bolesława I Chrobrego – 1025 r.
1. Śmierć Henryka II okolicznością sprzyjającą koronacji królewskiej
2. znaczenie koronacji
a. wzmocnienie pozycji władcy
b. podkreślenie suwerenności Polski
c. zrównanie władcy Polski z królami niemieckimi
Opracowanie tematu: Bolesław Chrobry w walce o pozycję międzynarodową Polski
Galeria ilustracji: Bolesław Chrobry w walce o pozycję międzynarodową Polski
Historia w źródłach:
Zjazd gnieźnieński w relacji Galla zwanego Anonimem
I. Przejęcie władzy po śmierci Mieszka I – 992 r.
1. Wypędzenie Ody i przyrodnich braci
2. Stłumienie wewnętrznej opozycji
3. Nawiązanie dobrych relacji z cesarzem Ottonem III
II. Chrystianizacja kraju i działalność misyjna
1. Męczeńska śmierć biskupa Wojciecha podczas misji chrystianizacyjnej do Prusów
2. Kanonizacja biskupa Wojciecha – Gniezno celem pielgrzymek
3. Zjazd gnieźnieński - 1000 r.
a. pielgrzymka Ottona III do grobu św. Wojciecha w Gnieźnie – 1000 r.
b. ustanowienie metropolii gnieźnieńskiej
– arcybiskupem Radzim Gaudenty
– Gniezno siedzibą arcybiskupstwa
– ustanowienie biskupstw w Kołobrzegu, Krakowie i Wrocławiu
– biskupstwo poznańskie zachowuje niezależność do śmierci biskupa Ungera
– wymiana relikwii (Bolesław I otrzymał kopię włóczni św. Maurycego a Otto III ramię św. Wojciecha)
c. uznanie Polski przez Ottona III za jeden z członów uniwersalnego cesarstwa
d. symboliczne przyzwolenie Bolesławowi I przez Ottona III władzy nad Kościołem w Polsce – prawo inwestytury
III. Ekspansja terytorialna Bolesława I Chrobrego
1. Pogorszenie się stosunków polsko-niemieckich po śmierci Ottona III i wstąpieniu na tron Henryka II
2. Wojny polsko-niemieckie (1002-1018)
a. pierwsza wojna polsko-niemiecka (1002-1005)
– zajęcie przez Bolesława I Chrobrego Łużyc, Milska i Miśni
– opanowania Czech, Moraw i Słowacji – odmowa złożenia hołdu Henrykowi II z Czech
– wojska niemieckie Henryka II w sojuszu z Czechami i Wieletami zajmują Czechy, Milsko i Łużyce
– kolejna wyprawa niemiecka dociera aż do Poznania – pokój za cenę utraty Milska, Łużyc i Czech
b. druga wojna polsko-niemiecka (1007-1013)
– zerwanie pokoju przez Henryka II
– ponowne zajęcie przez Bolesława I Chrobrego Milska i Łużyc
– na mocy pokoju zawartego w Merseburgu Milsko i Łużyce pozostają w rękach Bolesława I Chrobrego jako lenno
– ślub syna Bolesława Chrobrego – Mieszka II z Rychezą – córką palatyna reńskiego
c. trzecia wojna polsko-niemiecka (1015-1018)
– obrona linii Odry przez wojska Bolesława I Chrobrego
– obrona Niemczy
d. pokój w Budziszynie – 1018 r.
– Polska zachowała Milsko i Łużyce
– cesarz zobowiązał się do udzielenia posiłków Bolesławowi I Chrobremu na planowaną wyprawę kijowską
3. Wyprawa kijowska – 1018 r.
a. ingerencja w sprawy wewnętrzne Rusi Kijowskiej
– pozbawienie tronu Jarosława Mądrego
– osadzenie na tronie kijowskim Świętopełka – zięć Bolesława Chrobrego
b. przyłączenie Grodów Czerwieńskich do Polski
c. przywiezienie do kraju pokaźnych łupów wojennych
IV. Koronacja królewska Bolesława I Chrobrego – 1025 r.
1. Śmierć Henryka II okolicznością sprzyjającą koronacji królewskiej
2. znaczenie koronacji
a. wzmocnienie pozycji władcy
b. podkreślenie suwerenności Polski
c. zrównanie władcy Polski z królami niemieckimi
Opracowanie tematu: Bolesław Chrobry w walce o pozycję międzynarodową Polski
Galeria ilustracji: Bolesław Chrobry w walce o pozycję międzynarodową Polski
Historia w źródłach:
Zjazd gnieźnieński w relacji Galla zwanego Anonimem
św. Wojciech:
- to jego "zwłoki" zaprowadziły Cesarza Ottona III do Gniezna
- spędził tylko kilka miesięcy w Polsce
- jego śmierć była na rękę Chrobremu
- był ważniejszy martwy niż żywy dla Bolesława Chrobrego
Św. Wojciech - człowiek, którego śmierć zmieniłalosy milionów ludzi nad Wisłą https://youtu.be/ToaRumKe_0A
Wojny Bolesława:
ok. 999 zajmuje Śląsk, w tym ziemię Goołęszyców (zajmując Śląsk Cieszyński odcina dostawy czeskie dla Ktrakowa, który zajmuje rok późnijej [teza M. Morysa Twarowskiego]
1002-1005:
- zajęcie ziemi sojusznika ekkeharda
- Bolesław wezwany do Mersenburga; może zatrzymać Milsko i Łużyce za cenę trybutu (Miśnie ma odddać) zamach na życie Bolesława i podejrzenia w stronę Henryka II, w drodze powrotnej spustoszenie ziem Miśni
- Chrobry popiera bunt Bolesława Rudego przeciw władcy Czech; pomaga mu zdobyć koronę; rok później Bolesław zwany Okrutnym zostaje wezwany przez Mieszka do Krakowa, gdzie zostaje następnie oślepia go i sam zajmuje Czechy, Morawy i Słowację (1003)
- Chrobry odmawia na żądania cesarza by złożyć mu trybut
- Cesarz uderza na Czechy; Chrobry cudem ratuje się, ale w walce ginie m.in. brat św. Wojciecha, Czechy Chrobry bezpowrotnie traci (książe Jaromir składa hołd Henrykowi
- wojska Cesarza (we współpracy z Wiletami i Czechami) docierają pod Poznań; obie strony są wycieńczone walką, zawarto więc pokój, na mocy którego Chrobry traci większość zajętych na zachodzie ziem
- Pomorze odpada od Polski, biskupstwo w ruinie
1007-1013: Chrobry
1015-1018
=- wojska cesarskie zaatakowały latem 1015 w trzech grupach, które dzięki wysiłkom polskich obrońców nie zdołały się połączyć połączenia. Sasi na północy oraz Czesi na południu musieli się wycofać. Mimo przekroczenia Odry również centralna grupa cesarska przystąpiła do odwrotu przez Śląsk. Po opuszczeniu przez Henryka II jego wojsk, w kraju Dziadoszan (między środkowym Bobrem a Odrą), doszło do największej bitwy otwartej w toku wojny. Na osłabioną armię z zasadzki uderzyli Polacy. Niemcy ponieśli ciężkie straty. Był to sukces taktyzcny, moralny i prestiżowy, jako że byo to pierwsze (i największe) zwycięstwo Polaków w walnej bitwie z wojskami niemieckimi w toku wojwojen z Henrykiem II.
Obrona Niemczy (sierpień – wrzesień 1017) – Trwające trzy tygodnie oblężenie skończyło się jednak całkowitym niepowodzeniem. Przeszło do legendy, ze względu na nieustępliwość obrońców.
Rozstrzygające starcie podczas wyprawy cesarza Henryka II na Polskę w 1017. Mimo spustoszenia Śląska, wobec przeciwdziałania Polaków wojska cesarskie nie zdołały przeprawić się przez Odrę. Porażka zmusiła cesarza do odwrotu, a w konsekwencji do zakończenia w następnym roku pokojem w Budziszynie trwającej kilkanaście lat wojny niemiecko-polskiej.
Polska Królowa Wikingów
Świętosława, kobieta która spaliła żywcem kandydatów do swej ręki (w tym Harald Grenske - ojca przyszłego Olafa Świętego)
5. 4. Kryzys państwa pierwszych Piastów
1. Upadek państwa polskiego
a. rządy Mieszka II (1025-1034)
– koronacja królewska Mieszka II w 1025 r.
– Mieszko II starał się kontynuować politykę Bolesława Chrobrego
– wspólny najazd Niemiec (Konrad II) i Rusi (Jarosław Mądry) oraz Czech na Polskę
– Polska utraciła Grody Czerwińskie, Morawy oraz Milsko i Łużyce
b przejęcie władzy w Polsce przez brata Mieszka II – Bezpryma
– Bezprym zrezygnował z korony królewskiej i odesłał insygnia królewskie do Niemiec
– Mieszko II musiał uciekać z kraju
c. powrót Mieszka II do kraju po śmierci Bezpryma (1032 r.)
– Mieszko II otrzymał wsparcie Niemiec i Rusi
– Mieszko II musiał zrezygnować z tytułu królewskiego
2. Kryzys wewnętrzny państwa Piastów
a. zwiększenie obciążeń chłopów spowodowany:
– wzrostem kosztów utrzymania rozrastającego się aparatu władzy
– wzrost kosztów utrzymania kościoła
b. dążenie możnych do uniezależnienia się od księcia i zwiększenia swoich wpływów
3. Upadek władzy centralnej po śmierci Mieszka II w 1034 r.
a. powstanie ludowe (1037 r.) i powrót do pogaństwa
b. najazd księcia czeskiego Brzetysława – 1039 r.
– Czesi wywieźli relikwie św. Wojciecha
– Śląsk został wcielony do Czech
– zniszczeniu uległy najważniejsze grody
c. uniezależnienie się Mazowsza pod rządami Miecława
4. Panowanie Kazimierza I Odnowiciela (1040-1058)
a. Kazimierz odzyskał władzę w Polsce dzięki wsparciu cesarza niemieckiego (ok. 1040 r.)
b. odbudowa państwa przez Kazimierza Odnowiciela
– przeniósł swoją główną siedzibę do Krakowa
– odzyskał Mazowsze i Śląsk
– odbudował sieć grodów oraz rozpoczął odbudowę kościołów
– założył klasztory benedyktyńskie w Tyńcu pod Krakowem i w Mogile pod Gnieznem
– drużynę książęcą zastąpił rycerstwem służącym w zamian za ziemię
a. rządy Mieszka II (1025-1034)
– koronacja królewska Mieszka II w 1025 r.
– Mieszko II starał się kontynuować politykę Bolesława Chrobrego
– wspólny najazd Niemiec (Konrad II) i Rusi (Jarosław Mądry) oraz Czech na Polskę
– Polska utraciła Grody Czerwińskie, Morawy oraz Milsko i Łużyce
b przejęcie władzy w Polsce przez brata Mieszka II – Bezpryma
– Bezprym zrezygnował z korony królewskiej i odesłał insygnia królewskie do Niemiec
– Mieszko II musiał uciekać z kraju
c. powrót Mieszka II do kraju po śmierci Bezpryma (1032 r.)
– Mieszko II otrzymał wsparcie Niemiec i Rusi
– Mieszko II musiał zrezygnować z tytułu królewskiego
2. Kryzys wewnętrzny państwa Piastów
a. zwiększenie obciążeń chłopów spowodowany:
– wzrostem kosztów utrzymania rozrastającego się aparatu władzy
– wzrost kosztów utrzymania kościoła
b. dążenie możnych do uniezależnienia się od księcia i zwiększenia swoich wpływów
3. Upadek władzy centralnej po śmierci Mieszka II w 1034 r.
a. powstanie ludowe (1037 r.) i powrót do pogaństwa
b. najazd księcia czeskiego Brzetysława – 1039 r.
– Czesi wywieźli relikwie św. Wojciecha
– Śląsk został wcielony do Czech
– zniszczeniu uległy najważniejsze grody
c. uniezależnienie się Mazowsza pod rządami Miecława
4. Panowanie Kazimierza I Odnowiciela (1040-1058)
a. Kazimierz odzyskał władzę w Polsce dzięki wsparciu cesarza niemieckiego (ok. 1040 r.)
b. odbudowa państwa przez Kazimierza Odnowiciela
– przeniósł swoją główną siedzibę do Krakowa
– odzyskał Mazowsze i Śląsk
– odbudował sieć grodów oraz rozpoczął odbudowę kościołów
– założył klasztory benedyktyńskie w Tyńcu pod Krakowem i w Mogile pod Gnieznem
– drużynę książęcą zastąpił rycerstwem służącym w zamian za ziemię
Pracuj ze źródłami:
Kryzys monarchii pierwszych Piastów
I. Początki rządów Mieszka II (1025-1034)
1. Koronacja królewska w 1025 r.
2. pominięcie starszego brata Bezpryma i odsunięcie młodszego – Ottona
3. Kontynuacja agresywnej polityki zagranicznej Bolesława Chrobrego przez Mieszka II
a. łupieżcze wyprawy na Saksonię
b. zaangażowanie w konflikt wewnętrzny w Niemczech
II. Etapy kryzysu państwa w latach trzydziestych
1. Przyczyny kryzysu państwa pierwszych Piastów
a. mocarstwowa polityka Bolesława Chrobrego – szybki wzrost terytorialny państwa przy niedorozwoju aparatu władzy
b. nadmierny fiskalizm państwa – bunt ludności przeciwko nadmiernym obciążeniom na rzecz państwa, możnych i Kościoła
c. dążenie do przywrócenie dawnych kultów religijnych – słabe zakorzenienie się chrześcijaństwa
d. brak utrwalonych zasad dziedziczenia władzy w dynastii piastowskiej
e. dążenia separatystyczne świeżo przyłączonych obszarów
f. dążenie możnowładztwa do uniezależnienia się od władcy
2. Wystąpienie młodszego rodzeństwa przeciwko Mieszkowi II
a. wsparcie wewnętrznej opozycji
b. wsparcie sąsiednich władców
– księcia kijowskiego Jarosława Mądrego dla Bezpryma
– cesarza Konrada II dla Ottona
c. zsynchronizowany najazd ruski i niemiecki na Polskę – 1031 r.
– Jarosław Mądry zagarnął Grody Czerwieńskie
– Niemcy zajęli Łużyce i Milsko
– Czechy przyłączyły Morawy
– Węgry zagarnęły Słowację
d. ucieczka, a następnie uwięzienie i okaleczenie Mieszka II
3. Schyłek panowania Mieszka II
a. rządy Bezpryma po ucieczce Mieszka II
– odesłanie insygniów koronacyjnych do Niemiec
– zabójstwo Bezpryma
b. Powrót Mieszka II do kraju
– uznanie rezygnacji z korony
– podział państwa na trzy części: dla Mieszka II, Ottona i Dytryka
c. Śmierć Mieszka II przerwała jego działania na rzecz odbudowy państwa (1034 r.)
4. Upadek władzy centralnej
a. wygnanie Rychezy – żony Mieszka II – i ich syna Kazimierza
b. bunt ludowy i powrót do pogaństwa
c. uniezależnienie się Mazowsza pod rządami Miecława (cześnik Mieszka II)
5. Najazd księcia czeskiego Brzetysława – 1039 r.
a. wywiezienie relikwii św. Wojciecha
b. wcielenie Śląska do Czech
c. zniszczenie najważniejszych grodów oraz zagarnięcie ogromnych łupów i brańców
III. Panowanie Kazimierza I Odnowiciela (1039-1058)
1. Warunki umożliwiające powrót syna Kazimierza syna Mieszka II
a. trwałość tradycji dynastii piastowskiej
b. pomoc cesarza Henryka III spowodowana:
– powiązaniami dynastycznymi jego matki – Rychezy
– obawami przed następstwami zachwiania równowagi w Europie Środkowej oraz zwycięstwa reakcji pogańskiej
c przymierze polsko-ruskie przeciwko panowaniu Miecława na Mazowszu
2. Odbudowa państwa
a. odzyskanie Mazowsza
b. odzyskanie Śląska – w zamian za trybut dla Czech
c. odbudowa sieci grodów
d. przeniesienie głównej siedziby do Krakowa
e. stopniowe zastępowanie scentralizowanej skarbowości systemem beneficjów
Opracowanie tematu: Kryzys monarchii pierwszych Piastów
Opracowanie tematu: Kryzys monarchii pierwszych Piastów
Historia w źródłach:
List Matyldy do Mieszka II
I. Początki rządów Mieszka II (1025-1034)
1. Koronacja królewska w 1025 r.
2. pominięcie starszego brata Bezpryma i odsunięcie młodszego – Ottona
3. Kontynuacja agresywnej polityki zagranicznej Bolesława Chrobrego przez Mieszka II
a. łupieżcze wyprawy na Saksonię
b. zaangażowanie w konflikt wewnętrzny w Niemczech
II. Etapy kryzysu państwa w latach trzydziestych
1. Przyczyny kryzysu państwa pierwszych Piastów
a. mocarstwowa polityka Bolesława Chrobrego – szybki wzrost terytorialny państwa przy niedorozwoju aparatu władzy
b. nadmierny fiskalizm państwa – bunt ludności przeciwko nadmiernym obciążeniom na rzecz państwa, możnych i Kościoła
c. dążenie do przywrócenie dawnych kultów religijnych – słabe zakorzenienie się chrześcijaństwa
d. brak utrwalonych zasad dziedziczenia władzy w dynastii piastowskiej
e. dążenia separatystyczne świeżo przyłączonych obszarów
f. dążenie możnowładztwa do uniezależnienia się od władcy
2. Wystąpienie młodszego rodzeństwa przeciwko Mieszkowi II
a. wsparcie wewnętrznej opozycji
b. wsparcie sąsiednich władców
– księcia kijowskiego Jarosława Mądrego dla Bezpryma
– cesarza Konrada II dla Ottona
c. zsynchronizowany najazd ruski i niemiecki na Polskę – 1031 r.
– Jarosław Mądry zagarnął Grody Czerwieńskie
– Niemcy zajęli Łużyce i Milsko
– Czechy przyłączyły Morawy
– Węgry zagarnęły Słowację
d. ucieczka, a następnie uwięzienie i okaleczenie Mieszka II
3. Schyłek panowania Mieszka II
a. rządy Bezpryma po ucieczce Mieszka II
– odesłanie insygniów koronacyjnych do Niemiec
– zabójstwo Bezpryma
b. Powrót Mieszka II do kraju
– uznanie rezygnacji z korony
– podział państwa na trzy części: dla Mieszka II, Ottona i Dytryka
c. Śmierć Mieszka II przerwała jego działania na rzecz odbudowy państwa (1034 r.)
4. Upadek władzy centralnej
a. wygnanie Rychezy – żony Mieszka II – i ich syna Kazimierza
b. bunt ludowy i powrót do pogaństwa
c. uniezależnienie się Mazowsza pod rządami Miecława (cześnik Mieszka II)
5. Najazd księcia czeskiego Brzetysława – 1039 r.
a. wywiezienie relikwii św. Wojciecha
b. wcielenie Śląska do Czech
c. zniszczenie najważniejszych grodów oraz zagarnięcie ogromnych łupów i brańców
III. Panowanie Kazimierza I Odnowiciela (1039-1058)
1. Warunki umożliwiające powrót syna Kazimierza syna Mieszka II
a. trwałość tradycji dynastii piastowskiej
b. pomoc cesarza Henryka III spowodowana:
– powiązaniami dynastycznymi jego matki – Rychezy
– obawami przed następstwami zachwiania równowagi w Europie Środkowej oraz zwycięstwa reakcji pogańskiej
c przymierze polsko-ruskie przeciwko panowaniu Miecława na Mazowszu
2. Odbudowa państwa
a. odzyskanie Mazowsza
b. odzyskanie Śląska – w zamian za trybut dla Czech
c. odbudowa sieci grodów
d. przeniesienie głównej siedziby do Krakowa
e. stopniowe zastępowanie scentralizowanej skarbowości systemem beneficjów
Opracowanie tematu: Kryzys monarchii pierwszych Piastów
Opracowanie tematu: Kryzys monarchii pierwszych Piastów
Historia w źródłach:
List Matyldy do Mieszka II
Zbyt śmiały i specyficznie "szczodry" Bolesław
https://youtu.be/JO7ruaMVMK4?t=18
Skąd pzydomek?
Imprezy na kredyt?
Autorytarny buc?
Miłość do wojaży? Interwencje: W*1; Cz*2, R*2
Przywrócenie niezależności Polski
I. Panowanie Bolesława II Śmiałego (1058-1079)
1. Polityka wewnętrzna
a. dokończenie odbudowy aparatu władzy po okresie kryzysu
b. bicie srebrnej monety
c. odbudowa i reorganizacja Kościoła w Polsce
– przywrócenie metropolii w Gnieźnie
– fundacja biskupstwa w Płocku
– liczne nadania dla instytucji kościelnych (ufundował klasztory benedyktyńskie w Tyńcu, Mogilnie i Lubiniu)
d. koronacja królewska – 1076 r.
2. Odbudowa międzynarodowego znaczenia Polski
a. odmowa płacenia trybutu Czechom ze Śląska
b. osadzenie na tronie węgierskim własnego kandydata
c. osadzenie na tronie kijowskim Izasława
d. ingerencja w spory wewnętrzne w Niemczech
e. poparcie dla papieża Grzegorza VII w jego sporze z Henrykiem IV
3. Upadek Bolesława II Szczodrego
a. konflikt Bolesława II Śmiałego z biskupem Stanisławem ze Szczepanowa – 1079 r.
– krytyka polityki królewskiej przez biskupa
– egzekucja biskupa za udział w spisku możnych
b. bunt możnych
c. ucieczka króla i zgon poza granicami kraju
I. Panowanie Bolesława II Śmiałego (1058-1079)
1. Polityka wewnętrzna
a. dokończenie odbudowy aparatu władzy po okresie kryzysu
b. bicie srebrnej monety
c. odbudowa i reorganizacja Kościoła w Polsce
– przywrócenie metropolii w Gnieźnie
– fundacja biskupstwa w Płocku
– liczne nadania dla instytucji kościelnych (ufundował klasztory benedyktyńskie w Tyńcu, Mogilnie i Lubiniu)
d. koronacja królewska – 1076 r.
2. Odbudowa międzynarodowego znaczenia Polski
a. odmowa płacenia trybutu Czechom ze Śląska
b. osadzenie na tronie węgierskim własnego kandydata
c. osadzenie na tronie kijowskim Izasława
d. ingerencja w spory wewnętrzne w Niemczech
e. poparcie dla papieża Grzegorza VII w jego sporze z Henrykiem IV
3. Upadek Bolesława II Szczodrego
a. konflikt Bolesława II Śmiałego z biskupem Stanisławem ze Szczepanowa – 1079 r.
– krytyka polityki królewskiej przez biskupa
– egzekucja biskupa za udział w spisku możnych
b. bunt możnych
c. ucieczka króla i zgon poza granicami kraju
https://www.youtube.com/watch?v=RSHizjVroTg&ab_channel=FOKUSTVFOKUSTV
II Osłabienie państwa za panowania Władysława I Hermana (1079-1102)
1. Spadek międzynarodowego znaczenia Polski
– rezygnacja z koronacji
– zwycięstwo Henryka IV w sporze z Grzegorzem VII pogarsza położenie Polski
– bierność w polityce zagranicznej
– płacenie trybutu Czechom za Śląsk
– utrata Grodów Czerwieńskich na rzecz Rusi Kijowskiej
2. Decentralizacja państwa za panowania Władysława I Hermana
a. wzrost znaczenia możnych
b. rządy w imieniu Władysława I Hermana sprawował wojewoda Sieciech
c. bunt konkurencyjnych rodów możnowładczych przeciwko Sieciechowi poparty przez synów Władysława I Hermana – Zbigniewa i Bolesława
d. podział kraju między Władysława I Hermana i jego synów – 1097 r.
– Władysław I Herman zachował Mazowsze, główne grody w pozostałych ziemiach oraz władzę zwierzchnią
– Zbigniew otrzymał Wielkopolskę oraz Kujawy
– Bolesław otrzymał Małopolskę i Śląsk
e. wypędzenie Sieciecha
1. Spadek międzynarodowego znaczenia Polski
– rezygnacja z koronacji
– zwycięstwo Henryka IV w sporze z Grzegorzem VII pogarsza położenie Polski
– bierność w polityce zagranicznej
– płacenie trybutu Czechom za Śląsk
– utrata Grodów Czerwieńskich na rzecz Rusi Kijowskiej
2. Decentralizacja państwa za panowania Władysława I Hermana
a. wzrost znaczenia możnych
b. rządy w imieniu Władysława I Hermana sprawował wojewoda Sieciech
c. bunt konkurencyjnych rodów możnowładczych przeciwko Sieciechowi poparty przez synów Władysława I Hermana – Zbigniewa i Bolesława
d. podział kraju między Władysława I Hermana i jego synów – 1097 r.
– Władysław I Herman zachował Mazowsze, główne grody w pozostałych ziemiach oraz władzę zwierzchnią
– Zbigniew otrzymał Wielkopolskę oraz Kujawy
– Bolesław otrzymał Małopolskę i Śląsk
e. wypędzenie Sieciecha
3. Konflikt Bolesława ze Zbigniewem po śmierci Władysława I Hermana
a. podział państwa po śmierci Władysława I Hermana (1102 r.)
– Zbigniew otrzymał Wielkopolskę i Mazowsze
– Bolesław otrzymał Małopolskę i Śląsk
b. odmienne koncepcje polityki zagranicznej
– Zbigniew zwolennikiem polityki zachowawczej – uznawał zwierzchnictwo cesarza
– Bolesław zwolennikiem bardziej ekspansywnej – plany podboju Pomorza
c. wybuch wojny między braćmi
– zajęcie dzielnic Zbigniewa przez Bolesława
– wypędzenie Zbigniewa – 1107 r.
a. podział państwa po śmierci Władysława I Hermana (1102 r.)
– Zbigniew otrzymał Wielkopolskę i Mazowsze
– Bolesław otrzymał Małopolskę i Śląsk
b. odmienne koncepcje polityki zagranicznej
– Zbigniew zwolennikiem polityki zachowawczej – uznawał zwierzchnictwo cesarza
– Bolesław zwolennikiem bardziej ekspansywnej – plany podboju Pomorza
c. wybuch wojny między braćmi
– zajęcie dzielnic Zbigniewa przez Bolesława
– wypędzenie Zbigniewa – 1107 r.
4. Wojna niemiecko-polska – 1109 r.
a. interwencja cesarza niemieckiego Henryka V
– wojna podjazdowa
– obrona Głogowa
– kontrowersje wokół bitwy na Psim Polu
b. powrót Zbigniewa za zgodą Bolesława, a następnie jego oślepienie na rozkaz Bolesława i śmierć
a. interwencja cesarza niemieckiego Henryka V
– wojna podjazdowa
– obrona Głogowa
– kontrowersje wokół bitwy na Psim Polu
b. powrót Zbigniewa za zgodą Bolesława, a następnie jego oślepienie na rozkaz Bolesława i śmierć
III. Panowanie Bolesława III Krzywoustego (1085-1138)
1. Podbój Pomorza
a. inkorporacja i ponowna chrystianizacja Pomorza Gdańskiego – 1116 r.
b. podporządkowanie Pomorza Zachodniego
– wyprawa zimowa 1121-1122
– hołd księcia Szczecina Warcisława – Pomorze Zachodnie lennem Polski
– wyprawa Bolesława na ziemie wieleckie i podporządkowanie Pomorza Zaodrzańskiego – 1123 r.
– ponowna chrystianizacja Pomorza Zachodniego
2. Złożenie hołdu lennego cesarzowi Lotarowi III na zjeździe w Merseburgu – 1135 r.
3. Reorganizacja Kościoła w Polsce
a. rozbudowa metropolii gnieźnieńskiej
– utworzenie biskupstwa we Włocławsku
– utworzenie biskupstwa lubuskiego
– utworzenie biskupstwa w Kamieniu Pomorskim (powstało już po śmierci Bolesława III)
b. spór z arcybiskupami magdeburskimi o zwierzchność nad chrystianizowanymi ludami słowiańskimi
c. uzyskanie potwierdzenia niezależności arcybiskupstwa gnieźnieńskiego – Bulla gnieźnieńska z 1136 r.
IV. Statut Bolesława III Krzywoustego – 1136 r.
Opracowanie tematu: Między jednością a rozbiciem
Galeria ilustracji: Między jednością a rozbiciem
Historia w źródlach:
Śmierć biskupa Stanisława wg Galla Anonima
1. Podbój Pomorza
a. inkorporacja i ponowna chrystianizacja Pomorza Gdańskiego – 1116 r.
b. podporządkowanie Pomorza Zachodniego
– wyprawa zimowa 1121-1122
– hołd księcia Szczecina Warcisława – Pomorze Zachodnie lennem Polski
– wyprawa Bolesława na ziemie wieleckie i podporządkowanie Pomorza Zaodrzańskiego – 1123 r.
– ponowna chrystianizacja Pomorza Zachodniego
2. Złożenie hołdu lennego cesarzowi Lotarowi III na zjeździe w Merseburgu – 1135 r.
3. Reorganizacja Kościoła w Polsce
a. rozbudowa metropolii gnieźnieńskiej
– utworzenie biskupstwa we Włocławsku
– utworzenie biskupstwa lubuskiego
– utworzenie biskupstwa w Kamieniu Pomorskim (powstało już po śmierci Bolesława III)
b. spór z arcybiskupami magdeburskimi o zwierzchność nad chrystianizowanymi ludami słowiańskimi
c. uzyskanie potwierdzenia niezależności arcybiskupstwa gnieźnieńskiego – Bulla gnieźnieńska z 1136 r.
IV. Statut Bolesława III Krzywoustego – 1136 r.
Opracowanie tematu: Między jednością a rozbiciem
Galeria ilustracji: Między jednością a rozbiciem
Historia w źródlach:
Śmierć biskupa Stanisława wg Galla Anonima
Organizacja państwa pierwszych Piastów
I. Podstawy państwa patrymonialnego
a. państwo własnością księcia
b. wola poprzedniego władcy decydująca w sprawach następstwa tronu (brak jasno określonych zasad sukcesji)
II. Dwór monarszy
1. Organizacja dworu według wzorów zachodnich
2. Skład dworu:
a. rodzina książęca/królewska
b. urzędnicy centralni
– kanclerz – kierował kancelarią i kaplicą władcy; dysponował pieczęcią i wystawiał dokumenty
I. Podstawy państwa patrymonialnego
a. państwo własnością księcia
b. wola poprzedniego władcy decydująca w sprawach następstwa tronu (brak jasno określonych zasad sukcesji)
II. Dwór monarszy
1. Organizacja dworu według wzorów zachodnich
2. Skład dworu:
a. rodzina książęca/królewska
b. urzędnicy centralni
– kanclerz – kierował kancelarią i kaplicą władcy; dysponował pieczęcią i wystawiał dokumenty
– wojewoda (palatyn) – zarządzał dworem, dowodził wojskiem i zastępował monarchę w najważniejszych sprawach
– komornik – zarządzał skarbem monarchy i dworską gospodarką
– włodarz – zarządzał osobistym majątkiem księcia
– cześnik – zarządzał zasobami piwnicy monarszej
– stolnik – odpowiadał za przygotowanie stołu i podawanie potraw
– koniuszy – zarządzał stadninami księcia
– łowczy – odpowiadał za przygotowanie łowów
– miecznik – odpowiadał za książęcą zbrojownię
III. Administracja terenowa
1. Władca nieustannie podróżował po kraju
2. Podział administracyjny państwa
a. prowincje – na czele komes
b. okręgi grodowe (kasztelanie) – na czele panowie grodowi – kasztelanowie
3. Funkcje okręgów grodowych
a. funkcja administracyjna
– ośrodek administracji lokalnej
– egzekwowanie powinności z tytułu prawa książęcego
b. funkcje militarne
c. funkcje sądownicze
d. funkcje gospodarcze
– kształtowanie osadnictwa
– organizacja pracy ludności służebnej
IV. System skarbowy oparty na ustroju prawa książęcego – skarb scentralizowany
1. Prawo książęce – ogół uprawnień księcia do obowiązkowych świadczeń ze strony ludności osiadłej w jego państwie wynikający z patrymonialnego charakteru państwa
2. Dochody skarbowe:
a. daniny – uiszczane w dobrach materialnych
– powołowe
– narzas
b. posługi – uiszczane w robociźnie i usługach
– stróża
– stan
– przewód
c. regale (monopole książęce/królewskie) – np.:
– regale ziemi
– regale łowieckie
– regale górnicze
– regale targowe
– regale mennicze
– regale młynne
– regale karczemne
– regale grodowe
d. sieć osad służebnych – osad wyspecjalizowanych w określonej wytwórczości np.
– Szczytniki
– Winiary
– Świniary
V. Siły zbrojne
1. Drużyna monarsza
2. Pospolite ruszenie
3. Rozwój służby wojskowej w zamian za beneficja – prawo rycerskie
Opracowanie tematu: Społeczeństwo i państwo polskie za pierwszych Piastów
Galeria ilustracji: Społeczeństwo i państwo polskie za pierwszych Piastów
Historia w źródlach:
Potęga Bolesława Chrobrego w świetle przekazu Galla zwanego Anonimem
Przypomnienie
Bolesław Krzyousty miał 7 synów i 7 córek, z tego pięciu dożyło dorosłości; a trzech założyło własne dynastie. W 1138 roku, w oboiczu jego śmierci wszedł w życie jego polityczny testament, który zakładał:
1. Podział kraju przez synów Bolesława na dzielnice (dziedziczone przez ich potomków), wedle klucza:
- Władysław (później zwany Wygnańcem) dostał Śląsk,
- Bolesław Kędzirzawy – Mazowsze z Kujawami,
- Mieszko (zwany później Starym; gdyż miał syna o tymże imieniu) – Wielkopolska,
- Henryk (sandomierski) – dostał Ziemię Sandomierską, ale zginął bezdzietnie jako błędny rycerz-krzyżowiec
- Kazimierz (Sprawiedliwy?) jako pogrobowiec, najmłodszy syn Krzywoustego nie otrzymał dzielnicy, ponieważ przed spisaniem testamentu jeszcze nie było go na świecie.
2. Właściciele dzielnic nie mogli ze sobą walczyć i musieli uznawać władzę najstarszego księcia z rodu, zwanego seniorem. Każdorazowy senior miał również rządzić Ziemią Krakowską i łężycko-sieradzką, jako dzielnicą senioralną. Senior miał stać na czele Polski, sprawując funkcje reprezentacyjne, decydować o wojnie i pokoju, mianować biskupów oraz trzymać zwierzchnictwo nad Pomorzem Gdańskim.
Pomimo wprowadzonych zasady pokoju wewnątrz kraju nie panował zbyt długo i synowie Krzywoustego toczyli między sobą wojny.
Przez blisko 200 lat toczyły się spory i wony o:
1) zwierzchnictwo, między juniorami a seniorem (bracia przeciw Władysławowi Wygnańcowi)
2) władzę nad dzielnicą senioralną: Mieszko Stary vs Kazimierz Sprawiedliwy i jego syn Leszek
- Kazimierza poparł w opanowaniu Krakowa biskup Gedko; a później również inni biskupi - w obaleniu testamentu w czasie zjazdu w Łęczycy w roku 1180
- małoletniego Leszka Białego poparł biskup Pełka
3) władanie w poszczególnych księstwach
walka pomiędzy "juniorami" - młodymi wilkami w dynastii Piastów a "seniorami"
- juniorów na zcele z Leszkiem Białym popierali biskupi: Pełka, a później
4) terytorium (awanturnicy w postaci np. Władysław Odonica)
*** równocześnie toczyła się walka o wpływy/przywileje duchowieństwa i arystokracjiy
5) zjednoczenie Polski
- rywalizują:m.in. Przemysł II; Wacłąw II czeski, Władysław Łokietek
Z czasem pojawiły się zagrożenia zewnętrzne dla Polski w postaci:
1. Krzyżaków, którzy uniezależnili się od Polski i stanęli przeciwko niej (podbili Pomorze),
2. Brandenburgii, która przejęła część polskiego terytorium np. Ziemie Lubuską,
3. Mongołów, którzy nie graniczyli bezpośrednio z Polską, nie chcieli zdobywać ziem, lecz napadali by łupić nasz kraj." https://rozbria.pl/podzial-dzielnicowy-polski/
I. Jaka była rola kościoła w zjednoczeniu kraju (i w upadku zapisów Bolesława Krzywoustego: senioratu i pryncypatu)?
Jan Matejko: W Łęczycy pierwszy sejm. Spisanie praw. R.P. 1180.
I. 1195: Mozgawa: rzeź polsko-polska z błogosławieństwem kościoła
„wraz z trupami poległych w bitwie nad Mozgawą pogrzebano zasadę zwierzchnictwa monarszego krakowskiej stolicy (ustalony piętnaście lat wcześniej, gdy obalono zasadę senioratu)”, pisał S. Smolka; wtedy też ostatecznie zdecydowało się iż państwo polskie pozostanie rozbite.
Wielu historyków uważa, że dopiero wraz z buntem przeciwko władzy Mieszka Starego w 1177 r. narodziła się Polska dzielnicowa, a bitwa mozgawska (1195) faktycznie rozpoczęła epokę rozbicia dzielnicowego, będąc punktem zwrotnym w dziejach średniowiecznego państwa polskiego. Jaka była rola kościoła w tych wydarzeniach?
W 1195 r., nad rzeczką Mozgawą doszło do jednej z największych i najkrwawszych bitew w ówczesnej Polsce: wojska krakowsko-ruskie, broniące praw sukcesyjnych synów Kazimierza Sprawiedliwego do tronu krakowskiego, zmierzyły się z siłami wielkopolsko-śląskimi Mieszka III. W wojnie istotną rolę odegrał ordynariusz diecezji krakowskiej Pełka (1186–1207), co niejako ukryć chciał w swej relacji mistrza (później biskup) Wincenty Kadłubek, autor "Chronica Polonorum".
W 2017 roku, na łamach Kwartalnika Historycznego prof. dr hab. Jacek Maciejewski z Bydgoszczy sformułowa tezę, że prowodyrem bratobójczej wojny z 1195 roku i wodzem sojuszniczej armii w wyprawie mozgawskiej był wówczas biskup krakowski Pełka (na polu bitwy połączonymi siłami krakowsko-ruskimi dowodził książę Roman, zaś wojewoda Mikołaj, nie brał udziału, z nieznanych przyczyn).
W wojnie i bitwie wzięli udział:
I. Po stronie seniorów
1. Mieszko III Stary - syn BK
2. Bolesław, syn Mieszka III
3. Mieszko Plątonogi, książę raciborski
4. Jarosław, syn Bolesława Wysokiego, książę Opolski (bratanek Mieszka Plątonogiego; za trzy lata biskup wrocławski )
II. Po stronie Juniorów:
1. Daniel, książę halicki, wnuk Krzywoustego
2. Biskup Pełka (szara eminencja dowodząca wyprawą; czekał na wieści z pola bitwy w pewnym oddaleniu)
3. Leszek Biały, kilkuletni syn Kazimiera Sprawiedliwego (nie brał udziału w walce:)
4. Konrad (póżniej zwany Mazowieckim), kilkuletni syn Kazimiera Sprawiedliwego (nie brał udziału w walce:)
To biskup Krakowski Pełka zwołał wiec Krakowski, na którym postanowiono de facto o prowadzeniu bratobójczej wojny "w obronie" praw małoletnich synów Kazimierza Sprawiedliwego (a de facto partykuralnych interesów możnych i kościoła, chcących zaarnąć maksimum władzy i środkó dla siebie); a wcześniej zaś o pokonaniu stronników Mieszka III w Kakowie (1191)
"Bitwa nad Mozgawą (13 września 1195) – Po nagłej śmierci księcia Kazimierza Sprawiedliwego w 1194 władzę w Krakowie przechwyciło możnowładztwo małopolskie, które wspierało wdowę – ks. Helenę oraz małoletnich synów zmarłego – Leszka i Konrada. Roszczenia do tronu wysunął książę wielkopolski Mieszko Stary, którego poparli książęta śląscy: Mieszko Plątonogi i Jarosław. Nad rzeką Mozgawą koło Jędrzejowa doszło do starcia wojsk wielkopolskich Mieszka Starego z Małopolanami sprzymierzonymi z oddziałami ruskimi Romana ks. halickiego.
W pierwszej fazie bitwy wojska rusko-małopolskie zdobyły przewagę. Mieszko został ranny, a jego syn Bolesław zginął. Przybycie pod wieczór oddziałów książąt śląskich radykalnie odmieniło przebieg starcia, które ostatecznie zakończyło się bez zdecydowanego rozstrzygnięcia. Wprawdzie wojewoda sandomierski Goworek został wzięty do niewoli, a Roman, ranny, musiał uchodzić z pola bitwy, jednakże władza w Krakowie pozostała w rękach Heleny i miejscowego możnowładztwa". https://twojahistoria.pl/encyklopedia/leksykon-bitew/bitwa-nad-mozgawa-13-wrzesnia-1195/
Rozbicie dzielnicowe - jest akcja! Wszystko zmienia się jak w kalejdoskopiehttps://youtu.be/P-Yr06xWvlw
Zapis video przed bitwą i jej przebieg: https://youtu.be/i6pfOH-3UYU?t=12
https://youtu.be/NUeEiEe07Oo - Wideo i podkład muzyczny
https://www.youtube.com/watch?v=NOj8hRUVns4&ab_channel=hAstalaHista
Zadanie
Uszereguj chronologicznie następujące wydarzenia: Zjazd w Łęczycy; Synod Łęczycki; koronacja pierwszego (po rozbiciu dzielnicowym) Piasta na króla Polski; Bitwa pod Mozgawą;
Połącz właściwe definicje, daty i nazwy: 1180; 1195; 1285; 1295
... biskupów pol. w Łęczycy, zwołany przez arcybpa Jakuba Świnkę, na którym uchwalono statuty mające m.in. zapobiegać wzrostowi wpływów niem. w Kościele w Polsce, zwłaszcza na Śląsku.
... dostojników świeckich i duchownych. Jego uchwałami biskupi potierdzili rezygnację z zasady senioratu (na rzecz dziedziczności tronu w linii Kazimierza II; syna Bolesława Krzywoustego); co zatwierdził papież Aleksander III oraz cesarz Fryderyk I Barbarossa. Przyczynił się do wzrostu znaczenia politycznego Kościoła w państwie. Książę w zamian zwalniał dobra duchowne z dwóch obowiązujących dotychczas praw (1. obowiązku dostarczania podróżującym urzędnikom księcia żywności i podwody, 2. obowiązku tzw. "ius spolii, na mocy którego ruchomy majątek zmarłego biskupa czy opata przechodził na własność księcia). Po raz pierwszy polski władca za cenę poparcia zrzekł się części swoich uprawnień na rzecz pewnej grupy społecznej, w tym przypadku duchowieństwa.
wydarzenie, które uznaje się za li koniec pryncypatu
5. 7. Państwo i społeczeństwo w czasach wczestnopiastowskich
1. Polska za panowania pierwszych Piastów była monarchią patrymonialną
a. państwo własnością księcia
b. wola władcy decydująca w sprawach następstwa tronu
2. Dwór monarszy
a. dwór był zorganizowany według wzorów zachodnich
b. rodzina władcy
c. urzędnicy centralni
– kanclerz – kierował kancelarią i kaplicą władcy; dysponował pieczęcią i wystawiał dokumenty
– wojewoda (palatyn) – zarządzał dworem, dowodził wojskiem i zastępował monarchę w najważniejszych sprawach
– komornik – zarządzał skarbem monarchy i dworską gospodarką
– koniuszy – zarządzał stadninami księcia
– miecznik – odpowiadał za książęcą zbrojownię
3. Administracja terenowa
a. władca nieustannie podróżował po kraju
b. podział administracyjny państwa – okręgi grodowe (kasztelanie) – na czele panowie grodowi – kasztelanowie
4. System skarbowy oparty na ustroju prawa książęcego
a. prawo książęce – ogół uprawnień księcia do obowiązkowych świadczeń ze strony ludności osiadłej w jego państwie wynikający z patrymonialnego charakteru państwa
b. dochody skarbowe:
– daniny – uiszczane w dobrach materialnych
– posługi – uiszczane w robociźnie i usługach (np. stróża, stan, przewód)
– regale – monopole książęce/królewskie, czyli dziedziny gospodarki zastrzeżone dla władcy (np.: regale ziemi, górnicze, targowe, mennicze, młynne, karczemne)
c. sieć osad służebnych – osad wyspecjalizowanych w określonej wytwórczości np.
– Szczytniki
– Winiary
– Świniary
5. Organizacja wojska
a. drużyna książęca
b. pospolite ruszenie
c. system grodów
a. państwo własnością księcia
b. wola władcy decydująca w sprawach następstwa tronu
2. Dwór monarszy
a. dwór był zorganizowany według wzorów zachodnich
b. rodzina władcy
c. urzędnicy centralni
– kanclerz – kierował kancelarią i kaplicą władcy; dysponował pieczęcią i wystawiał dokumenty
– wojewoda (palatyn) – zarządzał dworem, dowodził wojskiem i zastępował monarchę w najważniejszych sprawach
– komornik – zarządzał skarbem monarchy i dworską gospodarką
– koniuszy – zarządzał stadninami księcia
– miecznik – odpowiadał za książęcą zbrojownię
3. Administracja terenowa
a. władca nieustannie podróżował po kraju
b. podział administracyjny państwa – okręgi grodowe (kasztelanie) – na czele panowie grodowi – kasztelanowie
4. System skarbowy oparty na ustroju prawa książęcego
a. prawo książęce – ogół uprawnień księcia do obowiązkowych świadczeń ze strony ludności osiadłej w jego państwie wynikający z patrymonialnego charakteru państwa
b. dochody skarbowe:
– daniny – uiszczane w dobrach materialnych
– posługi – uiszczane w robociźnie i usługach (np. stróża, stan, przewód)
– regale – monopole książęce/królewskie, czyli dziedziny gospodarki zastrzeżone dla władcy (np.: regale ziemi, górnicze, targowe, mennicze, młynne, karczemne)
c. sieć osad służebnych – osad wyspecjalizowanych w określonej wytwórczości np.
– Szczytniki
– Winiary
– Świniary
5. Organizacja wojska
a. drużyna książęca
b. pospolite ruszenie
c. system grodów
'
Cieszyn w Państwie polskim
"Położenie średniowiecznego Cieszyna, wówczas drewnianego grodu kasztelańskiego usytuowanego w samym centrum Bramy Morawskiej, sprawiało, że nie omijała go wielka polityka. Już w czasach najdawniejszych było wiadomo, że ten, kto włada terenami położonymi wewnątrz Bramy Morawskiej, musi być władcą na tyle silnym, aby umiejętnie łączyć Północ z Południem i Wschód z Zachodem. To właśnie tędy wiodły najważniejsze i najdogodniejsze szlaki handlowe, a wraz z nimi nowe prądy i idee przekazywane przez podróżnych ze wszystkich stron świata. Wędrowali nimi nie tylko kupcy i posłańcy, lecz także potężni władcy, którzy choć na chwilę korzystali z gościnności tutejszych mieszkańców".
W czasach Bolesława I Chrobrego cieszyński gród został podniesiony do rangi kasztelanii, która była pierwszą formą samorządu terytorialnego. Kasztelania cieszyńska obejmowała mniej więcej tereny późniejszego Księstwa Cieszyńskiego i część obecnego powiatu pszczyńskiego. Po śmierci Bolesława I Chrobrego władzę przejął jego syn Mieszko II Lambert. To właśnie jego żona Rycheza przyprowadziła do Polski kult św. Mikołaja, którego ustalono patronem dynastii Piastów. Stąd najstarszy murowany kościół w Księstwie Cieszyńskim nosi do dziś jego wezwanie. Na krótko władzę po Mieszku II objął jego brat Bezprym. Choć panował tylko rok, to narobił niezłego bigosu, gdyż Polska na prawie pół wieku straciła wówczas status królestwa.
W 1034 roku władzę objął Kazimierz I Odnowiciel. Mówi się, że za jego czasów zaczęto powoli zastępować drewniane zabudowania murowanymi. Choć chyba ominął on cieszyńską ziemię, poza rotundą w Cieszynie nie odnaleziono bowiem dotąd fragmentów innych budynków murowanych z tego okresu. W czasie rządów Bolesława II Szczodrego Przemyślidzi postanowili odzyskać utraconą kilka dekad temu ziemię, toteż na rozkaz Wratysława II najechali zbrojnie w 1076 roku ziemię cieszyńską. Bolesław II utrzymał kontrolę nad tym skrawkiem swojego kraju, aczkolwiek nie zdołał utrzymać się na polskim tronie, który przejął jego brat Władysław I Herman. Ten z kolei zawarł pokój z Czechami, jednocześnie chcąc umocnić swoją pozycję monarchy, żeby zapobiec w przyszłości interwencji Czech i Niemiec. Po nim rządy przejęli jego synowie Zbigniew, rządzący zaledwie pięć lat i Bolesław III Krzywousty. Ten ostatni dzieląc Państwo Polskie na niezależne dzielnice, położył podwaliny pod powstanie autonomicznego tworu, jakim stało się Księstwo Cieszyńskie.
Po śmierci Bolesława III Krzywoustego Księstwo Polskie podzielono na posiadające pełną autonomię dzielnice, z których Śląsk, a tym samym Kasztelania Cieszyńska, przypadły jego najstarszemu synowi i zarazem księciu seniorowi – Władysławowi II Wygnańcowi. Władysław II został przez swych braci wygnany z Polski, ale pod presją cesarza niemieckiego jego bracia zwrócili dzielnicę śląską jego synom, którzy podzielili ją pomiędzy siebie. Część z Kasztelanią Cieszyńską przypadła drugiemu pod względem starszeństwa Mieszkowi I Plątonogiemu.
Mieszko rezydował na zamku w Raciborzu, który stał się od 1172 roku stolicą Księstwa Raciborskiego, a od 1201 roku siedział na zamku w Opolu, będącym odtąd stolicą Księstwa Opolskiego. Jak możemy się dowiedzieć z zachowanych źródeł, sprowadził do Cieszyna zakon bernardynów, którego członkowie przypuszczalnie otworzyli pierwszą w mieście szkołę.
Jego następcą był Kazimierz I opolski, nazywany też opolsko-raciborskim. Wizerunek jego pieczęci z 1223 roku jest obecnie najstarszym wyobrażeniem napieczętnym orła księstw opolskiego i cieszyńskiego w historii. Po nim schedę przejął Mieszko II Otyły, który ze względu na swoją chorobę zmarł w wieku dwudziestu kilku lat, przekazując Księstwo Opolsko-Raciborskie swemu bratu Władysławowi.
Zgodnie ze starym piastowskim zwyczajem Władysław podzielił swoje księstwo pomiędzy czterech synów. Najstarszy z nich Mieszko I, otrzymał we władanie kasztelanię cieszyńską podniesioną odtąd do rangi w pełni suwerennego Księstwa Cieszyńskiego."
"(...) położenie w Bramie Morawskiej wymuszało na mieszkańcach ciągłą gotowość do wojny, każdy chciał bowiem władać tymi terenami. Sam Cieszyn jako gród słowiański zrodził się właśnie w wyniku wojen, które prowadziły między sobą plemiona słowiańskie z plemionami awarskimi o wpływy w Europie Środkowej na przełomie VIII i IX wieku. Sprytni Słowianie pobudowali wtedy w samym środku Bramy Morawskiej grody obronne, wobec czego zamknęli Awarom dostęp do terenów położonych na północy. Gdyby nie to, Polska byłaby dziś w dużej mierze krajem o rodowodzie germańskim. Później sami Słowianie, protoplaści dzisiejszych Polaków i Czechów, zaczęli walczyć między sobą o wpływy. Bolesław I Chrobry w 999 roku wiedział, że chcąc włączyć Kraków do Państwa Polskiego, musi najpierw zająć grody położone w Bramie Morawskiej, odcinając tym samym Czechom drogę do Krakowa. Ciągłe zagrożenie wojną, a zarazem trudne warunki do życia sprawiły, że tereny te były słabo zasiedlone. W dodatku cieszyńska ziemia często przechodziła z rąk do rąk, co powodowało brak stabilizacji wśród ludności. Sytuacja zaczęła zmieniać się dopiero pod koniec XIII wieku, kiedy Piastowie, rządzący wówczas kasztelanią cieszyńską (wchodzącą w skład Księstwa Opolskiego), postanowili utworzyć w samym centrum Bramy Morawskiej niezależne księstwo. Za gród stołeczny obrano wtedy Cieszyn, toteż księstwo wzięło od niego swoją nazwę i odtąd przez kolejne kilkaset lat nazywano je Księstwem Cieszyńskim.
https://www.youtube.com/watch?v=4kmq30J3AB8&ab_channel=Zurik23M
Przygotowując się do lekcji, sprawdzianu, itd. polecam sięgnąć po materiały autorstwa Wiesława Zdziabka, doświadczonego nauczyciela historii i metodyka, laureata tytułu Wielkopolski Nauczyciel Roku 2017. Autor, opierając się na podstawie programowej i podręczniku do historii wydawnictwa Nowa Era przygotował skrót najważniejszych informacji, które powinien opanować uczeń w ramach zajęć z historii.
Alkuin
Allah
Belizariusz
Benedykt z Nursji
Bezprym
Bolesław I Chrobry
Bolesław II Śmiały
Bolesław III Krzywousty
Brzetysław
Chlodwig
Dobrawa
Einhard
Grzegorz VII
Grzegorz Wielki
Henryk II
Henryk IV
Henryk V
Hugo Kapet
Ibrahim ibn Jakub
Izydor z Sewilli
Jan Długosz
Janko z Czarnkowa
Jarosław Mądry
Jordan
Justynian I Wielki
Karol Młot
Karol Wielki
Kasjodor
Kazimierz Odnowiciel
Kosmas z Pragi
Ludwik Pobożny
Mahomet
Mieszko I
Mieszko II
Nestor
Odoaker
Otton I Wielki
Otton III
Pepin III Krótki
Piast
Prokopiusz z Cezarei
Radzim Gaudenty
Ruryk
Rycheza
Stanisław ze Szczepanowa
Stefan I Święty
Teodoryk Wielki
Teodora
Thietmar z Merseburga
Unger
Widukind z Korwei
Wilhelm I Zdobywca
Wincenty Kadłubek
Władysław Herman
Włodzimierz Wielki
Wojciech
Zbigniew
Allah
Belizariusz
Benedykt z Nursji
Bezprym
Bolesław I Chrobry
Bolesław II Śmiały
Bolesław III Krzywousty
Brzetysław
Chlodwig
Dobrawa
Einhard
Grzegorz VII
Grzegorz Wielki
Henryk II
Henryk IV
Henryk V
Hugo Kapet
Ibrahim ibn Jakub
Izydor z Sewilli
Jan Długosz
Janko z Czarnkowa
Jarosław Mądry
Jordan
Justynian I Wielki
Karol Młot
Karol Wielki
Kasjodor
Kazimierz Odnowiciel
Kosmas z Pragi
Ludwik Pobożny
Mahomet
Mieszko I
Mieszko II
Nestor
Odoaker
Otton I Wielki
Otton III
Pepin III Krótki
Piast
Prokopiusz z Cezarei
Radzim Gaudenty
Ruryk
Rycheza
Stanisław ze Szczepanowa
Stefan I Święty
Teodoryk Wielki
Teodora
Thietmar z Merseburga
Unger
Widukind z Korwei
Wilhelm I Zdobywca
Wincenty Kadłubek
Władysław Herman
Włodzimierz Wielki
Wojciech
Zbigniew
Wczesne śedniowiecze. Indeks nazw
Akademia Platońska
Al-Kaba
Anglowie
arianizm
Beduini
benedyktyni
Biskupin
Bizancjum/Konstantynopol
Corpus Juris Civilis
Dagome iudex
dynastia Abbasydów
dynastia Arpadów
dynastia Kapetyngów
dynastia Karolingów
dynastia Merowingów
dynastia Piastów
dynastia Rurykowiczów
dynastia Umajjadów
Frankowie
Germanowie
Hagia Sophia
islam
kalifat Kordoby
katolicyzm
Koran
kultura łużycka
Longobardowie
Mekka
Normanowie
Ostrogoci
Państwo Kościelne
państwo wielkomorawskie
Polanie
prawo salickie
prawosławie
Protobułgarzy
Sasi
Seldżucy
Słowianie
Statut Bolesława III Krzywoustego
sunnici
sunny
szyici
traktat w Verdun
Wandalowie
Węgrzy
Wieleci
Wiślanie
Wizygoci
Akademia Platońska
Al-Kaba
Anglowie
arianizm
Beduini
benedyktyni
Biskupin
Bizancjum/Konstantynopol
Corpus Juris Civilis
Dagome iudex
dynastia Abbasydów
dynastia Arpadów
dynastia Kapetyngów
dynastia Karolingów
dynastia Merowingów
dynastia Piastów
dynastia Rurykowiczów
dynastia Umajjadów
Frankowie
Germanowie
Hagia Sophia
islam
kalifat Kordoby
katolicyzm
Koran
kultura łużycka
Longobardowie
Mekka
Normanowie
Ostrogoci
Państwo Kościelne
państwo wielkomorawskie
Polanie
prawo salickie
prawosławie
Protobułgarzy
Sasi
Seldżucy
Słowianie
Statut Bolesława III Krzywoustego
sunnici
sunny
szyici
traktat w Verdun
Wandalowie
Węgrzy
Wieleci
Wiślanie
Wizygoci
alodium
arcybiskupstwo
asymilacja
beneficjum
biskupstwo
bulla
celibat
czynsz
danina
decentralizacja
drużyna
dżihad
dżizja
elekcja
feudalizm
feudałowie
fiskalizm
gospodarka naturalna
gród
hagiografia
hrabia
hrabstwo
ikona
ikonodulowie
ikonoklaści
immunitet
infrastruktura
integracja
inwestytura
jurysdykcja
kalif
kanclerz
kasztelan
kasztelania/okręg grodowy
komendacja
komes
lenno
marchia
margrabia
meczet
metropolia
minaret
monarchia patrymonialna
muezzin
nikolaizm
opole
osady służebne
palatyn/wojewoda
pamflet
panegiryk
pańszczyzna
plemię
poddaństwo
politeizm
prawo książęce
regale
regencja
regres
renta feudalna
rezerwa pańska
senior
seniorat
separatyzm
stan
sułtan
suzeren
sztuki wyzwolone/siedem sztuk wyzwolonych
szariat
tem
teokracja
tybut
uniwersalizm
wasal
wiec
władztwo gruntowe
arcybiskupstwo
asymilacja
beneficjum
biskupstwo
bulla
celibat
czynsz
danina
decentralizacja
drużyna
dżihad
dżizja
elekcja
feudalizm
feudałowie
fiskalizm
gospodarka naturalna
gród
hagiografia
hrabia
hrabstwo
ikona
ikonodulowie
ikonoklaści
immunitet
infrastruktura
integracja
inwestytura
jurysdykcja
kalif
kanclerz
kasztelan
kasztelania/okręg grodowy
komendacja
komes
lenno
marchia
margrabia
meczet
metropolia
minaret
monarchia patrymonialna
muezzin
nikolaizm
opole
osady służebne
palatyn/wojewoda
pamflet
panegiryk
pańszczyzna
plemię
poddaństwo
politeizm
prawo książęce
regale
regencja
regres
renta feudalna
rezerwa pańska
senior
seniorat
separatyzm
stan
sułtan
suzeren
sztuki wyzwolone/siedem sztuk wyzwolonych
szariat
tem
teokracja
tybut
uniwersalizm
wasal
wiec
władztwo gruntowe
Materiały zamieszczone na tejże stronie (a oznaczone cudzysłowem 'x') są tekstami autorstwa doświadczonego metodyka historii Wiesława Zdziabka i pochodzą ze strony: https://www.e-historia.com.pl/.