Spis zagadnień
Ojczysty Panteon, ojczyste spory
Rozdziały wtępne - dodatkowe
I. 1. Nasze pochodzenie (w tym genetyczne)
"Świadomość pochodzenia daje nam poczucie bezpieczeństwa i lepsze zrozumienie nas samych. Umacnia więzi z krewnymi - znając swych przodków, stajemy się częścią powieści, która będzie pisana tak długo, jak żyjemy my i nasi potomkowie oraz pamięć o naszej przeszłości. Jeśli spróbujemy odtworzyć życie naszych przodków tak wiernie, jak tylko to możliwe (dostrzegając ich ludzie oblicze, wady i zalety)- wtedy łatwiej dostrzeżemy w lustrze odbicie pradziadka.
Wiedza o przodkach ma szeroki wymiar - niemal wszystkie rozwinięte cywilizacje, które doszły do wielkich osiągnięć, szanowały przodków, utrwalały i przekazywały ich dzieje kolejnym pokoleniom niczym drogocenne klejnoty.
Większość zagadnień z tego działu omówiono pod adresem:
https://koperlo.blogspot.com/2021/04/pradzieje.html
Podstawa naszych zainteresowań: Księgi Rodu Słowiańskiego / zebrał i wydał Paweł Stalmach https://sbc.org.pl/Content/320121/Publikacja-KC-7646.pdf
Osobom z poczuciem humoru, podstawami wiedzy historycznej i dystansem polecam w ramach ćwiczenia umysłowego rozgryść zagadkę "Snu o Wielkiej Lechii" (wg jednej z teorii spiskowych, pomiędzy I a X wiekiem istniało potężne państwo "prapolskie", które celowo przemilczają współcześni historycy): https://www.youtube.com/watch?v=gaN1B7vkFOk&ab_channel=HistoriaStaro%C5%BCytnejPolskiLechia
2. 1. Jak rządzili pierwsi Piastowie
Co poznajemy? Oto niektóre "hasła-klucze" - najważniejsze zagadnienia
1. Dynastia Piastów
2. Pierwszy król Polski
3. Spory o tron i kryzys państwa Piastów
4. Od odbudowy do podziału państwa Piastów
2. Pierwszy król Polski
3. Spory o tron i kryzys państwa Piastów
4. Od odbudowy do podziału państwa Piastów
Histeryczny TOP (najważniejsze zagadnienia):
- Piastowie - Wikingowie, Morawianie czy potomkowie piasta kołodzieja?
- Dagome Judex, co to za Polska która nie ma granic (i Cieszyna!)
- Na złość Niemcom - Będziemy chrześcijanami?
- Bolek Chabre (tj. waleczne) serce i sławetna impreza roku 1000: Ja ci dam ramię, a ty masz włócznię z gwoździem i kilka biskupstw (1000 lat biskupstwa we Wrocławiu)
- Kto odbudował Polskę (i postawił Rotundę w Cieszynie)?
Jako powtórkę wiedzy z gimnazjum polecam:
https://youtu.be/pBWwsgEumOg
https://youtu.be/JoJ7JipPj-o
https://slideplayer.pl/slide/1285382/
https://ciekawostkihistoryczne.pl/2017/10/11/triumf-wszech-czasow-jak-boleslaw-chrobry-wygral-bitwe-dzieki-ktorej-zajal-kijow/
https://www.tygodnikprzeglad.pl/boleslaw-chrobry-zdobywa-gniezno/
https://youtu.be/JoJ7JipPj-o
https://slideplayer.pl/slide/1285382/
https://ciekawostkihistoryczne.pl/2017/10/11/triumf-wszech-czasow-jak-boleslaw-chrobry-wygral-bitwe-dzieki-ktorej-zajal-kijow/
https://www.tygodnikprzeglad.pl/boleslaw-chrobry-zdobywa-gniezno/
M. Morys-Twarowski, Juliusz Cezar nie urastał mu do pięt? Poznaj siedem spektakularnych podbojów Bolesława Chrobrego
M. Morys-Twarowski, Najdziwniejsza korona Bolesława Chrobrego. Dlaczego polski król nosił na głowie pióropusz?
M. Morys-Twarowski, Najdziwniejsza korona Bolesława Chrobrego. Dlaczego polski król nosił na głowie pióropusz?
Audycja: 12 minut opowieści o Bolesławie Największy wojownik spośród 33 pokoleń Piastów) Bolesław Chrobry – władca, który budził strach i grozę
Warto zobaczyć też:
https://www.youtube.com/watch?v=Av6iNQRIpNs&ab_channel=CoZaHistoria
https://youtu.be/giGlXO74Bu4
Ziemie nad Odrą i Wisłą w czasach kształtowania się granic średniowiecznej Europy,
wg relacji szpiegów Ludwika Niemca, twórcy "Niemiec" (państwa wschodniofrankijskiego).
Obok (po prawej) granice Wielkich Moraw, największego państwa regionu tego czasu.
'1. Dynastia Piastów
a. pierwszym historycznym władcą z dynastii Piastów był Mieszko I
b. dynastia Piastów wygasła po śmierci Kazimierza Wielkiego (1370 r.)
2. Panowanie Bolesława Chrobrego
a. utworzenie arcybiskupstwa w Gnieźnie – 1000 r.
b. na okres panowania Bolesława Chrobrego przypadają wieloletnie wojny z Niemcami, Rusią Kijowską i Czechami.
c. zwieńczeniem sukcesów Bolesława Chrobrego była koronacja królewska w 1025 r.
polecam: https://www.swiatksiazki.pl/outlet-narodziny-potegi-wszystkie-podboje-boleslawa-chrobrego-6565137-ksiazka.html
3. Kryzys państwa pierwszych Piastów
a. koronacja królewska Mieszka II – 1025 r.
b. najazdy sąsiadów i utrata ziem zdobytych przez Bolesława Chrobrego
c. utrata korony królewskiej w wyniku konfliktu z Bezprymem i Ottonem
d. pogłębienie się kryzysu państwa po śmierci Mieszka II
– powstanie ludowe 1038 r.
– najazd księcia czeskiego Brzetysława na Polskę – 1038 r.
a. koronacja królewska Mieszka II – 1025 r.
b. najazdy sąsiadów i utrata ziem zdobytych przez Bolesława Chrobrego
c. utrata korony królewskiej w wyniku konfliktu z Bezprymem i Ottonem
d. pogłębienie się kryzysu państwa po śmierci Mieszka II
– powstanie ludowe 1038 r.
– najazd księcia czeskiego Brzetysława na Polskę – 1038 r.
4. Odbudowa państwa przez Kazimierza Odnowiciela (1034–1058)
5. Panowanie Bolesława Śmiałego (1058–1079)
a. koronacja królewska w 1076 r.
b. konflikt z biskupem Stanisławem zakończony egzekucją biskupa
c. ucieczka Bolesława Śmiałego z kraju na skutek buntu
6. Rządy Władysława Hermana (1079–1102)
a. osłabienie Polski na arenie międzynarodowej – rezygnacja z koronacji królewskiej
b. wydzielenie dzielnic synom:
– Zbigniewowi
– Bolesławowi
5. Panowanie Bolesława Śmiałego (1058–1079)
a. koronacja królewska w 1076 r.
b. konflikt z biskupem Stanisławem zakończony egzekucją biskupa
c. ucieczka Bolesława Śmiałego z kraju na skutek buntu
6. Rządy Władysława Hermana (1079–1102)
a. osłabienie Polski na arenie międzynarodowej – rezygnacja z koronacji królewskiej
b. wydzielenie dzielnic synom:
– Zbigniewowi
– Bolesławowi
7. Walka o władzę między Bolesławem Krzywoustym a Zbigniewem zakończona zwycięstwem Bolesława
8. Statut sukcesyjny Bolesława Krzywoustego z 1138 r. – początek rozbicia dzielnicowego'.
Czego się nauczyliśmy? Uczestnik zajęć po ich przeprowadzeniu...
– lokalizuje w czasie panowanie dynastii piastowskiej
– wyjaśnia, jakie przesłanki umożliwiły Bolesławowi Chrobremu sięgnięcie po koronę królewską
– omawia sytuację wewnętrzną w państwie piastowskim w XI w. i jej wpływ na pozycję władcy
– przedstawia cechy charakterystyczne panowania Kazimierza Odnowiciel, Bolesława Śmiałego i Bolesława Krzywoustego
– porównuje oraz ocenia koncepcje polityczne Bolesława Chrobrego, Bolesława Śmiałego i Bolesława Krzywoustego
– wyjaśnia, jakie przesłanki umożliwiły Bolesławowi Chrobremu sięgnięcie po koronę królewską
– omawia sytuację wewnętrzną w państwie piastowskim w XI w. i jej wpływ na pozycję władcy
– przedstawia cechy charakterystyczne panowania Kazimierza Odnowiciel, Bolesława Śmiałego i Bolesława Krzywoustego
– porównuje oraz ocenia koncepcje polityczne Bolesława Chrobrego, Bolesława Śmiałego i Bolesława Krzywoustego
2. 3. Kościół stworzył państwo polskie i ucywilizował Polaków?
Czyli KK jak McDonald, Ikea i Biedronka? / Polska częścią Europy łacińskiej
Co poznajemy? Oto niektóre „hasła–klucze” i najważniejsze zagadnienia
1. Chrzest Mieszka I
2. Zjazd w Gnieźnie
3. Katoliccy patroni Polski
4. Kultura i sztuka chrześcijańska
5. Wartości i obyczajowość chrześcijańska
6. Kronikarze dziejów Polski
7. Laicyzacja i chrześcijaństwo w czasach współczesnych
2. Zjazd w Gnieźnie
3. Katoliccy patroni Polski
4. Kultura i sztuka chrześcijańska
5. Wartości i obyczajowość chrześcijańska
6. Kronikarze dziejów Polski
7. Laicyzacja i chrześcijaństwo w czasach współczesnych
Inspiracje:
https://prezi.com/01kgkcxtsmpn/polska-czescia-europy-acinskiej/https://prezi.com/qsjcsepqerd9/polska-czescia-europy-acinskiej/?frame=77f7b7fcadaef28a1d09b9e2b5f7c3bdee1ec156
http://www.piastowskakorona.pl/news.php?readmore=1181
https://slowianowierstwo.wordpress.com/2017/07/16/ofiary-z-ludzi-u-slowian/
https://ciekawostkihistoryczne.pl/2020/08/02/czy-pradawni-slowianie-skladali-ofiary-z-ludzi/
https://slava.pl/blog/37_zwyczaj-topienia-marzanny
https://portal.librus.pl/rodzina/artykuly/witaj-wiosno-jak-zegnamy-zime
https://blog.slowianskibestiariusz.pl/zycie-slowian/obrzedy-pogrzebowe-slowian/
https://youtu.be/KUexl9LUvWI?t=1348
Szukamy odpowiedzi na pytania:
- Kiedy w Polsce skończyło się pogaństwo i "pradziejowy" porządek społeczny, a zatriumfowało chrześcijaństwo i uformowało się nowoczesne społeczeństwo i państwo?
- Co dał Polsce chrzest Mieszka I i włączenie jego kraju do wspólnoty kościoła?
- W czym przejawiała się średniowieczna "Makdonaldyzacja" Europy?
- Jak wyglądała Polska chrześcijańska/pogańska, tysiąc lat po chrzcie (naprzełomie XX i XXI wieku)?
Zaczynamy od burzy mózgów.
Każdy wyszukuje po jednym przykładzie:
- zachowań, które świadczą o żywotności chrześcijaństwa i pogaństwa w Polsce (przedział czasu: X-XX w.). Wyobraźmy sobie że jesteśmy turystami , którzy do Polski przyjechali z Laponii/ Kambodży, gdzie w domach lub na ulicach miast i wsi dostrzeglibyście ślady wierzeń chrześcijańskich lub pogańskich.
- elementu kultury polskiej (np. zwyczaju, uroczystości, wzorca), związanego z katolicyzmem/pogaństwem. Przenalizuj np. treści przerabiane nw szkole na języku polskim / dostrzegalne w telewizji; widzisz wpływy religijne?
- +/- chrystianizacji polski. Jakie dobre lub złe strony miała chrzest Polski?
Przeglądając podręcznik (teksty Chrzest Mieszka I, Zjazd w Gnieźnie) próbujemy znaleźć odpowiedzi na pytania:
• Które wydarzenia miały wpływ na wprowadzenie chrześcijaństwa i rozwój organizacji kościelnej w średniowiecznej Polsce? • Jakie były przyczyny przyjęcia chrztu przez Mieszka I?
• Dlaczego doszło do zjazdu w Gnieźnie?
• Jakie korzyści osiągnął Bolesław Chrobry dzięki ustanowieniu metropolii kościelnej
w Gnieźnie?
Wiara przodków - w co wierzyli Słowianie?
https://youtu.be/W3CvfrmHpt4?t=295
https://www.youtube.com/watch?v=OODTgx04RFU&ab_channel=Dzieci%C4%99cyUniwersytetCiekawejHistorii
Pogrzeb słowiańskiego naczelnika kmieci: https://youtu.be/0C2p3DnTimo?t=436
Miłosne gusła czarownicy: https://youtu.be/h5U4i2pj3KE?t=299
Dylematy barbarzyńców - Jaką wiarę wybrać?
ok. 740? - Monety z podobizną Mojżesza rozchodzą sie po Europie. Powstaje imperium żydowskie nad Morzem Czarnym, po przyjęciu judaizmu przez Chazarów. [trzy latawcześniej mieli jakoby wg kronikarzy arabskich przejść na islam po wojennej porażce]
866 - chrzest z rąk greckich misjonarzy przyjmuje chan Bułgarii Borys I Michał [sto lat przed chrztem Polski]; trzy lata wcześniej (863) - chrzest przyjmuje książę Rościsław. W Bułgarii i na Morawach upowszechnia się z czasem cyrylica.
922 - Bułgarzy nadwołżańsscy przyjmują islam (Bułgaria Wołżańsko-Kamska)
966/5? - chrzest Mieszka I
988 - chrzest Rusi. Włodzimierz po "plebiscycie" spośród 4 religii przyjmuje chrzest w obrządku greckim za pośrednictwem Konstantynopola.
https://youtu.be/Xr2CtmpKU6A?t=984: kupcy po świecie; po radanitów; później 18:20https://youtu.be/Xr2CtmpKU6A?t=656: nawrócenie
https://youtu.be/Xr2CtmpKU6A?t=1091 - koniec państwa, mapa
'1. Następstwa chrztu Mieszka I – 966 r.
a. sojusz z Czechami i pokonanie Wieletów
b. uniknięcie najazdów niemieckich motywowanych nawracaniem
c. nadanie władzy książęcej charakteru sakralnego
d. utworzenie biskupstwa misyjnego z siedzibą w Poznaniu
e. wejście Polski do kultury kręgu łacińskiego
– rozpowszechnienie się alfabetu łacińskiego
– rozpowszechnienie się literatury łacińskiej
– rozpowszechnienie się zachodnich wzorców sztuki romańskiej i gotyckiej
– zakorzenienie chrześcijańskich wartości i obyczajowości
2. Zjazd w Gnieźnie – 1000 r.
a. pielgrzymka cesarza Ottona III do grobu św. Wojciecha w Gnieźnie
b. ustanowienie arcybiskupstwa w Gnieźnie
c. powierzenie władzy nad Kościołem w Polsce Bolesławowi Chrobremu
3. Katoliccy patroni Polski
a. św. Wojciech – zginął zamordowany podczas misji przez pogańskich Prusów (997 r.)
b. św. Stanisław ze Szczepanowa – poniósł śmierć na mocy wyroku króla Bolesława Śmiałego (1079 r.)
4. Kronikarze dziejów Polski
a. Anonim zwany Gallem
b. Wincenty Kadłubek – Kronika Polska
c. Jan Długosz – Roczniki, czyli kroniki sławnego Królestwa Polskiego
5. Laicyzacja społeczeństwa w czasach współczesnych – eliminacja wpływu religii na życie polityczne i publiczne'.
Zapis video przed bitwą i jej przebieg: https://youtu.be/i6pfOH-3UYU?t=12
Gdy w 1205 roku książęta (Władysław Laskonogi z Henrykiem Brodatym) zawarli układ, w ramach którego wymienili się oni częścią swych ziem, aby skonsolidować bardziej swoje domeny, na ten akt, wyraźnie wzmacniający władzę książęcą, zareagował natychmiast Kościół. Arcybiskup Kietlicz ostro wystąpił przeciwko księciu, lecz na razie przegrał i był zmuszony do opuszczenia Wielkopolski.
Polska w czasach Przemysła II i Jakuba Świnki (aut. Zuber & MariuszR, opublikowano na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 3.0).
https://youtu.be/Xr2CtmpKU6A?t=1091 - koniec państwa, mapa
Hazarowie: Rudzi, żydowscy władcy kresów Europy
Chazarowie byli poganami wyznającymi tengryzm – religię wspólną dla tureckich i mongolskich ludów azjatyckich stepów. Obecne były w niej praktyki szamanistyczne i kult przodków, ale też wiara w Wielkie Niebo mająca cechy monoteizmu. Taki stan rzeczy utrzymał się przynajmniej do połowy ósmego wieku.
Wyznawcy wszystkich tych konfesji cieszyli się sporą tolerancją ze strony stepowych władców. Ibn Rosteh, pisarz arabski z początku dziesiątego wieku, wspomina o podległym Chazarom królu miasta Hajdfln, który „w piątek modli się wraz z muzułmanami, w sobotę z Żydami, zaś w niedzielę z chrześcijanami”.
Chazarowie nie przyjęli chrześcijaństwa, ani nie pozostali przy islamie. Zamiast tego postawili na judaizm. Dzisiaj trudno pisać o ich konwersji ze szczegółami. Nie pozostawili po sobie pisemnych przekazów, skazani jesteśmy zatem na źródła obce: bizantyjskie, arabskie i żydowskie.
https://www.fronda.pl/a/panstwo-zydowskie-poza-izraelem-dlaczego-chazarowie-przeszli-na-judaizm,57819.html
Nawrócenie Hazarów na judaizm w VIII w. n.e.: co mówią źródła?
1) Nawóceni, jednak misjonarze chrześcijan i muzułmanów próbują odwieść - poufna rozmowa z władcą
2) liczni żydowscy imigranci (mocno zlaicyzowani) - bohater wojenny (Sabriel= „Bóg – moja nadzieja”) wybrany na władcę - pod wpływem żony i teścia zwrócił się ku religii żydowskiej - przybycie misji wysłanych przez cesarza oraz kalifa (argument: „Dlaczego przyjmujesz wiarę Żydów, którzy są w niewoli u wszystkich narodów?”) - finałem dysputa, ale nieznamy jej przebiegu i wyniku. O konwersji Chazarów na judaizm przesądziłć miało znalezienie w pieczarze skarbu: „księgi prawa Mojżeszowego”. Odczytali je i wyjaśnili uczestniczący w dyspucie żydowscy mędrcy - wszyscy uznali, że prawdy zawarte w religii żydowskiej są lepsze od nauk pozostałych religii.
3) Teza: Liczni żydowscy imigranci z Bizancjum i krajów Arabskich (prześladowania?), wyoka kultura i umiejętności imponują miejscowycm. Władcy Chazarów by umocnić panowanie, dać legitymacje władzy, a jednocześnie niee być pionkiem w grze supermocarstw (wykorzystujących religię jako narzędzie polityki) decyduje się na taką wiarę... (znaczna większość badaczy tematu)
4) Teza: historyczny mit. https://studioopinii.pl/archiwa/196614
'Według przekazu chazarskiego władcy przyjęcie judaizmu było zasługą rządzącego kilka pokoleń wcześniej „króla” Bulana. Zapewniwszy sobie poparcie „najwyższego księcia” ([ha sar ha gadol]), prawdopodobnie ówczesnego kagana, wprowadził on w państwie chazarskim nowy porządek religijny oparty na judaizmie.
Zgodnie z tradycją zawartą w Liście króla Jozefa był to proces składający się przynajmniej z kilku faz. Pierwszą z nich zainicjowało nocne widzenie Bulana, w którym ukazał mu się anioł zachęcający do przyjęcia nowej wiary. (...) upłynęły całe pokolenia, pojawił się między nimi [tj. Chazarami] król o imieniu Bulan, mąż mądry, bojący się Boga, i całym sercem pokładający ufność w Stwórcy. On też wypędził z kraju wróżbitów i bałwochwalców14.
(...) ów władca, którego można identyfikować z ówczesnym kaganem, doznał podobnego objawienia, obaj zwołali zgromadzenie chazarskiej starszyzny i całego ludu, na którym podjęto decyzję o przyjęciu nowej wiary.
(...) Na wieść o tych wydarzeniach przybyli do Chazarów misjonarze wielkich monoteistycznych religii: chrześcijan (Edomitow) z Bizancjum i muzułmanów (Izmaelitow) z kalifatu. Ich dążenia do nakłonienia władcy Chazarów, by przyjął ich religie, spełzły jednak na niczym w rezultacie podstępu Bulana.
Przywódca Chazarów najpierw poprosił o poufną rozmowę z misjonarzem chrześcijańskim. Oznajmił mu o swojej życzliwości dla cesarza i jego religii, mówił również o obawach, jakie żywi przed muzułmanami i ich ekspansją. Potem zadał chrześcijaninowi pytanie, która z dwóch pozostałych wielkich religii wydaje mu się bliższa prawdy: islam czy wiara Izraelitów. Usłyszał w odpowiedzi, że Bóg dawno wybrał Izrael ponad wszystkie ludy, uczynił mu wiele dobra w przeszłości, np. wysłał Mojżesza, aby wyzwolił Izraelitów z niewoli egipskiej, udzielał im pomocy w długiej wędrówce przez pustynię, oddał im panowanie nad krainą Kanaanu, wreszcie wyraził życzenie, aby Izraelici wybudowali mu świątynię, w której zamieszkał. Na koniec chrześcijanin stwierdził, że grzechy Izraela spowodowały rozproszenie tego ludu po całym świecie. Podkreślił jednak, że gdyby nie ten objaw gniewu Bożego, to religia Izraelitów miałaby pierwszeństwo na świecie15.
Kolejnym rozmówcą Bulana był muzułmański kadi, który zachęcał go do przyjęcia islamu. Ów, zapytany przez władcę Chazarów w podobnych okolicznościach o różnicę między chrześcijanami i żydami oraz która z tych wielkich religii jest milsza Bogu, oznajmił, że wyżej ceni religię Izraelitów. Wiara ta zawiera dużo prawdy, obejmuje cenne Boże nauki, Żydzi zaś są uczciwi. Tylko ich grzech sprawił, że zostali oddani pod władzę innowierców. Natomiast chrześcijanie spożywają nieczyste produkty oraz oddają cześć wykonanym przez siebie idolom[16].
Bulan, wysłuchawszy tych argumentów, ostatecznie utwierdził się w przekonaniu, że religia Mojżeszowa będzie najlepiej odpowiadała potrzebom jego ludu. Z tych względów zarządził wprowadzenie nowej wiary wśród wszystkich poddanych:
Od tego dnia ciągle pomagał mu Bóg wszechmogący, i ustalił moc jego; on też obrzezał się, i kazał obrzezać sługi swe, i posłał po uczonego Izraelitę, który wytłumaczył mu Księgę zakonu i wszystkie prawa, i po dziś dzień wyznajemy ten czcigodny i prawdziwy zakon najświętszego, którego imieniu niech będzie chwała. A od tego dnia, w którym przodkowie nasi udali się pod skrzydła majestatu bożego, poniżył on przed nami wszystkich naszych nieprzyjaciół, i upokorzył wszystkie okoliczne narody i ludy, i żaden nie śmiał powstać przeciw nam, i wszyscy płacą nam dań: królowie Edomitow i królowie Izmaelitow17.
Ostateczna zasługa ukończenia procesu konwersji Chazarów na religię Izraelitów przypadła jednak następcy Bulana, Obadiaszowi. (...)
Kolejne ważne dla poznania historii Chazarów źródło hebrajskie, jakim jest Anonim z Cambridge, podaje nieco inne detale kolejnych faz konwersji na judaizm. Czynnikiem inicjującym ten proces miała być najpierw imigracja grup Żydów na terytorium Chazarii, którzy szukali tutaj azylu przed prześladowaniami w zakaukaskich krainach rządzonych przez chrześcijan i muzułmanów. Chociaż uciekinierzy byli bardzo liczni, jednak stopniowo zaczęli odchodzić od religijnych zasad swoich przodków: (...) jeden z nich odznaczył się na polu walki męstwem, przynosząc Chazarom zwycięstwo w wojnie. Ci wybrali go wówczas na swojego przywódcę, powierzając mu władzę nad państwem. Nowy władca pod wpływem namowy żony i teścia zwrócił się ku religii żydowskiej. Na wieść o tym przybyły do Chazarii misje wysłane przez cesarza „macedońskiego” (tj. bizantyńskiego) oraz kalifa. Celem misjonarzy było odstręczenie nowego władcy Chazarów od judaizmu przy użyciu argumentu: „Dlaczego przyjmujesz wiarę Żydów, którzy są w niewoli u wszystkich narodów?”. Jednocześnie namawiali go do przyjęcia chrześcijaństwa lub islamu. Mimo tych argumentów przywódca uznał, że najlepszym rozstrzygnięciem sporu będzie dysputa między przedstawicielami trzech wielkich religii. Niestety, w Anonimie z Cambridge sprawozdanie z tej konfrontacji poglądów żydów, chrześcijan i muzułmanów jest znacznie bardziej lakoniczne (...). Autor tekstu stwierdza tylko, że nie przyniosła ona rozstrzygnięcia. O konwersji Chazarów na judaizm przesądziło jednak inne wydarzenie. Otóż w jednej z krain Chazarii odkryto wejście do pieczary, w której znaleziono „księgi prawa Mojżeszowego”. Odczytali je i wyjaśnili uczestniczący w dyspucie żydowscy mędrcy. To, co przekazali władcy Chazarów, pozostawało w zgodzie z używanymi przez nich wcześniej argumentami. W ten sposób wszyscy uznali, że prawdy zawarte w religii żydowskiej są lepsze od nauk pozostałych religii. Po tym, jak doszło do uznania judaizmu za oficjalną religię w Chazarii, nastąpił wielki napływ Żydów do tego kraju z rożnych stron świata: „z Bagdadu i Chorasanu i ziemi greckiej”. Po tym wszystkim jeszcze bardziej wzrosło w tym państwie znaczenie Żydów. Wspomniany wódz został wówczas oficjalnie ogłoszony władcą Chazarów, otrzymał również nowe imię Sabriel, co miało oznaczać „Bóg – moja nadzieja”21'.
Czytaj więcej: https://histmag.org/jak-chazarowie-przeszli-na-judaizm-13690
https://ciekawostkihistoryczne.pl/2015/09/29/panstwo-zydowskie-poza-izraelem-dlaczego-chazarowie-przeszli-na-judaizm/#:~:text=Chazarowie%20nie%20przyj%C4%99li%20chrze%C5%9Bcija%C5%84stwa%2C%20ani,%3A%20bizantyjskie%2C%20arabskie%20i%20%C5%BCydowskie.
Najważniejsze fakty w opracowaniu W. Zdziabaka:
'1. Następstwa chrztu Mieszka I – 966 r.
a. sojusz z Czechami i pokonanie Wieletów
b. uniknięcie najazdów niemieckich motywowanych nawracaniem
c. nadanie władzy książęcej charakteru sakralnego
d. utworzenie biskupstwa misyjnego z siedzibą w Poznaniu
e. wejście Polski do kultury kręgu łacińskiego
– rozpowszechnienie się alfabetu łacińskiego
– rozpowszechnienie się literatury łacińskiej
– rozpowszechnienie się zachodnich wzorców sztuki romańskiej i gotyckiej
– zakorzenienie chrześcijańskich wartości i obyczajowości
2. Zjazd w Gnieźnie – 1000 r.
a. pielgrzymka cesarza Ottona III do grobu św. Wojciecha w Gnieźnie
b. ustanowienie arcybiskupstwa w Gnieźnie
c. powierzenie władzy nad Kościołem w Polsce Bolesławowi Chrobremu
3. Katoliccy patroni Polski
a. św. Wojciech – zginął zamordowany podczas misji przez pogańskich Prusów (997 r.)
b. św. Stanisław ze Szczepanowa – poniósł śmierć na mocy wyroku króla Bolesława Śmiałego (1079 r.)
4. Kronikarze dziejów Polski
a. Anonim zwany Gallem
b. Wincenty Kadłubek – Kronika Polska
c. Jan Długosz – Roczniki, czyli kroniki sławnego Królestwa Polskiego
5. Laicyzacja społeczeństwa w czasach współczesnych – eliminacja wpływu religii na życie polityczne i publiczne'.
Do zjednoczenia? Jaka była prawdziwa rola kościoła w czasie rozbicia dzielnicowego? Świnka vs Pełka i Kietlicz!
Pytania główne:
Czy faktycznie kościół miał zbawienny wpływ na dzieje kształtowania się państwa i narodu polskiego?
Czy tezy przedstawione np. przez W. Grajewskiego (:) i W. Drewniaka wytrzymają krytykę?
Czy podczas rozbicia dzielnicowego kościół i duchowieństwo mieli zbawienny wpływ na losy Ojczyzny?
Kościół zabespieczył przetrwanie języka polskiego i dążył do jedności (odbudowy) państwa polskiego? Czym był zjazd i synod łęczycki, a czym rzeź mozgawska?
Jakie tezy stawia autor? Co dały nam: Zjazd w Łęczycy i Synod Łęczycki? https://youtu.be/qyqpHpGzRAM?t=261 (4:21>
Podstawowe fakty:
1. Na drodze do odnowiona królestwa
a. działalność arcybiskupa Jakuba Świnki na rzecz zjednoczenia Polski
b. pierwsze koronacje królewskie
– Przemysła II – 1295 r.
– Wacława II – 1300 r.
– Władysława Łokietka – 1320 r. – symboliczny koniec rozbicia dzielnicowego w Polsce
a. działalność arcybiskupa Jakuba Świnki na rzecz zjednoczenia Polski
b. pierwsze koronacje królewskie
– Przemysła II – 1295 r.
– Wacława II – 1300 r.
– Władysława Łokietka – 1320 r. – symboliczny koniec rozbicia dzielnicowego w Polsce
Przypomnienie
Bolesław Krzyousty miał 7 synów i 7 córek, z tego pięciu dożyło dorosłości; a trzech założyło własne dynastie. W 1138 roku, w oboiczu jego śmierci wszedł w życie jego polityczny testament, który zakładał:
1. Podział kraju przez synów Bolesława na dzielnice (dziedziczone przez ich potomków), wedle klucza:
- Władysław (później zwany Wygnańcem) dostał Śląsk,
- Bolesław Kędzirzawy – Mazowsze z Kujawami,
- Mieszko (zwany później Starym; gdyż miał syna o tymże imieniu) – Wielkopolska,
- Henryk (sandomierski) – dostał Ziemię Sandomierską, ale zginął bezdzietnie jako błędny rycerz-krzyżowiec
- Kazimierz (Sprawiedliwy?) jako pogrobowiec, najmłodszy syn Krzywoustego nie otrzymał dzielnicy, ponieważ przed spisaniem testamentu jeszcze nie było go na świecie.
2. Właściciele dzielnic nie mogli ze sobą walczyć i musieli uznawać władzę najstarszego księcia z rodu, zwanego seniorem. Każdorazowy senior miał również rządzić Ziemią Krakowską i łężycko-sieradzką, jako dzielnicą senioralną. Senior miał stać na czele Polski, sprawując funkcje reprezentacyjne, decydować o wojnie i pokoju, mianować biskupów oraz trzymać zwierzchnictwo nad Pomorzem Gdańskim.
Pomimo wprowadzonych zasady pokoju wewnątrz kraju nie panował zbyt długo i synowie Krzywoustego toczyli między sobą wojny.
Przez blisko 200 lat toczyły się spory i wony o:
1) zwierzchnictwo, między juniorami a seniorem (bracia przeciw Władysławowi Wygnańcowi)
2) władzę nad dzielnicą senioralną: Mieszko Stary vs Kazimierz Sprawiedliwy i jego syn Leszek
- Kazimierza poparł w opanowaniu Krakowa biskup Gedko; a później również inni biskupi - w obaleniu testamentu w czasie zjazdu w Łęczycy w roku 1180
- małoletniego Leszka Białego poparł biskup Pełka
3) władanie w poszczególnych księstwach
walka pomiędzy "juniorami" - młodymi wilkami w dynastii Piastów a "seniorami"
- juniorów na zcele z Leszkiem Białym popierali biskupi: Pełka, a później
4) terytorium (awanturnicy w postaci np. Władysław Odonica)
*** równocześnie toczyła się walka o wpływy/przywileje duchowieństwa i arystokracjiy
5) zjednoczenie Polski
- rywalizują:m.in. Przemysł II; Wacłąw II czeski, Władysław Łokietek
Z czasem pojawiły się zagrożenia zewnętrzne dla Polski w postaci:
1. Krzyżaków, którzy uniezależnili się od Polski i stanęli przeciwko niej (podbili Pomorze),
2. Brandenburgii, która przejęła część polskiego terytorium np. Ziemie Lubuską,
3. Mongołów, którzy nie graniczyli bezpośrednio z Polską, nie chcieli zdobywać ziem, lecz napadali by łupić nasz kraj." https://rozbria.pl/podzial-dzielnicowy-polski/
I. Jaka była rola kościoła w zjednoczeniu kraju (i w upadku zapisów Bolesława Krzywoustego: senioratu i pryncypatu)?
Jan Matejko: W Łęczycy pierwszy sejm. Spisanie praw. R.P. 1180.
I. 1195: Mozgawa: rzeź polsko-polska z błogosławieństwem kościoła
„wraz z trupami poległych w bitwie nad Mozgawą pogrzebano zasadę zwierzchnictwa monarszego krakowskiej stolicy (ustalony piętnaście lat wcześniej, gdy obalono zasadę senioratu)”, pisał S. Smolka; wtedy też ostatecznie zdecydowało się iż państwo polskie pozostanie rozbite.
Wielu historyków uważa, że dopiero wraz z buntem przeciwko władzy Mieszka Starego w 1177 r. narodziła się Polska dzielnicowa, a bitwa mozgawska (1195) faktycznie rozpoczęła epokę rozbicia dzielnicowego, będąc punktem zwrotnym w dziejach średniowiecznego państwa polskiego. Jaka była rola kościoła w tych wydarzeniach?
W 1195 r., nad rzeczką Mozgawą doszło do jednej z największych i najkrwawszych bitew w ówczesnej Polsce: wojska krakowsko-ruskie, broniące praw sukcesyjnych synów Kazimierza Sprawiedliwego do tronu krakowskiego, zmierzyły się z siłami wielkopolsko-śląskimi Mieszka III. W wojnie istotną rolę odegrał ordynariusz diecezji krakowskiej Pełka (1186–1207), co niejako ukryć chciał w swej relacji mistrza (później biskup) Wincenty Kadłubek, autor "Chronica Polonorum".
W 2017 roku, na łamach Kwartalnika Historycznego prof. dr hab. Jacek Maciejewski z Bydgoszczy sformułowa tezę, że prowodyrem bratobójczej wojny z 1195 roku i wodzem sojuszniczej armii w wyprawie mozgawskiej był wówczas biskup krakowski Pełka (na polu bitwy połączonymi siłami krakowsko-ruskimi dowodził książę Roman, zaś wojewoda Mikołaj, nie brał udziału, z nieznanych przyczyn).
W wojnie i bitwie wzięli udział:
I. Po stronie seniorów
1. Mieszko III Stary - syn BK
2. Bolesław, syn Mieszka III
3. Mieszko Plątonogi, książę raciborski
4. Jarosław, syn Bolesława Wysokiego, książę Opolski (bratanek Mieszka Plątonogiego; za trzy lata biskup wrocławski )
II. Po stronie Juniorów:
1. Daniel, książę halicki, wnuk Krzywoustego
2. Biskup Pełka (szara eminencja dowodząca wyprawą; czekał na wieści z pola bitwy w pewnym oddaleniu)
3. Leszek Biały, kilkuletni syn Kazimiera Sprawiedliwego (nie brał udziału w walce:)
4. Konrad (póżniej zwany Mazowieckim), kilkuletni syn Kazimiera Sprawiedliwego (nie brał udziału w walce:)
To biskup Krakowski Pełka zwołał wiec Krakowski, na którym postanowiono de facto o prowadzeniu bratobójczej wojny "w obronie" praw małoletnich synów Kazimierza Sprawiedliwego (a de facto partykuralnych interesów możnych i kościoła, chcących zaarnąć maksimum władzy i środkó dla siebie); a wcześniej zaś o pokonaniu stronników Mieszka III w Kakowie (1191)
"Bitwa nad Mozgawą (13 września 1195) – Po nagłej śmierci księcia Kazimierza Sprawiedliwego w 1194 władzę w Krakowie przechwyciło możnowładztwo małopolskie, które wspierało wdowę – ks. Helenę oraz małoletnich synów zmarłego – Leszka i Konrada. Roszczenia do tronu wysunął książę wielkopolski Mieszko Stary, którego poparli książęta śląscy: Mieszko Plątonogi i Jarosław. Nad rzeką Mozgawą koło Jędrzejowa doszło do starcia wojsk wielkopolskich Mieszka Starego z Małopolanami sprzymierzonymi z oddziałami ruskimi Romana ks. halickiego.
W pierwszej fazie bitwy wojska rusko-małopolskie zdobyły przewagę. Mieszko został ranny, a jego syn Bolesław zginął. Przybycie pod wieczór oddziałów książąt śląskich radykalnie odmieniło przebieg starcia, które ostatecznie zakończyło się bez zdecydowanego rozstrzygnięcia. Wprawdzie wojewoda sandomierski Goworek został wzięty do niewoli, a Roman, ranny, musiał uchodzić z pola bitwy, jednakże władza w Krakowie pozostała w rękach Heleny i miejscowego możnowładztwa". https://twojahistoria.pl/encyklopedia/leksykon-bitew/bitwa-nad-mozgawa-13-wrzesnia-1195/
Rozbicie dzielnicowe - jest akcja! Wszystko zmienia się jak w kalejdoskopiehttps://youtu.be/P-Yr06xWvlw
Zapis video przed bitwą i jej przebieg: https://youtu.be/i6pfOH-3UYU?t=12
https://youtu.be/NUeEiEe07Oo - Wideo i podkład muzyczny
https://www.youtube.com/watch?v=NOj8hRUVns4&ab_channel=hAstalaHista
Zadanie
Uszereguj chronologicznie następujące wydarzenia: Zjazd w Łęczycy; Synod Łęczycki; koronacja pierwszego (po rozbiciu dzielnicowym) Piasta na króla Polski; Bitwa pod Mozgawą;
Połącz właściwe definicje, daty i nazwy: 1180; 1195; 1285; 1295
... biskupów pol. w Łęczycy, zwołany przez arcybpa Jakuba Świnkę, na którym uchwalono statuty mające m.in. zapobiegać wzrostowi wpływów niem. w Kościele w Polsce, zwłaszcza na Śląsku.
... dostojników świeckich i duchownych. Jego uchwałami biskupi potierdzili rezygnację z zasady senioratu (na rzecz dziedziczności tronu w linii Kazimierza II; syna Bolesława Krzywoustego); co zatwierdził papież Aleksander III oraz cesarz Fryderyk I Barbarossa. Przyczynił się do wzrostu znaczenia politycznego Kościoła w państwie. Książę w zamian zwalniał dobra duchowne z dwóch obowiązujących dotychczas praw (1. obowiązku dostarczania podróżującym urzędnikom księcia żywności i podwody, 2. obowiązku tzw. "ius spolii, na mocy którego ruchomy majątek zmarłego biskupa czy opata przechodził na własność księcia). Po raz pierwszy polski władca za cenę poparcia zrzekł się części swoich uprawnień na rzecz pewnej grupy społecznej, w tym przypadku duchowieństwa.
wydarzenie, które uznaje się za li koniec pryncypatu
W DOBIE ROZBICIA DZIELNICOWEGO PIASTOWSCY KSIĄŻĘTA TOCZYLI ZE SOBĄ KRWAWE WALKI, A JEDNOŚĆ PAŃSTWA STOPNIOWO ZANIKAŁA. ULEGAJĄCE CORAZ GŁĘBSZYM PODZIAŁOM. ZIEMIE POLSKIE SPAJAŁ WÓWCZAS KOŚCIÓŁ. Czy faktycznie? Jaka była rola arcybiskupó i biskupów, w tym np. ARCYBISKUPA HENRYKA KIETLICZA?
Jak oceniano żcycie polskich biskupów w tych czasach?
Krytycznie. W połowie XII w. na Rusi (w otoczeniu utrzymującego bliskie stosunki z Polską księcia Izjasława II), oceniano duchowieństwo łacińskie i wiedziano, że „biskupi ich [katolików] nałożnice trzymają i na wojnę chodzą”. Chierarchowie wówczas to raczej nie "arcypasterze", ale politycy.
Ich zaangażowanie było różne i niejednoznacznie...
w czasie rozbicia dzielnicowego kościół stał się niemal jednakże jedną stron konfliktu; tak w Krakowie jak i w innych miastach diecezjalnych; to biskupi mieli więcej do powiedzenia niźli lokalna arystokracja (najczęściej zaś to biskupi przewodzili lokalnej koalicji)
a) przykład 1.: "mediacje"
W 1202 roku gdy między książętami doszło do wojny o granice (w osobach: Henryka Brodatego i Mieszka z Raciborza; najważniejsza okazała się mediacja Kościoła. Połączone mediacje biskupa wrocławskiego Cypriana oraz arcybiskupa krakowskiego Henryka Kietlicza zmusiły obie strony do pojednania.
W ten sposób po raz pierwszy, jak wynika to z relacji kronikarskich, dostojnicy kościelni grozili obu adwersarzom nie tylko kościelnymi karami, ale też zbrojną interwencją (na ziemiach polskich był to ewenement).
b) przykład 2.: budowa "porządku Bożego na ziemii", tj. chęć zdominowania władców świeckich
Henryk Kietlicz, przez okres 20 lat, kiedy to sprawował funkcję arcybiskupa gnieźnieńskiego (1199–1219) realizował politykę budowy nowego porządku, w ramach którego pełniłby rolę "zwierzchnika ksiażąt" polskich
Kim był ów "bohater", skąd jego ambicje polityczne?
Jego działalność przypada na czas pontyfikatu Innocentego III, który zamierzał podporządkować władzę świecką Kościołowi, a wewnątrz Kościoła – rozpowszechnić reformy gregoriańskie, w tym zasady celibatu wśród duchownych, uniezależnienie wyboru biskupów od książąt i odrębność sądownictwa kościelnego). Arcybiskup zabiegał o ich wprowadzenie na zmiemaiach polskich. Pragnął ponadto uwolnić majątki kościelne od władzy książęcej poprzez zniesienie powinności ekonomicznych i zależności sądowej.
"Realizacja ambitnego planu [reform religijnych i administracyjnych] splotła się z polityczną aktywnością metropolity, żywo angażującego się w walki pomiędzy Piastami. W roku 1206 arcybiskup nałożył klątwę na księcia wielkopolskiego Władysława Laskonogiego, zdecydowanie broniącego uprawnień władzy świeckiej. Książę skutecznie przeciwstawił się Kietliczowi, a nawet doprowadził do jego wygnania. Gnieźnieński metropolita udał się do Rzymu, gdzie uzyskał poparcie papieża Innocentego III. Ojciec Święty nakazał polskim książętom i biskupom wesprzeć arcypasterza. W rezultacie doszło do pierwszego na ziemiach polskich wyboru biskupa, zgodnie z reformą gregoriańską (w 1207 r. duchowni kapituły krakowskiej godnością tą obdarzyli Wincentego Kadłubka, sławnego kronikarza). W roku 1210 w Borzykowej książęta Leszek Biały, Konrad Mazowiecki i Władysław Odonic nadali Kietliczowi przywilej immunitetowy, zapewniający polskiemu Kościołowi niezależność ekonomiczną i sądową. Ważny ten akt potwierdzono w Wolborzu w 1215 r."
Arcybiskup był u szczytu potęgi. W 1214 r. został przez Innocentego III mianowany stałym legatem Stolicy Apostolskiej w Polsce. W roku 1215 wziął udział w soborze laterańskim, który ukształtował na blisko 300 lat oblicze Kościoła katolickiego. Przystąpił do organizacji wyprawy misyjnej do Prus. Ingerował w konflikty pomiędzy Piastami, skutecznie wspomagając młodszych książąt.
Załamanie świetnej kariery przyszło nagle. Śmierć Innocentego III w 1216 r. ośmieliła przeciwników Kietlicza" Tak pisała Ewa Olkuśnik, zaznaczając, iż smutny koniec w niczym nie zmienia faktu, że był on jednym z hierarchów najbardziej zasłużonych dla polskiego Kościoła. Wyciągnięto przeciw niemu znaczące oskarżenia. Jaki był jego koniec?
Buta, triumf i upadek apbskupa Kietlicza:
"Wkrótce stało się jasne, że nadmiernie ambitny purpurat dąży wręcz do objęcia funkcji zwierzchnika książąt polskich! Choć wydawało się to nie do pomyślenia, to jednak tak było! Arcybiskup Henryk Kietlicz miał świetne stosunki w Watykanie, gdyż papież Innocenty III był jego osobistym przyjacielem i w myśl wprowadzanej przez siebie gregoriańskiej reformy Kościoła we wszystkim go popierał. Poparcie przejawiało się nie tylko w słowach. Jak się zdaje, ogarnięty swą idee fixe papież zamierzał właśnie z Polski stworzyć idealne państwo, w którym władzę zwierzchnią miał sprawować Kościół!
W tym celu arcybiskup Kietlicz stworzył szeroką koalicję młodszych książąt piastowskich: Odonica, Leszka Białego, Konrada Mazowieckiego i Kazimierza Opolskiego, która miała być jego zbrojnym ramieniem. Chojnie subsydiowani (...) stanowili groźną siłę, która mogła wywołać wojnę domową.
W latach 1206-1210 zdawało się, że potężny arcybiskup naprawdę dzierży w Polsce władzę, a podporządkowali się mu nawet trzej seniorzy, czyli Władysław Laskonogi, Mieszko Raciborski i Henryk Brodaty.
Spowodowane to było głównie tym, że Henryk Brodaty, który uprzednio dał arcybiskupowi schronienie na swoich ziemiach, teraz wykorzystywał jego wdzięczność. Zorientowawszy się szybko, że ambitny purpurat jest ograniczonym umysłowo fanatykiem, umiał z przyjaźni czerpać dla siebie wielkie profity polityczne. W 1210 roku ukazała się papieska bulla, przypominająca na żądanie księcia sląskiego (tj. Henryka Brodatego), że władzę w Polsce winien sprawować najstarszy z Piastów - to znaczy właśnie on! Do niczego więcej arcybiskup nie mógł być już księciu przydatny i należało z nim zerwać, otwarcie przechodząc do obozu seniorów.
W tej sytuacji wybuch wojny domowej wydawał się pewny. Młodsi książęta, podjudzani przez arcybiskupa, wręcz ją prowokowali, choć trzeba przyznać, że powstrzymywali ich od tego lokalni możnowładcy. Również wielu hierarchów kościelnych jawnie przeciwstawiało się politycznemu awanturnictwu arcybiskupa. W kraju pogłębiał się chaos, spowodowany głównie obsadzaniem stanowisk świeckich ludźmi duchownymi, zupełnie się do tego nienadającymi. Nikt nie nadzorował handlu i gospodarki, która podupadła, za to sąsiedzi zaczęli najeżdżać ziemie polskie (Brandenburgia, Prusowie). Wszyscy też wciąż pamiętali hekatombę ofiar, jaką przyniosła bratobójcza bitwa nad Mozgawą, stoczona przecież nie tak dawno.
Choć arcybiskup parł do wojny, to jednak od 1210 roku jego supremacja zaczęła słabnąć. W 1217 roku doszło do ogólnego załamania się jego stronnictwa, kiedy to Leszek Biały wystąpił z niego i przystał do seniorów. Teraz stronnictwo to tworzyli: Władysław Laskonogi, Henryk Brodaty i on właśnie. Ściśle współdziałając, udało się im usunąć w tymże roku z Wielkopolski ulubieńca arcybiskupa - Władysława Odonica. Inni młodzi książęta nie wszczęli wojny, mimo że arcybiskup Kietlicz ostro ich do tego nawoływał. Zresztą jego autorytet i władza wkróce legły w gruzach, gdy po śmierci papieża Innocentego III Kościół wyrzekł się obłąkańczej idee fixe, a przeciw arcybiskupowi wystąpiła niemal cala hierarchia kościelna w Polsce (...)". Andrzej Michałek, Słowianie Zachodni,
Jaki był koniec arcybiskupa? Jak podaje wielki mediewista Benedykt Zientara:
„Biskup płocki Gedko oskarżył go przed Rzymem o pychę i luksus, nie licujący z chrześcijańską pokorą. Kietlicz – donosił Gedko – nie tylko podróżuje z orszakiem 110 koni, każe sobie podczas wizytacji wznosić specjalny tron i całować stopy, ale nawet Ciało i Krew Pańską spożywa, siedząc na tym tronie”. W odpowiedzi na skargę Gedki nadeszła z Rzymu do Kietlicza ostra reprymenda. Od metropolity zaczęli odsuwać się dotychczasowi sojusznicy. Pozbawiony wpływów arcybiskup zmarł w roku 1219.
W rezultacie działalności arcybiskupa zreformowano kosciół? I tak i nie...
1) Z jednej strony kościół dużyo zyskał, np. w 1210 roku, w wyniku zjazdu i synodu w Borzykowej książęta zatwierdzili zbiór przywilejów, określanych dawniej "wielkim przywilejem dla Kościoła", co oznaczało zatwierdzenie zasad, tj. :
- wolny wybór biskupów przez kapituły,
- własne sądownictwo dla duchowieństwa (privilegium fori),
- wprowadzenie celibatu wśród polskich duchownych diecezjalnych,
- zniesienie prawa książąt do przejmowania majątku ruchomego zmarłego biskupa (ius spolii).
2) z drugiej... "Kościół był od tego czasu rozrywany wzajemnymi kłótniami i wewnętrznie rozbity. Doszło do gorszących zajść, które dziejąc się na oczach społeczeństwa, bardzo mocno podrywały jego autorytet (...) [walk frakcji i ich politycznych popleczników, które] doprowadziły do znacznego upadku gospodarczego kościelnych majątków. Zresztą to właśnie oni przyczynili się do rozpowszechnienia się w Polsce gangsterskich sposobów rozwiązywania konfliktów. Bardzo często bowiem osoba popełniająca najcięższe zbrodnie była wyklinana przez jednych biskupów, a uzyskiwała kościelne przebaczenie u innych. Upowszechnił się też wówczas zwyczaj kupowania sobie kościelnego przebaczenia za zabójstwo, gwałt lub krzywoprzysięstwo". Andrzej Michałek, Słowianie Zachodni,
Mniej surowwej, a bardziej apologetycznej oceny Arcybiskup Kietlicz doczekał się od prof. Andrzeja Nowaka.
Prof. Nowak mówi o Kietliczu jako o "interreksie", wprowadzając jego postać do "pocztu królów i władców Polski".
Warto wysłuchać audycji (od 3:20 do 20 minnuty): https://youtu.be/ei8zVZrJL2g?t=200.
https://www.historiaposzukaj.pl/wiedza,osoby,75,osoba_arcybiskup_henryk_kietlicz.html?u=os_czasu.html
Rozbicie dzielnicowe - klątwy, trucizny i łapówki:
https://www.salon24.pl/u/ryuuk/357516,rozbicie-dzielnicowe-klatwy-trucizny-i-lapowki
Historia papiestwa i reform kościoła (przedstawiona syntetycznie i dosyć obiektywnie)
Niezwykły mistrz Wincenty:
https://youtu.be/ei8zVZrJL2g?t=1482
c) przykład 3.: "służba ludowi i państwu"
Audycja z udziałem prof. Andrzeja Nowaka na temat roli arcybiskupa Jakuba Świnki i czeskiej dynastii Przemyślidów w odbudowie Polski; cz. I: (warto zobaczyć do 16:35)
cz. II: Koronacja: https://youtu.be/k3SeHB3vCf4?t=2040
Wysłuchaj audycji i spróbuj odpowiedzieć na pytania:
1. Ile lat nie było arcybiskupa w Polsce? Dlaczego?
2. Dlaczego dochodziło do tarć narodowych na ziemiach polskich w XIII wieku?
3. Co nakazał episkopat pod wodzą Jakuba Świnki by zachować język polski i pamięci o chwalebnej historii Polski
4. Dlaczego Jakub Świnka poparł koronację władców Czech na Królów Polski?
5. Z kim Wacław II wziął ślub by zatrzymać polską koronę (zaz kim jego syn?)
O arcybiskupie:
https://histmag.org/Jakub-Swinka-ojciec-chrzestny-zjednoczonego-Krolestwa-14265/
O synodzie Łęczyckim
XIII w. - apogeum rozbicia dzielnicowego – wówczas najbardziej świadomi książęta piastowscy i biskupi polskich diecezji dążyli z całą mocą do przywrócenia jedności i korony królewskiej (za patrona tego zjednoczenia uznawano świętego Stanisława, kanonizowanego w 1253 r.).
Decyzją Synodu:
"(…) by wszyscy księża w czasie mszy świętej, po odśpiewaniu Credo zgromadzonym wiernym wykładali po polsku: Wierzę w Boga, Ojcze nasz i Zdrowaś Maria – oraz święta w następnym tygodniu zapowiadali[1].
Nakaz posługiwania się językiem polskim został postawiony jeszcze mocniej w uchwale o szkołach:
Nakazujemy dla zachowania i rozwoju języka polskiego przy każdym kościele katedralnym i zakonnym, jako też i innych miejscach, aby tacy tylko stanowieni byli kierownikami szkół, którzy dobrze mówią po polsku i mogliby chłopcom objaśniać autorów po polsku[2].
Podobnie w odniesieniu do przyznawania urzędów kościelnych:
Także gdy jest napisane ‘Pilnie poznawaj trzodę swoją’, stanowimy i usilnie nakazujemy zachować, aby nikt nie dostał beneficjum połączonego z pasterstwem dusz, który by nie był urodzony w kraju i biegły w mowie tejże ziemi[3].
Synod został zwołany przez arcybiskupa gnieźnieńskiego Jakuba Świnkę, niewątpliwie jednego z najwybitniejszych biskupów jakich miał Kościół w Polsce na przestrzeni swego tysiąclecia. Arcybiskup aż do swej śmierci w 1314 działał cały czas konsekwentnie na rzecz zjednoczenia Królestwa Polskiego (nie bez wielkoduszności, którą wykazał się np. popierając księcia Henryka Probusa, z którym był w konflikcie).
W pisanym w następstwie synodu łęczyckiego liście „do trzech kardynałów Kościoła rzymskiego” z roku 1285 arcybiskup Świnka przestrzegał przed szkodami, jakie wynikają dla Kościoła z dominacji niemieckiej w niektórych sferach kościelnych w Polsce, a równocześnie diagnozował:
Lecz i wiele innego zła rozmnożyło się w kraju przez napływ owego ludu, bo ludność polska doznaje od nich ucisku, lekceważenia, wstrząsana jest walkami i ograbiana z chwalebnych praw i obyczajów ojczystych…[4]
Zarówno dekrety synodu łęczyckiego, jak i działalność arcybiskupa Świnki, dobrze ilustrują fenomen solidarności polskich biskupów z oddanym ich pieczy ludem Bożym – którego elity w staraniu o jedność polityczną i o zachowanie swej tożsamości zaczynały się odnajdywać jako odrębny naród.
Był to bodaj pierwszy w naszych dziejach moment, kiedy „elementarz” polskości znajdował swe główne oparcie nie tyle w instytucjach świeckich, ile w Kościele (...)" http://christianitas.org/news/polskosc-w-kosciele-program-synodu-leczyckiego-1285/
Polska w czasach Przemysła II i Jakuba Świnki (aut. Zuber & MariuszR, opublikowano na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 3.0).
". 2. Zjednoczenie Polski po rozbiciu dzielnicowym
1. Przyczyny dążeń do zjednoczenia Polski
a. niewielkie księstwa nie mogły sprostać zagrożeniom zewnętrznym
b. ksiażęta dzielnicowi nie mogli zapewnić spokoju wewnętrznego
c. ideę zjednoczenia wspierał Kościół - m.in. arcybiskup Jakub Świnka
2. Pierwsze próby przywrócenia jedności:
a. w pierwszej połowie XIII w. część dzielnic połączył Henryk II Pobożny
a. w 1241 r. poległ w bitwie z Mongołami pod Legnicą
b. w drugiej połowie XIII w. działał władca Wielkopolski – Przemysł II
– przejął władzę na Pomorzu Gdańskim
– w 1295 r. arcybiskup Jakub Świnka koronował go w Gnieźnie
– w 1296 r. Przemysł II został zamordowany w Rogoźnie
3. Walka o władzę w Polsce po śmierci Przemysła II
a. książę brzesko-kujawski Władysław Łokietek
– opanował m.in. Wielkopolskę i Pomrze Gdańskie
– został zmuszony do ucieczki przez Wacława II
b. król czeski Wacław II
– opanował Małopolskę
– odebrał Łokietkowi Wielkopolskę i Pomorze Gdańskie
– w 1300 r. koronował się w Gnieźnie na króla Polski
– w jego imieniu władzę sprawowali starostowie
– Wacław II zmarł w 1305 r., a jego następca (Wacław III) w 1306 r.
4. Koronacja Władysława I Łokietka
a. po powrocie do Polski Władysław Łokietek zajął:
– Małopolskę
– ziemię sieradzko-łęczycką
– Kujawy
– Pomorze Gdańskie
b. utrata Pomorza Gdańskiego przez Władysława Łokietka
– Pomorze Gdańskie zostało zaatakowane przez Brandenburczyków
– Władysław Łokietek musiał poprosić o pomoc Krzyżaków
– Krzyżacy w 1309 r. zajęli Pomorze Gdańskie
c. w 1314 r. Władysław Łokietek opanował Wielkopolskę
d. Władysław I Łokietek koronował się w 1320 r. w Krakowie"
"Od Piastowica do Przemyślidy
Swoje polityczne marzenie, jakim było zjednoczenie państwa piastowskiego, Jakub Świnka związał przede wszystkim z Wielkopolską. W tym celu pierwszym krokiem było tchnięcie nowego życia w kult pierwszego patrona Polski, świętego Wojciecha. Był on nieco zapominany ze względu na popularność krakowskiego patrona państwa Piastów, świętego Stanisława. Jakub Świnka odważnie jednak przystąpił do organizacji nowych obchodów związanych ze świętym Wojciechem. W tym celu polecił, ażeby we wszystkich kościołach katedralnych i klasztornych w dzień śmierci męczennika i w dzień uroczystości Translatio sancti Adalberti odczytywane były żywoty świętego Wojciecha.
Aby osiągnąć wyznaczone cele, Świnka zabiegał jednak przede wszystkim o jedność piastowskich książąt. Z tego też powodu starał się łagodzić nabrzmiałe konflikty pomiędzy nimi. Jakuba Świnkę w XIX-wiecznej historiografii uważano za twórcę tzw. pierwszej koalicji książąt piastowskich, w skład której mieli wchodzić Leszek Czarny, Henryk IV Probus, Przemysł II i Henryk III Głogowczyk. Książęta ci mieli zawrzeć w 1287 roku pod kierownictwem arcybiskupa układ o przeżycie, na mocy którego Małopolska miała przechodzić po kolei w ręce książąt. Wiadomo jednak, że taka inicjatywa nie miała racji bytu ze względu na wrogie stosunki między Przemysłem II a Henrykiem Probusem, który miał własną wizję zjednoczenia Polski i – być może – koronacji w oparciu o wstawiennictwo cesarskie.
Nie ulega dyskusji, że Jakub Świnka w latach 90. XIII wieku starał się głównie o koronację Przemysła II. Świadczy o tym m.in. tzw. zjazd kaliski ze stycznia 1293 roku, na którym książę wielkopolski spotkał się z księciem brzeskim i sieradzkim Władysławem Łokietkiem i jego bratem księciem łęczyckim Kazimierzem. Postanowiono wtedy, że książęta będą się wzajemnie wspierać w celu odzyskania należącej do króla czeskiego Wacława II Małopolski z Krakowem na czele, które to ziemie Przemyślida zdobył kilka lat wcześniej po śmierci księcia Henryka Probusa. Pozycję Przemysła w samej Polsce wzmocnił konflikt z Brandenburczykami i sojusz z księciem gdańskim Mściwojem II.
Według historyków Wielkopolska Przemysła i Jakuba stała się w XIII wieku, obok Śląska, przodującą dzielnicą i dźwigała na swoich barkach ciężar konfliktu z Marchią Brandenburską, który pozwolił sięgnąć po koronę. Gdy Wielkopolanie obronili przed Brandenburczykami Pomorze Gdańskie, Mściwoj II, ostatni bezpotomny książę tego terytorium, zdecydował się wyznaczyć Przemysła II na dziedzica po swojej śmierci. Uciekając z Krakowa przed czeskimi siłami, Przemysł II – być może za namową Jakuba Świnki – zabrał także insygnia koronacyjne. Gdy miał w garści oraz władanie nad Wielkopolską i Pomorzem, a do tego autorytet i siłę Jakuba Świnki za sobą, jego koronacja stała się realna.
26 czerwca 1295 roku arcybiskup Jakub Świnka w otoczeniu biskupów poznańskiego, włocławskiego i płockiego włożył na skronie Przemysła koronę Bolesławów. Koronacja odbyła się bez zgody papieskiej, ale w źródłach właściwie nie podważa się jej ważności. Przemysł II stał się zatem odnowicielem Królestwa Polskiego i wbrew obiegowej opinii, że to dopiero Władysław Łokietek przywrócił nam zjednoczone Królestwo, stał się pierwszym polskim królem od ponad 200 lat. Nie cieszył się jednak długo koroną. 8 lutego 1296 roku został skrytobójczo zamordowany w Rogoźnie. Tradycja udział w tej zbrodni przypisuje dwóm polskim rodom Zarembów i Nałęczów. W historiografii nie wyklucza się też intrygi ze strony zazdrosnych książąt dzielnicowych, Brandenburczyków czyhających na Pomorze, czy też samego Wacława II, który koronował się po śmierci Przemysła. Bez względu na to, marzenie Jakuba Świnki niejako legło w gruzach, a śmierć Przemysła II niewątpliwie podłamała arcybiskupa. Ten jednak nie poddał się…" Czytaj więcej: https://histmag.org/Jakub-Swinka-ojciec-chrzestny-zjednoczonego-Krolestwa-14265/
https://epodreczniki.pl/a/zjednoczone-krolestwo/Dg3TqVUig
Próby zjednoczenia ziem polskich |
"Panujący w latach 1279-96 książę wielkopolski Przemysł II (syn Przemysła I) w 1282 r. zawarł układ w Kępnie z księciem gdańskim Mściwojem II (1282), który wyznaczył go swoim następcą. W 1290 r. Przemysłowi II udało się natomiast zająć Kraków jako spadek po księciu wrocławskim Henryku IV Probusie. W Sandomierzu utrzymał się jednak książę brzesko-kujawski Władysław Łokietek, brat Leszka Czarnego. W tym samym czasie pretensje do korony polskiej zgłaszał król Czech Wacław II. Wobec jego zdecydowanej przewagi, Przemysł II musiał opuścić Kraków i zrzec się do niego praw na rzecz rywala. Wykorzystując tę sytuację Małopolskę opanował wówczas Władysław Łokietek, co stało się w 1291 r. przyczyną wybuchu wojny pomiędzy nim a Wacławem. Pokonany Łokietek zrzekł się wszelkich praw do ziemi krakowskiej i sandomierskiej oraz złożył królowi czeskiemu hołd z księstw sieradzkiego i brzesko-kujawskiego. Po śmierci księcia gdańskiego Mściwoja II w 1295 r. książę Przemysł II przyłączył do Wielkopolski Pomorze Gdańskie. W tym samym roku arcybiskup Jakub Świnka koronował go w Gnieźnie na króla Polski. W 1296 r. Przemysł II został jednak zamordowany w Rogoźnie z inspiracji margrabiów brandenburskich. Po śmierci Przemysła II, należącą do niego Wielkopolskę objął Władysław Łokietek, który sprawował w niej rządy w latach 1296-1300. Rywalizowali z nim o tę prowincję książę głogowski Henryk III oraz król czeski Wacław II. Ostatniemu z nich udało się ostatecznie opanować ją zbrojnie i zmusić Łokietka do opuszczenia kraju. W 1300 r. arcybiskup Jakub Świnka koronował Wacława II na króla Polski. Władysław Łokietek nie dał jednak za wygraną i w 1304 r. powrócił z wygnania i z pomocą Węgier opanował ziemię sandomierską (1305). W dalszej walce o zjednoczenie ziem polskich pomógł mu przypadek. W 1305 r. umarł nagle Wacław II, a jego syn Wacław III, który został po nim królem Czech i Polski został zamordowany (1306). Łokietek wykorzystując tę sytuacją zdobył Kraków i zajął Pomorze Gdańskie (1306). Nie udało mu się jednak opanować Wielkopolski, gdzie w latach 1306-14 panował książę głogowski Henryk III i jego synowie. W 1308 r. Władysław Łokietek utracił też Pomorze Gdańskie, które po przejściu na krótko w ręce margrabiów brandenburskich opanowali Krzyżacy. Także w Małopolsce jego położenie stawało się trudne. W latach 1307-11 książę toczył spór z biskupem krakowskim Janem Muskatą, zaś w latach 1311-12 zbuntowali się przeciw niemu mieszczanie krakowscy pod wodzą wójta Alberta. Po opanowaniu sytuacji w Małopolsce w 1314 r. Łokietek odzyskał Wielkopolskę. W 1320 r. W katedrze krakowskiej arcybiskup gnieźnieński Janisław koronował Władysława Łokietka na króla Polski. Wydarzenie to zamyka okres rozbicia dzielnicowego w dziejach Polski." http://www.wiw.pl/historia/historiapolski/p6.asp |
Zasługi Kościła w XIX i XX wieku:
praca charytatywna; organiczna; https://youtu.be/qyqpHpGzRAM?t=566
Kontrowersje: Polska pogańska czy chrześcijańska?
Święto Bożego Ciała jest jednym z niewielu świąt w roku kalendarzowym, którym nie ma "przedchrześcijańskich, tj. pogańskich podtekstów. Nawet ono jednak z czasem wchłonęło pogański obrzęd święcenia wianków i ziół, co ma miejsce w ostatni dzień oktawy Bożego Ciała. Oto święto to w optyce chreścijańskkiej i pogańskicj: https://pl.aleteia.org/2018/06/07/dlaczego-niektorzy-swieca-dzis-wianki-z-ziol-i-kwiatow/ ; https://histmag.org/Boze-Cialo-od-herezji-do-jednego-z-glownych-swiat-Kosciola-5670 ; https://anetpfajfer.wordpress.com/2012/06/07/pganskie-korzenie-bozego-ciala/
Święcenie wianków i ziół w Polsce (i na Śląsku Cieszyńskim) miało także miejsce w czasie świąt: Wigilii św. Jana (Noc Świętojańska - noc z 23 na 24 czerwca) i Matki Bożej Zielnej (Wniebowstąpienie MB, 17 sierpnia).
Czy współcześnie dostrzegamy ślady chrześcijaństwa/pogaństwaw naszym otoczeniu?
Uważasz że dziś w świecie postępu techniki i racjonalizmu zarówno chrześcijaństwo, jak i pgaństwo będące dziedzictwem tradycji słowiańskich to przeżytek?
- Tymczasem wiele osób idzie śladem chce być jak Magda Gessler, Jurek Owsiak, czy Kayah, bądź światowe gwiazdy: Angelina Jolie, Naomi Campbell, Demi Moore, Leonardo DiCaprio, Paris Jackson czy David i Victoria Beckhamowie i Nosi Czerwoną bransoletkę/sznurek. Wierzą, że ochroniich ich przed negatywną energią nieprzychylnych nam ludzi, czy wręcz przed przed wpływem złego oka - potężnej siły generowanej przez ludzi, którzy z natury są źli. Czerwona nitka ma "wzmacniać aurę" noszącej go osoby i dzięki temu uchronić przed urokiem, złorzeczeniem, wampiryzmem energetycznym, zazdrością i oszczerstwami. Sam zwyczaj wiązania takiej nitki na nadgarstku wywodzi się z kabały - najbardziej mistycznego obszaru judaizmu. Praktyka promowana przez gwiazdy showbiznesu wywodzi się z żydowskiej kabały, która często stawiana jest na równi z okultyzmem.
Co jednak ciekawe podobny zwyczaj - noszenia czerwonej nici lub kokardy funkcjonuje w społecznościach hiduistycznych (i Hare Kriszna), a nawet w świecie słowiańskim. Występował na rodzimym gruncie polskim i ślaskim gdzie wiązano noworodkom czerwoną kokardę by uchronić od uroku (dziś czyni się to np. na wózeczku). Również w społeczności cieszyńskiej praktykowano ochronne używanie czerwonej "bandli", np. we włosach by uchronić właściciela od działania czarów i złych mocy. Zob: https://www.nowaswiadomosc.pl/po-co-nosi-sie-czerwona-nic.html
Ważne zagadnienia:
Wątpliwości co do daty i okoliczności chrztu:
"Mieszko został prawdopodobnie ochrzczony w Magdeburgu w 965 roku", kiedy to negocjował z cesarzem sojusz przeciwko Wieletom". Teza T. Jurka oparta jest na założoeniu prof. H. Łowmiańskiego, że chrzest Mieszka łączyć należy z nawiązaniem stosunków z cesarzem Ottonem I Wielkim: Tezę tę motywuje tym, iż Cesarz nie nazywałby swoim "przyjacielem" pogańskiego władcy (jak nazwał go tworzący w tym czasie saski kronikarz Widukind z Korvei). Ściśle są 2 brane pod uwagę możliwości terminów chrztu Mieszka: przełom czerwca i lipca 965 w Magdeburgu albo sobota wielkanocna 14 IV 966 r. w Kwedlinburgu. NB To prawdopodobnie z Cesarskiego dworu Ibrahim ibn Jakub wziął wspaniałą opowieść o potędze Polski Mieszka.
Rola kościła na przestrzeni wieków:
"Prof. Tomasz Jasiński: "(...) w kolejnych wiekach religia chrześcijańska odegrała ogromną rolę w dziejach polskiego państwa i narodu. W czasie rozbicia dzielnicowego była zarówno organizacyjnie (metropolia gnieźnieńska), jak i ideowo (kult św. Stanisława) głównym czynnikiem integracyjnym, który ostatecznie doprowadził do ponownego zjednoczenia państwa polskiego. W 1385 r. religia katolicka stała się podstawą unii z Litwą, co ostatecznie doprowadziło do powstania Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Polski przekład Biblii autorstwa polskiego jezuity Jakuba Wujka z końca XVI w. przyczynił się do powstania języka literackiego i do ostatecznego ukształtowania dzisiejszego języka polskiego. Tematyka religijna począwszy od Psałterza Dawidów Jana Kochanowskiego, a skończywszy na przekładach biblijnych Czesława Miłosza była nieprzerwanie obecna w polskiej literaturze i sztuce. W czasie zaborów Kościół katolicki stał się ostoją polskości, fundamentem formowania się nowoczesnego narodu polskiego. Z tego względu był prześladowany przez zaborców, zwłaszcza w zaborze pruskim i rosyjskim. W czasie II wojny światowej zarówno Niemcy hitlerowskie, jak i Związek Radziecki, mając pełną świadomość roli Kościoła katolickiego w życiu narodu polskiego, poddali go okrutnym represjom. Tysiące księży katolickich zginęło w niemieckich obozach koncentracyjnych i łagrach sowieckich. Również po wojnie komunistyczne władze PRL, zwłaszcza w okresie stalinowskim, prześladowały Kościół i jego wiernych. Wielu księży, a w tym też biskupów, więziono i torturowano. Więźniem na kilka lat stał się nawet prymas Polski kard. Stefan Wyszyński. Kościół katolicki w czasach PRL-u dzięki rozważnej, ale bezkompromisowej polityce, odegrał znaczącą rolę w odzyskiwaniu podmiotowości przez społeczeństwo polskie. Bez Kościoła polskiego, jego autorytetu, a w tym nauk polskiego papieża Jana Pawła II, nie doszłoby do powstania związku „Solidarność”, która wstrząsnęła sowieckim imperium. Działalność tego związku, a przede wszystkim postawa Jana Pawła II, zapoczątkowały upadek komunizmu i przywrócenie demokracji milionom ludzi w Europie. A wszystko zaczęło się 1048 lat temu…" https://prasa.wiara.pl/doc/1971130.Mieszko-ksiaze-Polski-zostal-ochrzczony/3
Przez chrzest kraj nad Wisłą został włączony do uniwersalistycznej wspólnoty europejskiej
"Uniwersalizm średniowieczny to jedna z najważniejszych cech epoki trwającej od 476 r. do 1492 r. Na całym obszarze panowania ówczesnej cywilizacji zachodniej obowiązywały te same wzorce zarówno kulturowe, jak i moralne. Granice dzieliły więc kontynent na odmienne państwa, ale nie dotyczyły innych sfer, które były niemal identyczne – niezależnie od części Europy". "Uniwersalizm średniowieczny przejawia się przede wszystkim w powszechności i jednolitości panujących wówczas zasad, trendów kulturowych oraz stosunków społecznych. Niemalże cała europejska cywilizacja średniowieczna była uporządkowana w ten sam sposób, na który to porządek składało się wiele pomniejszych czynników". https://eszkola.pl/jezyk-polski/uniwersalizm-sredniowieczny-343.html
"Średniowieczny uniwersalizm polegał na dążeniu do ujednolicenia całości życia społecznego, politycznego i kulturalnego epoki. Dominacja chrześcijańskiej doktryny religijnej warunkowała charakter sztuki i literatury. Podporządkowana światopoglądowi epoki średniowieczna estetyka była bardzo jednolita. Jednakowe były propagowane we wszystkich krajach wzorce osobowe: ascety i rycerza. Teocentryzm epoki, czyli uczynienie ośrodkiem zainteresowania Boga oraz życia wiecznego, określał zadania literatury i sztuki, która tworzona miała być na chwałę Boską. Jednolitość literatury średniowiecza uwypuklał dobór środków formalnych. Językiem obowiązującym była łacina, która pełniła funkcje narzędzia międzynarodowego porozumienia, a także zdominowała piśmiennictwo epoki. Unifikacji kultury sprzyjała programowa anonimowość tekstów literackich oraz powszechne posługiwanie się alegorią. Źródło: link.
Mniej ważne inspiracje:
"Organizacja władzy w średniowieczu: papiestwo i cesarstwo
W średniowieczu wierzono, że cała władza pochodzi od Boga, dlatego ludzie ją sprawujący cieszyli się wielkim poważaniem ludu. Bardzo częste były jednak konflikty między przedstawicielami jej dwóch najważniejszych nurtów: świeckiego oraz kościelnego. Rozpoczęty w 962 r. spór o inwestyturę trwał przez 160 lat (zakończył się podpisaniem konkordatu wormackiego). Jego istotą było ustalenie, która władza jest ważniejsza. Przez cały czas trwania niezgody dominującą stroną było cesarstwo, jednak konkordat wormacki dał Kościołowi niemal nieograniczoną władzę – to właśnie on zaczął mieć dominującą rolę w organizowaniu ówczesnego życia politycznego.
Władcy nieposiadający korony – oznaki papieskiego uznania – nie cieszyli się wielkim uznaniem na scenie politycznej. Jeszcze gorsza była sytuacja państw pogańskich, które stanowiły łakomy kąsek dla sąsiednich państw chcących powiększyć strefę swoich wpływów. Oczy wszystkich były więc zwrócone na Państwo Kościelne i papieża, gdyż to on często odgrywał decydującą rolę w świecie polityki, odmawiając lub udzielając swojego wsparcia. Innymi słowy, było ono po prostu centrum władzy – jednym z najważniejszych miejsc na ówczesnej mapie Europy.
Jedność religijna i siła wiary chrześcijańskiej w kształtowaniu kultury
[W 1054 r. doszło do wielkiej schizmy wschodniej, która podzieliła chrześcijaństwo na wschodnie i zachodnie, rozgraniczając także dwa obszary o odmiennej kulturze. Zarówno po jednej, jak i po drugiej stronie to właśnie religia miała decydujący wpływ na tworzenie wzorców kulturowych i społecznych.]
W „strefie zachodniej” do sztuki przenikały motywy opierające się na chrześcijańskich prawdach religijnych (ars moriendi, Stabat Mater Dolorosa itp.). Każda gałąź ludzkiej działalności wypełniona była elementami wiary chrześcijańskiej. Artyści nie podpisywali swoich dzieł wierząc, że tworzą je wyłącznie dla zwiększenia chwały Boga.
Językiem zachodniego chrześcijaństwa była łacina, która bardzo szybko zaczęła obowiązywać we wszystkich państwach podlegających papieżowi. Ta jedność językowa bardzo sprzyjała wzajemnemu przenikaniu się nurtów w kulturze.
Dominującym światopoglądem średniowiecza był teocentryzm. Boga umieszczano w centrum świata, co znajdowało swoje odzwierciedlenie w życiu ludzkim oraz w sztuce. Pragnienie zbawienia było niezwykle silne pośród ówczesnych, zaczęły więc obowiązywać określone, nałożone przez Kościół normy moralne. Często propagowano je przy użyciu literatury parenetycznej, która przedstawiała określone wzorce osobowe, np. ascety czy władcy". https://eszkola.pl/jezyk-polski/uniwersalizm-sredniowieczny-343.html
Czego się nauczyliśmy? Uczestnik zajęć po ich przeprowadzeniu...
– omawia i ocenia skutki przyjęcia chrześcijaństwa przez Mieszka I
– opisuje postanowienia zjazdu w Gnieźnie i wymienia jego konsekwencje
– przedstawia na wybranych przykładach rolę, jaką w średniowiecznym państwie i społeczeństwie
odgrywali święci patroni
– prezentuje cechy charakterystyczne sztuki i kultury chrześcijańskiej w Polsce
– określa, na które obszary kultury chrześcijaństwo wywarło największy wpływ
– omawia i ocenia wpływ wartości chrześcijańskich na przemiany w obyczajowości społeczeństwa polskiego
– charakteryzuje sztukę i architekturę polskiego średniowiecza
– wymienia kronikarzy polskich i przedstawia ich osiągnięcia
– tłumaczy, jaką rolę kroniki odgrywały dawniej i współcześnie
– charakteryzuje przyczyny i skutki laicyzacji życia publiczno-politycznego
– wyjaśnia, co przyczyniło się do mniejszej niż w Europie Zachodniej laicyzacji życia w Polsce
– opisuje postanowienia zjazdu w Gnieźnie i wymienia jego konsekwencje
– przedstawia na wybranych przykładach rolę, jaką w średniowiecznym państwie i społeczeństwie
odgrywali święci patroni
– prezentuje cechy charakterystyczne sztuki i kultury chrześcijańskiej w Polsce
– określa, na które obszary kultury chrześcijaństwo wywarło największy wpływ
– omawia i ocenia wpływ wartości chrześcijańskich na przemiany w obyczajowości społeczeństwa polskiego
– charakteryzuje sztukę i architekturę polskiego średniowiecza
– wymienia kronikarzy polskich i przedstawia ich osiągnięcia
– tłumaczy, jaką rolę kroniki odgrywały dawniej i współcześnie
– charakteryzuje przyczyny i skutki laicyzacji życia publiczno-politycznego
– wyjaśnia, co przyczyniło się do mniejszej niż w Europie Zachodniej laicyzacji życia w Polsce
Pełna biografia Świnki:
Cieszyn sercem Europy Środkowej? Co wiemy o wielkiej historii małego miast nad Olzą
http://edus.ibrbs.pl/slask-w-okresie-rozbicia-dzielnicowego-i-dzialan-zjednoczeniowych/
a. działalność arcybiskupa Jakuba Świnki na rzecz zjednoczenia Polski
b. pierwsze koronacje królewskie
– Przemysła II – 1295 r.
– Wacława II – 1300 r.
– Władysława Łokietka – ? 1320 r. –
b. pierwsze koronacje królewskie
– Przemysła II – 1295 r.
– Wacława II – 1300 r.
– Władysława Łokietka – ? 1320 r. –
Wiola Elżbieta na praskim reliefie autorstwa J. Haldové; polecam tekst: http://principatusteschinensis.blogspot.com/2016/04/wiola-elzbieta-cieszynska-ksiezniczka.html
Wiola - księżniczka cieszyńska, królowa czeska.
(Powieść historyczna z pierwszej połowy XIVgo wieku.)
"Osiadły na tronie czeskim szczep Przemysławów stanął
w 13 sldleciu na szczycie potęgi i. chwały. Wacław II roz-
szerzył swe panowanie daleko poza granice Czech i Morawy,
a książęta śląscy zmuszeni spadkowem rozdrobnieniem swych
posiadłości, szukać nadaremnie opieki u współkrewnych Pola-
ków, pod jego garnęli się zwierzchnictwo. Poślubiwszy Ryksę
córkę Przemysława, księcia poznańskiego, który od czasu Bo-
lesława śmiałego upadły tytuł króla polskiego znowu odzy-
skał, udało się Wacławowi przywłaszczyć sobie po zgonie
teścia koronę polską, która; pomimo bliższych do niej praw dzie-
dzica po mieczu, przeciwnościami miotanego Władysława Ło-
kietka, wsparły pomoce wojska w r. 1300 w Gnieźnie otrzy-
mał. Równocześnie wygasła w Węgrzech dynastja Arpadów,
a naród ten zawezwał króla czeskiego na tron węgierski, lecz
Wacław niechcac na głowie swej dźwigać trzech koron, skło-
nił Węgrów do wybrania królem syna swojego Wacława III,
którego zaręczył z księżniczką Elżbietą córką po ostatnim z lej
dynastji królu Andrzeju. Przewaga króla czeskiego ogarnęła
natenczas całą prawie środkową Europę, lecz śmierć przed-
wczesna, najpotężniejszym nawet nieprzebaczająca monarchom,
zabrała g0 w r. 1305.
Ostatni z tego świetnego rodu, syn i następca zmarłego,
Wacław IIl usprawiedliwiał wszystkie w nim położone na-
dzieje Czechów, bo rok dopiero licząc szestnasty, przy pięknej
i męztwem nacechowanej postaci, do szlachetnych przymiotów
duszy i serca, łączył znakomitą wymowę i równą w czterech
językach biegłość. Pragnąc sumiennie dopełnić napomnień umie-
rającego ojca, znajdował jednak do tego niemałą przeszkodę
w młodocianym swym wieku , który go wabił do swawolnych
rozrywek, rozwiązłych towarzystw i nocnych wycieczek.
Jako król węgierski, czeski i polski przedsięwziął sobie
stanowczo, rządy swoje w tych trzech królestwach ustalić, co
tern naglejszem się stawało, że w Polsce Władysław Ło-
kietek coraz bardziej brał górę, a w Węgrzech przez papie-
ża popierany książę sycylijski Karol Robert nie małe miał
stronnictwo. Jeden z najmocniejszych swojego czasu monar-
chów, dążył on gorliwie do spełnienia w nim położonych na-
dziej!, pragnąc oraz pod osłoną potrójnej, laurami sławy i zwy-
cicziw uwieńczonej korony panowanie swoje oznaczyć godłem
uciech i rozkoszy, i ku ozdobie swych koron zdobyć najdroż-
szy w życiu klejnot, godną siebie małżonkę.
Słynęła wówczas na świat cały jako najpierwsza pię-
kność Wiola, księcia cieszyńskiego Mieczysława III córka.
Wszyscy współcześni kronikarze, wywyższając ją nad płeć
jej caią, dodają, że łączyła w sobie przymioty prawdziwie
monarsze: szlachetność i dobroć cerca, umysł wspaniały i by-
stry, i mocną wolę z łagodnością. Te przymioty do tego sto-
pnia podbiły serce młodocianego króla, że dla posiadania Wi-
oli przed żadną nie wzdrygając się ofiarą, zrzekł się korony
¦węgierskiej, w celu uwolnienia się od zobowiązań poślubienia
królewny Elżbiety od dzieciństwa mu zaręczonej.
CMiociaż księżniczka cieszyńska, pochodząc z królewskiego
domu Piastów, równą była urodzeniem królowi czeskiemu, dzi-
wiono się jednak powszechnie, że tak możny pan bierze w mał-
żeństwo córkę małego książęcia. Posądzano młodzieńczego
króla, że oczarowany wdziękami, dał się do reszty obałamu-
cić podstępnym doradcom, lękającym się, ażeby i tak potężna
władza króla nie wzmogła się przez połączenie z większym
panującym domem. Wacław niewątpliwie pałał najgorętszą
miłością do Wioli, a panowie czescy, mający dobro ojczyzny
na celu, nie opierali się temu zwiąakowi w przekonaniu, że u-
¦wielbiona królewska małżonka sowicie wynagrodzi stratę je-
dnej korony, odwodząc siłą swych wdzięków młodocianego
męża od zdrożnej lekkomyślności i rozpustnych towarzystw,
kto'reby mu przeszkadzały rzetelnie się zajmować sprawami
dwóch królestw, i na poddanych swojich zlewać błogosławień-
stwo ojcowskiej opieki.
Uroczyste zaślubienie Wacława z Wiolą nastąpiło dnia
5 października 1305 r. Z wszelkiemi względami jakie praw-
dziwa miłość, przywiązanie i szacunek nadaje, obchodził się
Wacław z małżonką swoją; Wiola też stanowczo z całą
potęgą kobiecej uległości, roztropności i pieszczot przyciąga-
ła go do siebie i do spraw rządu, osiągnąwszy tyle, że król
troskliwiej zajmował się dobrem kraju. Nie od razu jednak stawić
mogła tamę lekkomyślnym wybrykom młodego męża, i pożycie
jej z nim nie obeszło się bez serdecznych zmartwień, o czem
się z następującego opowiadania dowiemy".
Zobacz linki:
Jej niezwykła wartość dla śląskiego i polskiego dziedzictwa kulturowego uhonorowano, m.in.:
1. Geneza unii polsko-litewskiej
a. małżeństwo królowej Polski Jadwigi Andegaweńskiej z Jagiełłą
b. motywy decyzji
– zakon krzyżacki jako wspólny wróg
– szansa na zażegnanie konfliktów polsko-litewskich
– perspektywa dla szlachty polskiej ekspansji gospodarczej na wschód
– szansa na pokojową chrystianizację Litwy
c. zawarcie unii polsko-litewskiej w Krewie – 1385 r.
2. Konflikt z zakonem krzyżackim
a. wybuch Wielkiej Wojny z zakonem krzyżackim (1409-1411 r.)
– bitwa pod Grunwaldem – 10 lipca 1410 r.
– zawarcie pierwszego pokoju toruńskiego – 1411 r.
3. Spór polsko-krzyżacki podczas soboru w Konstancji (1414-1418 r.)
a. skład delegacji polskiej:
– arcybiskup gnieźnieński Mikołaj Trąba
– rektor Akademii Krakowskiej Paweł Włodkowic
– rycerz Zawisza Czarny
b. spór delegacji polskiej z dominikaninem i stronnikiem zakonu krzyżackiego – Janem Falkenbergiem
c. wygłoszenie traktatu o władzy papieża i cesarza nad niewiernymi przez Pawła Włodkowica
a. przywilej koszycki z 1374 r.
– został nadany przez Ludwika Andegaweńskiego w zamian za zgodę szlachty na dziedziczenie korony polskiej przez jedną z jego córek
– m.in. zwalniał szlachtę z poradlnego z wyjątkiem 2 groszy z łana chłopskiego oraz zobowiązywał króla do wykupienia szlachcica z niewoli
b. przywileje cerekwicko-nieszawskie z 1454 r.
– zostały wymuszone przez szlachtę na Kazimierzu Jagiellończyku podczas wojny trzynastoletniej
– król nie mógł zwoływać pospolitego ruszenia i nakładać podatków bez zgody szlachty
c. konstytucja Nihil novi z 1505 r.
– uchwała sejmu za czasów Aleksandra Jagiellończyka
– wprowadzenie zasady, że nowe prawa mogą być wprowadzane tylko za zgodą senatu i izby poselskiej
2. Stan szlachecki w Polsce
a. stan szlachecki w Polsce był jednolity pod względem prawnym – „szlachcic na zagrodzie równy wojewodzie”
b. zróżnicowanie stanu szlacheckiego pod względem majątkowym
– magnateria (arystokracja)
– szlachta średnia
– szlachta zagrodowa
– szlachta gołota – szlachta nieposesjonaci
3. Parlament szlachecki
a. pierwszy sejm walny odbył się w 1493 r. w Piotrkowie Trybunalskim
b. skład sejmu walnego – trzy stany sejmujące:
– król
– senat – składał się z najwyższych urzędników państwowych i najwyższych dostojników Kościoła katolickiego
– izba poselska – składała się z posłów szlacheckich wybranych przez sejmiki ziemskie
c. sejmy zwoływane były co dwa lata i trwały 6 tygodni
d. w sejmie podejmowano uchwały na zasadzie jednomyślności
1. Ostatni Jagiellonowie na tronie polskim
a. kontynuacji polsko-litewskiej unii personalnej
b. rozkwit gospodarczy i kulturalny kraju
c. zakończenie wojen z zakonem krzyżackim za panowania Zygmunta I Starego
– przekształcenie państwa zakonnego w świeckie księstwo pod panowaniem dynastii Hohenzollernów
– hołd lenny Albrechta Hohenzollerna – 1525 r.
2. Unia lubelska
a. Zygmunt II August doprowadził w 1569 r. w Lublinie do zawarcia polsko-litewskie unii realnej
b. w wyniku unii lubelskiej powstała wielonarodowościowa i wielowyznaniowa Rzeczpospolita Obojga Narodów
c. pokój religijny miał zapewnić akt konfederacji warszawskiej z 1573 r., który gwarantował tolerancję religijną mniejszościom wyznaniowym
3. Ustanowienie w Rzeczpospolitej Obojga Narodów monarchii elekcyjne
a. dynastia Jagiellonów wygasła po śmierci Zygmunta II Augusta w 1570 r.
b. szlachta podjęła decyzję o obsadzaniu tronu polskiego w drodze wolnej elekcji
c. podczas pierwszego bezkrólewia został ustanowiony obowiązek zaprzysiężenia przez nowo obranego króla dwóch dokumentów:
– artykuły henrykowskie – zawierały najważniejsze zasady ustroju politycznego państwa
– pacta conventa – zawierały osobiste zobowiązania kandydata na tron polski
d. pierwsi królowie elekcyjni na tronie polskim
– Henryk Walezy – panował w latach 1573-1574
– Stefan Batory – panował w latach 1576-1586
1. Wojny polsko-szwedzkie w pierwszej połowie XVII w.
a. elekcja szwedzkiego następcy tronu Zygmunta III Wazy na króla Polski - 1587 r.
b. detronizacja Zygmunta III Wazy w Szwecji – na tronie szwedzkim zasiadł Karol IX Sudermański
c. wojny polsko-szwedzkie
– zwycięstwo wojsk polskich pod Kircholmem (1605 r.) – hetman Jan Karol Chodkiewicz
– zwycięstwo floty polskiej pod Oliwą (1627 r.)
2. Powstanie kozackie Bohdana Chmielnickiego – 1648 r.
a. sukcesy wojsk kozackich w pierwszym roku powstania
b. zwycięstwo wojsk polskich pod Beresteczkiem (1651 r.) – dowodził Jan II Kazimierz
c. włączenie się do konfliktu polsko-kozackiego Rosji i wybuch wojny polsko-rosyjskiej – utrata przez Rzeczpospolitą Ukrainy lewobrzeżnej
3. Potop szwedzki 1655-1660
a. najazd wojsk szwedzkich pod wodzą króla Karola X Gustawa – 1655 r.
– poddanie szwedzkiemu zwierzchnictwu Litwy przez hetmana Janusza Radziwiłła
– kapitulacja polskiego pospolitego ruszenia pod Ujściem
– ucieczka króla polskiego Jana II Kazimierza na Śląsk
b. działania partyzanckie wojsk polskich pod dowództwem Stefana Czarnieckiego – tzw. „wojna szarpana”
c. zawarcie pokoju w Oliwie – 1660 r.
4. Wojny polsko-tureckie
a. wojna 1620-1621
– klęska wojsk polskich w bitwie pod Cecorą (1620 r.) – śmierć hetmana Stefana Żółkiewskiego
– skuteczna obrona Chocimia pod wodzą hetmana Jana Karola Chodkiewicza (1621 r.)
b. wojna 1672-1676
– zdobycie przez wojska tureckie Kamieńca Podolskiego (1672 r.)
– zwycięstwo wojsk polskich w bitwie pod Chocimiem (1673 r.) – hetman Jan Sobieski
– zwycięstwo Jana Sobieskiego pod Chocimiem przyczyniło się do jego wyboru na króla Polski (1674 r.)
c. odsiecz wiedeńska w 1683 r. – Jan III Sobieski
3. 4. Konstytucja 3 maja
1. Kryzys państwa polskiego w pierwszej połowie XVIII w.
a. panowania władców z saskiej dynastii Wettinów
– Augusta II Mocnego (1697–1706 i 1709–1733)
– Augusta III Sasa (1733–1763)
b. kryzys demokracji szlacheckiej
– nagminne zrywanie sejmów (liberum veto)
– wzrost znaczenia sejmików i lokalnych
– nasilenie się lokalnych partykularyzmów
c. załamanie się międzynarodowego znaczenia Polski
– mieszanie się państw sąsiednich w wewnętrznej sprawy Polski
– klęski wojenne
d. pierwsze oznaki ożywienia intelektualnego – utworzenie przez Stanisława Konarskiego Collegium Nobilium (1740 r.)
2. Konfederacja barska i pierwszy rozbiór Polski
a. elekcja Stanisława Augusta Poniatowskiego – 1764 r.
b. próby reform wewnętrznych zmierzające do wzmocnienia władzy – wywołały ostry sprzeciw opozycji i państw sąsiednich
c. uchwalenie tzw. praw kardynalnych, zawierających podstawowe zasady ustrojowe Polski:
– liberum veto
– wolna elekcja
– prawo wypowiadania posłuszeństwa królowi
d. konfederacja barska (1768-1772)
– została zawiązania w obronie katolicyzmu i suwerenności państwa
– działania zbrojne miały charakter partyzancki
– ogłoszenie detronizacji Stanisława Augusta Poniatowskiego i nieudana próba jego uprowadzenia
e. pierwszy rozbiór Polski – 1772 r.
– rozbioru dokonały: Rosja, Austria i Prusy
– mimo oporu części posłów (m. in. Tadeusza Rejtana) rozbiór Polski został zatwierdzony przez działający pod wpływem Rosji sejm
3. Reformy Sejmu Wielkiego, zwanego również Sejmem Czteroletnim (1788-1792)
a. zwiększenie liczby wojska
b. uchwalenie prawa o miastach królewskich
c. uchwalenie Konstytucji – 3 maja 1791 r.
4. Wojna w obronie Konstytucji 3 maja i drugi rozbiór Polski
a. zawiązanie konfederacji targowickiej przez przeciwników konstytucji (Stanisław Szczęsny Potocki, Franciszek Ksawery Branicki i Seweryn Rzewuski)
b. interwencja wojsk carskich – na prośbę targowiczan
c. przebieg działań zbrojnych
– bitwa pod Zieleńcami – książę Józef Poniatowski
– bitwa pod Dubienką – gen. Tadeusz Kościuszko
– decyzja króla Stanisława Augusta Poniatowskiego o kapitulacji
d. drugi rozbiór Polski – 1793 r. – rozbioru dokonały Prusy i Rosja
3. 5. Powstanie kościuszkowskie i trzeci rozbiór Polski
4. 1. Księstwo Warszawskie i Królestwo Polskie
4. 2. Spiski i powstania w pierwszej połowie XIX wieku
1. Powstanie listopadowe
a. geneza powstania listopadowego
– sprzyjająca sytuacja międzynarodowa – wybuch rewolucji we Francji i powstania w Belgii
– powstanie Wolnomularstwa Narodowego, a następnie Towarzystwa Patriotycznego – Walerian Łukasiński
– powstanie sprzysiężenia Piotra Wysockiego
b. Noc Listopadowa – 29/30 listopada 1830 r.
c. sukces wojsk polskich w bitwie pod Olszynką Grochowską (25 II 1831 r.)
2. Wielka Emigracja
a. Hotel Lambert – książę Adam Jerzy Czartoryski
b. Towarzystwo Demokratyczne Polskie
c. Gromady Ludu Polskiego
3. Ruchy niepodległościowe po upadku powstania listopadowego
a. powstanie krakowskie – 1846 r.
– trwało zaledwie kilka dni
– śmierć Edwarda Dembińskiego
– podczas powstania listopadowego wybuchła tzw. rabacja galicyjska – Jakub Szela
b. wybuch powstania wielkopolskiego podczas Wiosny Ludów (1848 r.)
4. 3. Bić się czy nie bić
1. Sytuacja w Królestwie Polskim przed wybuchem powstania styczniowego
a. odwilż posewastopolska w wyniku klęski poniesionej przez Rosję w wojnie krymskiej
– zniesienie stanu wojennego
– ogłoszenie amnestii
– złagodzenie cenzury
b. działalność Aleksandra Wielopolskiego
– był zwolennikiem postawy lojalistycznej wobec cesarstwa
– przeprowadził reformy szkolnictwa, sądownictwa i samorządową
– utworzył Szkołę Główną w Warszawie
c. fala manifestacji patriotycznych
d. powstanie organizacji reprezentujących odrębne programy polityczne
– Biali – dążyli do stopniowych reform i odkładali na później moment wybuchu powstania
– Czerwoni – dążyli do radykalnych reform i natychmiastowego wybuchu powstania zbrojnego
2. Powstanie styczniowe
a. branka – pobór do wojska carskiego
– została ogłoszona przez Aleksandra Wielopolskiego w celu uniemożliwienia wybuchu powstania
– przyczyniła się do przedwczesnego wybuchu powstania styczniowego
b. wybuch powstania – 22 stycznia 1863 r.
– wydanie przesz powstańczy Rząd Narodowy Manifestu
– ogłoszenie przez powstańczy Rząd Narodowy uwłaszczenia chłopów
c. działania zbrojne powstańców miały charakter partyzancki
– w powstaniu wzięło udział łącznie około 200 tys. ludzi
– stoczono ponad 1200 bitew i potyczek
– ostatni dyktator powstania Romuald Traugutt został schwytany i stracony
d. skutki klęski powstania
– ok. 40 tys. uczestników powstania zostało zesłanych na Syberię, a ok. 700 stracono
– uczestnicy powstania zostali pozbawieni majątków
– władze carskie zniosły pozostałości autonomii Królestwa Polskiego i przystąpiły do jego intensywnej rusyfikacji
– pozytywnym skutkiem powstania było uwłaszczenie chłopów przez władze carskie
3. Praca organiczna
a. praca organiczna w zaborze pruskim
– działalność Dezyderego Chłapowskiego – popularyzacja nowoczesnych technik w rolnictwie
– utworzenie Spółki Akcyjnej „Bazar” (1838 r.)
– działalność Karola Marcinkowskiego
– działalność Hipolita Cegielskiego
b. w zaborze rosyjskim idea pracy organicznej rozwinęła się dopiero po upadku powstania styczniowego
c. działalność spółdzielcza
– działalność księdza Piotra Wawrzyniaka w Wielkopolsce
– działalność Franciszka Stefczyka w Galicji
4. 4. Kształtowanie się narodu polskiego
1. Pojęcie narodu w ujęciu historycznym
a. w czasach I Rzeczypospolitej pojęcie narodu ograniczano do szlachty – naród szlachecki
b. schyłek XVIII w. – pojęcie narodu poszerzono o przedstawicieli mieszczaństwa
c. kształtowanie się nowoczesnego narodu w XIX w.
– wspólnota języka, kultury i historii
– przekonanie o wspólnym pochodzeniu
– wykształcenie się świadomości narodowej i tożsamości narodowej we wszystkich klasach społecznych
d. ważnym czynnikiem narodowotwórczym była konieczność walki z rusyfikacją i germanizacją
2. Kultura narodowa
a. duża rola religii katolickiej w kształtowaniu się świadomości narodowej Polaków
– nauczanie w języku polskim
– kultywowanie polskich tradycji
– kult polskich świętych
b. edukacja patriotyczna
– twórczość Henryka Sienkiewicza
– twórczość Jana Matejki
3. Narodziny ruchu narodowego (narodowej demokracji)
a. głównym ideologiem endecji był Roman Dmowski – autor Myśli nowoczesnego Polaka
b. kluczowe cechy ruchu narodowego
– propagowanie idei solidaryzmu narodowego (ponad podziałami klasowymi)
– działalność na rzecz wzmocnienia polskiej tożsamości narodowej
– przeciwdziałanie wynaradawianiu przez Niemców i Rosjan
– niechętny stosunek do mniejszości narodowych – m.in. do Żydów (antysemityzm)
4. 5. Przemiany społeczne w XIX wieku
1. Podział społeczeństwa na klasy społeczne
a. ziemiaństwo
b. burżuazja
c. drobnomieszczaństwo
d. robotnicy (proletariat)
e. chłopi
f. inteligencja
2. Sprawa chłopska
a. uwłaszczenie chłopów na ziemiach polskich
– w zaborze pruskim w latach 1808-1850
– w Galicji w 1848 r.
– w Królestwie Polskim w 1864 r.
b. początki ruchu ludowego
– powstanie Polskiego Stronnictwa Ludowego
– działalność Wincentego Witosa
3. Sprawa robotnicza
a. powstanie Polskiej Partii Robotniczej (PPS) – 1892 r.
b. czołowi działacze polskiego ruchu socjalistycznego
– Józef Piłsudski
– Stanisław Wojciechowski
– Jędrzej Moraczewski
4. Walka o prawa kobiet
a. emancypantki – walczyły o równouprawnienie kobiet w życiu publicznym
b. sufrażystki – walczyły o przyznanie kobietom praw wyborczych
c. w Polsce kobiety otrzymały prawa wyborcze w 1918 r.
d. naukowa działalność kobiet – Maria Skłodowska-Curie
U progu panowania Mieszka I, jego księstwo składały się z nie więcej niźli 20-30 punktów osadniczych (w obu częściach: cieszyńskiej i oświęcimskiej); dzięki jednak intensywnej akcji kolonizacyjnej w ciągu niespełna półwiecza zwiększyła się kilkukrotnie.
Mieszko I cieszyński – książę, który mógł zmienić dzieje Europy Środkowej
http://www.poczet.com/cieszynski.htm
https://principatusteschinensis.blogspot.com/2019/01/mieszko-i-cieszynski-ksiaze-ktory-mog.html
https://pl.wikipedia.org/wiki/Mieszko_cieszy%C5%84ski
Mieszko I Cieszyński: https://youtu.be/_CwzGZYXXH4?t=586 do 15 min
W. Żagan - Mieszko I cieszyński – książę, który mógł zmienić dzieje Europy Środkowej
"Ciągłe zagrożenie wojną, a zarazem trudne warunki do życia sprawiły, że tereny te [położone nad Olzą i Wisłą] były słabo zasiedlone. W dodatku cieszyńska ziemia często przechodziła z rąk do rąk, co powodowało brak stabilizacji wśród ludności. Sytuacja zaczęła zmieniać się dopiero pod koniec XIII wieku, kiedy Piastowie, rządzący wówczas kasztelanią cieszyńską (wchodzącą w skład Księstwa Opolskiego), postanowili utworzyć w samym centrum Bramy Morawskiej niezależne księstwo. Za gród stołeczny obrano wtedy Cieszyn, toteż księstwo wzięło od niego swoją nazwę i odtąd przez kolejne kilkaset lat nazywano je Księstwem Cieszyńskim.
Władał nim książę Mieszko, najstarszy syn Władysława, księcia opolskiego, i jego żony Eufemii Odonicówny, księżniczki wielkopolskiej. Książę, w którego żyłach płynęła krew zarówno „polskich” Piastów, jak i „czeskich” Przemyślidów.(...) najbliższymi kuzynami księcia byli Władysław Łokietek i Przemysł II.
Mieszko I cieszyński urodził się pomiędzy 1251 a 1256 rokiem, najprawdopodobniej na zamku w Opolu. (...) W dokumentach pojawia nam się dopiero jako młody mężczyzna przed trzydziestką, który w 1280 roku, wraz z ojcem i braćmi przebywał w Wiedniu. (...)
Choć za datę powstania Księstwa Cieszyńskiego przyjmuje się rok 1290, to już w latach 80. XIII wieku Mieszko rozpoczął szeroko zakrojoną akcję osadniczą na terenach kasztelanii cieszyńskiej. W tym czasie na terenie kasztelanii powstało co najmniej 75 nowych osad, co nie zmieniało faktu, że u progu swego istnienia Księstwo Cieszyńskie było państewkiem o niewielkiej liczbie ludności i nikłym potencjale gospodarczym. Z tego powodu książę skupiał swoje działania przede wszystkim wokół umocnienia i rozwoju swojego niewielkiego dominium władzy. Warto zauważyć, że wówczas Księstwo Cieszyńskie sięgało od Ostrawy po Oświęcim i Zator.
17 stycznia 1291 roku Mieszko zawarł przymierze z królem czeskim Wacławem II. Według niektórych historyków już wtedy książę złożył hołd lenny królowi czeskiemu. Jest to jednak tylko przypuszczenie, (...). Mimo to wspomniane przymierze było bezpośrednio skierowane przeciwko Władysławowi Łokietkowi. Mieszko I cieszyński nie poparł nawet polityki drugiego z kuzynów – Przemysława II wielkopolskiego. W 1292 roku wziął czynny udział w udanej dla Czechów wyprawie na Kraków, gdzie drogą zbrojną niekoronowany jeszcze król czeski Wacław II zawładnął Małopolską. Mieszko I cieszyński sprzyjał Czechom, wiążąc z tym faktem nadzieję na terytorialne umocnienie i poszerzenie swojej władzy.
Wacław II obiecał mu przecież formalnie pomoc i opiekę, wykupienie z ewentualnej niewoli, wynagrodzenie za usługi, a przede wszystkim pośrednictwo w sporach z innymi książętami. Nic więc dziwnego, że cieszyński władca, znajdujący się w dosyć kłopotliwym położeniu geograficznym, a jednocześnie będący w centrum rodzinnego sporu książąt piastowskich o tron, otwarł przed królem Czech bramy swoich grodów i zapewnił mu swobodę komunikacji. Jak już wspomniano na początku, Księstwo Cieszyńskie usytuowane w samym środku Bramy Morawskiej stanowiło od wieków łakomy kąsek zarówno dla Królestwa Czeskiego, jak i Królestwa Polskiego, tędy bowiem wiodła, i do dziś prowadzi, najkrótsza droga z Pragi do Krakowa. Czy Mieszko I cieszyński miał jakieś inne wyjście z sytuacji? Nie miał! Na pomoc skłóconych między sobą piastowskich kuzynów liczyć nie mógł, a sprzeciw wobec króla Czech skończyłby się rozniesieniem Księstwa Cieszyńskiego w pył i automatyczne włączenie tej ziemi do Królestwa Czech po wsze czasy. Dumny książę za bardzo cenił sobie jednak swoją niezależność, toteż korzystniej było mu pójść na układ, który był gwarantem jej zachowania.
2 czerwca 1297 roku w Pradze Mieszko I cieszyński wiernie uczestniczył w koronacji Wacława II na króla Czech. Tego samego roku 2 sierpnia na zamku w Ostrawie zawarł umowę, na podstawie której, jak zwykło się używać w średniowiecznych dokumentach, po wsze czasy granica pomiędzy Księstwem Cieszyńskim a biskupstwem ołomunieckim przebiegać miała na rzece Ostrawicy. (...)
We wrześniu 1300 roku Mieszko I cieszyński wyruszył u boku króla Wacława II do Wielkopolski, gdzie ten drugi został koronowany na króla Polski. Koronacji dokonano w katedrze gnieźnieńskiej, a koronę na głowę Przemyślidy nałożył sam biskup Jakub Świnka, który wcześniej był jego zawziętym przeciwnikiem.
Powodem zmiany opcji przez wielu polskich możnowładców i uznanie czeskiego władcy za króla Polski były nieudolne rządy Władysława Łokietka i brak perspektyw na to, że działania któregokolwiek ze skłóconych Piastowiczów doprowadzą wreszcie do zjednoczenia rozbitego Królestwa Polskiego. Wówczas wierzono, że czesko-polska monarchia będzie idealnym panaceum na postępującą germanizację Europy Środkowej. Mając na uwadze te fakty historyczne, należałoby stwierdzić, że Mieszko był po prostu wykwintnym politykiem, potrafiącym, mimo trudnego położenia, rozgrywać nawet najtrudniejsze partie, umiejąc przewidywać bieg toczących się wydarzeń. Dosłownie w odpowiednim czasie „przykleił się” do mocniejszego władcy, co mieli mu zresztą za złe wszyscy jego kuzynowie.
Po śmierci Wacława II w 1305 roku Mieszko pozostawał wierny Koronie Czech, co dodatkowo potwierdził, wydając za mąż swoją córkę Wiolę Elżbietę za następcę tronu Czech – Wacława III. Małżeństwo Wacława III z córką niewiele znaczącego pod względem posiadanego terytorium księcia budziło wówczas spore kontrowersje i do dzisiaj stanowi niebywałą łamigłówkę dla zarówno polskich, jak i czeskich historyków. Z pozoru niekorzystny dla czeskiego władcy układ przyniósł jednak konkretne korzyści polityczne. Otóż w pewnym sensie legitymizował on prawo Wacława III do polskiego tronu, a zarazem gwarantował lojalność cieszyńskiego władcy wobec Królestwa Czech, co było niezbędne królowi w razie ponownej potrzeby zbrojnej wyprawy na Kraków. Bardzo prawdopodobne, że był to pierwszy krok Mieszka do stworzenia większej koalicji przeciwko Władysławowi Łokietkowi, który uznawał się za jedynego pretendenta do korony polskiej. Poza tym sukcesy Wacława III w walce z Łokietkiem dawały nadzieję, że to wnuki Mieszka I zasiądą kiedyś na polskim tronie. Mieszko I cieszyński otrzymał też szansę do stania się najpotężniejszym piastowskim księciem początku XIV wieku, który mógł doprowadzić do odnowionego Królestwa Polskiego złączonego unią personalną z Królestwem Czech. Takiego układu sił w Europie Środkowej od wieków obawiali się sąsiedzi obu krajów. Jak wyglądałoby Zjednoczone Królestwo Czesko-Polskie pod rządami potomków Mieszka I? Tego niestety nigdy się nie dowiemy, gdyż sny Mieszka I cieszyńskiego o środkowoeuropejskiej potędze przerwała nagła śmierć Wacława III, który został zamordowany 4 sierpnia 1306 roku w Ołomuńcu przez najemnego, niemieckiego rycerza – Konrada von Botenstein.
Po tym wydarzeniu polityczna aktywność księcia nieco przygasła. Chociaż przed swoją śmiercią w 1315 roku pokusił się raz jeszcze powrócić do swej życiowej idei stworzenia czesko-polskiej potęgi rządzonej przez swoich potomków. Otóż jak wiemy z dokumentów, na przełomie czerwca i lipca tegoż roku do ówczesnego króla Czech Jana Luksemburskiego dotarły dwa poselstwa: pierwsze z Cieszyna, a drugie z Krakowa. Oto o rękę córki czeskiego króla Małgorzaty (ur. w 1313 roku) starał się dla swojego syna Kazimierza książę cieszyński Mieszko. Natomiast o rękę drugiej z córek – Juty (ur. w 1315 roku) starał się dla swojego syna, również Kazimierza (przeszedł do historii jako Wielki), Władysław Łokietek. Warto zaznaczyć, że w 1315 roku Jan Luksemburski dotąd nie posiadał męskiego potomka, co oznaczało, że gdyby oba małżeństwa doszły do skutku, to na koronę czeską i polską największe szanse mieli potomkowie starszej z sióstr, czyli w takim wypadku książęta cieszyńscy. Ostatecznie żadne z małżeństw nie zostało zawarte, a Mieszko I cieszyński zmarł niedługo po wysłaniu poselstwa. Zapewne jeszcze w czerwcu 1315 roku.
Choć jego sny o czesko-polskiej potędze się nie ziściły, to Mieszko I cieszyński zachował na mapie Europy swoisty twór państwowy, o który dbał i, na ile było to możliwe, starał się go rozwijać. Jeszcze w 1284 roku lokował na nowym prawie miejskim Cieszyn. W 1291 nadał stolicy swego księstwa, a także Bielsku, Frysztatowi i Oświęcimiowi prawa handlowe. 10 listopada 1292 roku podniósł do godności miasta osadę zwaną Zatorem. Tam też założył pierwsze na terenie swojego księstwa stawy rybne i hodowlę karpi, która istnieje po dziś dzień. Założył składy solne w Cieszynie, Bielsku i Skoczowie. Odtąd wszelka sól wydobywana w Wieliczce i Bochni, przeznaczona na eksport do Europy, była przejmowana przez cieszyńskiego władcę i dopiero później z odpowiednim narzutem cenowym sprzedawana na zachód Europy. Na granicach swojego księstwa zaczął pobierać myto, toteż od tej pory przejazd przez Bramę Morawską przestał być darmowy. Najprawdopodobniej już w 1292 roku udało mu się umocnić na rynku swoją własną walutę, (...)
Niestety nie znamy imienia jego żony. (...) Ze swoją żoną miał jednak troje dzieci – synów Kazimierza i Władysława, a także córkę Wiolę Elżbietę, wydaną za następcę tronu Czech. Potomkowie Mieszka I cieszyńskiego przez kolejne 338 lat sprawowali niepodzielne rządy w Księstwie Cieszyńskim, na przekór wszystkim stojąc w samym centrum Bramy Morawskiej, pomiędzy Polską a Czechami. Jednocześnie stworzone przez Mieszka I księstwo, było swego rodzaju amortyzatorem na linii KrakówPraga, PragaKraków, które doskonale filtrowało niepożądane zachowania z jednej, jak i drugiej strony. Pomimo niezbyt korzystnego położenia geograficznego i niewielkiego terytorium w porównaniu ze swymi sąsiadami, utworzone przez Mieszka I Księstwo Cieszyńskie okazało się najtrwalszym bytem państwowym stworzonym przez Piastów. Kiedy upadło na początku XX wieku, to tak jak przed jego powstaniem, między dwoma bratnimi narodami pojawiły się okresy niezgody.
21 czerwca 1931 roku w Cieszynie odsłonięto pomnik księcia Mieszka I cieszyńskiego. (...)
Po II wojnie światowej w 1957 roku Mieszko I powrócił na swoje miejsce, a wokół pomnika założono Park im. Mieszka I cieszyńskiego. Od tego czasu pomnik stoi w jednym miejscu. Coraz bardziej zaśniedziały, zniszczony, brudny. (...)"
https://principatusteschinensis.blogspot.com/2019/01/mieszko-i-cieszynski-ksiaze-ktory-mog.html
https://www.youtube.com/watch?v=-uM6e9T5yj8&ab_channel=Virtual_Magic
Czy możliwe jest by obecny prezydent US Joe Biden miał również polskie, czy też cieszyńskie korzenie?
Co łączy takie postacie, jak:
- pierwszy znany ze źródeł władca Polski Mieszko I (1.),
- założyciel księstwa cieszyńskiego - Mieszko cieszyński (11.),
- jego wnuk - Przemysław I Noszak (13) oraz
- Małgorzata Piastówna, córka Przemysława I (ur. 1370; 14.), która poślubiła Simona de Felbrigg
- Joseph H. Biden (zm. 1941; 30.), dziada obecnego prezydenta USA;
- Joseph R. "Joe" Biden (ur. 1942, 32.).
Pokrewieństwo! Dzięki małżeństwu Małgorzaty córki Przemysława I z Simonem de Felbrigg, "Joe" Biden może (jeśli zechce) z dumą powiedzieć, iż Mieszko I jest jego 30* pradziadkiem!
Powyżej: sprawcy całego zamieszania, na okazałej płycie nagrobnej, będącej jednym z najbardziejokazałych przykładów sztuki tego okresu na Wyspach Brytyjskich.
Dosyć kontrowersyjny wpis, jakie ukazał się w związku z "odkryciem" głosił:
"podobizna przodka Joe Bidena, (...)
W prezbiterium kościoła św. Stanisława, najstarszej świątyni na terenie Bielska-Białej, dokładnie nad ołtarzem, na wsporniku gotyckiego sklepienia krzyżowo-żebrowego, obok orła śląskiego przykrywającego zwornik znajduje się prawdopodobnie podobizna kolatora świątyni - księcia cieszyńskiego Przemysława I Noszaka".
- https://www.super-nowa.pl/wiadomosci-cat/art-joe-biden-ma-polskie-korzenie-i-pochodzi-z-linii-piastow-sensacyjne-ustalenia-w-bielsku-bialej,12251
- Polski wątek rodziny Bidena. Wśród jego przodków był... Mieszko I
- https://histmag.org/Joe-Biden-potomkiem-Przemyslawa-I-Noszaka-21917/
- https://pl.wikipedia.org/wiki/Piastowie_cieszy%C5%84scy
Na marginesie dodajmy, iż: hasło "Noszak" nie jest dziś obojętne nie tylko Joe Bidenowi, ale również miłośniką piwa, himalaistom oraz wszystkim mieszkańcom Nepalu oraz terenu dawnego Księstwa Cieszyńskiego.
Najdawniejsze dzieje Śląska Cieszyńskiego - skrót
ok. 999 Bolesław Chrobry zajmuje Śląsk, w tym ziemię Gołęszyców (zajmując Śląsk Cieszyński, tym samym odcina dostawy czeskie dla Krakowa, który zajmuje rok później) - co wyjaśnił ostatnio m.in. w swojej ksiażce o Chrobrym dr M. Morys Twarowski z Cieszyna. Zob. też: Dlaczego podręczniki historyczne (i Wikipedia) "kłamią" (tj. ewidentnie wprowadza w błąd) w sprawie zajęcia Ślaska i Małopolski przez Mieszka? - zobacz rozwinięcie wątku w rozdziale: https://koperlo.blogspot.com/2021/03/klasa-i-sredniowiecze-m-podstawowy.html
Gołęszyce, inaczej: Golężyce (łac. Golenzici) — słowiańskie plemię zamieszkujące ziemię nadu źródeł Odry, Olzy i Wisły, tj. pogranicze Śląska i Moraw, wzmiankowane w 845 roku w Geografie Bawarskim. Plemię Golęszyców nie było zbyt silne, posiadając jedynie 5 grodów/opoli, były to: Grodziec Gołęszycki (obecnie czes. Hradec nad Morawicą, opisanym w 1155), Raciborzu?, Międzyświeciu, w tzw. Starym Cieszynie (Kocobędz, k. Czeskiego Cieszyna) ; a także mniejsze grody: w Syryni/Lubomii i Krzyżkowicach.
Prawdopodobnie byli chrześcijanami. Być może to oni byli pierwszymi ochrzczonymi Słowianami w dzisiejszym państwie polskim. W latach 80. lub na początku lat 90. IX wieku zniszczeniu uległo większość grodów golęszyckich, jak i wielu innych znajdujących się na terenie późniejszych Śląska i Małopolski. Dokonać tego mogło jedynie państwo wielkomorawskie.
Wielu historyków utrzymuje, że ziemie Gołęszyców w X wieku dostały się pod panowanie Czechów, brak jednak dowodów na poparcie takiego twierdzenia. Na pewno na przełomie X i XI wieku dzisiejszy Śląsk Cieszyński znalazł się w granicach monarchii Piastów".
Po raz pierwszy Bolesław Chrobry ok. 999, a nastęnie w 1108 r. i 1137 (po 5-letniej wojnie stoczonej w latach 1132–1137) Bolesław Krzywousty przyłączyli ich terytorium plemienne do Polski (w drugim przypadku - bez części opawskiej). kasztelania raciborska oraz cieszyńska,
Po pomiędzy Bolesławem Krzywoustym i Sobiesławem I zawarto pokój kłodzki, w wyniku którego ziemie te zostały podzielone pomiędzy oba państwa. Znaczna ich część, wraz z resztą Śląska, znalazła się w granicach państwa polskiego a pozostała część w granicach Czech dzisiejszy Śląsk Opawski.
Rotunda pod wezwaniem św. Mikołaja (później św. Wacława) ze Wzgórza Zamkowego w Cieszynie uważana jest za... najstarszą budowlę murowaną na Śląsku (nie tylko Górnym, ale i Dolnym, aż po granicę z Niemcami!); zresztą nie tylko murowaną (bo przecież drewniane obiekty tym bardziej nie przetrwały do dziś!); a skoro tak mżna ją zatem nazwać najstarszym zabytkiem istniejącym na Śląsku!
Reasumując: Rotundę w Cieszynie można bez przesady określić również mianem
- jednym z najcenniejszych zabytków sztuki romańskiej w Polsce
- najstarszej, funkcjonującej do dziś, świątyni na Śląsku
- najstaszym zabytkiem/kościołem w Polsce, położonym poza obszarem Wielko- i Małopolski), w tym m.in. na terenie obecnych województw: śląskiego, dolnośląskiego oraz opolskiego;
- jednym z kilku najstarszych kościołów w Polsce (a także szerzej: zachowanych zabytkowych obiektów świeckich i duchownych); obok rotundy w Cieszynie można tu wyliczyć świątynie w Tumie i Krakowie (m.in.: Rotunda Najświętszej Marii Panny na Wawelu i kościół pw. św. Andrzeja), a także powstałe później obiekty w Strzelnie i Starym Żaganiu. Możnaby wymienić jeszczea inne (np. przyklasztorne kościoły w Lubiążu i Tyńcu, czy Krypta św. Leonarda na Wawelu, św. Wojciecha czy Najświętszego Salwatora w Krakowie), jednak te, na skutek wojennych zniszczeń itp., przetrwały w orginalnej formie (i "stanie substancji") zachowały się jedynie w znikomym stopniu. zob.: https://pl.wikipedia.org/wiki/Szlak_Roma%C5%84ski_w_Polsce
- najcenniejszym (zachowanym do dziś) zabytkiem sztuki świeckiej i sakralnej na Śląsku (jego konkurentami są jedynie: kościół w Starym Żaganiu oraz Zamek Piastowskiw Legnicy (najstarszay murowany obiekt obronny w Polsce)
- umieszczając jej wizerunek m.in. na banknocie 20 złotowym.
- warto dodać, iż np. we współczesnych podręcznikach historii, dla uczniów szkół podstawowych pojawia się jej całostronicowy wizerunek (a więc ok. 1% całości podręcznika poświęconego 1000-letniej historii Polski)
zobacz linki:
- https://www.santuarioclelia.it/najstarsze-obiekty-sakralne-w-polsce.html
- https://1001miejsc.pl/najstarsze-budowle-w-polsce/
- https://www.national-geographic.pl/artykul/najstarsze-koscioly-w-polsce-10-zabytkowych-kosciolow-z-ciekawa-historia#Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82+Naj%C5%9Bwi%C4%99tszej+Maryi+Panny+na+Ostrowie+Tumskim+w+Poznaniu
Ciekawostki:
- Dawniejsza literatura za czas powstania rotundy w Cieszynie przyjmowała XI/XII wiek; obecnie jako czas jej powstania wskazuje się połowę XII wieku (tudzież II. poł. tego stulecia),
- Z nowych badań wynika, że jej budowę należy jednak wiązać z okresem istnienia kasztelanii na Górze Zamkowej około połowy XII wieku, a więc na czasy panowania Bolesława Krzywoustego i jego synów. https://dzieje.pl/dziedzictwo-kulturowe/celtyckie-naczynia-pod-cieszynska-zabytkowa-rotunda
- obecny kształt wewnętrzny i zewnętrzny obiektu jest wynikiem prac archeologicznych i rekonstruktorskich przeprowadzonych po 1945 roku, gdyż przez blisko wiekobiekt funkcjonował w nowej neoklasycystycznej szacie, którą okryto kościółekj w poł. XIX w.
- Tzw. Rotunda, tj. "Kaplica św. Mikołaja i Wacława jest to bez wątpienia najlepiej zachowany na ziemiach polskich przykład romańskiego kościoła centralnego. Poprzez zastosowanie empory i klatki schodowej w grubości muru, jest pod tym względem unikatem (...) ziem piastowskich, ale także Czech i Węgier". Źródło: https://www.facebook.com/msc.muzeumslaskacieszynskiego
- ciekawostka "z Polski": najstarszy kościół drewniany w Polsce ma niemal 650 lat, powstał pod koniec XIV wieku (do jego budowy wykorzystano drzewa ścięte po 1369 roku)
Księstwo Cieszyńskie - skrót
Księstwo to powstało w roku 1290. Jego założycielem był Mieszko I, syn księcia opolsko-raciborskiego – Władysława. Było ono jednym z przeszło dwudziestu księstw śląskich, powstałych wskutek dokonanego w XII i XIII w. rozbicia dzielnicowego Polski. Wyrosło na gruncie, istniejącej w ramach państwa polskiego od początku XI w., kasztelanii cieszyńskiej, po której pamiątką pozostaje (?) do dziś słynna, blisko tysiącletnia romańska rotunda znajdująca się w Cieszynie.
Księstwo nie było rozległe. Gdy ustalił się ostatecznie jego kształt, swoje granice oparło na rzekach – Białej i Ostrawicy, tak, iż jego miastami granicznymi były, m.in.: Bielsko, Frydek i Polska Ostrawa. Na północy sąsiadowało, z leżącymi za rzeką Wisłą księstwem pszczyńskim i raciborskim, zaś na południu wsparło się na łuku Karpat, granicząc z Górnymi Węgrami (dziś Słowacją). Stolicą jego był Cieszyn, gdzie w siedzibie na Górze Zamkowej rezydowali jego władcy.
Warto także pamiętać, iż książęta cieszyńscy oprócz domeny rodu, posiadali także inne posiadłości rozrzucone po terytorium całego Śląska, przez dłuższy czas władali m.in.: Głogowem, leżącym 20 km na północ od Wrocławia, czy Siewierzem, znajdującym się w pobliżu Bytomia. Początkowo do księstwa cieszyńskiego włączona była również ziemia oświęcimska.
Książęta cieszyńscy wywodzili się z dynastii Piastów, byli w prostej linii potomkami królów i książąt polskich – Bolesława Chrobrego, czy Bolesława Krzywoustego, a jednocześnie – stosunkowo bliskimi krewnymi władców sąsiedniego Królestwa Polskiego – Władysława Łokietka i Kazimierza Wielkiego. Gdy na początku XIII wieku pod wodzą tych ostatnich władców dokonał się proces zjednoczenia ziem polskich, księstwo cieszyńskie (jak również inne państwa śląskie) na tyle mocno politycznie związane było już z Królestwem Czeskim, że nikomu nie przyszło nawet na myśl, by mogło ono ponownie przyłączone zostać do Polski. Wpływ na to miały przede wszystkim ważne wydarzenia, jakie miały miejsce na przełomie XIII i XIV w. Najpierw Mieszko I cieszyński w 1291 roku zawarł polityczny sojusz z królem Czech i Polski Wacławem II z dynastii Przemyślidów, a kilkadziesiąt lat później, w 1327 r., jego następca, Kazimierz, złożył hołd lenny Janowi Luksemburskiemu, sukcesorowi praskiego tronu.
W ten sposób suwerenni do tej pory książęta cieszyńscy, tak jak inni władcy śląscy, polscy w swej świadomości (co podkreśla profesor Idzi Panic) stali się lennikami czeskimi, a Śląsk dziedzicznym lennem czeskim. Traktaty te w praktyce oznaczały rozerwanie więzi łączących go z Królestwem Polskim od 300 lat i włączenie na kolejne trzy wieki do państwa czeskiego2.
Jak powiedziano, księstwo cieszyńskie było niewielkie, a dodatkowo niezbyt ludne i bogate. Nie obfitowało ani w bogactwa naturalne, ani w wyjątkowo żyzną glebę. Co gorsza, było położone peryferyjnie względem rozwiniętych i bogatych dzielnic Śląska oraz państwa czeskiego. A jednak, mimo to, począwszy od końca XIII w., przeżywało stały rozwój. Rosły istniejące już miasta i wsie, zagospodarowywano nieużytki, tworzono nowe osady, kasę książęcą zasilały nowe wpływy. W czym tkwiła tajemnica sukcesu? Przyczynili się doń sami jego mieszkańcy i olbrzymi kapitał niewykorzystanej wciąż ziemi, jakim dysponował książę. Dzięki determinacji i przedsiębiorczości cieszyniaków, dokonywała się wewnętrzna kolonizacja państwa, jego cywilizacyjny rozwój i wzrost zamożności. Duży wpływ na to mieli też sami władcy, którzy byli postaciami dużego formatu. Przynaj-mniej trzech z nich, dzięki umiejętnej polityce wewnętrzenej i zewnętrzenej, zdobyło niezwykłe uznanie w oczach osób współczesnych i historyków.
Do nich należał z pewnością założyciel księstwa, Mieszko I. Władca ten nie tylko prowadził aktywną politykę międzynarodową, m.in. aranżując małżeństwo swej córki Wioli z księciem Wacławem III, następcą tronów Polski, Czech i Węgier, ale też zbudował podstawy materialne pod funkcjonowanie swojego państwa. Dzięki rozpoczętej przez niego akcji osiedleńczej na terenie księstwa cieszyńskiego powstało 71 nowych wiosek. Były wśród nich leżące w sąsiedztwie starego, założonego prawdopodobnie jeszcze w XII wieku, Skoczowa: Górki Wielkie, Lipowiec, Ustroń, Grodziec – które ujawniają swe istnienie w 1305 r.3.
Dzieło Mieszka I godnie kontynuował Przemysław I Noszak, wybitny dyplomata, pełniący z ramienia królów czeskich i cesarzy niemieckich m.in. funkcje tzw. Wikariusza Rzeszy oraz wysłannika na najważniejsze dwory Europy. Mimo że znaczną część życia spędził w rozjazdach, przebywając w Pradze (jako doradca na dworze Luksemburgów) oraz podróżując między Paryżem, Londynem, Krakowem i Rzeszą Niemiecką, umiał znaleźć czas, by zadbać o rozwój i dobrobyt swojego rodzinnego księstwa. Miał na to dużo czasu, rządził bowiem przez ponad pół wieku. Założono wtedy w księstwie cieszyńskim 40, a możliwe, iż nawet 50 dalszych miejscowości.
Przemysław był postacią wybitną, barwną, ale jego życie było również naznaczone tragicznie. Do największych sukcesów tego władcy należy doprowadzenie do małżeństwa króla Anglii Ryszarda II z czeską królewną Anną. O jego pozycji świadczy m.in. fakt, iż był on uczestnikiem słynnej uczty u Wierzynka w Krakowie w 1364, w której wzięły udział koronowane głowy Europy na czele z cesarzem i królem czeskim, a także monarchami: Polski, Węgier, Dani i Cypru. Księcia dotknęła niezwykle śmierć najstarszego syna i następcy tronu, którego zabójstwo zlecił rywalizujący z władcami Cieszyna książę raciborski Jan Żelazny. Gdy po pewnym czasie, księciu cieszyńskiemu udało się pochwycić jednego z zabójców syna – Macieja Czecha – sprawił mu okrutną kaźń. Nim zabójca został ostatecznie rozszarpany końmi, obwożono go po grodzie na rozpalonym do czerwoności żelaznym koniu i rwano obcęgami. Sam Przemysław I w starszym wieku dotknięty został chorobą (podagrą), która uniemożliwiała mu poruszanie się. Ponieważ nie mógł chodzić samodzielnie, noszono go i stąd wziął się jego przydomek – Noszak.
Trzecim z władców cieszyńskich, zasługujących na wyróżnienie, był prawnuk Przemysława Noszaka – Kazimierz II Cieszyński. W tym samym roku 1490, w którym „Kazimierz z Bożej łaski Książę Cieszyński i Wielkiego Głogowa wystawił dokument, potwierdzający istnienie Brennej, otrzymał on najwyższy z możliwych urzędów – starosty generalnego Śląska.
W imieniu cesarza zarządzać miał całą ziemią śląską od Wrocławia po Bytom i Oświęcim. Awans ten zawdzięczał nie tylko swym zdolnościom, ale też godnym pozazdroszczenia koneksjom. Jego bliskimi krewnymi byli władcy sąsiednich mocarstw: Władysław Jagiellończyk, który rządził Czechami i Węgrami, a także Jan Olbracht, a po nim Zygmunt Stary rządzący Polską. Pokrewieństwo to zawdzięczał Kazimierz swej babci, która była po matce Litwinką, kuzynką w pierwszej linii Władysława Jagiełły, dziadka wymienionych władców.
Kazimierz II, podobnie jak jego pradziadek Przemysław I, odznaczał się długowiecznością, panował przeszło 50 (!) lat, zapisując się jako dobry gospodarz. Cieszyn w czasie jego rządów podwoił liczbę mieszkańców, zyskując m.in. nowy rynek, a Strumień właśnie wtedy otrzymał prawa miejskie. Jednak za jego panowania akcja osiedleńcza i zakładanie nowych wsi nie odbywało się już tak intensywnie, jak za jego wielkich poprzedników. Dożywszy słusznego wieku, prawie 80-letni książę Kazimierz II, w roku 1528 zmarł, zostawiając księstwo jedynemu dziedzicowi, ledwie 4-letniemu wnukowi Wacławowi Adamowi, który w przyszłości miał zapisać się w historii Śląska Cieszyńskiego wprowadzeniem reformacji.
Galeria postaci interesujących:
Cieszyńskie księżne i księżniczki...
Do największych sukcesów polityki zagranicznej Mieszka należy zaliczyć małżeństwo jego jedynej córki, Wioli Elżbiety z młodym królem czeskim i polskim, Wacławem III z Przemyślidów. Wydarzenie to stawiało księcia cieszyńskiego na czołowym miejscu wśród okolicznych władców. Niestety, młody Czech wkrótce zginął zamordowany skrytobójczo w Ołomuńcu
Małżeństwo to jednak rzuca nieco światła na rzekomy stosunek lenny łączący księstwo cieszyńskie z Czechami. Związek taki raczej nie istniał, gdyż niedopuszczalnym byłby fakt poślubienia przez króla córki swego poddanego.
Eufemia, zwana Ofką (ur. 1395/1398, zm. przed 17 września w 1447) – księżniczka mazowiecka i księżna cieszyńska z dynastii Piastów. Córka księcia mazowieckiego Siemowita IV i Aleksandry Olgierdówny, siostry Władysława II Jagiełły.
Elżbieta, córka księcia Kazimierza i Ofki. Wstąpiła do klasztoru, a jednocześnie związała się z Jan Henryk Luksemburski (ur. 12 lutego 1322, zm. 12 listopada 1375) – książę Karyntii, margrabia morawski. Najmłodszy syn Jana Luksemburskiego i Elżbiety, brat cesarza Karola IV Luksemburskiego.
wspomina tylko jedno źródło: wydany w Awinionie dokument papieża Urbana V z 20 stycznia 1364 roku. W piśmie tym papież wskazuje, iż Elżbieta będąc mniszką (cysterką) trzebnicką żyje w konkubinacie (matrimonium de facto) z Janem Henrykiem Luksemburskim, margrabią morawskim. Urban V potępia ten związek i nakazuje margrabiemu zerwanie go, a Elżbiecie zaleca powrót do klasztoru. Prawdopodobnie Jan Henryk spełnił nakaz papieski i oddalił Elżbietę, gdyż już w lutym 1364 zawarł związek małżeński z Małgorzatą Habsburżanką. Nie wiadomo jednak jakie były dalsze losy Elżbiety..." https://pl.wikipedia.org/wiki/Jan_Henryk_Luksemburski
Elżbieta Lukrecja - postać z filmowym potencjałem! (zob. wywiad: https://youtu.be/xFdCFDF6dHs?t=2111
Przemysław Noszak
do 30 minuty o Noszaku; od 36 do 45:20 o jego granicach księstwa Przemysława i fego funkcjach i konfliktach, śmierciach, Grunwaldzie i Uniwersytecie;
pokolenia
1 Mieszko I (990 – 992) pra* 8
Mieszko cieszyński, czyli klęska innej wizji Polski
Poczet książąt cieszyńskich (6): Kazimierz II
http://gazetacodzienna.pl/node/90119
2 Bolesław I Chrobry (992 – 1025) pra* 7
3 Mieszko II Lambert (1025 – 1031) / Bezprym (1031 – 1032) pra* 6
4 Kazimierz I Odnowiciel (1034 – 1058) pra* 5
5 Władysław I Herman (1079 – 1102) / Bolesław II Szczodry (1058 – 1079) pra* 4
6 Bolesław III Krzywousty (1107 – 1138) / [Zbigniew (1102 – 1107)] pra* 3
7 Władysław II Wygnaniec (1138 – 1159) / [Bolesław IV Kędzierzawy (1146 – 1163)] pra* 2
8 Mieszko I Plątonogi (1163 – 1211) pra* 1
9 Kazimierz I (1211 – 1230) dziadek
10 Władysław I (1246 – 1281) [Mieszko II Otyły (1230 – 1246)] / ojciec
Wanda, Smok Wawelski
I. Wanda i Pradziejowe Haloween w Beskidach. Pierwsze wieki naszej ery, czyli okres rzymski u stóp Karpat.
Dwa pytania...1. Znacie legendę o Wandzie co nie chciała Niemca i swe życie skończyła w Wiśle? Co może mieć ona wspólnego z naszą małą ojczyzna?
2. Czy w pradziejach świętowano Haloween w Beskidzie Śląskim i Żywieckim? Co wówczas mogło oznaczac oznaczało hasło: cukierek albo psikus?
O wandzie mistrz Wincenty: XI wiek "Od niej, mówią, pochodzić ma nazwa rzeki Wandal, ponieważ ona stanowiła środek jej królestwa; stąd wszyscy, którzy podlegali jej władzy, nazwani zostali Wandalami”.
Legenda Kopca Wandy w Krakowie: https://opowiemcilegende.blogspot.com/2016/10/o-pieknej-wandzie-co-nie-chciaa-niemca.html
"Była młoda i piękna, słynęła z mądrych i sprawiedliwych rządów. By uchronić swój lud przed najeźdźcą, wybrała śmierć w falach Wisły".
Wanda skoczyła do wody - co z tego wyniknęło... jeden z naszych ważniejszych mitów - niepokojąca historia o martyrologicznych tęsknotach? Kim była tajemnicza postać krakowskiej (i skoczowskiej Wandy), która nie chciała Niemca. Co kryje opowieść o samobójstwie w nie swoim imieniu ...
"Księżniczka Wanda (często podaje się, że była córką samego Kraka, założyciela Krakowa) słynęła z mądrych i sprawiedliwych rządów. Wieści o jej urodzie rozeszły się zaś po całym świecie. Dotarły także do niemieckiego księcia Rydygiera, który ogłosił, że jeżeli Wanda nie przyjmie jego ręki, on napadnie na Kraków. Księżniczka odrzuciła jego „zaloty”, jednak nie chciała też narażać miasta i swoich poddanych na niebezpieczeństwo. Zamiast małżeństwa z księciem wybrała więc śmierć w falach Wisły. Chcąc uczcić bohaterstwo księżniczki, naród usypał kurhan w miejscu, gdzie rzeka wyrzuciła na brzeg jej ciało. Ta mogiła – kopiec Wandy – przetrwała setki lat i zobaczyć ją można aż do dziś". Tak brzmi w skrócie znana większości dzieci w Polsce Legenda o Wandzie "co nie chciała Niemca. W podobnej formie przedstawił ją już Jan Długosza, a także m.in. Gustaw Morcinek, który jednak jako miejsce skoku i śmierci umieścił Skoczów; motywując to właśnie nazwą miasteczka, które imię miało otrzymać wkrótce potem na pamiątkę czynu władczyni.
"Całe pokolenia Polaków wychowywano w przekonaniu, że mityczna Wanda, córka Kraka (według Wincentego Kadłubka pierwszego władcy Polski), wolała popełnić samobójstwo, niż oddać rękę niemieckiemu księciu. Nie uległa groźbom – gdy książę zbrojnie najechał Kraków, prośbom – gdy wysłał posłów z cennymi upominkami, ani błaganiom krakowskich możnowładców przerażonych widmem zniszczeń. Znalazła jednak sposób, by ocalić zarówno swą czystość, jak i poddanych: rzuciła się w nurt Wisły.
Ani słowa o małżeństwieJednak (...) Kadłubek w swojej Kronice polskiej, w której pierwszy raz pojawia się Wanda, nie wspomina o żadnych planach matrymonialnych Niemca. W jego ujęciu „tyran lemański” jak go określił, uznał po prostu, że skoro na tronie w sąsiednim kraju zasiada kobieta, to jest on wolny i trzeba go sobie wziąć. Ale kiedy najechał Kraków, jego wojsko zrezygnowało z walki pod wpływem urody i tajemniczej mocy Wandy. Upokorzony, rzucił się na własny miecz i oddał siebie w ofierze, aby ci, którzy go zdradzili, oraz ich potomkowie „starzeli się pod niewieścimi rządami”. O skoku Wandy do Wisły u Kadłubka nie ma ani słowa. Pisze jedynie, że „bez następcy zeszła ze świata”, ale nie podaje, w jakich okolicznościach. Motyw matrymonialny i samobójczy do legendy o Wandzie wprowadził autor Kroniki wielkopolskiej. Według jego wersji polska władczyni była tak piękna, że wszystkich „pociągała do miłowania, stąd zaczęto nazywać ją »wąda«, czyli węda”. „Pociągnęła do miłowania” także „króla Alemanów”, który najpierw próbował ją nakłonić do małżeństwa, a gdy to mu się nie udało, najechał jej ziemie.
Dalej jest jak u Kadłubka: niemieckie wojska pod wpływem widoku Wandy zrezygnowały z walki, a „król Alemanów” przebił się mieczem. Natomiast Wanda ofiarowała siebie bogom: „Za tak wielką chwałę i pomyślne wyniki, dobrowolnie skoczyła do Wisły”.
Kadłubkową opowieść w XV w. twórczo rozwinął Jan Długosz w swych Rocznikach. Według niego niemiecki książę (kronikarz nadał mu imię Rytygier), który prosił Wandę o rękę, gdy dostał kosza, ruszył z wojskiem, „chcąc wywalczyć orężem, to, czego nie mógł uzyskać prośbą”. Także w tej wersji wojska niemieckie na widok Wandy odmówiły walki, a Rytygier, „nie chcąc wracać w niesławie do domu”, rzucił się na swój miecz. Natomiast Wanda za wyświadczone jej łaski złożyła bogom ofiarę z siebie i utopiła się w Wiśle.
W prezencie od Długosza dostaliśmy też grób Wandy – kronikarz usytuował go nad rzeką Dłubnią (dopływem Wisły), we wsi, która otrzymała nazwę Mogiła (dziś w Nowej Hucie, dzielnicy Krakowa). Powstał tam kopiec Wandy (datowany na VII-VIII w.), który w 1890 r. ozdobił obelisk zwieńczony dumnym, marmurowym orłem białym autorstwa Jana Matejki.
Legenda o Wandzie jest jednym z mitów założycielskich sarmackiej Polski. Odwoływali się do niej renesansowi poeci, m.in.: Stanisław Hozjusz, Klemens Janicki, Jan Kochanowski, Joachim Bielski czy Łukasz Górnicki. Ale dopiero w XIX w. utrwaliła się wersja, w której Wanda woli skok do Wisły od ślubu z germańskim władcą. Niezłomna królowa musiała dać przykład patriotycznej postawy i odpowiednio oddziaływać na młodych Polaków wychowywanych pod zaborami. Tę romantyczną legendę utrwaliła antyniemiecka polityka historyczna w XX w.
I dziś taka wersja trzyma się mocno, wystarczy wpisać w wyszukiwarce internetowej hasło „legenda o Wandzie”, a otrzymamy mnóstwo jej streszczeń, w których Wanda rzuca się do Wisły, bo „nie chciała Niemca”.
Legenda w kulturze: Kariera Wandy, co nie chciała Niemca: https://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/historia/1742760,1,kariera-wandy-co-nie-chciala-niemca.read
Czy Kadłubek "stworzył" od podstaw legendę o Wandzie, wzorując sie na dziełach antycznych? (historia ma być parafrazą wątku Dydony, królowej Kartagińskiej).: https://rcin.org.pl/ibl/Content/53905/WA248_65632_P-I-2795_sniadala-kim.pdf
Autor stawią tezę że "podanie o Wandzie jako zapożyczenie z literatury antycznej, stwarza kolejną możliwość interpretacji tekstu autorstwa Wincentego Kadłubka" i w oparciu o studia interdyscyplinarne podejmuje próbę obalenia tez o zakorzenieniu w tradycji polskiej legendy o Wandzie.
"Wydarzenie to mogło się to stać się początkiem rozwoju legendy o Wandzie — historii, która jest parafrazą wątku Dydony. Zatem opowieść ta nie została stworzonaprzez Wincentego Kadłubka, kronikarz dokonał jedynie zmian miejsca i akcji. Postaćkobiety pozostaje zawsze analogiczna do pierwowzorów, mających swe korzenie w starożytności. Cała opowieść o założeniu Krakowa jest zatem zapożyczeniem, a nie zapisem lokalnego tekstu kultury" [?]
Co właściwie napisał Kadłubek w najstarszym zapisie legendy?Oto zapis akcji 1. Po bezpotomnej śmierci obu braci, piękna Wanda – córka Kraka obejmuje tron, a dzięki własnemu urokowi zjednuje sobie najzagorzalszych wrogów. 2. Pewien władca (tyrannus) lemański (alemański, germański), słysząc, że Polską rządzi kobieta, chce wykorzystać to osłabienie i napada na kraj.3. Wojska niemieckie zobaczywszy Wandę, uchylają się od walki. 4. Wódz ich przebił się mieczem, a na swe wojsko rzucił klątwę, by zawsze pozostawali pod rządami kobiet. Wanda zmarła bezpotomnie.
Jak kończy swą opowieść Kadłubek?"Od niej, mówią, pochodzić ma nazwa rzeki Wandal, ponieważ ona stanowiła środek jej królestwa; stąd wszyscy, którzy podlega li jej władzy, nazwani zostali Wandalami. Ponieważ nie chciała nikogo poślubić, a nawet dziewictwo wyżej stawiała od małżeństwa, bez następcy zeszła ze świata. I jeszcze długo po niej chwiało się państwo bez króla”.
Nie wiadomo, czy przypisać historię Wandy inwencji Kadłubka, czy też jego erudycji, czy też zaczerpnął on faktycznie z podań ludu historię; ważne jednak że po raz pierwszy wspomina on o najazdach ludów germańskich na ziemie południowej Polski i lokuje nań Wandalów, jeśli nie czyni tego jedynie instrumentalnie (by połączyć historię Polski z tą znaną nam powszechnie starożytną), to może w pamięci ludności żyjacej nad Wisłą faktycznie zachowano pamięć o pradawnych plemionach germańskich migrujących przez te ziemie i tarciach międzyplemiennych?
Jak się ma legenda do prawdy?
Wandalowie
Zastanówmy się czy faktycznie Wanda nie chciała Niemca i czy Wandale mieszkali w Skoczowie? Czy ktoś z Was zna legendę (opianą m.in. przez Gustawa Morcinka) o pięknej Wandzie co to nie chciała wyjść za mąż za niemieckiego księcia i utopiła sie wodach Wisły skacząc z mostu w Skoczowie? Czy pomijając fakt, iż Wisła w Skoczowie w dawnych czasach musiała być płytką rzeką i możnabyło co najwyżej skręcić w niej sobie kark, to czy obecność pięknej wandy nie ma wsobie ziarna prawdy i czy przypadkiem to nie germańscy Wandalowie zamieszkiwali te ziemie w początkach naszej ery?
Wśród badaczy dominuje pogląd o związku Wandalów, przebywających od III w. p.n.e. na ziemiach polskich, z kulturą przeworską. W II wieku n.e. przedstawiciele kultury przeworskiej zajmowali tereny środkowej i południowej Polski. Jej ślady odnajdujemym.in. pod Skoczowem, w Kowalach. Z tego terenu przenieśli się nad Dunaj, skąd ok. roku 400 wyruszyli na trwającą ok. 40 lat wyprawę, której trasawiodła przez tereny całej Europy i zaprowadziła ich do północnej Afryki, a z niej m.in. na podbój Rzymu.
Mozaika przedstawiająca Wandala z Afryki. Za: https://uni.wroc.pl/wandalowie-a-lugiowie-i-ludnosc-kultury-przeworskiej-seminarium/
Stanowisko archeologiczne w Kowalach. Na drugim planie widok na szczytyBeskidu Śląskiego. Żródło: https://muzeum.bielsko.pl/filemanager/Archeologia/1.jpg
"(...) nie można nie doceniać naukowego wymiaru tych wyników. Przede wszystkim udało się – po raz pierwszy – przebadać (co prawda tylko wycinkowo) osadę z tego okresu w strefie zachodniej części polskich Karpat. W ten sposób można zapełnić białą plamę na mapach archeologicznych tego rejonu. Osadnictwo z tego okresu z całą pewnością istniało tam i miało charakter dość trwały. Pojedyncze zabytki znajdowane do tej pory w różnych miejscach (zapinki z Białej i Ogrodzonej, grot żelazny z Brennej ze Stołowa) są najpewniej świadectwem penetracji różnych stref przez mieszkańców odkrytych osiedli, w tym osady w Kowalach. Precyzyjna chronologia użytkowania osiedla w Kowalach jest trudna do określenia, jednak wydaje się, że pewne cechy wytwórczości ceramicznej mogą wskazywać na 2. połowę II w. n.e. i początki III. Na bardziej dokładne ustalenie jej funkcjonowania będzie można liczyć po uzyskaniu datowania dendrochronologicznego odkrytego słupa drewnianego. Cechy materiału ceramicznego pozwalają również na zaliczenie osiedla w Kowalach do tzw. kultury przeworskiej, obejmującej swoim zasięgiem w okresie wpływów rzymskich (również w tzw. okresie przedrzymskim) tereny południowej i środkowej Polski. Z punktu widzenia badań to ostatnie ustalenie ma istotne znaczenie, gdyż obszar zachodniego Podkarpacia to potencjalna strefa kontaktowa wielu kultur archeologicznych. Przynależność osiedla w Kowalach do kręgu kultury przeworskiej wiąże je z procesami kulturowymi, które miały miejsce przede wszystkim na obszarach leżących na północ od łuku Karpat i Sudetów.
Kim byli ci mieszkańcy osiedla w Kowalach? Tu wracamy do naszego początkowego pytania, niewątpliwie najtrudniejszego dla każdego archeologa. Bo cóż mówi stwierdzenie, że ludzie zamieszkujący osiedle w Kowalach związani byli z tzw. kulturą przeworską? Tylko tyle, że posługiwali się podobnymi naczyniami glinianymi, budowali i użytkowali obiekty zbliżone do tych, które wcześniej odkrywano na setkach stanowisk rozmieszczonych w południowej i środkowej Polsce. Jednym z takich miejsc było stanowisko w Gaci pod Przeworskiem i to stało się powodem ukucia pojęcia kultury przeworskiej
(...) W starszej literaturze, badacze, na czele z nestorem polskiej archeologii – Józefem Kostrzewskim, przyjmowali, że twórcami tej kultury byli Słowianie, których na ziemiach polskich sytuowano już znacznie wcześniej, przynajmniej od czasów tzw. kultury łużyckiej. Szkoła ta, tzw. autochtoniczna, do dzisiaj ma wielu zwolenników. Silną opozycję w stosunku do niej stworzyła tzw. szkoła allochtoniczna, której czołowym przedstawicielem był wybitny polski badacz okresu wpływów rzymskich, profesor Kazimierz Godłowski z Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Zakłada ona dość późne przybycie ludności słowiańskiej na ziemie polskie (V–VI w n.e.). (...)
Przedwojenni niemieccy historycy i archeolodzy, a także spora grupa współczesnych polskich badaczy, z kulturą przeworską na Śląsku wiążą plemię germańskich Wandalów, wymieniane przez Pliniusza Starszego i Tacyta. Ich odłam – Hastingowie – w pierwszym okresie tzw. wojen markomańskich (ok. 170 r. n.e.) dotarli do granic prowincji Dacji. Fakty te wydają się być zbieżne z zarejestrowaną w źródłach archeologicznych ekspansją w 2. połowie II w. kultury przeworskiej w kierunku dorzecza Cisy. Pobyt w tym czasie ludności germańskiej na ziemiach polskich nie jest sytuacją wyjątkową. Źródła historyczne i archeologiczne poświadczają obecność na tym obszarze innego plemienia germańskiego – Gotów skandynawskich. Nie dotyczy to jednak terytorium południowej Polski. Goci zamieszkiwali w I w. i w 1. połowie II w. n.e. tereny Pomorza. W 2. połowie II w., przemieszczając się w kierunku wybrzeży Morza Czarnego, zajęli m.in. część obszaru Mazowsza i Lubelszczyznę". https://muzeum.bielsko.pl/pl/widziane-spod-ziemi/podstrony_page/2/artykul/kim-byli-mieszkancy-podbeskidzia-w-czasach-cesarstwa-rzymskiego
Zob. .też: https://histmag.org/potomkowie-wandalow-pogromcy-cezara-legendarne-dzieje-polakow-12228/
Wędrówka Wandalów
"W czasie wywołanej najazdem Hunów (od 375 r.) wędrówki ludów część Wandalów (Hasdingowie) sprzymierzyła się z irańskojęzycznym ludem Alanów i dotarła na obszary między Dunajem i Cisą.
Hasdingowie przekroczyli w noc sylwestrową 406 r. Ren w rejonie Mogontiacum (Moguncji) i znaleźli się na ziemiach cesarstwa rzymskiego. W 409 r. dotarli do Hiszpanii, podczas gdy inne odłamy Wandalów dotarły do Dacji i Panonii. W 416 r. zawarli z przybyłymi wcześniej do Hiszpanii, Alanami (plemię sarmackie) unię personalną; ich królowie nosili odtąd tytuł rex Vandalorum et Alanorum („król Wandalów i Alanów”).
Wątpliwości co do pobbytu Wandalów na ziemiach Polskich: https://www.youtube.com/watch?v=bsUGRYFthes&ab_channel=GosciwitMalinowski
Spis cieszyńskich władców przed powstaniem właściwego Księstwa Cieszyńskiego
DYNASTIA NIEZNANACieszymir (VIII/IX w.)
DYNASTIA MOJMIROWCÓWŚwiętopełk I (874 – 894)Mojmir II (894 – 906)
DYNASTIA PRZEMYŚLIDÓW?Bolesław II Pobożny (967 – 990)
DYNASTIA PIASTÓWMieszko I (990 – 992)Bolesław I Chrobry (992 – 1025)Mieszko II Lambert (1025 – 1031)Bezprym (1031 – 1032)Kazimierz I Odnowiciel (1034 – 1058)Bolesław II Szczodry (1058 – 1079)Władysław I Herman (1079 – 1102)Zbigniew (1102 – 1107)Bolesław III Krzywousty (1107 – 1138)Władysław II Wygnaniec (1138 – 1159)Bolesław IV Kędzierzawy (1146 - 1163)Mieszko I Plątonogi (1163 – 1211)Kazimierz I (1211 – 1230)Mieszko II Otyły (1230 – 1246)Władysław I (1246 – 1281)
http://www.praslowianie.pl/praslowianie-gry-glagolica.html
"
"(..)
Jeżeli przyjmiemy, iż Świętopełk I włączył cieszyńskie grody do Państwa Wielkomorawskiego (jak uznaje większość niezależnych historyków) to jego następcą i kolejnym władcą byłby jego syn Mojmir II. Na jego rządach skończyła się dynastia zasiadających na tronie od 820 roku Mojmirowców, a także około 907 roku doszło do upadku Państwa Wielkomorawskiego.
Na gruzach starego państwa wzrosło nowe należące do pierwszych Przemyślidów. Odtąd grody Gołęszyców bez wątpienia weszły w orbitę wpływów czeskich. Cieszyńską ziemią władał wówczas książę Spycigniew I, którego matką była Ludmiła, ogłoszona pierwszą czeską świętą. W 915 roku władzę w kraju przejął syn Spycigniewa I – Wratysław I, po nim w 921 roku tron czeski objął Wacław I Święty. Wacław I zanim jeszcze ogłoszono go świętym, został zamordowany przez swego brata i następcę Bolesława I Okrutnego. Po nim w 967 roku rządy objął Bolesław II Pobożny. Siostra Bolesława II – Dobrawa została żoną pierwszego polskiego księcia Mieszka I. Prawdopodobnie orszak ślubny czeskiej księżniczki przejeżdżał w 965 roku przez cieszyńską ziemię w drodze do Państwa Polan. Bolesław II utrzymywał dobre relacje z Mieszkiem I, które uległy pogorszeniu dopiero po śmierci Dobrawy w 977 roku. Walki o Śląsk i Ziemię Krakowską pomiędzy Mieszkiem I a Bolesławem II zakończyły się dopiero w 990 roku zawarciem pokoju. Odtąd cieszyńska ziemia weszła w skład państwa Mieszka I, choć niektórzy badacze uważają, że nastąpiło to dopiero w roku 1000 za panowania jego syna Bolesława I Chrobrego. Potomkowie Mieszka I zostali tym samym nowymi władcami cieszyńskiej krainy.
Warto zobaczyć też:
https://www.youtube.com/watch?v=Av6iNQRIpNs&ab_channel=CoZaHistoria
https://youtu.be/giGlXO74Bu4
Dwa pytania...
1. Znacie legendę o Wandzie co nie chciała Niemca i swe życie skończyła w Wiśle? Co może mieć ona wspólnego z naszą małą ojczyzna?
2. Czy w pradziejach świętowano Haloween w Beskidzie Śląskim i Żywieckim? Co wówczas mogło oznaczac oznaczało hasło: cukierek albo psikus?
O wandzie mistrz Wincenty: XI wiek "Od niej, mówią, pochodzić ma nazwa rzeki Wandal, ponieważ ona stanowiła środek jej królestwa; stąd wszyscy, którzy podlegali jej władzy, nazwani zostali Wandalami”.
"Księżniczka Wanda (często podaje się, że była córką samego Kraka, założyciela Krakowa) słynęła z mądrych i sprawiedliwych rządów. Wieści o jej urodzie rozeszły się zaś po całym świecie. Dotarły także do niemieckiego księcia Rydygiera, który ogłosił, że jeżeli Wanda nie przyjmie jego ręki, on napadnie na Kraków. Księżniczka odrzuciła jego „zaloty”, jednak nie chciała też narażać miasta i swoich poddanych na niebezpieczeństwo. Zamiast małżeństwa z księciem wybrała więc śmierć w falach Wisły. Chcąc uczcić bohaterstwo księżniczki, naród usypał kurhan w miejscu, gdzie rzeka wyrzuciła na brzeg jej ciało. Ta mogiła – kopiec Wandy – przetrwała setki lat i zobaczyć ją można aż do dziś". Tak brzmi w skrócie znana większości dzieci w Polsce Legenda o Wandzie "co nie chciała Niemca. W podobnej formie przedstawił ją już Jan Długosza, a także m.in. Gustaw Morcinek, który jednak jako miejsce skoku i śmierci umieścił Skoczów; motywując to właśnie nazwą miasteczka, które imię miało otrzymać wkrótce potem na pamiątkę czynu władczyni.
"Całe pokolenia Polaków wychowywano w przekonaniu, że mityczna Wanda, córka Kraka (według Wincentego Kadłubka pierwszego władcy Polski), wolała popełnić samobójstwo, niż oddać rękę niemieckiemu księciu. Nie uległa groźbom – gdy książę zbrojnie najechał Kraków, prośbom – gdy wysłał posłów z cennymi upominkami, ani błaganiom krakowskich możnowładców przerażonych widmem zniszczeń. Znalazła jednak sposób, by ocalić zarówno swą czystość, jak i poddanych: rzuciła się w nurt Wisły.
Ani słowa o małżeństwie
Jednak (...) Kadłubek w swojej Kronice polskiej, w której pierwszy raz pojawia się Wanda, nie wspomina o żadnych planach matrymonialnych Niemca. W jego ujęciu „tyran lemański” jak go określił, uznał po prostu, że skoro na tronie w sąsiednim kraju zasiada kobieta, to jest on wolny i trzeba go sobie wziąć. Ale kiedy najechał Kraków, jego wojsko zrezygnowało z walki pod wpływem urody i tajemniczej mocy Wandy. Upokorzony, rzucił się na własny miecz i oddał siebie w ofierze, aby ci, którzy go zdradzili, oraz ich potomkowie „starzeli się pod niewieścimi rządami”. O skoku Wandy do Wisły u Kadłubka nie ma ani słowa. Pisze jedynie, że „bez następcy zeszła ze świata”, ale nie podaje, w jakich okolicznościach.
Motyw matrymonialny i samobójczy do legendy o Wandzie wprowadził autor Kroniki wielkopolskiej. Według jego wersji polska władczyni była tak piękna, że wszystkich „pociągała do miłowania, stąd zaczęto nazywać ją »wąda«, czyli węda”. „Pociągnęła do miłowania” także „króla Alemanów”, który najpierw próbował ją nakłonić do małżeństwa, a gdy to mu się nie udało, najechał jej ziemie.
Dalej jest jak u Kadłubka: niemieckie wojska pod wpływem widoku Wandy zrezygnowały z walki, a „król Alemanów” przebił się mieczem. Natomiast Wanda ofiarowała siebie bogom: „Za tak wielką chwałę i pomyślne wyniki, dobrowolnie skoczyła do Wisły”.
Kadłubkową opowieść w XV w. twórczo rozwinął Jan Długosz w swych Rocznikach. Według niego niemiecki książę (kronikarz nadał mu imię Rytygier), który prosił Wandę o rękę, gdy dostał kosza, ruszył z wojskiem, „chcąc wywalczyć orężem, to, czego nie mógł uzyskać prośbą”. Także w tej wersji wojska niemieckie na widok Wandy odmówiły walki, a Rytygier, „nie chcąc wracać w niesławie do domu”, rzucił się na swój miecz. Natomiast Wanda za wyświadczone jej łaski złożyła bogom ofiarę z siebie i utopiła się w Wiśle.
W prezencie od Długosza dostaliśmy też grób Wandy – kronikarz usytuował go nad rzeką Dłubnią (dopływem Wisły), we wsi, która otrzymała nazwę Mogiła (dziś w Nowej Hucie, dzielnicy Krakowa). Powstał tam kopiec Wandy (datowany na VII-VIII w.), który w 1890 r. ozdobił obelisk zwieńczony dumnym, marmurowym orłem białym autorstwa Jana Matejki.
Legenda o Wandzie jest jednym z mitów założycielskich sarmackiej Polski. Odwoływali się do niej renesansowi poeci, m.in.: Stanisław Hozjusz, Klemens Janicki, Jan Kochanowski, Joachim Bielski czy Łukasz Górnicki. Ale dopiero w XIX w. utrwaliła się wersja, w której Wanda woli skok do Wisły od ślubu z germańskim władcą. Niezłomna królowa musiała dać przykład patriotycznej postawy i odpowiednio oddziaływać na młodych Polaków wychowywanych pod zaborami. Tę romantyczną legendę utrwaliła antyniemiecka polityka historyczna w XX w.
I dziś taka wersja trzyma się mocno, wystarczy wpisać w wyszukiwarce internetowej hasło „legenda o Wandzie”, a otrzymamy mnóstwo jej streszczeń, w których Wanda rzuca się do Wisły, bo „nie chciała Niemca”.
Legenda w kulturze: Kariera Wandy, co nie chciała Niemca:
https://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/historia/1742760,1,kariera-wandy-co-nie-chciala-niemca.read
Czy Kadłubek "stworzył" od podstaw legendę o Wandzie, wzorując sie na dziełach antycznych? (historia ma być parafrazą wątku Dydony, królowej Kartagińskiej).: https://rcin.org.pl/ibl/Content/53905/WA248_65632_P-I-2795_sniadala-kim.pdf
Autor stawią tezę że "podanie o Wandzie jako zapożyczenie z literatury antycznej, stwarza kolejną możliwość interpretacji tekstu autorstwa Wincentego Kadłubka" i w oparciu o studia interdyscyplinarne podejmuje próbę obalenia tez o zakorzenieniu w tradycji polskiej legendy o Wandzie.
"Wydarzenie to mogło się to stać się początkiem rozwoju legendy o Wandzie — historii, która jest parafrazą wątku Dydony. Zatem opowieść ta nie została stworzona
przez Wincentego Kadłubka, kronikarz dokonał jedynie zmian miejsca i akcji. Postać
kobiety pozostaje zawsze analogiczna do pierwowzorów, mających swe korzenie w starożytności. Cała opowieść o założeniu Krakowa jest zatem zapożyczeniem, a nie zapisem lokalnego tekstu kultury" [?]
Oto zapis akcji
1. Po bezpotomnej śmierci obu braci, piękna Wanda – córka Kraka obejmuje tron, a dzięki własnemu urokowi zjednuje sobie najzagorzalszych wrogów.
2. Pewien władca (tyrannus) lemański (alemański, germański), słysząc, że Polską rządzi kobieta, chce wykorzystać to osłabienie i napada na kraj.
3. Wojska niemieckie zobaczywszy Wandę, uchylają się od walki.
4. Wódz ich przebił się mieczem, a na swe wojsko rzucił klątwę, by zawsze pozostawali pod rządami kobiet. Wanda zmarła bezpotomnie.
Jak kończy swą opowieść Kadłubek?
"Od niej, mówią, pochodzić ma nazwa rzeki Wandal, ponieważ ona stanowiła środek jej królestwa; stąd wszyscy, którzy podlega li jej władzy, nazwani zostali Wandalami. Ponieważ nie chciała nikogo poślubić, a nawet dziewictwo wyżej stawiała od małżeństwa, bez następcy zeszła ze świata. I jeszcze długo po niej chwiało się państwo bez króla”.
Nie wiadomo, czy przypisać historię Wandy inwencji Kadłubka, czy też jego erudycji, czy też zaczerpnął on faktycznie z podań ludu historię; ważne jednak że po raz pierwszy wspomina on o najazdach ludów germańskich na ziemie południowej Polski i lokuje nań Wandalów, jeśli nie czyni tego jedynie instrumentalnie (by połączyć historię Polski z tą znaną nam powszechnie starożytną), to może w pamięci ludności żyjacej nad Wisłą faktycznie zachowano pamięć o pradawnych plemionach germańskich migrujących przez te ziemie i tarciach międzyplemiennych?
Wandalowie
Zastanówmy się czy faktycznie Wanda nie chciała Niemca i czy Wandale mieszkali w Skoczowie? Czy ktoś z Was zna legendę (opianą m.in. przez Gustawa Morcinka) o pięknej Wandzie co to nie chciała wyjść za mąż za niemieckiego księcia i utopiła sie wodach Wisły skacząc z mostu w Skoczowie? Czy pomijając fakt, iż Wisła w Skoczowie w dawnych czasach musiała być płytką rzeką i możnabyło co najwyżej skręcić w niej sobie kark, to czy obecność pięknej wandy nie ma wsobie ziarna prawdy i czy przypadkiem to nie germańscy Wandalowie zamieszkiwali te ziemie w początkach naszej ery?
Wśród badaczy dominuje pogląd o związku Wandalów, przebywających od III w. p.n.e. na ziemiach polskich, z kulturą przeworską. W II wieku n.e. przedstawiciele kultury przeworskiej zajmowali tereny środkowej i południowej Polski. Jej ślady odnajdujemym.in. pod Skoczowem, w Kowalach. Z tego terenu przenieśli się nad Dunaj, skąd ok. roku 400 wyruszyli na trwającą ok. 40 lat wyprawę, której trasawiodła przez tereny całej Europy i zaprowadziła ich do północnej Afryki, a z niej m.in. na podbój Rzymu.
Mozaika przedstawiająca Wandala z Afryki. Za:
https://uni.wroc.pl/wandalowie-a-lugiowie-i-ludnosc-kultury-przeworskiej-seminarium/
Stanowisko archeologiczne w Kowalach. Na drugim planie widok na szczytyBeskidu Śląskiego. Żródło: https://muzeum.bielsko.pl/filemanager/Archeologia/1.jpg
"(...) nie można nie doceniać naukowego wymiaru tych wyników. Przede wszystkim udało się – po raz pierwszy – przebadać (co prawda tylko wycinkowo) osadę z tego okresu w strefie zachodniej części polskich Karpat. W ten sposób można zapełnić białą plamę na mapach archeologicznych tego rejonu. Osadnictwo z tego okresu z całą pewnością istniało tam i miało charakter dość trwały. Pojedyncze zabytki znajdowane do tej pory w różnych miejscach (zapinki z Białej i Ogrodzonej, grot żelazny z Brennej ze Stołowa) są najpewniej świadectwem penetracji różnych stref przez mieszkańców odkrytych osiedli, w tym osady w Kowalach. Precyzyjna chronologia użytkowania osiedla w Kowalach jest trudna do określenia, jednak wydaje się, że pewne cechy wytwórczości ceramicznej mogą wskazywać na 2. połowę II w. n.e. i początki III. Na bardziej dokładne ustalenie jej funkcjonowania będzie można liczyć po uzyskaniu datowania dendrochronologicznego odkrytego słupa drewnianego. Cechy materiału ceramicznego pozwalają również na zaliczenie osiedla w Kowalach do tzw. kultury przeworskiej, obejmującej swoim zasięgiem w okresie wpływów rzymskich (również w tzw. okresie przedrzymskim) tereny południowej i środkowej Polski. Z punktu widzenia badań to ostatnie ustalenie ma istotne znaczenie, gdyż obszar zachodniego Podkarpacia to potencjalna strefa kontaktowa wielu kultur archeologicznych. Przynależność osiedla w Kowalach do kręgu kultury przeworskiej wiąże je z procesami kulturowymi, które miały miejsce przede wszystkim na obszarach leżących na północ od łuku Karpat i Sudetów.
Kim byli ci mieszkańcy osiedla w Kowalach? Tu wracamy do naszego początkowego pytania, niewątpliwie najtrudniejszego dla każdego archeologa. Bo cóż mówi stwierdzenie, że ludzie zamieszkujący osiedle w Kowalach związani byli z tzw. kulturą przeworską? Tylko tyle, że posługiwali się podobnymi naczyniami glinianymi, budowali i użytkowali obiekty zbliżone do tych, które wcześniej odkrywano na setkach stanowisk rozmieszczonych w południowej i środkowej Polsce. Jednym z takich miejsc było stanowisko w Gaci pod Przeworskiem i to stało się powodem ukucia pojęcia kultury przeworskiej
(...) W starszej literaturze, badacze, na czele z nestorem polskiej archeologii – Józefem Kostrzewskim, przyjmowali, że twórcami tej kultury byli Słowianie, których na ziemiach polskich sytuowano już znacznie wcześniej, przynajmniej od czasów tzw. kultury łużyckiej. Szkoła ta, tzw. autochtoniczna, do dzisiaj ma wielu zwolenników. Silną opozycję w stosunku do niej stworzyła tzw. szkoła allochtoniczna, której czołowym przedstawicielem był wybitny polski badacz okresu wpływów rzymskich, profesor Kazimierz Godłowski z Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Zakłada ona dość późne przybycie ludności słowiańskiej na ziemie polskie (V–VI w n.e.). (...)
Przedwojenni niemieccy historycy i archeolodzy, a także spora grupa współczesnych polskich badaczy, z kulturą przeworską na Śląsku wiążą plemię germańskich Wandalów, wymieniane przez Pliniusza Starszego i Tacyta. Ich odłam – Hastingowie – w pierwszym okresie tzw. wojen markomańskich (ok. 170 r. n.e.) dotarli do granic prowincji Dacji. Fakty te wydają się być zbieżne z zarejestrowaną w źródłach archeologicznych ekspansją w 2. połowie II w. kultury przeworskiej w kierunku dorzecza Cisy. Pobyt w tym czasie ludności germańskiej na ziemiach polskich nie jest sytuacją wyjątkową. Źródła historyczne i archeologiczne poświadczają obecność na tym obszarze innego plemienia germańskiego – Gotów skandynawskich. Nie dotyczy to jednak terytorium południowej Polski. Goci zamieszkiwali w I w. i w 1. połowie II w. n.e. tereny Pomorza. W 2. połowie II w., przemieszczając się w kierunku wybrzeży Morza Czarnego, zajęli m.in. część obszaru Mazowsza i Lubelszczyznę". https://muzeum.bielsko.pl/pl/widziane-spod-ziemi/podstrony_page/2/artykul/kim-byli-mieszkancy-podbeskidzia-w-czasach-cesarstwa-rzymskiego
Zob. .też: https://histmag.org/potomkowie-wandalow-pogromcy-cezara-legendarne-dzieje-polakow-12228/
Wędrówka Wandalów
"W czasie wywołanej najazdem Hunów (od 375 r.) wędrówki ludów część Wandalów (Hasdingowie) sprzymierzyła się z irańskojęzycznym ludem Alanów i dotarła na obszary między Dunajem i Cisą.
Hasdingowie przekroczyli w noc sylwestrową 406 r. Ren w rejonie Mogontiacum (Moguncji) i znaleźli się na ziemiach cesarstwa rzymskiego. W 409 r. dotarli do Hiszpanii, podczas gdy inne odłamy Wandalów dotarły do Dacji i Panonii. W 416 r. zawarli z przybyłymi wcześniej do Hiszpanii, Alanami (plemię sarmackie) unię personalną; ich królowie nosili odtąd tytuł rex Vandalorum et Alanorum („król Wandalów i Alanów”).
Wątpliwości co do pobbytu Wandalów na ziemiach Polskich: https://www.youtube.com/watch?v=bsUGRYFthes&ab_channel=GosciwitMalinowski
Spis cieszyńskich władców przed powstaniem właściwego Księstwa Cieszyńskiego
DYNASTIA NIEZNANA
Cieszymir (VIII/IX w.)
DYNASTIA MOJMIROWCÓW
Świętopełk I (874 – 894)
Mojmir II (894 – 906)
DYNASTIA PRZEMYŚLIDÓW
?
Bolesław II Pobożny (967 – 990)
DYNASTIA PIASTÓW
Mieszko I (990 – 992)
Bolesław I Chrobry (992 – 1025)
Mieszko II Lambert (1025 – 1031)
Bezprym (1031 – 1032)
Kazimierz I Odnowiciel (1034 – 1058)
Bolesław II Szczodry (1058 – 1079)
Władysław I Herman (1079 – 1102)
Zbigniew (1102 – 1107)
Bolesław III Krzywousty (1107 – 1138)
Władysław II Wygnaniec (1138 – 1159)
Bolesław IV Kędzierzawy (1146 - 1163)
Mieszko I Plątonogi (1163 – 1211)
Kazimierz I (1211 – 1230)
Mieszko II Otyły (1230 – 1246)
Władysław I (1246 – 1281)
http://www.praslowianie.pl/praslowianie-gry-glagolica.html
"
"(..)
Jeżeli przyjmiemy, iż Świętopełk I włączył cieszyńskie grody do Państwa Wielkomorawskiego (jak uznaje większość niezależnych historyków) to jego następcą i kolejnym władcą byłby jego syn Mojmir II. Na jego rządach skończyła się dynastia zasiadających na tronie od 820 roku Mojmirowców, a także około 907 roku doszło do upadku Państwa Wielkomorawskiego.
Na gruzach starego państwa wzrosło nowe należące do pierwszych Przemyślidów. Odtąd grody Gołęszyców bez wątpienia weszły w orbitę wpływów czeskich. Cieszyńską ziemią władał wówczas książę Spycigniew I, którego matką była Ludmiła, ogłoszona pierwszą czeską świętą. W 915 roku władzę w kraju przejął syn Spycigniewa I – Wratysław I, po nim w 921 roku tron czeski objął Wacław I Święty. Wacław I zanim jeszcze ogłoszono go świętym, został zamordowany przez swego brata i następcę Bolesława I Okrutnego. Po nim w 967 roku rządy objął Bolesław II Pobożny. Siostra Bolesława II – Dobrawa została żoną pierwszego polskiego księcia Mieszka I. Prawdopodobnie orszak ślubny czeskiej księżniczki przejeżdżał w 965 roku przez cieszyńską ziemię w drodze do Państwa Polan. Bolesław II utrzymywał dobre relacje z Mieszkiem I, które uległy pogorszeniu dopiero po śmierci Dobrawy w 977 roku. Walki o Śląsk i Ziemię Krakowską pomiędzy Mieszkiem I a Bolesławem II zakończyły się dopiero w 990 roku zawarciem pokoju. Odtąd cieszyńska ziemia weszła w skład państwa Mieszka I, choć niektórzy badacze uważają, że nastąpiło to dopiero w roku 1000 za panowania jego syna Bolesława I Chrobrego. Potomkowie Mieszka I zostali tym samym nowymi władcami cieszyńskiej krainy.
Warto zobaczyć też:
https://www.youtube.com/watch?v=Av6iNQRIpNs&ab_channel=CoZaHistoria
https://youtu.be/giGlXO74Bu4
2. 2. Ostatni Piastowie na tronie polskim
Co poznajemy? Oto niektóre "hasła-klucze" - najważniejsze zagadnienia
1. Drogi do zjednoczenia
2. Metropolia na straży jedności
3. Panowanie Kazimierza Wielkiego
4. Zmiana dynastii w Polsce
2. Metropolia na straży jedności
3. Panowanie Kazimierza Wielkiego
4. Zmiana dynastii w Polsce
Histeryczny TOP (najważniejsze zagadnienia):
- Czy cieszyńska księżniczka mogła wskrzesić Polskę, podnosząc ja z rozbicia dzielnicowego?
- Ostatni Piast na tronie Polski (i Cieszyna)
polecam: https://epodreczniki.pl/a/klotnie-w-rodzinie-ksiazecej-i-podzial-polski-przez-krzywoustego/DEeC7K1tQ
Najważniejsze fakty w opracowaniu W. Zdziabaka:
2. Panowanie Kazimierza Wielkiego
a. objęcie tronu polskiego w 1333 r.
b. reformy wewnętrzne
– unifikacja prawa – statuty
– rozbudowa systemu obronnego państwa
– założenie Akademii Krakowskiej – 1364 r.
– reforma monetarna
– rozbudowa administracji państwowej
c. polityka zagraniczna
– zawarcie pokoju z Krzyżakami w Kaliszu – 1343 r. (odzyskanie Kujaw i ziemi dobrzyńskiej)
– przyłączenie Rusi Halickiej
3. Zmiana dynastii panującej w Polsce
a. Kazimierz Wielki zmarł w 1370 r. nie pozostawiając następcy tronu
b. objęcie tronu przez króla Węgier Ludwika Andegaweńskiego
c. wydanie przez Ludwika Andegaweńskiego przywileju koszyckiego dla szlachty polskiej – 1374 r.
d. objęcie tronu polskiego prze córkę Ludwika Andegaweńskiego Jadwigę i wydanie jej za mąż za księcia litewskiego Jagiełłę – początek panowania dynastii Jagiellonów w Polsce'
2. Panowanie Kazimierza Wielkiego
a. objęcie tronu polskiego w 1333 r.
b. reformy wewnętrzne
– unifikacja prawa – statuty
– rozbudowa systemu obronnego państwa
– założenie Akademii Krakowskiej – 1364 r.
– reforma monetarna
– rozbudowa administracji państwowej
c. polityka zagraniczna
– zawarcie pokoju z Krzyżakami w Kaliszu – 1343 r. (odzyskanie Kujaw i ziemi dobrzyńskiej)
– przyłączenie Rusi Halickiej
3. Zmiana dynastii panującej w Polsce
a. Kazimierz Wielki zmarł w 1370 r. nie pozostawiając następcy tronu
b. objęcie tronu przez króla Węgier Ludwika Andegaweńskiego
c. wydanie przez Ludwika Andegaweńskiego przywileju koszyckiego dla szlachty polskiej – 1374 r.
d. objęcie tronu polskiego prze córkę Ludwika Andegaweńskiego Jadwigę i wydanie jej za mąż za księcia litewskiego Jagiełłę – początek panowania dynastii Jagiellonów w Polsce'
Czego się nauczyliśmy? Uczestnik zajęć po ich przeprowadzeniu...
– przedstawia cechy charakterystyczne rozbicia dzielnicowego w Polsce piastowskiej
– omawia przyczyny i etapy jednoczenia ziem polskich
– opisuje i ocenia rolę Kościoła w jednoczeniu państwa polskiego
– charakteryzuje i ocenia panowanie Kazimierza Wielkiego
– prezentuje okoliczności przejęcia władzy w Polsce przez Andegawenów i Jagiellonów
– omawia przyczyny i etapy jednoczenia ziem polskich
– opisuje i ocenia rolę Kościoła w jednoczeniu państwa polskiego
– charakteryzuje i ocenia panowanie Kazimierza Wielkiego
– prezentuje okoliczności przejęcia władzy w Polsce przez Andegawenów i Jagiellonów
2. 4. Początki unii polsko-litewskiej
Co poznajemy? Oto niektóre „hasła–klucze” i najważniejsze zagadnienia
1. Dlaczego zawarto unię polsko-litewską?
2. Konflikt z zakonem krzyżackim
3. Spór polsko-krzyżacki na arenie międzynarodowej
2. Konflikt z zakonem krzyżackim
3. Spór polsko-krzyżacki na arenie międzynarodowej
POWIEŚĆ WAJDELOTY.
"(...) Skąd Litwini wracali? Z nocnej wracali wycieczki,
Wieźli łupy bogate, w zamkach i cerkwiach zdobyte.
Tłumy brańców niemieckich z powiązanemi rękami,
Ze stryczkami na szyjach, biegą przy koniach zwycięzców:
Poglądają ku Prusom — i zalewają się łzami,
Poglądają na Kowno — i polecają się Bogu!
W mieście Kownie pośrodku ciągnie się błonie Peruna,
Tam książęta litewscy, gdy po zwycięstwie wracają,
Zwykli rycerzy niemieckich palić na stosie ofiarnym. (...)"
https://youtu.be/vZooBISfsw0
1. Geneza unii polsko-litewskiej
a. małżeństwo królowej Polski Jadwigi Andegaweńskiej z Jagiełłą
b. motywy decyzji
– zakon krzyżacki jako wspólny wróg
– szansa na zażegnanie konfliktów polsko-litewskich
– perspektywa dla szlachty polskiej ekspansji gospodarczej na wschód
– szansa na pokojową chrystianizację Litwy
c. zawarcie unii polsko-litewskiej w Krewie – 1385 r.
2. Konflikt z zakonem krzyżackim
a. wybuch Wielkiej Wojny z zakonem krzyżackim (1409-1411 r.)
– bitwa pod Grunwaldem – 10 lipca 1410 r.
– zawarcie pierwszego pokoju toruńskiego – 1411 r.
3. Spór polsko-krzyżacki podczas soboru w Konstancji (1414-1418 r.)
a. skład delegacji polskiej:
– arcybiskup gnieźnieński Mikołaj Trąba
– rektor Akademii Krakowskiej Paweł Włodkowic
– rycerz Zawisza Czarny
b. spór delegacji polskiej z dominikaninem i stronnikiem zakonu krzyżackiego – Janem Falkenbergiem
c. wygłoszenie traktatu o władzy papieża i cesarza nad niewiernymi przez Pawła Włodkowica
3. 1. Państwo szlachty polskiej
Co poznajemy? Oto niektóre „hasła–klucze” i najważniejsze zagadnienia
1. Dlaczego szlachta uzyskała przywileje?
2. Parlament szlachecki
3. „Szlachcic na zagrodzie równy wojewodzie”
2. Parlament szlachecki
3. „Szlachcic na zagrodzie równy wojewodzie”
1. Najważniejsze przywileje szlachty polskiej
a. przywilej koszycki z 1374 r.
– został nadany przez Ludwika Andegaweńskiego w zamian za zgodę szlachty na dziedziczenie korony polskiej przez jedną z jego córek
– m.in. zwalniał szlachtę z poradlnego z wyjątkiem 2 groszy z łana chłopskiego oraz zobowiązywał króla do wykupienia szlachcica z niewoli
b. przywileje cerekwicko-nieszawskie z 1454 r.
– zostały wymuszone przez szlachtę na Kazimierzu Jagiellończyku podczas wojny trzynastoletniej
– król nie mógł zwoływać pospolitego ruszenia i nakładać podatków bez zgody szlachty
c. konstytucja Nihil novi z 1505 r.
– uchwała sejmu za czasów Aleksandra Jagiellończyka
– wprowadzenie zasady, że nowe prawa mogą być wprowadzane tylko za zgodą senatu i izby poselskiej
2. Stan szlachecki w Polsce
a. stan szlachecki w Polsce był jednolity pod względem prawnym – „szlachcic na zagrodzie równy wojewodzie”
b. zróżnicowanie stanu szlacheckiego pod względem majątkowym
– magnateria (arystokracja)
– szlachta średnia
– szlachta zagrodowa
– szlachta gołota – szlachta nieposesjonaci
3. Parlament szlachecki
a. pierwszy sejm walny odbył się w 1493 r. w Piotrkowie Trybunalskim
b. skład sejmu walnego – trzy stany sejmujące:
– król
– senat – składał się z najwyższych urzędników państwowych i najwyższych dostojników Kościoła katolickiego
– izba poselska – składała się z posłów szlacheckich wybranych przez sejmiki ziemskie
c. sejmy zwoływane były co dwa lata i trwały 6 tygodni
d. w sejmie podejmowano uchwały na zasadzie jednomyślności
Inspiracje, różne:
http://encyklopedia.warmia.mazury.pl/index.php/Ofiary_z_ludzi
http://encyklopedia.warmia.mazury.pl/index.php/Kara_kiszek
3. 2. Rzeczpospolita Obojga Narodów
Co poznajemy? Oto niektóre „hasła–klucze” i najważniejsze zagadnienia
1. Złoty wiek
2. Zawarcie unii lubelskiej
3. Rzeczpospolita krajem wielu kultur i religii
4. Pierwsi królowie elekcyjni
2. Zawarcie unii lubelskiej
3. Rzeczpospolita krajem wielu kultur i religii
4. Pierwsi królowie elekcyjni
a. kontynuacji polsko-litewskiej unii personalnej
b. rozkwit gospodarczy i kulturalny kraju
c. zakończenie wojen z zakonem krzyżackim za panowania Zygmunta I Starego
– przekształcenie państwa zakonnego w świeckie księstwo pod panowaniem dynastii Hohenzollernów
– hołd lenny Albrechta Hohenzollerna – 1525 r.
2. Unia lubelska
a. Zygmunt II August doprowadził w 1569 r. w Lublinie do zawarcia polsko-litewskie unii realnej
b. w wyniku unii lubelskiej powstała wielonarodowościowa i wielowyznaniowa Rzeczpospolita Obojga Narodów
c. pokój religijny miał zapewnić akt konfederacji warszawskiej z 1573 r., który gwarantował tolerancję religijną mniejszościom wyznaniowym
3. Ustanowienie w Rzeczpospolitej Obojga Narodów monarchii elekcyjne
a. dynastia Jagiellonów wygasła po śmierci Zygmunta II Augusta w 1570 r.
b. szlachta podjęła decyzję o obsadzaniu tronu polskiego w drodze wolnej elekcji
c. podczas pierwszego bezkrólewia został ustanowiony obowiązek zaprzysiężenia przez nowo obranego króla dwóch dokumentów:
– artykuły henrykowskie – zawierały najważniejsze zasady ustroju politycznego państwa
– pacta conventa – zawierały osobiste zobowiązania kandydata na tron polski
d. pierwsi królowie elekcyjni na tronie polskim
– Henryk Walezy – panował w latach 1573-1574
– Stefan Batory – panował w latach 1576-1586
Co poznajemy? Oto niektóre „hasła–klucze” i najważniejsze zagadnienia
1. O co król spierał się z sejmem?
2. Wojny z sąsiadami
3. Bunty i najazdy
4. Koniec tolerancji religijnej
5. Lew Lechistanu
2. Wojny z sąsiadami
3. Bunty i najazdy
4. Koniec tolerancji religijnej
5. Lew Lechistanu
1. Wojny polsko-szwedzkie w pierwszej połowie XVII w.
a. elekcja szwedzkiego następcy tronu Zygmunta III Wazy na króla Polski - 1587 r.
b. detronizacja Zygmunta III Wazy w Szwecji – na tronie szwedzkim zasiadł Karol IX Sudermański
c. wojny polsko-szwedzkie
– zwycięstwo wojsk polskich pod Kircholmem (1605 r.) – hetman Jan Karol Chodkiewicz
– zwycięstwo floty polskiej pod Oliwą (1627 r.)
2. Powstanie kozackie Bohdana Chmielnickiego – 1648 r.
a. sukcesy wojsk kozackich w pierwszym roku powstania
b. zwycięstwo wojsk polskich pod Beresteczkiem (1651 r.) – dowodził Jan II Kazimierz
c. włączenie się do konfliktu polsko-kozackiego Rosji i wybuch wojny polsko-rosyjskiej – utrata przez Rzeczpospolitą Ukrainy lewobrzeżnej
3. Potop szwedzki 1655-1660
a. najazd wojsk szwedzkich pod wodzą króla Karola X Gustawa – 1655 r.
– poddanie szwedzkiemu zwierzchnictwu Litwy przez hetmana Janusza Radziwiłła
– kapitulacja polskiego pospolitego ruszenia pod Ujściem
– ucieczka króla polskiego Jana II Kazimierza na Śląsk
b. działania partyzanckie wojsk polskich pod dowództwem Stefana Czarnieckiego – tzw. „wojna szarpana”
c. zawarcie pokoju w Oliwie – 1660 r.
4. Wojny polsko-tureckie
a. wojna 1620-1621
– klęska wojsk polskich w bitwie pod Cecorą (1620 r.) – śmierć hetmana Stefana Żółkiewskiego
– skuteczna obrona Chocimia pod wodzą hetmana Jana Karola Chodkiewicza (1621 r.)
b. wojna 1672-1676
– zdobycie przez wojska tureckie Kamieńca Podolskiego (1672 r.)
– zwycięstwo wojsk polskich w bitwie pod Chocimiem (1673 r.) – hetman Jan Sobieski
– zwycięstwo Jana Sobieskiego pod Chocimiem przyczyniło się do jego wyboru na króla Polski (1674 r.)
c. odsiecz wiedeńska w 1683 r. – Jan III Sobieski
3. 4. Konstytucja 3 maja
Co poznajemy? Oto niektóre „hasła–klucze” i najważniejsze zagadnienia
1. Kryzys państwa polskiego w pierwszej połowie XVIII w.
a. panowania władców z saskiej dynastii Wettinów
– Augusta II Mocnego (1697–1706 i 1709–1733)
– Augusta III Sasa (1733–1763)
b. kryzys demokracji szlacheckiej
– nagminne zrywanie sejmów (liberum veto)
– wzrost znaczenia sejmików i lokalnych
– nasilenie się lokalnych partykularyzmów
c. załamanie się międzynarodowego znaczenia Polski
– mieszanie się państw sąsiednich w wewnętrznej sprawy Polski
– klęski wojenne
d. pierwsze oznaki ożywienia intelektualnego – utworzenie przez Stanisława Konarskiego Collegium Nobilium (1740 r.)
2. Konfederacja barska i pierwszy rozbiór Polski
a. elekcja Stanisława Augusta Poniatowskiego – 1764 r.
b. próby reform wewnętrznych zmierzające do wzmocnienia władzy – wywołały ostry sprzeciw opozycji i państw sąsiednich
c. uchwalenie tzw. praw kardynalnych, zawierających podstawowe zasady ustrojowe Polski:
– liberum veto
– wolna elekcja
– prawo wypowiadania posłuszeństwa królowi
d. konfederacja barska (1768-1772)
– została zawiązania w obronie katolicyzmu i suwerenności państwa
– działania zbrojne miały charakter partyzancki
– ogłoszenie detronizacji Stanisława Augusta Poniatowskiego i nieudana próba jego uprowadzenia
e. pierwszy rozbiór Polski – 1772 r.
– rozbioru dokonały: Rosja, Austria i Prusy
– mimo oporu części posłów (m. in. Tadeusza Rejtana) rozbiór Polski został zatwierdzony przez działający pod wpływem Rosji sejm
3. Reformy Sejmu Wielkiego, zwanego również Sejmem Czteroletnim (1788-1792)
a. zwiększenie liczby wojska
b. uchwalenie prawa o miastach królewskich
c. uchwalenie Konstytucji – 3 maja 1791 r.
4. Wojna w obronie Konstytucji 3 maja i drugi rozbiór Polski
a. zawiązanie konfederacji targowickiej przez przeciwników konstytucji (Stanisław Szczęsny Potocki, Franciszek Ksawery Branicki i Seweryn Rzewuski)
b. interwencja wojsk carskich – na prośbę targowiczan
c. przebieg działań zbrojnych
– bitwa pod Zieleńcami – książę Józef Poniatowski
– bitwa pod Dubienką – gen. Tadeusz Kościuszko
– decyzja króla Stanisława Augusta Poniatowskiego o kapitulacji
d. drugi rozbiór Polski – 1793 r. – rozbioru dokonały Prusy i Rosja
3. 5. Powstanie kościuszkowskie i trzeci rozbiór Polski
Co poznajemy? Oto niektóre „hasła–klucze” i najważniejsze zagadnienia
1. Geneza powstania kościuszkowskiego
a. sytuacja po II rozbiorze Polski
– pozostało kadłubowe państwo niezdolne do samodzielnego istnienia
– ostateczny upadek autorytetu Stanisława Augusta Poniatowskiego
– przymusowa emigracja zwolenników Konstytucji 3 maja
b. przygotowania do insurekcji
2. Wybuch powstania kościuszkowskiego
a. ogłoszenie aktu powstania w Krakowie – 24 marca 1794 r.
b. na Naczelnika powstania został wyznaczony gen. Tadeusz Kościuszko
3. Przebieg walk powstańczych
a. zwycięstwo wojsk powstańczych pod Racławicami (4 IV 1794 r.)
b. wybuch powstania w Warszawie – z udziałem mieszczan pod przywództwem Jana Kilińskiego
c. wybuch powstania na Litwie pod przywództwem gen. Jakuba Jasińskiego
d. porażka gen. Tadeusza Kościuszko pod Szczekocinami
e. skuteczna obrona Warszawy
f. klęska pod Maciejowicami i niewola Tadeusza Kościuszki
g. zdobycie przez wojska carskie Warszawy i upadek powstania
4. Trzeci rozbiór Polski – 1795 r.
5. Poglądy na temat przyczyn upadku Polski
a. krakowska szkoła historyczna – za upadek państwa polskiego odpowiedzialni byli wyłącznie Polacy
b. warszawska szkoła warszawska – główną przyczyną upadku państwa polskiego była zaborczość sąsiadów
1. Geneza powstania kościuszkowskiego
a. sytuacja po II rozbiorze Polski
– pozostało kadłubowe państwo niezdolne do samodzielnego istnienia
– ostateczny upadek autorytetu Stanisława Augusta Poniatowskiego
– przymusowa emigracja zwolenników Konstytucji 3 maja
b. przygotowania do insurekcji
2. Wybuch powstania kościuszkowskiego
a. ogłoszenie aktu powstania w Krakowie – 24 marca 1794 r.
b. na Naczelnika powstania został wyznaczony gen. Tadeusz Kościuszko
3. Przebieg walk powstańczych
a. zwycięstwo wojsk powstańczych pod Racławicami (4 IV 1794 r.)
b. wybuch powstania w Warszawie – z udziałem mieszczan pod przywództwem Jana Kilińskiego
c. wybuch powstania na Litwie pod przywództwem gen. Jakuba Jasińskiego
d. porażka gen. Tadeusza Kościuszko pod Szczekocinami
e. skuteczna obrona Warszawy
f. klęska pod Maciejowicami i niewola Tadeusza Kościuszki
g. zdobycie przez wojska carskie Warszawy i upadek powstania
4. Trzeci rozbiór Polski – 1795 r.
5. Poglądy na temat przyczyn upadku Polski
a. krakowska szkoła historyczna – za upadek państwa polskiego odpowiedzialni byli wyłącznie Polacy
b. warszawska szkoła warszawska – główną przyczyną upadku państwa polskiego była zaborczość sąsiadów
4. 1. Księstwo Warszawskie i Królestwo Polskie
Co poznajemy? Oto niektóre „hasła–klucze” i najważniejsze zagadnienia
1. Postawy Polaków wobec utraty niepodległości
a. część społeczeństwa pogodziła się z nową sytuacją
b. działalność na rzecz zachowania odrębności narodowej
– powstanie Towarzystwa Przyjaciół Nauk (Stanisław Staszic, Jan Śniadecki, Julian Ursyn Niemcewicz)
– powstanie narodowej twórczości artystycznej (Adam Mickiewicz, Juliusz Słowacki, Fryderyk Chopin)
2. Legiony Polskie we Włoszech
a. Legiony Polskie zostały utworzone za zgodą władz francuskich w Republice Lombardzkiej w 1797 r.
b. organizatorem i dowódcą Legionów Polskich był gen. Jan Henryk Dąbrowski
c. charakterystyka
– żołnierze rekrutowali się głównie z jeńców wojennych i emigrantów
– w Legionach Polskich obowiązywały polskie mundury i komenda
– dowództwo Legionów dbało o obywatelskie i patriotyczne wychowanie żołnierzy
d. instrumentalne traktowanie Legionów Polskich przez władze francuskie
– udział w walkach w Północnych Włoszech
– po zawarciu pokoju francusko-austriackiego w 1801 r. legioniści zostali wysłani na San Domingo
3. Księstwo Warszawskie
a. Księstwo Warszawskie zostało utworzone na mocy pokoju tylżyckiego zawartego w 1807 r. między Francją a Rosją z ziem drugiego i trzeciego zaboru pruskiego oraz Okręgu Białostockiego
b. ustrój polityczny Księstwa Warszawskiego
– Konstytucja nadana przez Napoleona Bonapartego
– wprowadzenie Kodeksu cywilnego Napoleona
c. wojna z Austrią – 1809 r.
– bitwa pod Raszynem – dowódcą wojsk polskich był książę Józef Poniatowski
– powiększenie obszaru Księstwa Warszawskiego o ziemie trzeciego zaboru austriackiego
d. wojna francusko-rosyjska w latach 1812-1813
– w napoleońskiej Wielkiej Armii służyło prawie 100 tys. żołnierzy polskich
– klęska wojsk napoleońskich
– śmierć księcia Józefa Poniatowskiego w bitwie pod Lipskiem
– upadek Księstwa Warszawskiego
4. Powstanie Królestwa Polskiego
a. Królestwo Polskie zostało utworzone na mocy postanowień kongresu wiedeńskiego w 1815 r.
b. Królestwo Polskie obejmowało wschodnią część dawnego Księstwa Warszawskiego – ziemie trzeciego zaboru pruskiego i austriackiego
c. Królestwo Polskie zostało połączone unią personalną z Rosją
d. nadanie Królestwu liberalnej konstytucji przez cara Aleksandra I
e. znaczenie Królestwa Polskiego
– rozwój gospodarczy dzięki działalności ministra skarbu księcia Franciszka Druckiego-Lubeckiego
– powstanie Uniwersytetu Warszawskiego
1. Postawy Polaków wobec utraty niepodległości
a. część społeczeństwa pogodziła się z nową sytuacją
b. działalność na rzecz zachowania odrębności narodowej
– powstanie Towarzystwa Przyjaciół Nauk (Stanisław Staszic, Jan Śniadecki, Julian Ursyn Niemcewicz)
– powstanie narodowej twórczości artystycznej (Adam Mickiewicz, Juliusz Słowacki, Fryderyk Chopin)
2. Legiony Polskie we Włoszech
a. Legiony Polskie zostały utworzone za zgodą władz francuskich w Republice Lombardzkiej w 1797 r.
b. organizatorem i dowódcą Legionów Polskich był gen. Jan Henryk Dąbrowski
c. charakterystyka
– żołnierze rekrutowali się głównie z jeńców wojennych i emigrantów
– w Legionach Polskich obowiązywały polskie mundury i komenda
– dowództwo Legionów dbało o obywatelskie i patriotyczne wychowanie żołnierzy
d. instrumentalne traktowanie Legionów Polskich przez władze francuskie
– udział w walkach w Północnych Włoszech
– po zawarciu pokoju francusko-austriackiego w 1801 r. legioniści zostali wysłani na San Domingo
3. Księstwo Warszawskie
a. Księstwo Warszawskie zostało utworzone na mocy pokoju tylżyckiego zawartego w 1807 r. między Francją a Rosją z ziem drugiego i trzeciego zaboru pruskiego oraz Okręgu Białostockiego
b. ustrój polityczny Księstwa Warszawskiego
– Konstytucja nadana przez Napoleona Bonapartego
– wprowadzenie Kodeksu cywilnego Napoleona
c. wojna z Austrią – 1809 r.
– bitwa pod Raszynem – dowódcą wojsk polskich był książę Józef Poniatowski
– powiększenie obszaru Księstwa Warszawskiego o ziemie trzeciego zaboru austriackiego
d. wojna francusko-rosyjska w latach 1812-1813
– w napoleońskiej Wielkiej Armii służyło prawie 100 tys. żołnierzy polskich
– klęska wojsk napoleońskich
– śmierć księcia Józefa Poniatowskiego w bitwie pod Lipskiem
– upadek Księstwa Warszawskiego
4. Powstanie Królestwa Polskiego
a. Królestwo Polskie zostało utworzone na mocy postanowień kongresu wiedeńskiego w 1815 r.
b. Królestwo Polskie obejmowało wschodnią część dawnego Księstwa Warszawskiego – ziemie trzeciego zaboru pruskiego i austriackiego
c. Królestwo Polskie zostało połączone unią personalną z Rosją
d. nadanie Królestwu liberalnej konstytucji przez cara Aleksandra I
e. znaczenie Królestwa Polskiego
– rozwój gospodarczy dzięki działalności ministra skarbu księcia Franciszka Druckiego-Lubeckiego
– powstanie Uniwersytetu Warszawskiego
4. 2. Spiski i powstania w pierwszej połowie XIX wieku
Co poznajemy? Oto niektóre „hasła–klucze” i najważniejsze zagadnienia
1. Powstanie listopadowe
a. geneza powstania listopadowego
– sprzyjająca sytuacja międzynarodowa – wybuch rewolucji we Francji i powstania w Belgii
– powstanie Wolnomularstwa Narodowego, a następnie Towarzystwa Patriotycznego – Walerian Łukasiński
– powstanie sprzysiężenia Piotra Wysockiego
b. Noc Listopadowa – 29/30 listopada 1830 r.
c. sukces wojsk polskich w bitwie pod Olszynką Grochowską (25 II 1831 r.)
2. Wielka Emigracja
a. Hotel Lambert – książę Adam Jerzy Czartoryski
b. Towarzystwo Demokratyczne Polskie
c. Gromady Ludu Polskiego
3. Ruchy niepodległościowe po upadku powstania listopadowego
a. powstanie krakowskie – 1846 r.
– trwało zaledwie kilka dni
– śmierć Edwarda Dembińskiego
– podczas powstania listopadowego wybuchła tzw. rabacja galicyjska – Jakub Szela
b. wybuch powstania wielkopolskiego podczas Wiosny Ludów (1848 r.)
4. 3. Bić się czy nie bić
1. Sytuacja w Królestwie Polskim przed wybuchem powstania styczniowego
a. odwilż posewastopolska w wyniku klęski poniesionej przez Rosję w wojnie krymskiej
– zniesienie stanu wojennego
– ogłoszenie amnestii
– złagodzenie cenzury
b. działalność Aleksandra Wielopolskiego
– był zwolennikiem postawy lojalistycznej wobec cesarstwa
– przeprowadził reformy szkolnictwa, sądownictwa i samorządową
– utworzył Szkołę Główną w Warszawie
c. fala manifestacji patriotycznych
d. powstanie organizacji reprezentujących odrębne programy polityczne
– Biali – dążyli do stopniowych reform i odkładali na później moment wybuchu powstania
– Czerwoni – dążyli do radykalnych reform i natychmiastowego wybuchu powstania zbrojnego
2. Powstanie styczniowe
a. branka – pobór do wojska carskiego
– została ogłoszona przez Aleksandra Wielopolskiego w celu uniemożliwienia wybuchu powstania
– przyczyniła się do przedwczesnego wybuchu powstania styczniowego
b. wybuch powstania – 22 stycznia 1863 r.
– wydanie przesz powstańczy Rząd Narodowy Manifestu
– ogłoszenie przez powstańczy Rząd Narodowy uwłaszczenia chłopów
c. działania zbrojne powstańców miały charakter partyzancki
– w powstaniu wzięło udział łącznie około 200 tys. ludzi
– stoczono ponad 1200 bitew i potyczek
– ostatni dyktator powstania Romuald Traugutt został schwytany i stracony
d. skutki klęski powstania
– ok. 40 tys. uczestników powstania zostało zesłanych na Syberię, a ok. 700 stracono
– uczestnicy powstania zostali pozbawieni majątków
– władze carskie zniosły pozostałości autonomii Królestwa Polskiego i przystąpiły do jego intensywnej rusyfikacji
– pozytywnym skutkiem powstania było uwłaszczenie chłopów przez władze carskie
3. Praca organiczna
a. praca organiczna w zaborze pruskim
– działalność Dezyderego Chłapowskiego – popularyzacja nowoczesnych technik w rolnictwie
– utworzenie Spółki Akcyjnej „Bazar” (1838 r.)
– działalność Karola Marcinkowskiego
– działalność Hipolita Cegielskiego
b. w zaborze rosyjskim idea pracy organicznej rozwinęła się dopiero po upadku powstania styczniowego
c. działalność spółdzielcza
– działalność księdza Piotra Wawrzyniaka w Wielkopolsce
– działalność Franciszka Stefczyka w Galicji
4. 4. Kształtowanie się narodu polskiego
1. Pojęcie narodu w ujęciu historycznym
a. w czasach I Rzeczypospolitej pojęcie narodu ograniczano do szlachty – naród szlachecki
b. schyłek XVIII w. – pojęcie narodu poszerzono o przedstawicieli mieszczaństwa
c. kształtowanie się nowoczesnego narodu w XIX w.
– wspólnota języka, kultury i historii
– przekonanie o wspólnym pochodzeniu
– wykształcenie się świadomości narodowej i tożsamości narodowej we wszystkich klasach społecznych
d. ważnym czynnikiem narodowotwórczym była konieczność walki z rusyfikacją i germanizacją
2. Kultura narodowa
a. duża rola religii katolickiej w kształtowaniu się świadomości narodowej Polaków
– nauczanie w języku polskim
– kultywowanie polskich tradycji
– kult polskich świętych
b. edukacja patriotyczna
– twórczość Henryka Sienkiewicza
– twórczość Jana Matejki
3. Narodziny ruchu narodowego (narodowej demokracji)
a. głównym ideologiem endecji był Roman Dmowski – autor Myśli nowoczesnego Polaka
b. kluczowe cechy ruchu narodowego
– propagowanie idei solidaryzmu narodowego (ponad podziałami klasowymi)
– działalność na rzecz wzmocnienia polskiej tożsamości narodowej
– przeciwdziałanie wynaradawianiu przez Niemców i Rosjan
– niechętny stosunek do mniejszości narodowych – m.in. do Żydów (antysemityzm)
4. 5. Przemiany społeczne w XIX wieku
Co poznajemy? Oto niektóre „hasła–klucze” i najważniejsze zagadnienia
1. Podział społeczeństwa na klasy społeczne
a. ziemiaństwo
b. burżuazja
c. drobnomieszczaństwo
d. robotnicy (proletariat)
e. chłopi
f. inteligencja
2. Sprawa chłopska
a. uwłaszczenie chłopów na ziemiach polskich
– w zaborze pruskim w latach 1808-1850
– w Galicji w 1848 r.
– w Królestwie Polskim w 1864 r.
b. początki ruchu ludowego
– powstanie Polskiego Stronnictwa Ludowego
– działalność Wincentego Witosa
3. Sprawa robotnicza
a. powstanie Polskiej Partii Robotniczej (PPS) – 1892 r.
b. czołowi działacze polskiego ruchu socjalistycznego
– Józef Piłsudski
– Stanisław Wojciechowski
– Jędrzej Moraczewski
4. Walka o prawa kobiet
a. emancypantki – walczyły o równouprawnienie kobiet w życiu publicznym
b. sufrażystki – walczyły o przyznanie kobietom praw wyborczych
c. w Polsce kobiety otrzymały prawa wyborcze w 1918 r.
d. naukowa działalność kobiet – Maria Skłodowska-Curie
Rządzący i rządzeni
Co poznajemy? Oto niektóre "hasła-klucze" - najważniejsze zagadnienia
1. W starożytnej Grecji
2. Wojna trojańska
3. Wojny z Persami
4. Niezgoda, która rujnuje
2. Wojna trojańska
3. Wojny z Persami
4. Niezgoda, która rujnuje
1. Polski Leonidas
2. Bitwa pod Zadwórzem
3. Bohaterowie spod Wizny i Monte Cassino
2. Bitwa pod Zadwórzem
3. Bohaterowie spod Wizny i Monte Cassino
1. Republika rzymska
2. Rzymski obywatel-patriota
3. Kryzys republiki
4. Upadek republiki
2. Rzymski obywatel-patriota
3. Kryzys republiki
4. Upadek republiki
1. Patriotyzm w przeszłości
2. Święta narodowe
3. Patriotyzm dziś
2. Święta narodowe
3. Patriotyzm dziś
Czego się nauczyliśmy? Uczestnik zajęć po ich przeprowadzeniu...
– wymienia cechy charakterystyczne antycznej cywilizacji greckiej
– przedstawia antyczne wzory bohaterstwa na przykładzie Iliady Homera
– charakteryzuje postawy antycznego żołnierza i obrońcy ojczyzny na przykładzie wojen grecko-perskich
– omawia skutki wojny peloponeskiej dla świata greckiego
– opisuje recepcję bitew pod Maratonem i Termopilami w kulturze
– przedstawia antyczne wzory bohaterstwa na przykładzie Iliady Homera
– charakteryzuje postawy antycznego żołnierza i obrońcy ojczyzny na przykładzie wojen grecko-perskich
– omawia skutki wojny peloponeskiej dla świata greckiego
– opisuje recepcję bitew pod Maratonem i Termopilami w kulturze
– wyjaśnia, kto i dlaczego zyskał miano polskiego Leonidasa
– przedstawia motyw Termopil i jego znaczenie w polskiej literaturze
– opisuje przebieg i znaczenie bitwy pod Zadwórzem oraz wyjaśnia jej symbolikę
– przedstawia bitwy pod Wizną i Monte Cassino jako symboliczne oraz historyczne nawiązania do greckich Termopil
– omawia i ocenia znaczenie popularyzowania wiedzy o wydarzeniach historycznych za pomocą współczesnych środków przekazu
– przedstawia motyw Termopil i jego znaczenie w polskiej literaturze
– opisuje przebieg i znaczenie bitwy pod Zadwórzem oraz wyjaśnia jej symbolikę
– przedstawia bitwy pod Wizną i Monte Cassino jako symboliczne oraz historyczne nawiązania do greckich Termopil
– omawia i ocenia znaczenie popularyzowania wiedzy o wydarzeniach historycznych za pomocą współczesnych środków przekazu
– przedstawia cechy charakterystyczne republiki rzymskiej
– omawia cechy rzymskiego obywatela-patrioty na przykładzie Juliusza Kwintusa Cyncynata
– wyjaśnia zależności między kryzysem republiki rzymskiej a upadkiem cnót obywatelskich
– analizuje możliwość zastosowania obywatelskich wzorców obowiązujących w starożytnej republice rzymskiej w dzisiejszych czasach
– omawia cechy rzymskiego obywatela-patrioty na przykładzie Juliusza Kwintusa Cyncynata
– wyjaśnia zależności między kryzysem republiki rzymskiej a upadkiem cnót obywatelskich
– analizuje możliwość zastosowania obywatelskich wzorców obowiązujących w starożytnej republice rzymskiej w dzisiejszych czasach
– przedstawia zmiany w rozumieniu pojęcia patriotyzm w Polsce na przestrzeni dziejów
– wskazuje wydarzenia, które miały wpływ na rozwój polskiego patriotyzmu
– charakteryzuje postawy patriotyczne w Polsce na przestrzeni dziejów
– omawia mity związane z polskim patriotyzmem
– wymienia polskie święta narodowe
– wyjaśnia, czym charakteryzuje się współczesny patriotyzm
– podaje przykłady przejawów współczesnego patriotyzmu w Polsce
– wskazuje wydarzenia, które miały wpływ na rozwój polskiego patriotyzmu
– charakteryzuje postawy patriotyczne w Polsce na przestrzeni dziejów
– omawia mity związane z polskim patriotyzmem
– wymienia polskie święta narodowe
– wyjaśnia, czym charakteryzuje się współczesny patriotyzm
– podaje przykłady przejawów współczesnego patriotyzmu w Polsce
Czego się nauczyliśmy? Uczestnik zajęć po ich przeprowadzeniu...
– omawia przyczyny, postanowienia i skutki unii polsko-litewskiej w Krewie
– przedstawia oraz ocenia panowanie Władysława Jagiełły
– opisuje przyczyny i skutki wielkiej wojny z zakonem krzyżackim oraz wojny trzynastoletniej
– analizuje znaczenie bitwy pod Grunwaldem dla polskiej tradycji historycznej i świadomości narodowej na przykładzie obrazu Jana Matejki
– charakteryzuje dyplomatyczne zabiegi Pawła Włodkowica na soborze w Konstancji
– wyjaśnia, na czym polegała postępowość poglądów Pawła Włodkowica
– przedstawia oraz ocenia panowanie Władysława Jagiełły
– opisuje przyczyny i skutki wielkiej wojny z zakonem krzyżackim oraz wojny trzynastoletniej
– analizuje znaczenie bitwy pod Grunwaldem dla polskiej tradycji historycznej i świadomości narodowej na przykładzie obrazu Jana Matejki
– charakteryzuje dyplomatyczne zabiegi Pawła Włodkowica na soborze w Konstancji
– wyjaśnia, na czym polegała postępowość poglądów Pawła Włodkowica
Czego się nauczyliśmy? Uczestnik zajęć po ich przeprowadzeniu...
– omawia okoliczności nadawania szlachcie przywilejów oraz wymienia ich skutki
– opisuje sposób funkcjonowania demokracji szlacheckiej i jej instytucji
– przedstawia cechy charakterystyczne stanu szlacheckiego i skutki jego rozwarstwienia
– charakteryzuje ruch egzekucyjny i jego wpływ na postawy przedstawicieli szlachty
– omawia i ocenia działalność przywódców ruchu szlacheckiego na przykładzie Jana Zamojskiego oraz Mikołaja Sienickiego
– ocenia demokrację szlachecką w Polsce, wykorzystując opinie potomnych i wiedzę własną
– charakteryzuje panowanie ostatnich Jagiellonów
– przedstawia i ocenia przyczyny, postanowienia oraz skutki unii lubelskiej
– ocenia postawy Zygmunta Starego i Zygmunta Augusta wobec wyzwań epoki na przykładzie
hołdu pruskiego oraz unii lubelskiej
– opisuje sposób funkcjonowania demokracji szlacheckiej i jej instytucji
– przedstawia cechy charakterystyczne stanu szlacheckiego i skutki jego rozwarstwienia
– charakteryzuje ruch egzekucyjny i jego wpływ na postawy przedstawicieli szlachty
– omawia i ocenia działalność przywódców ruchu szlacheckiego na przykładzie Jana Zamojskiego oraz Mikołaja Sienickiego
– ocenia demokrację szlachecką w Polsce, wykorzystując opinie potomnych i wiedzę własną
– charakteryzuje panowanie ostatnich Jagiellonów
– przedstawia i ocenia przyczyny, postanowienia oraz skutki unii lubelskiej
– ocenia postawy Zygmunta Starego i Zygmunta Augusta wobec wyzwań epoki na przykładzie
hołdu pruskiego oraz unii lubelskiej
Czego się nauczyliśmy? Uczestnik zajęć po ich przeprowadzeniu...
– wyjaśnia, na czym polegała wielokulturowość Rzeczypospolitej Obojga Narodów i jakie były jej skutki
– omawia i ocenia przejawy tolerancji wyznaniowej w Polsce szlacheckiej
– wymienia cechy charakterystyczne architektury i sztuki polskiego renesansu na przykładzie Wawelu
– opisuje panowanie pierwszych królów elekcyjnych w Polsce
– omawia miejsce hołdu pruskiego i unii lubelskiej w polskiej tradycji historycznej i świadomości narodowej na przykładzie obrazów Jana Matejki
– omawia i ocenia przejawy tolerancji wyznaniowej w Polsce szlacheckiej
– wymienia cechy charakterystyczne architektury i sztuki polskiego renesansu na przykładzie Wawelu
– opisuje panowanie pierwszych królów elekcyjnych w Polsce
– omawia miejsce hołdu pruskiego i unii lubelskiej w polskiej tradycji historycznej i świadomości narodowej na przykładzie obrazów Jana Matejki
Czego się nauczyliśmy? Uczestnik zajęć po ich przeprowadzeniu...
– omawia przyczyny, przejawy i skutki konfliktu Zygmunta Wazy z obozem szlacheckim
– prezentuje cechy charakterystyczne konfliktów Rzeczypospolitej z sąsiadami w XVII w.
– określa uwarunkowania powstania Chmielnickiego i jego skutki
– opisuje przyczyny, przebieg i skutki potopu szwedzkiego
– wymienia przyczyny i przejawy odchodzenia od tolerancji wyznaniowej w Polsce
– charakteryzuje przyczyny, przebieg i skutki konfliktu polsko-tureckiego w II poł. XVII w.
– ocenia wpływ XVII-wiecznych konfliktów na społeczeństwo Rzeczypospolitej
– przedstawia i ocenia postawy wielkich wodzów XVII w. wobec wyzwań epoki na przykładzie
Stanisława Żółkiewskiego, Stefana Czarnieckiego i Jana III Sobieskiego
– prezentuje cechy charakterystyczne konfliktów Rzeczypospolitej z sąsiadami w XVII w.
– określa uwarunkowania powstania Chmielnickiego i jego skutki
– opisuje przyczyny, przebieg i skutki potopu szwedzkiego
– wymienia przyczyny i przejawy odchodzenia od tolerancji wyznaniowej w Polsce
– charakteryzuje przyczyny, przebieg i skutki konfliktu polsko-tureckiego w II poł. XVII w.
– ocenia wpływ XVII-wiecznych konfliktów na społeczeństwo Rzeczypospolitej
– przedstawia i ocenia postawy wielkich wodzów XVII w. wobec wyzwań epoki na przykładzie
Stanisława Żółkiewskiego, Stefana Czarnieckiego i Jana III Sobieskiego
W czasie lekcji on-line bazujemy na podręcznikach oraz m.in. materiałach autorstwa Wiesława Zdziabka, renomowanego metodyka historii; Materiały przygotowane przez tegoż autora poddane są redakcji, skrótom itd. Pochodzą ze strony: https://www.e-historia.com.pl/13-notatki-z-historii/historia-i-spoleczenstwo.