Rzeczypospolita - Mocarstwo, czy kolos na glinianych nogach?

R. IV: Rzeczypospolita - Mocarstwo, czy kolos na glinianych nogach?

W skrócie:https://youtu.be/jV98XaAlg1o?t=314

Poruszane zagadnienia:

Polityka wewnętrzna i zagraniczna Rzeczypospolitej Obojga Narodów w XVII w.

Ustrój, społeczeństwo i kultura Rzeczypospolitej Obojga Narodów w XVII w.

4. 1. Początki panowania Zygmunta III Wazy
4. 2. Wojny Rzeczypospolitej z Moskwą w pierwszej połowie XVII w.
4. 3. Wojny polsko-tureckie w pierwszej połowie XVII w.
4. 4. Powstanie kozackie Bohdana Chmielnickiego
4. 5a. Potop szwedzki
4. 5b. Kryzys Rzeczypospolitej w XVII wieku
4. 6. Panowanie Jana III Sobieskiego
4. 7. Barok i sarmatyzm w Polsce

"Czy Polska była najpotężniejszym imperium na kontynencie? Mamy na to 10 dowodów
Był taki czas, gdy...

Europa drżała przed Polskim Imperium.
Sztokholm zdobyła garstka naszych,
mieliśmy ciepłe plaże Karaibów...
władzę nad Moskwą i Niemców… gotowych umierać za Polskę.

"Michael Morys-Twarowski udowadnia, że nie powinniśmy skupiać się na wizji naszej historii pełnej klęsk i niepowodzeń. Teksty o zgubnym położeniu geopolitycznym i groźnych sąsiadach powinny nareszcie pójść w odstawkę. Na kartach „Polskiego Imperium” autor brawurowo i ze swadą opisuje czasy, gdy Rzeczpospolita naprawdę była supermocarstwem. Najwyższa pora to przyznać". https://ciekawostkihistoryczne.pl/2016/02/08/czy-polska-byla-najpotezniejszym-imperium-na-kontynencie-mamy-na-to-10-dowodow/

Na naszych zajęciach wspólnie:

omawiamy konflikty wewnętrzne i zewnętrzne Rzeczypospolitej Obojga Narodów w okresie panowania Wazów;
opisujemy sytuację wewnętrzną i położenie międzynarodowe Rzeczypospolitej Obojga Narodów w latach 1669–1696;
oceniamy znaczenie bitwy pod Wiedniem dla losów Rzeczypospolitej Obojga Narodów i Europy;
charakteryzujemy zmiany granic Rzeczypospolitej Obojga Narodów w XVII w.;
zestawiamy najważniejsze wydarzenia z dziejów Rzeczypospolitej Obojga Narodów i Europy i świata w XVII w.

Na naszych zajęciach wspólnie:

opisujemy proces oligarchizacji życia politycznego Rzeczypospolitej Obojga Narodów, uwzględniając wpływy obce, liberum veto i rokosze;
wyjaśniamy przyczyny kryzysów wewnętrznych oraz załamania gospodarczego Rzeczypospolitej Obojga Narodów w XVII w.;
oceniamy polską specyfikę w zakresie rozwiązań ustrojowych, struktury społecznej i modelu życia gospodarczego na tle europejskim w XVII w.;
rozpoznajemy dokonania twórców epoki baroku powstałe na terytorium Rzeczypospolitej Obojga Narodów

4. 1. Polskie Imperium? Początki panowania Zygmunta III Wazy

Potop polski w Szwecji

"Do zdobycia Sztokholmu wystarczyło Polakom zaledwie 12 ludzi

Jak pisze Michael Morys-Twarowski w wydanej właśnie przez nasz portal książce „Polskie Imperium. Wszystkie kraje podbite przez Rzeczpospolitą”:
Sparta miała trzystu, my dwunastu! Sztorm wyrzucił ich na wybrzeże koło Sztokholmu w nocy z 30 na 31 sierpnia 1598 roku. Byli zziębnięci i przemoczeni, ale ich przywódca, Samuel Łaski, postanowił zdobyć miasto.
Polacy weszli do stolicy Szwecji przy akompaniamencie grzmotów i zajęli ratusz. Z samego rana wezwali patrycjat, by oznajmić przejęcie miasta przez króla Polski! Tak oto jeden jedyny raz Sztokholm trafił w nieskandynawskie ręce.
Zygmunt III Waza wprawdzie od sześciu lat był królem Szwecji, ale tron wymykał mu się z rąk z powodu działań ambitnego stryja, Karola. Polacy postanowili więc ruszyć za morze.
Oficjalnie Zygmunt jechał uporządkować sprawy w Szwecji, ale w praktyce była to wyprawa wojenna finansowana przez Rzeczpospolitą, a na jej czele stał polski król.
Nasza flota zajęła Kalmar, a potem sztorm odłączył część wojska… w tym statek z Łaskim na pokładzie

„Policzym ich, jak ich pobijem”.

Bitwa pod Kircholmem, jedno z największych zwycięstw Rzeczpospolitej w historii. Szwedzi posiadali ponad trzykrotną przewagę liczebną, ale przyszło im się zmierzyć z polską husarią dowodzoną przez Jana Karola Chodkiewicza. Po bitwie na jednego zabitego w armii Chodkiewicza przypadało około 100 poległych Szwedów.

https://youtu.be/HxEhFnr3aVA?t=672

Łomot po polsku #2 - Husaria pod Kircholmem. Historia Bez Cenzury https://youtu.be/rBsWnTipbpc?t=32

W 5 minut: 20 lat - od śmierci Batorego, po sukces 1605 roku: https://youtu.be/i4vwvbfzaJg?t=14

"Dzban w koronie" - Zygmunt III Waza. Historia Bez Cenzury https://youtu.be/L2X6q2k77es

I. Elekcja po śmierci Stefana Batorego
1. Kandydaci
a. Maksymilian III Habsburg
b. Zygmunt Waza
– syn króla Szwecji Jana III i polskiej królewny Katarzyny Jagiellonki
– w pactach conventach obiecał przywrócenie Polsce Estonii
c. car Fiodor
2. Podwójna elekcja 1587 r.
a. stronnictwo Jana Zamojskiego wybrało Zygmunta Wazę
b. stronnictwo Andrzeja Zborowskiego – Maksymiliana III Habsburga
c. bitwa pod Byczyną – 1588 r. – Jan Zamojski pokonał Maksymiliana II

II. Początki panowania Zygmunta III Wazy
1. Przejście Jana Zamojskiego do antykrólewskiej opozycji – stronnictwo popularystów
2. Rokowania Zygmunta III Wazy w sprawie przekazania tronu polskiego Habsburgom
3. sejm inkwizycyjny – sąd nad królem w sprawie tajnych rokowań

4. Utrata tronu szwedzkiego
a. objęcie tronu szwedzkiego przez Zygmunta Wazę po śmierci Jana III – 1594 r.
– po jego powrocie do Polski w Szwecji władzę miał sprawować jego stryj książę Karol IX Sudermański
– utworzenie się antykrólewskiej opozycji w Szwecji
b. wyprawa zbrojna Zygmunta III Wazy do Szwecji w celu odzyskania władzy
– klęska wojsk królewskich pod Linköping
– detronizacja Zygmunta Wazy w Szwecji – 1599 r.
– objęcie władzy w Szwecji przez Karola IX Sudermańskiego
– przyłączenie Estonii do Polski

III. Wojna o Inflanty
2. Ofensywa szwedzka w Inflantach
a. opanowanie Inflant aż do Dźwiny
b. kontrofensywa Jana Zamojskiego i Jana Karola Chodkiewicza przywróciła Rzeczpospolitej utracone ziemie
c. oblężenie Rygi przez Szwedów
d. bitwa pod Kircholmem – zwycięstwo Jana Karola Chodkiewicza – 1605 r.

Bitwa pod Kircholmem (27 września 1605 roku) – w czasie wojen polsko-szwedzkich armia Wielkiego Księstwa Litewskiego, dowodzona przez hetmana Chodkiewicza starła się z armią szwedzką oblegającą Rygę. Mimo trzykrotnej przewagi Szwedów (ponad 11 tys. żołnierzy) wojsko litewskie zwyciężyło głównie dzięki husarii; koloryzacja na podstawie portretu Jana Karola Chodkiewicza autorstwa Leona Karpińskiego.

IV. Rokosz Zebrzydowskiego (1606-1609)

1. Stronnictwa polityczne w Polsce
a. regaliści – akceptowali częściowe reformy
b. popularyści
– Jan Zamojski
– Mikołaj Zebrzydowski
2. Królewski projekt reform przedłożony na sejmie w 1606 r.
– głosowanie większością głosów w sejmie
– stworzenia stałej armii
3. Rokosz Zebrzydowskiego (tzw. rokosz sandomierski) – 1606 r.
a. przywódcą Mikołaj Zebrzydowski
b. żądania rokoszan
– odstąpienie króla od reform
– zmniejszenie nacisku kontrreformacyjnego (postulat usunięcia jezuitów z dworu)
– brak projektu własnych reform
c. zwycięstwo wojsk królewskich w bitwie pod Guzowem – 1607 r.
d. ugoda rokoszan z królem
– amnestia dla rokoszan
– rezygnacja króla z reform

V. Wojna ze Szwecją o ujście Wisły
1. Zerwanie rozejmu przez Gustawa II Adolfa
a. zajęcie Parnawy i Rygi – 1621 r.
b. rozejm w Mitawie – 1622 r.
– utrata przez Polskę Inflant po Dźwinę warz z Rygą

2. Walka o ujście Wisły (1626-1629)
a. zajęcie przez wojska szwedzkie Prus Królewskich
b. blokada Gdańska przez flotę szwedzką
c. działania ofensywne wojsk polskich
– zwycięstwo floty polskiej w bitwie pod Oliwą – 1627 r.
– zwycięstwo wojsk polskich pod Trzcianą – 1629 r.
d. rozejm w Starym Targu (Altmarku) – 1629 r.
– Szwecja przejęła wszystkie porty z wyjątkiem Gdańska, Królewca i Pucka
– nałożenie na handel gdański cła na rzecz Szwecji
e. wykorzystanie przez Polskę zaangażowania Szwecji w wojnie trzydziestoletniej oraz śmierć Gustawa II Adolfa i doprowadziła do renegocjacji warunków rozejmu
f. rozejm w Sztumskiej Wsi – 1635 r.
– Polska odzyskała wszystkie straty poniesione w Starym Targu

Cała PRAWDA o polskiej husarii https://youtu.be/3VnQXvVrrgw?t=344

Historia Bez Cenzury Chocim 1621. https://youtu.be/ARW8Qr5Iu6I?t=63

Oliwa 1627 https://youtu.be/zbAdoqsFnTc?t=59

http://www.muzeumwp.pl/emwpaedia/skrzydla-husarskie.php

Husaria
"ciężkozbrojna skrzydlata jazda polska, której legenda przerosła prawdopodobnie rzeczywistość. Do dziś żołnierz husarii kojarzy się z charakterystycznym wyglądem i spektakularnymi zwycięstwami na polach bitew. Jak kształtował się wygląd husarza w ciągu stuleci? Jaką rolę odgrywały konie husarskie? Jak wyglądała taktyka na polu bitwy? Czy rzeczywiście tej formacji Rzeczpospolita zawdzięcza swoje największe zwycięstwa? (...)
Mocne zbroje z żelaza, szyszak i żelazne rękawice chroniły przed atakami i uderzeniami przeciwnika. Ponadto uzbrojenie obejmowało kopię, szablę, koncerz (rodzaj długiego, wąskiego miecza do zadawania ran kłutych) oraz pistolet przy siodle. To wyposażenie miały uzupełniać ozdoby dla postrachu przeciwnika. Później zostaną one ujednolicone jako skrzydła husarskie i skóry lamparcie.
Taktyka i najważniejsze bitwy
Chorągwie husarskie liczyły najczęściej 100 koni (...) i składały się na nie poczty po 2-3 konie husarskie. (...) Żołnierz husarski miał do dyspozycji poza tym czeladników, którzy stawali z nim do boju (...) W dużych bitwach brało udział 25-40 chorągwi husarskich, co dawało ok. 2500-4000 ludzi i koni.
(...) Uzbrojenie husarii sprawiało, że w czasie bitwy mogła szarżować, atakować wręcz, gonić uciekającego wroga lub pozorować ucieczkę. Polska jazda w XVI, a zwłaszcza w XVII wieku miała zaskakującą przewagę nad przeciwnikiem. (...)
Pojawienie się broni palnej i jej udoskonalenie w XVI wieku sprawiło, że zachodni dowódcy rezygnowali z ciężkiej jazdy. Uważano ją za przeżytek czasów rycerskich, zupełnie zbędny w nowoczesnych starciach. Oddziały w całości lub w przeważającej części składały się z piechoty i artylerii.
[Przeciwnicy:] (...) taktyka [piechota wyposażona w piki i arkebuzy wspomagana przez lekką kawalerię] była stosowana np. przez wojska szwedzkie. (...)
Podstawowym zadaniem husarii było rozbicie szyku przeciwnika, przede wszystkim pierwszego szeregu pikinierów. Skrzydlata konnica rozpoczynała atak powoli, w luźnym szyku. Dopiero około 150 m od wroga zwierała szyk i przechodziła w galop. W tym tempie żołnierz mógł poważnie zranić lub nawet zabić przeciwnika za pomocą długiej kopii i samej siły uderzenia. Bez problemu rozbijał też szyk bojowy piechoty. Złamany drzewiec nadal miał ok. 2-3 metrów i nadawał się do ataku na drugą linię. Jeżeli nie, to husarz wyciągał koncerz. Zwarty szyk i impet, jakiego nabierała formacja w ostatniej fazie szarży, decydowały o stosunkowo dużej odporności husarii na ostrzał z arkebuzów.
Zwycięstwa husarii to nie tylko taktyka, ale też doskonałe dowodzenie przez legendarnych hetmanów t.j. Jan Karol Chodkiewicz czy Stanisław Żółkiewski.
Husaria odnosiła zwycięstwa dzięki unikalnemu wykorzystaniu zwrotności i zwartego szyku, odporności na ostrzał i bliskości w starciu bezpośrednim. "

4. 2. Na Moskwę!

Wojny Rzeczypospolitej z Moskwą w pierwszej połowie XVII w.

(...) W 1609 roku ruszyła polska wyprawa na Moskwę. Bojarzy uznali za cara polskiego królewicza Władysława Wazę. Rosyjski władca Wasyl Szujski zebrał kilkudziesięciotysięczną armię i zaatakował Polaków. Naprzeciw jego sił wysłano niecałe dwa tysiące żołnierzy ze Stanisławem Żółkiewskim na czele. Misja wyglądała na samobójczą. Żółkiewski starł się z Szujskim pod Kłuszynem. Mimo miażdżącej przewagi wroga – zwyciężył. Straty rosyjskie były ponad dwadzieścia razy wyższe od polskich. W sierpniu 1610 roku wojska Żółkiewskiego wkroczyły do Moskwy. Panowanie Władysława Wazy uznały nawet odległe miasta, takie jak Archangielsk i Nowogród Wielki. Przez dwa lata Moskwa miała polskich zarządców. (...)

Rosja pod polskim butem https://youtu.be/GB078m2vFyI?t=64

Marsz na Moskwę 1610 https://youtu.be/Qq0cG5Ajn6M

cd. walki 1612: https://youtu.be/zh_yTV8r-W0

sukces Rosjan (wybuch składu): https://youtu.be/WQDEZCyi0aw?t=2

1. Wielka smuta – kryzys wewnętrzny w państwie moskiewskim (1598-1613 r.)
a. po śmierci Iwana IV Groźnego (1584 r.) władzę objął jego syn, Fiodor I
– jego nieudolne rządy przyczyniły się do wzrostu znaczenia bojarów
– jego największym sukcesem było utworzenie patriarchatu w Moskwie
b. koniec dynastii Rurykowiczów
– śmierć Fiodora I (1598 r.)
– nowym władcą został bojar Borys Godunow

2.Pierwsza dymitriada (1604-1606)
a. objęcie władzy przez Dymitra Samozwańca – przy wsparciu części bojarów
b. ślub Dymitra Samozwańca z Maryną Mniszchówną – Dymitr otrzymał pomoc polskich magnatów
c. zabójstwo Dymitra I i objęcie władzy przez Wasyla Szujskiego (1606 r.)
3. Druga dymitriada – pojawienie się Dymitra Samozwańca II – 1607 r.
a. został „rozpoznany” przez Marynę i niektórych polskich magnatów
b utworzenie ośrodka władzy w Tuszynie pod Moskwą

1634, Husaria na Smoleńsk. Historia w 5 minut. https://youtu.be/TVihJ_Wjros

Bitwa pod Kłuszynem (4 lipca 1610) – tym razem Stefan Żółkiewski dowodził ok. 6800 ludzi, z czego ok. 5500 stanowiła husaria, a tylko 200 piechota. Naprzeciwko stanęła prawie 5-krotnie większa armia rosyjska. Z braku żołnierza polska jazda uderzała po osiem, dziesięć razy na przeciwnika. Było to największe zwycięstwo, w którym w pełni została wykorzystana taktyka i potencjał husarii. https://youtu.be/ZEJak1DDm6k?t=868

4. Wojna Rzeczypospolitej w Moskwą (1610-1612 r.)
a. przyczyny ingerencji Polski w sprawy wewnętrzne Moskwy
– zawarcie sojuszu przez Wasyla Szujskiego ze Szwecją o wyraźnie antypolskim charakterze
– propozycja części bojarów oddania tronu carskiego Władysławowi – synowi Zygmunta III Wazy
b. przebieg interwencji polskiej w Rosji
– oblężenie Smoleńska
– zwycięstwo polskie pod Kłuszynem (hetman Stanisław Żółkiewski) – 1610 r.
– wkroczenie wojsk polskich pod dowództwem hetmana Stefana Żółkiewskiego do Moskwy
c. utrata Kremla przez Polaków
– wybuch antypolskiego powstania w Moskwie – 1611 r.
– kapitulacja polskiej załogi Kremla
d. objęcie tronu carskiego przez Michała Romanowa – początek dynastii Romanowów (1613 r.)
e. zawarcie polsko-rosyjskiego rozejmu w Dywilinie – 1619 r. – Polska otrzymała ziemie: czernihowską, smoleńską i siewierską
f. zawarcie pokoju w Polanowie (1634 r.)
– Moskwa odzyskała tylko wschodnie krańce ziem siewierskiej i smoleńskiej
– Władysław IV zrzekł się pretensji do tronu moskiewskiego
Pracuj ze źródłami
Hetman Żółkiewski pod Moskwą

4. 3. Apacze, traperzy i rewolwerowcy, czyli dziki wschód.PL

Przedmurze cywilizacji: Wojny polsko-tureckie w pierwszej połowie XVII w.

tylko dla widzów 16+ "JASYR" Arkadiusza Olszewskiego - Zwiastun

https://www.youtube.com/watch?v=NOZNjsHMI-o&ab_channel=ArkadiuszOlszewski

od 2:14 do 2:25

https://www.youtube.com/watch?v=4K8mOzV1bcE&ab_channel=OstojaTradycji

Posiadłości magnaterii polskiej w XVI–XVII wieku. Widoczne zaznaczone na czerwono ogromne zadnieprzańskie posiadłości Wiśniowieckich (rys. Maciej Mathiasrex Szczepańczyk i Halibutt, na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa–na tych samych warunkach 3.0 niezlokalizowana)

Czytaj więcej: https://histmag.org/Jeremi-Wisniowiecki-dziecko-dramatycznej-epoki-6977

Chocim 1621 / SandRhoman History (od 3 do 8 minuty - świetny wstęp: Kresy Cecora) https://youtu.be/xU4vDW2y6y0?t=190 ; 6 minut wizualizacji bitwy chocimskiej: https://youtu.be/rv1XGD9Htpg.

1. Sytuacja na wschodnich kresach Rzeczypospolitej
a. południowo-wschodnie ziemie wcielony do Korony w 1569 r. były pustoszone najazdami tatarskimi
b. narodziny Kozaczyzny
– Kozacy – zróżnicowana etnicznie ludność zamieszkująca Dzikie Pola (Zaporoże) i utrzymująca się gł. z łowiectwa i rabunków
– organizacja Kozaków zaporoskich
rada składająca się ze starszyzny kozackiej
dowództwo wojskowe sprawowali hetman i atamani
Sicz zaporoska – główna siedziba

c. problem tatarski
– na południowym wschodzie Rzeczpospolita graniczyła z Chanatem Krymskim
– Tatarzy dokonywali najazdów na ziemie Rzeczypospolitej w celu zdobycia łupów i jasyru

„Sulejman i Roksolana, czyli… Wspaniałe stulecie”,

serial ,, Wspaniałe stulecie” opowiada o czasach panowania padyszacha Sulejmana I (lub II) Wspaniałego, którego rządy przypadają na lata 1520 – 1566. Jest to okres kiedy, kobiety mają znaczny wpływ na politykę nie tylko w krajach europejskich, ale także w imperium osmańskim. Na naszym Mazowszu księżna Anna Mazowiecka ( siostra Janusza i Stanisława) samodzielnie włada ojcowizną i przez długie lata skutecznie broni swej niezależności przed królem Zygmuntem Starym. Równocześnie żona tegoż władcy- królowa Bona Sforza – śmiało decyduje o wielu sprawach istotnych dla Rzeczypospolitej .

źródło: https://zakon-sufi.blogspot.com/2015/05/wspaniale-stulecie-i-sultanka-hurrem.html

2. Przyczyny wojen polsko-tureckich
a. Kozaków najeżdżali na ziemie tureckie
b. polscy magnaci ingerowali w wewnętrzne sprawy Mołdawii (lennik Turcji)
c. Tatarzy najeżdżali na ziemie polskie
d. poparcie króla Polski Zygmunta III Wazy dla Habsburgów, którzy byli w konflikcie z Turcją
e. idea Polski jako przedmurza chrześcijaństwa

3. Wojna z Turcją w latach 1620-1621
a. wkroczenie wojsk polskich pod dowództwem hetmana Stefana Żółkiewskiego do Mołdawii
– klęska wojsk polskich pod Cecorą – 1620 r.
– śmierć hetmana Stanisław Żółkiewskiego
b. wyprawa turecka na Polskę i obrona obozu warownego pod Chocimiem – 1621 r. (Jan Karol Chodkiewicz)
c. zawarcie pokoju hetmańskiego (1621 r.)
– granice pozostały bez zmian
– Polska zobowiązała się powstrzymywać najazdy kozackie na ziemie tureckie, a Turcy – tatarskie na Polskę

d. zawarcie pokoju wieczystego – 1624 r. – potwierdzał warunki pokoju hetmańskiego

Twierdza Chocim (dziś Ukraina) - Miejsce dwóch bitew 1621 i 1673. Dawna mołdawska (tureckiej) twierdza graniczna, strzegąca prawego brzegu Dniestru. Widoczny wysoki zamek i trochę zaniedbane bastiony z XVII wieku. Po pokoju w Karłowicach, ostatecznie już trafiła pod osmańskie władanie.

Przez miesiąc od września do października 1621 roku pomiędzy armią Rzeczypospolitej Jana Karola Chodkiewicza, a armią turecką pod dowództwem sułtana Osmana II. Zamknięte w warownym obozie siły polsko-litewsko-kozackie, stanęły na drodze armii osmańskiej. Oblężenie zakończyło się zwycięstwem armii Rzeczypospolitej, ukoronowanym podpisaniem traktatu potwierdzającego ustalenia pokoju w Buszy z 1617 roku.

11 listopada 1673 Wojska koronne i litewskie pod dowództwem hetmana wielkiego koronnego Jana Sobieskiego odniosły zwycięstwo nad wojskami tureckimi pod wodzą Husejna Paszy." za: Arkadiusz Czartoryski

22 października 1633- Bitwa pod Kamieńcem Podolskim, Kamieniec Podolski ()

W czasie kolejnej wojny z siłami turecko-tatarskimi hetman wielki koronny Stanisław Koniecpolski stanął pod Kamieńcem Podolskim. Siły polskie - ok. 11 tys. ludzi, stanęły za wzniesionymi naprędce fortyfikacjami ziemnymi.

Wojska Abazy-baszy, liczyły ok. 55 tys. ludzi (30 tys. Turków, 15 tys. Tatarów i 10 tys. Wołochów). Ich szturmy załamały się wobec ognia broni ręcznej i dział ukrytych za fortyfikacjami. Abazy-basza zrezygnował ze zdobywania obozu polskiego, wycofując swoje wojska.

Dyplomatyczny hejt wszechczasów, czyli Pijarowy majstersztyk Ukraińców. "List Kozaków zaporoskich.

"List Kozaków zaporoskich piszących do sułtana przeszedł do legendy. Na obrazie utrwalił go znany rosyjski malarz Ilja Riepin. (...) List Kozaków zaporoskich do sułtana to już legenda. Na ile pismo to jest autentyczne – tego nie wiadomo. Od lat pojawiają się głosy, że list ten został sfabrykowany po latach i rozpowszechniony wywołując dużą sensację.

List Kozaków został napisany rzekomo przez Kozaków z Siczy Zaporoskiej. Jego sygnatariuszem był Iwan Sirka, ataman koszowy. Kozacy pod jego dowództwem odpowiedzieli w liście na wezwanie sułtana Mehmeda IV, który nakazywał Kozakom poddanie się. O ile list jest autentyczny, powstał około 1675-1680 roku. Oryginalny list nie zachował się. Obecnie znana jest jego kopia, którą odnaleziono w latach 70. XIX wieku. (...)

List Mehmeda IV: „Ja, sułtan, syn Mehmeda, brat Słońca i Księżyca, wnuk i namiestnik Boga, Pan królestw Macedonii, Babilonu, Jerozolimy, Wielkiego i Małego Egiptu, Król nad Królami, Pan nad Panami, znamienity rycerz, niezwyciężony dowódca, niepokonany obrońca miasta Pańskiego, wypełniający wolę samego Boga, nadzieja i uspokojenie dla muzułmanów, budzący przestrach, ale i wielki obrońca chrześcijan — nakazuję wam, Kozakom zaporoskim, poddać się mi dobrowolnie bez żadnego oporu i nie kazać mi się więcej waszymi napaściami przejmować. - Sułtan turecki Mehmed IV”

List Kozaków zaporoskich: „Zaporoscy Kozacy do sułtana tureckiego!

Ty, sułtanie, diable turecki, przeklętego diabła bracie i towarzyszu, samego Lucyfera sekretarzu. Jaki z ciebie do diabła rycerz, jeśli nie umiesz gołą dupą jeża zabić. Twoje wojsko zjada czarcie gówno. Nie będziesz ty, suki ty synu, synów chrześcijańskiej ziemi pod sobą mieć, walczyć będziemy z tobą ziemią i wodą, kurwa twoja mać. Kucharzu ty babiloński, kołodzieju macedoński, piwowarze jerozolimski, garbarzu aleksandryjski, świński pastuchu Wielkiego i Małego Egiptu, świnio armeńska, podolski złodziejaszku, kołczanie tatarski, kacie kamieniecki i błaźnie dla wszystkiego, co na ziemi i pod ziemią, szatańskiego węża potomku i chuju złamany. Świński ty ryju, kobyli zadzie, psie rzeźnika, niechrzczony łbie, kurwa twoja mać.

O tak ci Kozacy zaporoscy odpowiadają, plugawcze. Nie będziesz ty nawet naszych świń wypasać. Teraz kończymy, daty nie znamy, bo kalendarza nie mamy, miesiąc na niebie, a rok w księgach zapisany, a dzień u nas taki jak i u was, za co możecie nas w dupę pocałować! Podpisali: Ataman Koszowy Iwan Sirko ze wszystkimi zaporożcami”

Jednym z najciekawszych pomysłów ukraińskiego wojska była „parafraza” słynnego obrazu. Ukraińscy żołnierze przypomnieli fotografię (wykonaną prawdopodobnie w 2014 roku), która jest podobna do sceny z malunku Riepina. Zdjęcie podpisano jako „Kozacy piszą list do Putina”.

https://dorzeczy.pl/historia/270376/list-kozakow-zaporoskich-pijarowy-majstersztyk-ukraincow.html

4. 4. Pokaż jaki z Ciebie Kozak!

Powstanie kozackie Bohdana Chmielnickiego

;

Gdyby Amerykanie kręcili "Ogniem i Mieczem": https://youtu.be/Z3Aj3hpWgHE

Od minuty 23 do 28 (przewinąć 60 sekund - zawirowania wokół "włączona" i podległa" Rosji) https://youtu.be/reoN6dldPkI?t=1360

1. Narodziny kozaczyzny na Ukrainie
a. Ukraina została włączona do Polski w 1569 r. – unia lubelska
b. Kozacy – wolni, w większości prawosławni mieszkańcy Ukrainy
a. Zaporoże (Dzikie Pola) – obszar kształtowania się Kozaczyzny
b. organizacja kozaczyzny
– posiadali samorząd i własną organizację wojskową
– siedzibą władz był warowny obóz – Sicz
– jednym ze źródeł utrzymania były wyprawy łupieżcze na terytorium Turcji
c. Kozacy rejestrowi – Kozacy pobierających żołd od Rzeczypospolitej w zamian za gotowość do służby wojskowej
2. Przyczyny konfliktu na Ukrainie
a. dążenie króla do ograniczenia Kozaczyzny
b. dążenie szlachty i magnatów do narzucenia Kozakom poddaństwa
c. walka Kozaków o zachowanie przywilejów i powiększenie rejestru
d. zaostrzenie się konfliktów o podłożu:
– narodowościowym – polonizacja elity ukraińskiej
– wyznaniowym – rywalizacja wyznawców katolicyzmu, prawosławia i kościoła unickiego
e. rozczarowanie Kozaków rezygnacją króla Władysława IV z planów wojny z Turcją
f. zemsta Bohdana Chmielnickiego za osobiste krzywdy

Rzeczpospolita- matka (https://youtu.be/YAWalacTu6E) ; Film oglądamy bez napisów (miejscami zabawne, ale psują odbiór historyczny) https://youtu.be/6W4whEytGoI

3. Wybuch i rozwój powstania Bohdana Chmielnickiego
a. wybuch powstania – 1648 r.
b. pierwsze sukcesy powstańców dzięki wsparciu wojsk tatarskich
– zwycięstwo pod Żółtymi Wodami
– zwycięstwo pod Korsuniem
– zwycięstwo pod Piławcami – 1648 r.
4. Eskalacja konfliktu
a. śmierć Władysława IV i elekcja Jana II Kazimierza – 1648 r.
b. obrona Zbaraża – pod dowództwem Jeremiego Wiśniowieckiego (1649 r.)
c. zawarcie ugody w Zborowie – 1649 r.
– zgoda króla na powiększenie rejestru kozackiego do 40 tys.
– mianowanie Bohdana Chmielnickiego hetmanem wojsk zaporoskich
– przyznanie biskupom prawosławnym godności senatorskiej
– zagwarantowanie urzędów na Ukrainie prawosławnej szlachcie
d. odrzucenie ugody zborowskiej i wznowienie działań wojennych
– zwycięstwo wojsk polskich pod Beresteczkiem –1651 r.
– klęska wojsk polskich pod Batohem w Mołdawii – 1652 r.
– ugoda w Żwańcu – powrót do warunków ugody zborowskiej (1653 r)

4. Wojna (13-letnia) z Moskwą
a. zawarcie przez Chmielnickiego ugody perejasławskiej z Rosją –1654 r.
– na mocy ugody perejasławskiej Ukraina miała zostać włączona do Rosji; stąd przyczyniła się ona do wybuchu wojny polsko-rosyjskiej
– klęski Litwy: pada Smoleńsk (1654) i Wilno (spalone - sierpień 1655)
– Moskwa zawiesiła działania z powodu najazdu szwedzkiego na Polskę w (21 VII 1655 r.)
b. unia w Hadziaczu – 1658 r.
– dążenie hetmana kozackiego, Iwana Wyhowskiego do porozumienia z Rzecząpospolitą
– plan utworzenia Rzeczpospolitej Trojga Narodów
c. wznowienie wojny polsko-moskiewskiej
– zwycięstwa wojsk polskich pod Połonką i Cudnowem – 1660 r.
– rozejm w Andruszowie – 1667 r. – utrata Ukrainy lewobrzeżnej wraz z Kijowem

św. Andrzej Bobola jest patronem Polski (drugorzędnym, od Od 2002 r.). Jest również patronem Czechowic-Dziedzic. Jego postać widnieje w herbie miasta.

"Męczeńska śmierć Andrzeja Boboli

W zamęcie konfliktów roznieconych przez powstanie Chmielnickiego dostał się we wsi Mohilno w ręce Kozaków, którzy 16 maja 1657 wpadli do Janowa Poleskiego z zamiarem mordowania Polaków. Kozacy traktowali go jako wroga politycznego z powodu nawracania ruskiej ludności prawosławnej na katolicyzm[7]. Z pojmanego kapłana zdarto suknię kapłańską, na pół obnażonego zaprowadzono pod płot, przywiązano do słupa i zaczęto bić nahajami, z zamiarem, by wyrzekł się wiary. Następnie oprawcy ucięli świeże gałęzie wierzbowe, upletli z nich koronę na wzór Chrystusowej i włożyli ją na jego głowę oraz zaczęli go policzkować, aż wybili mu zęby. Potem wyrywali paznokcie i zdarli skórę z górnej części jego ręki. Odwiązali go i okręcili sznurem, a dwa jego końce przymocowali do siodeł. Bobola musiał biec za końmi, popędzany kłuciem lanc, a oprawcy dodatkowo torturowali go szablami, raniąc mu palce, nogę oraz przekłuwając oko.

Na koniec zawleczono go do rzeźni miejskiej, rozłożono na stole i zaczęto przypalać ogniem. Na miejscu tonsury wycięto mu ciało na głowie do kości, na plecach wycięto mu skórę w formie ornatu, rany posypano sieczką oraz odcięto mu nos, uszy i wargi. Kiedy z bólu i jęku wzywał imiona Jezusa i Maryi, w karku zrobiono otwór i wyrwano mu język oraz grubym szydłem rzeźniczym podziurawiono mu lewy bok. Potem jego ciało szarpane konwulsjami powieszono twarzą do dołu. Katusze i straszne tortury trwały około dwóch godzin, po których uderzeniem szabli w szyję dowódca oddziału zakończył około godziny 15 jego nieludzkie męczarnie, powodując śmierć[8]".

Bobola - patron Czechowic

W roku 1853 beatyfikowany (w bazylice św. Piotra w Rzymie- wielka manifestacja polskości), kanonizowany w 1937/8? r. Jego ciało udało się sprowadzić do Polski w 1938 roku. 11 czerwca 1938 pierwszy postój pociągu, w którym po kanonizacji świętego przewożono jego relikwie z Rzymu do Warszawy, odbył się na dworcu kolejowym w Dziedzicach. W uroczystej procesji przeniesiono wtedy relikwie do kościoła pw. NMP Królowej Polski na Lesisku. Bp Stanisław Adamski z Katowic przewodniczył tam Mszy św. Po trzech godzinach trumnę ze szczątkami męczennika odprowadzono na dworzec kolejowy, skąd wyruszył do Warszawy (przez Oświęcim, Kraków, Katowice, Poznań, Kalisz i Łódź).

W latach 90. wizerunek świętego trafił na tarczę herbową miasta Czechowice-Dziedzice.

4. 5a. Potop szwedzki

„Potop Redivivus” - ZWIASTUN https://youtu.be/vBfhvt1zrfU; Gdyby amerykanie kręcili "Potop" https://youtu.be/PJqeczqJaag ; Imponujące sceny z filmu "Potop" https://youtu.be/_BeYgV6bIqM?t=97 ; https://youtu.be/7oIM25giCHM?t=201

Wojsko szwedzkie: https://youtu.be/G2r-vXVqCIs?t=1291

Zniszczenia spowodowane przez wojska szwedzkie w Polsce w latach potopu 1655-1660 liczy się w miliardach złotych. Zniszczono całkowicie ok. 200 zamków i pałaców, a także minimum tyleż miast i drugie tyle wsi, doliczyć można do tego przeszło 130 kościołów, kilkadziesiąt młynów, itp. obiektów. Szacuje się, że w ciągu kilku lat liczba ludności w Polsce zmniejszyła się o 40%.

Co gorsza z Polski wywieziono (lub zniszczono) wiele dóbr kultury oraz duże ilości dokumentacji, w tym m.in. manuskrypty Mikołaja Kopernika i wielu innych twórców okresu renesansu...

Szacuje się, że w latach potopu szwedzkiego i wojny z Rosją z samej Żywiecczyzny uciekło ponad 5000 osób, znaczna część z nich przybyła na Śląsk Cieszyński. https://wielkahistoria.pl/zbiegostwo-z-folwarkow-najwieksze-dziejowe-osiagniecie-polskich-chlopow/?fbclid=IwAR32aC4jlE7qVEqo_Vt1rfDIF86nNW5zwjQg7PuVx-iZdWcGNno5OaTfWlQ

1. Geneza potopu szwedzkiego
a. sytuacja Polski
– osłabienie Polski spowodowane wojnami z Kozakami i Rosją
– wzrost opozycji wobec Jana II Kazimierza w Polsce – Hieronim Radziejowski
b. przyczyny agresji szwedzkiej
– dążenie króla szwedzkiego Karola X Gustawa do opanowania całego wybrzeża Bałtyku
– pretensje królów polskich do korony szwedzkiej

2. Początek działań wojennych – zwycięstwa szwedzkie
a. wojska polskie skapitulowały bez walki pod Ujściem
b. Janusz Radziwiłł w Kiejdanach oddał Litwę pod panowanie Karola X Gustawa
c. Jan II Kazimierz schronił się na Śląsku
d. kapitulacja załogi Krakowa
3. Wojna wyzwoleńcza ze Szwecją
a. nasilenie się oporu przeciw panowaniu szwedzkiemu
– przyczyną zmiany postawy Polaków było łamanie przez Szwedów praw szlacheckich i rabunkowa gospodarka wojsk szwedzkich
– punktem zwrotnym w wojnie było bezskuteczne oblężenie przez wojska szwedzkie klasztoru na Jasnej Górze w Częstochowie – przeor Augustyn Kordecki (18 XI-27 XII 1655 r.)
– rozwój – wojny partyzanckiej
– wojna podjazdowa – Stefan Czarniecki
– zawiązanie przez część szlachty konfederacji tyszowieckiej w obronie króla Jana II Kazimierza
– powrót Jana II Kazimierza do Polski

W 1655 roku, podczas potopu szwedzkiego, król Jan Kazimierz musiał salwować się ucieczką z kraju. Znalazł schronienie na Śląsku m.in. w Głogówku i w Cieszynie, skąd przez Węgry i Spisz wrócił do kraju. Wówczas też starosta spiski ocalił polską koronę.

4. Walka dyplomatyczna
a. traktat rozbiorowy w Radnot (1656 r.) – plan podziału Polski między sąsiadów
b. układy welawsko-bydgoskie (1657 r.) – Polska przyznała Fryderykowi Wilhelmowi Hohenzollernowi pełną suwerenność w Prusach Książęcych
c. zbudowanie przez Polskę sojuszu antyszwedzkiego
5. Końcowa faza wojny
a. zwycięstwo wojsk polskich pod Warką
b. porażka wojsk polskich w trzydniowej bitwie pod Warszawą – (VII 1656 r.)
c wyprawa korpusu Stefana Czarneckiego z pomocą dla Danii
6. pokój w Oliwie – 1660 r.
– Szwecja zachowała większość Inflant
– Polska odzyskała część Inflant z Dyneburgiem
– potwierdzenie przez Polskę niezależności Prus Książęcych

Bronisław Maj interpretuje "Potop" podczas benefisu Andersa Bodegarda (szwedzki slawista, tłumacz literatury polskiej oraz francuskiej na język szwedzki) https://youtu.be/8-aZWUPSSGA?t=28

Portret króla pędzla Daniela Schultza (domena publiczna); Stefan Czarniecki na obrazie Leona Kaplińskiego.

Obraz Józefa Brandta, "Czarniecki pod Koldyngą" (oblężenie zamku Sønderborg).

Powrót do domu z wyprawy duńskiej - ilustracja z Pamiętników J.Ch. Paska. Publikacja "Albumy Wileńskie" z lat 1845-1875.

Zamarznięty Bałtyk pozwalał jednak nie tylko na podróżowanie, ale też na toczenie wojen. (....) Ostra zima wpłynęła też na przebieg Potopu Szwedzkiego. W 1657 r. Dania wypowiedziała wojnę Szwecji, chcąc zrewanżować się za porażkę z wojnie toczonej w latach 1643-1645. Mimo zaangażowania w Polsce król Karol X Gustaw zmusił przeciwników do kapitulacji, ponieważ w styczniu i lutym 1658 r. przeprowadził wojska przez zamarznięte cieśniny - Wielki Bełt i Mały Bełt - wprost pod Kopenhagę. https://historia.trojmiasto.pl/Surowe-zimy-nad-Baltykiem-n153366.html#tri

Kampanię w Danii doskonale opisał w swoich pamiętnikach jej uczestnik, Jan Chryzostom Pasek. Ten weteran wielu wojen z zaciekawieniem obserwował obyczaje tamtejszej ludności, skrzętnie wszystko odnotowując. Znalazły się tam również fragmenty dotyczące religijności Duńczyków: "Kościoły tam bardzo piękne, które przedtem bywały katolickie, nabożeństwo też piękniejsze, niżeli u naszych polskich kalwinistów, bo są ołtarze, obrazy po kościołach. Bywaliśmy na kazaniach, gdyż umyślnie dla nas gotowali się po łacinie i zapraszali na swoje predykty — bo to tam tak zowią kazanie — i tak kazali circumspecte[oględnie], żeby najmniejszego słowa nie wymówić contra fidem[przeciw wierze], rzekłby kto, że to rzymski ksiądz każe; i tym gloriabantur[szczycili się], mówiąc to, że „my w to wierzemy, co i wy daremnie nas, nazywacie odszczepieńcami”. Ale po staremu ksiądz Piekarski łajał o to, cośmy tam bywali."

"Nasz kawałek Słowacji
Tereny słowackie znalazły się w Polsce pierwszy raz za panowania Bolesława Chrobrego. W 1412 roku Polska odzyskała Spisz praktycznie za darmo. I 13 tamtejszych miasteczek nie wypuściła długo z rąk.
Polacy obronili Spiszan przed podbojem przez Sulejmana Wspaniałego. Tamtejszy starosta ocalił polską koronę podczas potopu szwedzkiego, wywożąc ją na Spisz, a potem pomógł królowi Janowi Kazimierzowi wrócić do kraju".

Tatarzy źli? Nie do końca - Dr Michael Morys Twarowski: od 1 min; 1,5 min.; 7:30- Mołdawia/Cecora-Chocim: epicka bitwa w obronie państwa; 11:30-14:30: wątki cieszyńskie: Siemiowit, brat Noszaka- Joannita walczy z Turkami; chrzty exmuzułmanów https://youtu.be/rTWohc_AYMU?t=53

4.5. Czterech Jeźdzców apokalipsy i Polacy

Kryzys Rzeczypospolitej w XVII w.

W>zn/r>G>Z>Ś

1. Skutki wojen
a. duże straty demograficzne – zginęło lub zmarło około 1/3 ludności
b. ogromne zniszczenia miast i wsi
c. brak rąk do pracy przyczynił się do pogorszenia warunków życia chłopów
– wzrósł wymiar pańszczyzny
– uległo zaostrzeniu poddaństwo chłopów

2. Program reform Jana II Kazimierza
a. plany reform ustrojowych
– coroczne zwoływanie sejmów
– przyjmowanie uchwał większością 2/3 głosów (zniesienie liberum veto)
– utworzenie stałej rady rządzącej
– wprowadzenie cła generalnego i stałych podatków dla szlachty
b. zmiany w polityce zagranicznej
– ochłodzenie stosunków z Habsburgami
– zacieśnienie współpracy z Francją

3. Kryzys polityczny
a. zawiązywanie konfederacji przez nieopłacone wojsko
b. rokosz Lubomirskiego (Jerzy Lubomirski)
– rokosz przeciwko królowi Janowi II Kazimierzowi – 1665 r.
– klęska wojsk królewskich w bitwie pod Mątwami – 1666 r.
c. abdykacja Jana II Kazimierza – 1668 r.
4. Sytuacja wyznaniowa
a. kryzys tolerancji religijnej spowodowany wojnami z wyznawcami innych religii – ksenofobia
b. śluby lwowskie Jana II Kazimierza – zacieśnienie związków państwa z katolicyzmem – 1656 r.
c. wypędzenie z kraju arian – 1658 r.

1666 - Mątwa, alegoria

Reformy czy nowa wojna polsko-polska?
Jan Kazimierz na sejmie 1661 roku, gdy argumentował konieczność wprowadzenia elekcji vivente rege, wypowiedział prorocze słowa, co stanie się jeśli Polska sie nie zreformuje:
"Moskwa i Ruś odwołają się do ludów jednego z nimi języka i Litwę dla siebie przeznaczą; granice Wielkopolski staną otworem dla Brandenburczyka, a przypuszczać należy, iż [ten] o całe Prusy certować [starać się] zechce, wreszcie Dom Austriacki spoglądający łakomie na Kraków nie opuści dogodnej dla siebie sposobności i przy powszechnym rozrywaniu państwa nie wstrzyma się od zaboru".
Kasandryczna wizja dalszych losów kraju, spełniła się sto lat później, tymczasem w 1672 roku, gdy wieść o upadku Kamieńca dotarła do Francji, Jan Kazimierz dostał ataku apopleksji i zmarł.
Mątwy 1666
"(...) pod Mątwami poległo lub zostało wymordowanych przez rozwścieczonych buntowników ponad 2500 żołnierzy królewskich, w tym ogromna większość dragonów. "Była to prawdziwa rzeź, a jednocześnie najkrwawsza bitwa na ziemiach polskich w XVII wieku" - pisał uczony.
(...) Pod Mątwami formalnie zwyciężył Jerzy Sebastian Lubomirski, jednak w rzeczywistości przegrali wszyscy - z Rzeczpospolitą na czele. Życie stracili m.in. zasłużeni żołnierze Stefana Czarnieckiego (on sam zmarł półtora roku wcześniej). https://geekweek.interia.pl/historia/news-matwy-1666-zmysly-polakow-pomieszal-sam-szatan,nId,2918049#utm_source=paste&utm_medium=paste&utm_campaign=chrome
Polska arcyatolicka? St. Kostka - Objawienie Włocha - Maryja Królową Poski
14 sierpnia 1607 roku w Neapolu we Włoszech spowiednikowi św. Stanisława [Kostki], jezuicie ojcu Juliuszowi Mancinelliemu, ukazała się w królewskiej purpurze Maryja z Dzieciątkiem Jezus na ręku, z klęczącym u Jej stóp św. Stanisławem Kostką, która powiedziała: „Czemu mnie Królową Polski nie zowiesz? Ja to królestwo wielce umiłowałam i wielkie rzeczy dlań zamierzam, ponieważ osobliwą miłością ku mnie pałają jego synowie”. Potem spojrzała na klęczącego u Jej stóp Stanisława Kostkę i rzekła: „Jemu tę łaskę zawdzięczasz!” Wiadomość ta dotarła do króla Polski Zygmunta III Wazy, księdza Piotra Skargi i zakonu jezuitów. Wkrótce też jezuici rozgłosili, że sama Bogurodzica ogłosiła się Królową Polski, że żadnemu innemu narodowi chrześcijańskiemu łaska taka nie była dana ani przedtem ani potem. Ponieważ zostało to przekazane przez Włocha, kapłana jezuitę, nikt Polakom nie może zarzucić, że sami Polacy to wymyślili. 8 maja 1610 roku ojciec Juliusz, mając 73 lata, wybrał się na pielgrzymkę do Polski, gdzie drugi raz ujrzał Maryję Królową podczas Mszy św. na Wawelu. Maryja powiedziała: „Ja jestem Królową Polski. Jestem Matką tego narodu, który jest mi bardzo drogi, więc wstawiaj się do mnie za nim i o pomyślność tej ziemi błagaj nieustannie, a ja ci zawsze będę, jakom jest teraz, miłościwą.” 15 sierpnia 1617 roku Ojciec Juliusz trzeci raz zobaczył Matkę Bożą, od której usłyszał: „Juliuszu, synu mój! Za cześć, jaką masz do mnie, Wniebowziętej, ujrzysz mnie za rok w chwale niebios. Tu jednak, na ziemi, nazywaj mnie zawsze Królową Polski.” Ojciec Juliusz umarł 15 sierpnia 1618 roku. Te trzy objawienia zostały uznane przez papieża Aleksandra VII. https://sppolonijna.edu.pl/nasz-patron/
Wizyty Wazów na Śląsku Cieszyńskim
Śląsk Cieszyński pełnił ważne funkcje komunikacyjne, stąd kilkukrotnie gościli tu m.in. władcy Polski: Henryk Walezy, oraz Wazowie: Władysław IV i Jan Kazimierz.
Ten ostatni spędził tu wigilię roku 1655, kiedy to musiał uciekać przed Szwedzkim potopem i schronił się w Śląskim Głogówku, gdy jego sytuacja się nieco poprawiła, wyruszył by przez Cieszyn i Górne Węgry - okrężną drogą przedostać się do kraju.
(...) Jan Kazimierz, młodszy brat i następca Władysława IV. Po najeździe Szwedów w 1655 roku musiał opuścić Rzeczypospolitą Obojga Narodów. Najpierw schronił się w Głogówku. Kiedy w grudniu 1655 roku sytuacja w kraju zaczęła ulegać poprawie, król postanowił wrócić, ale przez Słowację, czyli używając ówczesnych nazw: przez Górne Węgry. Przejeżdżał przez Cieszyn, gdzie - jak zanotowano miejskiej księdze rachunkowej - "na Frystuk se zastawil". W sumie królewska wizyta kosztowała miasto ponad 57 złotych (dla porównania na szpital mieszczański, czyli przytułek, wydano w ciągu roku 15 złotych)".
"Władysław IV [w Strumieniu]
W 1638 roku król Władysław IV Waza wybrał się do kurortu w austriackim Baden. W drodze powrotnej jechał przez Śląsk Cieszyński. Monarsze towarzyszył m.in. wojewoda bełski Jakub Sobieski (ojciec późniejszego króla Jana III), który w swoim pamiętniku zanotował pod datą 2 listopada 1638 roku: Jedliśmy obiad w Strumieniu, gdzie nam dziedziczka, z domu księżna Cieszyńska, żona książęcia Lichtensteina starego [Elżbieta Lukrecja], półmiski rozsełała i nagotowała się była na króla JM prosząc, aby do niej wstąpił na bankiet do domu. Sama jednak zajechała do miasteczka królowi JM drogę i witała, i prosiła królestwa Ich Mościów na bankiet, ale się król JM wymówił i nocował tego dnia w Pścinie [tj. w Pszczynie, czyli już poza granicami Księstwa Cieszyńskiego]".
http://gazetacodzienna.pl/artykul/wiadomosci/wizyty-krolw-polskich-na-lasku-cieszynskim
Dawny zajazd ''Pod Królem Polskim'', ul. Wyższa Brama 10 - to klasycystyczny budynek, zbudowany w 1815 r. (projekt arch. Floriana Jilga), będący własnością gminy ewangelickiej od 1879 r. Jego nazwa wiąże się podobno z przemarszem wojsk polskich pod Wiedeń w 1683 r.
choć bardziej logiczne wyadje się połączenie go z Janem Kazimierzem, który faktycznie w Cieszynie był i mógł sie w miejscu tym pojawić, na pamiątkę czego z czasem nazwę przybrałą jedna z kamienic.

4. 6. Lew Lechistanu. Panowanie Jana III Sobieskiego

"W 1683 roku przez Cieszyn przemieszczało się 2000 dobrowolnych żołnierzy, dołączających do grupy huzarów Jana III Sobieskiego, dowodzonej przez generała Sieniawskiego. Niezbyt im się spieszyło, gdyż w stolicy księstwa zabawili wówczas na 8 dni. Jeden z oddziałów zmierzających pod Wiedeń bić Turka obozował w pobliżu cierlickiego Kościelca, gdzie bardzo spodobało się dowódcy Hełmskiemu."
Roman Kristen, Cieszynisko: https://www.facebook.com/watch/?v=2227517940969259

Wiedeń 1683 - "superprodukcja-bubel" i Wing husars Sabathon film: https://youtu.be/CxlRJsQ7p2k

Genialne 35 minut (można przewinąć fragment 1845-1925https://youtu.be/Hj6ygd3li10?t=5

1. Panowanie Michała Korybuta Wiśniowieckiego (1669–1673)
a. szlachta zdecydowała o wyborze „Piasta”, czyli Polaka
b. sformowanie się obozu malkontentów – opozycji antykrólewskiej
2. Wojna polsko-turecka w latach 1672-1673
a. przyczyny
– dążenie hetmana kozackiego Piotra Doroszenki do zjednoczenia podzielonej Kozaczyzny jako lenna tureckiego
– zaborcza polityka sułtana Mehmeda IV
b. przebieg wojny
– zajęcie przez wojska tureckie Kamieńca Podolskiego – 1672 r.
– pokój w Buczaczu – Polska oddała Turcji województwa podolskie, bracławskie i pozostałości kijowskiego i zobowiązała się do zapłacenia haraczu
– zwycięstwo wojsk polskich hetmana Jana Sobieskiego pod Chocimiem – 1673 r.
c. wznowienie wojny i rozejm w Żurawnie 1676 r.
– Polska odzyskała część prawobrzeżnej Ukrainy
– Turcja otrzymała Podole i Bracławszczyzna, ale zrezygnowała z haraczu
3. Elekcja Jana III Sobieskiego – 1674 r.
4. Odsiecz wiedeńska i zakończenie wojen polsko-tureckich
a. zawarcie antytureckiego sojuszu z Habsburgami
b. oblężenie Wiednia przez wojska tureckie pod wodza wielkiego wezyra Kara Mustafy
c. wyprawa wojsk polsko-litewskich pod dowództwem Jana III Sobieskiego z odsieczą Wiednia
– zwycięstwo wojsk koalicji antytureckiej w bitwie pod Wiedniem – 12 IX 1683 r.
– bitwa pod Parkanami

Świetny klip 6 min: Polacy wchodzą na Kallenberg: https://youtu.be/Ludt2SdD26Q?t=11

https://youtu.be/jYgfzy0vE3M

d. przystąpienie Polski do Ligii Świętej
e. pokój w Karłowicach zawarty w 1699 r. – Polska odzyskała Podole i Bracławszczyznę
5. Ostanie lata panowania Jana III Sobieskiego
a. niepowodzenia w polityce zagranicznej
b. zawarcie z Rosją pokoju Grzymułtowskiego – 1686 r.
c. zaostrzenie się walki pomiędzy fakcjami magnackimi

Bitwa pod Wiedniem (12 września 1683) – jedno z najsłynniejszych zwycięstw Rzeczpospolitej w historii. Tym razem dowodził Jan III Sobieski, były hetman i ówcześnie już król Polski. Przygotowanie pola do szarży trwało ok. 11 godzin. Atak husarii (ok. 3600 żołnierzy) wspólnie z jazdą niemiecką i austriacką zmusił bardzo szybko wroga do ucieczki." https://kronikidziejow.pl/porady/husaria-daty-uzbrojenie-konie-choragwie-taktyki-najwazniejsze-bitwy/

Gej impotent? - Michał Korybut Wiśniowiecki. Historia Bez Cenzury

https://youtu.be/lGL-NSfcpKE?t=9

Radek Kotarski o Husarii: https://youtu.be/sOJndPlgX0A

W sierpniu 1683 r. wojska Jana III Sobieskiego pod dowództwem hetmana Sieniawskiego w drodze na Wiedeń przechodziły przez Cieszyn i kilka dni spędziły na Śląsku Cieszyńskim.

Przez Cieszyn szła straż przednia wojsk polskich pod wodzą hetmana polnego koronnego Mikołaja Sieniawskiego. "Żołnierze pod wodzą tego ostatniego opuścili Kraków 14 sierpnia 1683 roku, wieczorem następnego dnia byli już w Bielsku. Do Cieszyna dotarli 16 sierpnia, następnego dnia odpoczywali, lecz już 18 sierpnia byli we Frydku" - pisał Michael Morys Twarowski.

Tablica pamiątkowa umiejscowiona na ścianie jednej z kamienic na cieszyńskim rynku. Miała pierwotnie zawisnąć w cieszyńskim kościele w dwusetną rocznicę wydarzenia.

Na czas II wojny światowej tablicę ukryli Maria Małyszówna, Wilhelm Powada, Alfons Tomica i Wilhelm Stefek, o tym czynie mówi nam kolejna tablica umieszczona pod pierwszą. Ponowne wmurowanie tablicy nastąpiło w trzechsetną rocznicę bitwy.

https://gazetacodzienna.pl/artykul/wiadomosci/niewygodna-tablica ; fot. za: http://www.polskaniezwykla.pl/web/place/41363,cieszyn-tablica-pamiatkowa-odsieczy-wiedenskiej.html

Od 500 lat szańce strzegą granic Śląska...

Fortyfikacje Szańce powstały w XVI wieku celem obrony Przełęczy Jabłonkowskiej i bogatego Śląska przed najazdem m.in. Turków. W 1621 roku pojawia się pierwsza wzmianka o budowie fortyfikacji Wielkiego Szańca w Mostach koło Jabłonkowa. Fortyfikacje obejmowały 4 główne obiekty obronne: Cierne, Svrčinovec (na granicy Śląska Cieszyńskiego i Kisuc- dziś teren Słowacji), Bukowiec i Mosty (dziś Rep. Czeska); oraz kilka mniejszych obiektów. Łącznie zbudowano fortyfikacje w osiemnastu miejscach. Jednym z nich był m.in. Woli Szaniec w Koniakowie, który stanowił punkt obserwacyjny oraz obronny. Dzisiaj po tym miejscu pozostała nazwa koniakowskiego przysiółka – Szańce. W miejscu tym zlokalizowane jest obecnie Centrum Pasterskie oraz okoliczne zabudowania. W sumie na południowej i południowo-wschodniej granicy Śląska , m.in. obecne miejscowości Hrčava i Bukovec w Czechach, czy słowacki .

Szańce strzegły Przełęczy Jabłonkowskiej (550-605 m n.p.m.), gdzie w średniowieczu biegł tzw. szlak miedziany (tędy miedz transportowano z kopalni w górnych Węgrach do całej północnej Europy.

Wraz z nasilającym się zagrożeniem wojskowym, od XVI wieku przeważyło strategiczne i wojskowe znaczenie terenu nad handlowym.

Pierwsze wzmianki o obwarowaniach Przełęczy Jabłonkowskiej pojawiły się około roku 1520. Miały chronić Śląsk przed turecką inwazją oraz przebiegający przez przełęcz szlak kupiecki. Wzmiankę o tzw. starych szańcach pochodzi również z 1578 (rządził wówczas książę cieszyński Wacław III Adam). W 1621 roku wyrosły nowe szańce w Mostach. W ich budowie musiała wziąć udział również miejscowa ludność. Wewnątrz twierdzy stały drewniane (później murowane) budynki dla załogi i koni, prochownia, magazyn żywności i drewniana kaplica. Później budowle z drewna zastąpiono murowanymi. W XVII wieku wzniesiono jeszcze mniejsze szańce na Herczawie i w Koniakowie. Z twierdzą w Mostach miały połączenie za pośrednictwem tzw. redut, które znajdowały się na Studziynicznym, w wiosce Čierne (obecnie na Słowacji) i w Bukowcu.

W 1663 roku szańcom nadano kształt gwiazdy. Gdy pokonano Turków pod Wiedniem w 1683 roku znaczenie szańców z militarnego punktu widzenia zmalało. W latach 1724 -1729 przeprowadzono ich ostatnią znaczącą przebudowę. Podczas wojen prusko-austriackich w latach 1740 – 1763 twierdzę kilkakrotnie zdobyli Prusowie.

W roku 1766 na mosteckie szańce przybył przyszły cesarz Józef II. Obejrzał cały system fortyfikacji Przełęczy Jabłonkowkiej, a potem zadbał o rekonstrukcję twierdzy w Mostach. W 1802 roku, kiedy twierdza powoli przestała pełnić swoje pierwotne zadanie, pojawił się tutaj ksiądz, naukowiec i muzealnik Leopold Jan Szersznik z Cieszyna. Załogę wówczas stanowili tylko trzej żołnierze i kapral.

Coraz bardziej przestarzała twierdza podupadała w kolejnych latach. Do dziś zachowała się m.in. fosa i pozostałości obiektów brannych...

Dzisiaj można zwiedzać zarówno same fortyfikacje, jak i nowy budynek Centrum Zwiedzania Fortyfikacji Szańca, gdzie dowiemy się m.in. jakiej broni używano w tamtych czasach, jakie znaczenie miała muzyka oraz które budynki wchodziły w skład systemu obronnego. www.gotic.cz (z tamtąd pochodzą zdjęcia: ).

o szańcach:
https://www.opevneni-sance.cz/pl/historyczna-fortyfikacja-szance/
https://www.gotic.cz/pl/turystyka/380-wycieczki-po-historycznych-fortyfikacjach-obronnych-na-sza-cach-i-pomnik-przyrody-megonky
http://daniel3ttt.bikestats.pl/1602782,Szance-Jablonkowskie.html
https://zwrot.cz/2020/09/centrum-turystyczne-szance-jablonkowskie-zostalo-otwarte-przy-salwach-xvii-wiecznych-wojakow/

Jak wyglądał kiedyś Zamek w Cieszynie - https://youtu.be/52IihAEDDR0?t=7

"Tym pogodnym i słonecznym nastrojom towarzyszyły znowu ciemne burze. Luteranów węgierskich tak łatwo nie można było nawrócić lub wytępić, tym bardziej, że wzmocnieni zostali przez liczne rodziny, które uciekły na Węgry. Te ostatnie napotykały tamże na swych poprzednio wygnanych kaznodziejów. Aby w ryzach ich utrzymać, rozlokowano tam kilka niemieckich pułków. Niezadowolonych z takiego stanu rzeczy 13 hrabstw chwyciło za broń. Na ich czele stanął książę Siedmiogrodu Rakoczy a hrabiowie Nadasdy, Szryny, Tattenbach i Frantzipany sprzysięgli się celem zgładzenia cesarza trucizną. Ten okropny, morderczy zamiar został odkryty, zdrajcy ukarani śmiercią, a buntownicy siłą broni pokonani. Nasze księstwo przez te wypadki ponownie było na różne utrapienia wystawione, gdyż większość pułków, udających się na Węgry, maszerowało przez nasz kraj. Imiennie były to pułki księcia Lotaryńskiego, Jung Hollstein, dragoni Gerharda, następnie uzupełnienia pułków Alt Hollstein, Sumewald, Strassoldo. Komisarzom towarzyszącym wojskom płacono wymagane opłaty w wysokości 1 talara w okresie przebywania w granicach księstwa, a 2 talary poza granicami księstwa. W całości wyniosło to 259 talarów, z czego według wykazu z dnia 18 XII 1670 miasto złożyło 28 talarów, 18 groszy i 6 halerzy, stany ziemskie 162 talarów, 24 groszy i 9 halerzy, a dobra Komory 67 talarów, 17 groszy i 3 halerze.
W roku 1671 rozłożyła się w mieście kompania kapitana Rickera pułku Kniga, w sile 204 ludzi. Miesięczne koszty ich utrzymania wynosiły 1.053 talary, z których miasto Cieszyn - wynika to z pisma z dnia 26 IX 1671 - płaciło kontyngent 94 talary i 46 groszy, oświetlenie, drzewo opałowe odstępując żołnierzom izby mieszkalne. Załoga była jednak za słaba, aby poobsadzać wszystkie dojścia do miasta, gdyż 50 ludzi musiano odesłać na Przełęcz Jabłonkowską. Rada Miejska otrzymała w dniu 26 X 1672 od starosty ziemskiego nakaz, aby głosem bębna wezwać mieszczan do zaopatrzenia się w strzelby i amunicję, do obsadzenia strażami wszystkich przepruć w murze miejskim, wesprzeć garnizon milicją obywatelską oraz stale 50 ludzi, tak zwanych muszkieterów mieszczańskich trzymać na ratuszu w pogotowiu.
Do tych wszystkich nieszczęść dołączyła się jeszcze zaraza bydła, grasująca w naszym księstwie wśród koni i rogacizny oraz klęska głodowa spowodowana nieurodzajem zaistniałym w roku 1675. Spowodowało to - jak wynika z pisma królewskiego Wyższego Urzędu do śląskich stanów z dnia 13 IV 1676, że nasze okolice były zupełnie wyniszczone. Nie mogły też przeciągającym przez Cieszyn pod wodzą komisarza Jana Jerzego Fragsteina 5kompaniom i pułku Poggera dostarczyć żywności i podwodów. Same wojsko swe przydziały już to przez zadłużenie bądź inne wybryki roztrwoniło.
Cesarz i książę nie byli w stanie pomóc swym uciśnionym poddanym, gdyż siedmioletnia wojna z Francją wyczerpała ich możliwości finansowe, a dobra kameralne musiały również pod tym cierpieć.
W roku 1677 Polacy zaczęli znowu naszą okolicę zatrważać. Zaciągali wojska, żołd wypłacali w twardych dukatach zaopatrując zaciężne wojska, szczególnie dragonów, w piękne mundury i ekwipunek. Zarządzono ponowny zaciąg i uzbrojenie mieszczaństwa, a to na podstawie zarządzenia starosty ziemskiego z dnia 29 na 30 XII 1677 celem odparcia ewentualnych napadów. Dla obrony granic ściągnięto z Węgier do Cieszyna pułk konnicy Götza, utrzymywany i żywiony przez księstwo.
Bunt węgierski został wprawdzie stłumiony i cesarz w roku 1682 wzmocnił prawa spadkowe swego domu, lecz nie wszyscy buntownicy zostali wyniszczeni. Głowa ich, hrabia Tökely, schronił się u tureckiego sułtana Mohameda IV i namówił go do wojny przeciw osłabionej przez dżumę i wojenne wypadki Austrii. Zebrał 200 000 ludzi zalewając całkowicie Węgry docierając pod Wiedeń. Dwór cesarski uszedł do Passawy. Nastąpiłby niewątpliwie koniec Wiednia, a prawdopodobnie prawie całej monarchii, gdyby nie zjawiła się pomoc ze strony, od której jeszcze przed paru laty groziło niebezpieczeństwo.
Król polski Jan Sobieski stał się oswobodzicielem Wiednia. W roku 1683 wraz z 20 000 wyborowego wojska przejeżdżał przez Cieszyn. Przemarsz wojsk trwał 8 dni. Goście ci popełnili wprawdzie kilka wykroczeń, za wszystko jednak płacili w gotówce, a w aktach miejskich brak wszelakiej wzmianki na temat zaskarżenia ich. Jest to dowód na to, że cieszyniacy z kilkudniowego pobytu tych wojsk w ich mieście byli zadowoleni.
Niestety, w tymże roku nastąpił rozdźwięk między rodzimym wojskiem a radą miejską. Dotyczyło to żądań pułkownika Jerzego Thynisa, tyczących rozlokowania ludzi i zaopatrywania ich w drzewo opałowe, sól i światło. Dotyczyło to również jego przybocznej kompanii ulokowanej we Frydku. Na podstawie skarg żołnierzy, że miasto odmawia im tych powinności, pułkownik w karczemnych słowach zwrócił się do Królewskiego Nadurzędu oskarżając burmistrzów Cieszyna i Frydku, że są ludźmi gruboskórnymi i stale na ratuszu pijani. Królewski główny urząd nie przyjął jednak tego do wiadomości, nakazując jedynie Radzie Miejskiej pod datą 26 IV 1683, w przyszłości daniny takie w naturze wydawać.
Po odegnaniu Turków spod Wiednia cesarskim broniom przeważnie towarzyszyło szczęście, lecz wysiłki celem wydatnego nacisku musiały zostać zdwojone, tym bardziej że Francuzi na terenie Niderlandów wzniecili wrogie działania wojenne.
Książęta Rzeszy pomogli cesarzowi w jego walce z Turkami. Ich wojska drogę swą na Węgry kierowały przez Cieszyn i Jabłonków. W roku 1684 rozłożyły się w okolicach miasta bawarskie i saskie pułki. W roku 1685 na zimowe leża na Śląsku przybyło 4 i pół pułków frankońskich. Były to wojska pomocnicze. Do Cieszyna przybyła jedna kompania frankońskiego pułku Antlana (?), której, zgodnie z zarządzeniem Wyższego Urzędu Królewskiego z dnia 8 XI 1685, miano dostarczyć opał na ogrzanie się oraz przygotować posiłki i miejsce na spoczynek. Ponieważ wojsko samo się zaopatrywało kupując u ludności żywność, w księstwie pozostało trochę pieniądza.
W roku 1686 brandenburski korpus pomocniczy w drodze do Budy (część dzisiejszego Budapesztu - przyp. tłumacza) przeszedł przez Cieszyn i Jabłonków. Składał się z 8 269 żołnierzy i 4 304 koni. Również szwedzkie pułki przeciągały spokojnie przez miasto (przed 40 laty wywoływały obawę i strach). W tym samym roku następowały po nich 2 cesarskie pułki piechoty oraz 3 pułki kawalerii. Wyżywienie tak licznego wojska spowodowało w naszych stronach drożyznę, jaka nigdy jeszcze nie istniała. Drożyzna dotyczyła wszystkich środków żywności, gdyż przez nad wyraz mocną zawieruchę i gradobicie, jakie miało w dniu 15 VI 1685 miejsce nad całym Górnym Śląskiem, wszystkie ziemne płody wyginęły."

4. 7. Barok i sarmatyzm w Polsce

Dwie perspektywy: Żywot chłopa pańszczyźnianego jest ciężki... My sarmaci jesteśmy narodem wybranym z woli stwórcy... https://youtu.be/I9BHdMPKVa8?si=hOOKq9YCzp9F05yT

Ludzie obudźcie się jest XVII wiek Jest rok 1670 - żyjemy w najlepszych z czasów... https://youtu.be/gmn86IeFVic?si=YVS9HiPxzoRtCdln

1. Architektura barokowa w Polsce
a. architektura kościelna
– kościół św. Piotra i Pawła w Krakowie – wzorowany na kościele il Gesù
– kalwarie – Sanktuarium w Kalwarii Zebrzydowskiej
b. barokowe budownictwo świeckie
– Pałac w Wilanowie
– Zamek Królewski w Warszawie (przebudowa)
– zamek Ossolińskich Krzyżtopór pod Ujazdem
– Pałac Krasickich w Warszawie
– dworki szlacheckie
2. Rzeźba i malarstwo barokowa w Polsce
–kolumna Zygmunta
– pomniki nagrobne
– portrety trumienne

3. Polska literatura barokowa
a. poezja
– Jan Andrzej Morsztyn
– Wacław Potocki – Wojna Chocimska
b. pamiętnikarstwo
– Jan Chryzostom Pasek

4. Nauka i oświata
a. osiągnięcia naukowe
– badania astronoma Jana Heweliusza
– Kasper Niesielski opracował herbarz
b. oświata
– spadek liczby szkół i obniżenie poziomu nauczania
– duża siła oddziaływania kolegiów jezuickich

5. Sarmatyzm
a. Ideologia sarmacka – przekonanie o szczególnej roli dziejowej
– mit pochodzenia – przekonanie o pochodzeniu od antycznych Sarmatów
– mit o przedmurzu chrześcijaństwa
– mit o idealnym ustroju państwowym
– mit o spichlerzu Europy
b. kultura sarmacka – charakteryzowała się gościnnością, wystawnością i zamiłowaniem do ceremoniałów
c. orientalizacja gustów – zwłaszcza w zakresie w stroju i broni
d. elementy stroju szlacheckiego
– żupan
– kontusz
– pas kontuszowy
– kołpak
– karabela
e. typowe postawy sarmackie
– kult złotej wolności
– ksenofobia – niechęć do cudzoziemców wynikające z zagrożenia zewnętrznego
– megalomania narodowa i stanowa
– powierzchowna religijność
Galeria ilustracji: Barok i sarmatyzm w Polsce

Podsumowanie rozdziału IV Od potęgi do kryzysu Rzeczypospolitej

Początki rządów Wazów w Rzeczypospolitej
1. W 1587 r. doszło do podwójnej elekcji. Ostatecznie władcą Rzeczypospolitej został szwedzki królewicz - Zygmunt Waza.
2. Zygmunt III po śmierci ojca został tez królem Szwecji, ale zdetronizowano go po kilku latach. Dążenie do odzyskania tamtejszej korony było przyczyną wojen polsko- -szwedzkich. Pierwsza toczyła się w latach 1600-1611, a wojska Rzeczypospolitej zwyciężyły m.in. w 1605 r. pod Kircholmem.
3. W 1606 r. przeciw projektom króla mającym zwiększyć jego władzę wybuchł rokosz Zebrzydowskiego. W bitwie pod Guzowem rokoszanie ponieśli klęskę, mimo to władca musiał zrezygnować ze swoich planów.
4. W latach 20. XVII w. Rzeczpospolita stoczyła dwie wojny ze Szwecją. Szczególnie dotkliwa była druga z nich, gdy wróg wkroczył do Prus Książęcych i Królewskich. Zakończył ją rozejm w Starym Targu (Altmarku) w 1629 r, przedłużony w 1635 r, w Sztumskiej Wsi.
Wojny z Moskwą w pierwszej połowie XVII wieku
1. Na przełomie XVI i XVII w. państwo moskiewskie przeżywało kryzys, zwany Wielką Smutą. Wygasła dynastia Rurykowiczów, a w kraju szerzyły się pogłoski o ocaleniu jej ostatniego przedstawiciela - carewicza Dymitra.
2. W 1604 r. rozpoczęły się dymitriady, których celem było osadzenie rzekomego Dymitra na tronie moskiewskim.
Były to prywatne wyprawy magnaterii, lecz cieszące się aprobatą Zygmunta III.
3. W 1609 r. wybuchła wojna Rzeczypospolitej z państwem moskiewskim. Po wygranej pod Kłuszynem w 1610 r. Polacy zajęli Moskwę. Bojarzy zaproponowali tron królewiczowi Władysławowi Wazie, jednak pod warunkiem przejścia na prawosławie. W1612 r. polska załoga na Kremlu skapitulowała, a rok później carem został Michał Romanow. W 1619 r. zawarto rozejm w Dywilinie.
4. W 1632 r. po śmierci Zygmunta III władcą Rzeczypospo-litą szlachta wybrała jego syna Władysława.
Wojny z Turcją w pierwszej połowie XVII wieku
1. Część Ukrainy zwaną Zaporożem zamieszkiwał' 3 którzy pozostawali poza systemem stanowym o organizację wojskową i podlegali atamanom. ich °tyi na Turcję przysparzały Rzeczypospolitej problemik
2. Na południowo-wschodnim krańcu Rzeczpo...
3. Przyczynami wojen polsko-tureckich były najazdvk^V ków i Tatarów, ekspansja państwa sułtana w Euronpie, interwencje Rzeczypospolitej w Mołdawii i pomoc Habsburgom udzielana przez Zygmunta III.
4. Konflikt pomiędzy Turcją i Rzecząpospolitą w 1621 rozpoczął się w Mołdawii, gdzie pod Cecorą zwyciężyła armia sułtana. W kolejnym roku Polacy pod Chocimiem odparli turecki atak i zawarto pokój hetmański w 1624 r. jego warunki powtórzono w pokoju wieczystym.
Powstanie kozackie
1. Przyczynami powstań kozackich były różnice wyznaniowe (Kozacy byli prawosławni) oraz kolonizacja Ukrainy przez polską szlachtę i magnaterię, co skutkowało nakładaniem powinności chłopskich na Kozaków i ogranicza-niem ich rejestru.
2. Na początku 1648 r. wybuchło powstanie kozackie, na którego czele stanął Bohdan Chmielnicki. W pierwszym roku walk wojska Rzeczypospolitej przegrywały kolejne bitwy, a oddziały wroga doszły pod Lwów i Zamość.
3. W 1648 r. po śmierci Władysława IV nowym władcą Rzeczypospolitej został jego brat Jan Kazimierz. W kolejnym roku po bitwie pod Zborowem zawarto zgodę, lecz działania militarne trwały do 1653 r.
4. W 1654 r. w Perejasławiu Chmielnicki oddał Kozaków i tereny naddnieprzańskiej Ukrainy pod władzę Moskwy. Wy-wołało to wojnę, która zakończyła się w 1667 r. rozejmem w Andruszowie, Rzeczpospolita poniosła straty terytorialne na rzecz państwa moskiewskiego.
Potop szwedzki i kryzys Rzeczypospolitej
W latach 1655-1660 toczyła się wojna Rzeczypospolitej ze Szwecją, nazwana potopem szwedzkim. Trudna sytuacja państwa polsko-litewskiego doprowadziła do podpisania traktatu o jego rozbiorze w 1656 r. w Radnot.
W 1657 r, Jan Kazimierz zawarł z władcą Brandenburgii traktaty welawsko-bygdoskie, znoszące zależność lenną prus Książęcych od Rzeczypospolitej. Wojnę ze Szwecją zakończył pokój w Oliwie w 1660 r. Państwo to uzyskało potwierdzenie praw do Inflant, a Jan Kazimierz zrzekł się pretensji do szwedzkiej korony.
Rzeczpospolita była krajem zniszczonym w wyniku wojen w XVII w. Spadła liczba ludności, szerzyły się choroby i głód, kryzys gospodarczy dotknął wszystkie stany społeczne. Wzrastała też niechęć do innowierców i cudzoziemców. W polityce dominującą pozycję miała magnatería. W 1652 r. doszło do pierwszego zerwania sejmu.
Jan Kazimierz chciał przeprowadzić reformy wewnętrzne i elekcję vívente rege. Spotkało się to ze sprzeciwem szlachty. Wybuchł rokosz Lubomirskiego (1665-1666), który zakończył się przegraną wojsk królewskich pod Mątwami i ugodą. W 1668 r. Jan Kazimierz abdykował.
Barok i sarmatyzm w Rzeczypospolitej
1. Barok w państwie polsko-litewskkn rozwija) się od końca XVI do początków XVIII w. Szybkie upowszechnianie tego stylu było możliwe dzięki wprowadzaniu zasad soboru trydenckiego i działalności jezuitów, a także mecenatowi królewskiemu, kościelnemu i magnackiemu.
2 Powstawały liczne budowle sakralne. Budowano również wiele posiadłości i rezydencji, a także dworków szlacheckich. W malarstwie polską specyfiką był portret trumienny, realistycznie przedstawiający zmarłego.
3. Szkolnictwo w coraz większym stopniu było przejmowane przez zakony jezuitów i pijarów. Rozwój nauki nie był tak dynamiczny jak w renesansie.
4. Polska literatura baroku czerpała z literatury europejskiej (poezja dworska) i kultury sarmackiej (poezja ziemiańska, pamiętniki, silva rerum).
5. W XVII w. upowszechnił się mit sarmacki, wywodzący po-chodzenie szlachty od plemion Sarmatów. Wiązano z rum również pochwałę „złotej wolności", czyli przywilejów nadanych tej warstwie społecznej. Szlachta uważała też Rzeczpospolitą za przedmurze chrześcijaństwa, w czym utwierdzały ją wojny prowadzone z muzułmanami.
Panowanie Jana III Sobieskiego
1. W latach 1669-1773 władcą Rzeczypospolitej był Michał Korybut Wiśniowiecki. W tym czasie doszło do wojny z Turcją i podpisania w 1672 r. traktatu w Buczaczu. Na jego podstawie państwo polsko-litewskie utraciło część terytorium i miało płacić co rok haracz sułtanowi.
2. W 1674 r. królem wybrano Jana III Sobieskiego. Prowadzone przez niego działania militarne przyniosły podpisanie w 1676 r. w Żurawnie rozejmu z Turkami 1 odzyskano część terytorium i zniesiono obowiązek płacenia haraczu.
3. Sobieski początkowo prowadził politykę profrancuską, jednak nie przyniosła ona odzyskania Prus Książęcych. Dlatego wybrał sojusz z Habsburgami i w 1683 r. wyruszył wspomóc obronę Wiednia przed Turkami. Zwycięska bitwa dla wojsk sprzymierzonych odbyła się 12 września.
4. W 1686 r. Rzeczpospolita zawarła z Rosją pokój Grzymułtowskiego, w którym utraciła lewobrzeżną Ukrainę oraz ziemie smoleńską i czernihowską. Już po śmierci Sobieskiego na mocy zawartego i Turcją pokoju w Karłowicach w 1699 r. państwo polsko-litewskie odzyskało Podole.

1605 r. – bitwa pod Kircholmem
1606 r. – rokosz Zebrzydowskiego/rokosz sandomierski
1610 r. – bitwa pod Kłuszynem
1619 r. – rozejm w Dywilinie z Rosją
1620 r. – bitwa pod Cecorą
1621 r. – oblężenie Chocimia przez wojska tureckie
1627 r. – bitwa pod Oliwą
1629 r. – bitwa pod Trzcianą
1629 r. – rozejm w Starym Targu ze Szwecją
1632 r. – śmierć Zygmunta III
1632 r. –elekcja Władysława IV
1634 r. – pokój w Polanowie z Rosją
1635 r. – rozejm w Sztumskiej Wsi ze Szwecją
1648 r. – wybuch powstania Bohdana Chmielnickiego
1648 r. – bitwa pod Żółtymi wodami
1648 r. – bitwa pod Piławcami
1648 r. – koronacja Jana Kazimierza
1649 r. – ugoda zborowska z Kozakami
1651 r. – bitwa pod Beresteczkiem
1654 r. – ugoda perejasławska
1655 r. – początek „potopu szwedzkiego”
1658 r. – unia w Hadziaczu
1660 r. – zawarcie pokoju oliwskiego ze Szwecją
1665 r. – rokosz Lubomirskiego
1667 r. – rozejm w Andruszowie z Rosją
1672 r. – zawarcie traktatu w Buczaczu z Turcją
1673 r. – zwycięstwo Jana Sobieskiego pod Chocimiem
1683 r. – odsiecz wiedeńska
1683 r. – bitwa pod Parkanami
1686 r. – pokój Grzymułtowskiego z Rosją
1697 r. elekcja Augusta II Mocnego
1699 r. – pokój w Karłowicach z Turcją

Od potęgi do kryzysu Rzeczypospolitej. Galeria postaci

Od potęgi do kryzysu Rzeczypospolitej. Słowniczek pojęć
abdykacja
elekcja
elekcja vivente rege
haracz
kontrreformacja
kontrybucja wojenna
ksenofobia
lenno
liberum veto
megalomania
pańszczyzna
partyzantka/wojna szarpana
pospolite ruszenie
regaliści
rokosz
rozejm

Pół człowiek, pół łomot - Stefan Czarniecki.Historia Bez Cenzury

https://youtu.be/Drs3mxFlVQM?t=6

Świetny dialog- przyczyny Potopu i Czarneckiego 5 min.: https://youtu.be/Drs3mxFlVQM?t=610

Cz. 1: O Potopie (https://youtu.be/kjhjBOWqXNA?t=69

https://www.opevneni-sance.cz/pl/historyczna-fortyfikacja-szance/

Dlaczego husaria nie obroniła nas przed szwedzkim potopem? https://ciekawostkihistoryczne.pl/2017/02/27/dlaczego-husaria-nie-obronila-nas-przed-szwedzkim-potopem/

https://ciekawostkihistoryczne.pl/2017/02/21/zniszczymy-twoje-dziecinstwo-pora-sprawdzic-ile-prawdy-jest-w-potopie-sienkiewicza/

17'PL:

50 6

48 5+

45 5

42 4+

38 4

33 3+

28 3

24 2+

20 2

16 1+'

Konspekty powstały na materiałach autorstwa Wiesława Zdziabka, renomowanego metodyka historii (z uwagi na ich zwięzły charakter zmiany są nieznaczne), dostępne na stronie: https://www.e-historia.com.pl/13-notatki-z-historii/historia-i-spoleczenstwo.

NASZO DZIEDZINA - WIELKA HISTORIA W MAŁYM MIASTECZKU

Search This Blog

Projekty w których biorą udział uczniowie naszego Liceum: