Kryzys i upadek RP

RP'18 - Jednostka nie dość dojrzała, by wejść w dorosłość?

Jakie zagadnienia nas interesują?

Rzeczpospolita w XVIII w. (od czasów saskich do Konstytucji 3 maja).
Upadek Rzeczypospolitej (wojna z Rosją i powstanie kościuszkowskie).
Kultura doby oświecenia w Rzeczypospolitej.

Pierwsze 3 minuty: genialne! https://www.youtube.com/watch?v=sSaMHEjYruA&ab_channel=OPCJATV

Spis tematów:
6. 1. Rzeczpospolita w czasach saskich
6. 2. Początki panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego i pierwszy rozbiór Polski
6. 3. Oświecenie w Rzeczypospolitej
6. 4. Sejm Czteroletni
6. 5. Konstytucja 3 maja
6. 6. Powstanie kościuszkowskie i upadek państwowości polskiej

Na naszych zajęciach (wspólnie i/lub samodzielnie):

opisujemy i ocenia sytuację wewnętrzną i międzynarodową Rzeczypospolitej w czasach saskich;
charakteryzujemy politykę Rosji, Prus i Austrii wobec Rzeczypospolitej, wskazując przejawy osłabienia suwerenności państwa polskiego;
przedstawiamy reformy z pierwszych lat panowania Stanisława Augusta;
wyjaśniamy przyczyny i przedstawia zasięg terytorialny pierwszego rozbioru Rzeczypospolitej;
wyjaśniamy okoliczności zwołania Sejmu Wielkiego i przedstawia jego reformy, ze szczególnym uwzględnieniem postanowień Konstytucji 3 maja.

wyjaśniamy wpływ konfederacji targowickiej na wybuch wojny z Rosją;
charakteryzujemy przebieg powstania kościuszkowskiego, z uwzględnieniem roli jego przywódców;
opisujemy zasięg terytorialny drugiego i trzeciego rozbioru Rzeczypospolitej;
przedstawiamy przyczyny upadku Rzeczypospolitej w XVIII w.;
zestawiamy najważniejsze wydarzenia z dziejów Rzeczypospolitej w XVIII w. z wydarzeniami w Europie i na świecie.

rozpoznajemy dokonania przedstawicieli polskiego oświecenia w dziedzinie kultury;
rozpoznajemy i charakteryzuje najważniejsze zabytki architektury i sztuki doby oświecenia w Polsce;
omawiamy rolę instytucji oświeceniowych (Komisja Edukacji Narodowej, Biblioteka Załuskich, teatr, czasopiśmiennictwo).

6. 1. Rzeczpospolita w czasach saskich

https://www.youtube.com/watch?v=ML1jIj9oHE8&ab_channel=CoZaHistoria

Od ok. 1:22 https://youtu.be/zhj4vr9GnTs?si=fQDKxh4TV8_rEvzy&t=93

I. Polska za panowania Augusta II Mocnego
1. Początki unii polsko-saskiej
a. elekcja po śmierci Jana III Sobieskiego
b. koronacja Augusta II Mocnego 1697 r.
c. unia personalna Rzeczypospolitej i Saksonii
– korzystne związki gospodarcze
– dążenia Augusta II do umocnienia władzy królewskiej w Polsce
2. Rzeczpospolita w czasie wojny północnej (1700-1721 r.)
a. w wojnie północnej August II Mocny wziął udział jako elektor saski
b. wkroczenie wojsk szwedzkich do Polski, mimo że Polska formalnie w wojnie nie uczestniczyła
c. zawiązanie konfederacji warszawskiej przez zwolenników Karola XII – 1704 r.
– detronizacja Augusta II Mocnego
– wybór Stanisława Leszczyńskiego na króla Polski
– na mocy pokoju w Altranstädt (1706 r.) )August II zrzekł się korony polskiej
d. upadek dominacji szwedzkiej po klęsce Karola XII pod Połtawą – 1709 r.
– wkroczenie wojsk rosyjskich do Polski
– ucieczka Stanisława Leszczyńskiego
e. w wyniku wojny północnej Polska poniosła ogromne straty demograficzne i materialne
3. Uzależnienie Polski od Rosji
a. powrót Augusta II Mocnego na tron polski
– August II wprowadził do Polski silny korpus saski
– niezadowolona szlachta zawiązała konfederację tarnogrodzką (1715 r.)
– mediacja Piotra I i wkroczenie armii carskiej do Polski

b. Sejm Niemy – 1717 r. – nie dopuszczono do głosu żadnego posła
– powołanie niewielkiej stałej armii (24 tys. żołnierzy)
– doprecyzowanie zasad unii polsko-saskiej wpływów saskich – ograniczenie wpływów saskich
– ograniczenie uprawnienie sejmików i hetmanów
– ograniczenie praw politycznych innowierców
– uznanie Piotra Iza gwaranta utrzymania ugody
c. tzw. traktat Loewenwolda (1732 r.)
– traktat zawarty przez Rosję, Austrię i Prusy
– dotyczył obsady tronu w Polsce

II. Sytuacja wewnętrzna za panowania Augusta III Sasa
1. Wojna o sukcesję polską (1733-1735 r.)
a. elekcja Stanisława Leszczyńskiego po śmierci Augusta II Mocnego – 1733 r.
b. wybór elektora saskiego Fryderyka Augusta na króla Polski przez garstkę stronników Rosji
c. zwycięstwo Augusta III dzięki poparciu Rosji
2. Polska w stanie głębokiej anarchii
a. nagminne zrywanie sejmów i sejmików
b. wzrost wpływów magnaterii
c. kryzys tolerancji religijnej i nasilenie się wrogości wobec innowierców
3. Wykształcenie się dwóch głównych obozów politycznych:
a. Familia
b. republikanci
4. Programy reform politycznych
a. Stanisław Konarski – O skutecznym rad sposobie
b. Stanisław Leszczyński – Głos wolny wolność ubezpieczający
3. Reformy oświaty
a. utworzenie Collegium Nobilium – Stanisław Konarski – 1740 r.
b. reforma programowa szkolnictwa pijarów i jezuitów
c. utworzenie Biblioteki Załuskich
4. Przejawy ożywienia gospodarczego – tworzenie manufaktur

Pałac Saski w 1762 roku / Plan de la ville de Varsovie, Pierre Ricaud de Tirregaille (saski2018.pl)

Pałac Saski
"Wydamy 2,5 mld zł na rekonstrukcję, która może skończyć się porażką i kiczem. I ani społeczeństwo ani eksperci nie będą mogli jej kontrolować, bo ministerstwo właściwie wyjęło Pałac Saski spod prawa"
"Pałac Saski powstał w latach 60. XVII wieku. jako Pałac J. A. Morsztyna.
Poeta za zgodą króla Jana Kazimierza wzniósł barokowy pałac projektu G. B. Gisleniego na działce należącej wcześniej do starostwa warszawskiego.
W 1713 roku August II Mocny kupuje pałac od córki Morsztyna i
przerabia go na wzór Wersalu wedle projektu C. F. Pöppelmanna. Powstaje Oś Saska. Dzieło kontynuuje August III. Po jego śmierci w 1763 roku Pałac Saski traci status rezydencji królewskiej, ale pozostaje w rękach elektorów saskich do 1797 roku, po czym zostaje kupiony przez rząd pruski.
W 1837 roku Pałac ponownie zmienia właściciela, tym razem na rosyjskiego kupca J. Skwarcowa.
Z powodu zniszczeń, którym budynek uległ podczas powstania listopadowego, w latach 1838-1842 ma miejsce gruntowna przebudowa pod okiem architekta A. Idźkowskiego.
Pałac nabiera stylu klasycystycznego, znika korpus główny, który zastępuje kolumnada.
W 1864 roku gmach kupują rosyjskie władze wojskowe i urządzają w nim Zarząd Warszawskiego Okręgu Wojennego.
Po odzyskaniu niepodległości do Pałacu Saskiego wprowadza się Sztab Generalny Wojska Polskiego (od 1928 roku Sztab Główny). Przeprowadzony zostaje gruntowny remont, obie części Pałacu łączy teraz podziemny tunel.
W 1923 roku pojawia siępomnik księcia Józefa Poniatowskiego, a
w 1925 roku pod pałacową kolumnadą urządzono Grób Nieznanego Żołnierza.
w 1928 roku pl. Saski przemianowano na pl. Piłsudskiego.
W 1944 roku. Pałac Saski zostaje wysadzony w powietrze.
Pozostaje po nim tylko krótki fragment kolumnady.

Władcy XVIII w.pl
0 J III S 74-96
1 A II 1697-1706
2 jw 09-33
3 St. L 4-9
4 jw 33-36
5 A III 33-63
6 SAP 64-95
AlbSC 66-1822

6. 2. Bohaterowie z Baru przeciw "na smokach latających wojskom" cara. SAP i I rozbiór.

Początki panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego i pierwszy rozbiór Polski

https://youtu.be/R3rBlIyO2PE?si=Wkl8_nQW8LuAptR0&t=1

Między 12 a 25 faworytów t,. Kochanków

Pieśń konfederatów (1, 5 min.: https://youtu.be/sn2UqeRH5ds?t=28); https://youtu.be/8C6dQxk1U8A?t=3; https://youtu.be/6R9Q1V0OROU?t=7

Nigdy z królami nie będziem w aljansach,
Nigdy przed mocą nie ugniemy szyi;
Bo u Chrystusa my na ordynansach
— Słudzy Maryi!

Więc choć się spęka świat, i zadrży słońce,
Chociaż się chmury i morza nasrożą;
Choćby na smokach wojska latające,
Nas nie zatrwożą.

1. Pierwsze lata panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego
a. elekcja Stanisława Poniatowskiego na króla Polski – 1764 r.
– otrzymał poparcie polityczne Familii (rodzina Czartoryskich)
– otrzymał poparcie polityczne carycy Katarzyny II
b. koronacja królewska Stanisława Augusta Poniatowskiego odbyła się w Warszawie
2. Pierwsze reformy wewnętrzne
a. najważniejsze reformy sejmu konwokacyjnego
– wprowadzenie głosowania większością głosów w sprawach skarbowych i wojskowych
– utworzenie komisji skarbowych i wojskowych
– wprowadzenie cła generalnego
b. działalność  Stanisława Augusta Poniatowskiego w pierwszych latach panowania
– utworzenie Szkoły Rycerskiej – 1765 r.
– rozwój manufaktur
3. Uzależnienie Rzeczypospolitej od Rosji
a. sprzeciw części szlachty wobec reform wewnętrznych – obawa przed utratą „złotej wolności”
b. ingerencja Rosji w sprawy polskie pod pretekstem obrony dysydentów intrygi ambasadora rosyjskiego w Polsce – Mikołaja Repnina
c. aresztowania przeciwników równouprawnienia dysydentów
d. uchwalenie praw kardynalnych – nienaruszalnych zasad ustrojowych –  1768 r.
– wolna elekcja
– liberum veto
– prawo wypowiadania królowi posłuszeństwa
– gwarantem praw kardynalnych została Rosja – uzależnienie Rzeczypospolitej od Rosji
4. Konfederacja barska 1768-1772
a. wybuch konfederacji barskiej (1768-1772 r.)
– zawiązanie konfederacji w Barze na Podolu
– konfederacja została zorganizowana pod hasłem obrony wiary i wolności szlacheckiej
– konfederaci podjęli walkę z królem Stanisławem Augustem Poniatowskim i Rosją
b. działalność konfederatów
– konfederaci prowadzili działania partyzanckie
– podjęli nieudaną próbę uprowadzenia króla Stanisława Augusta Poniatowskiego – udział Kazimierza Pułaskiego
– militarna klęska konfederatów
5. Pierwszy rozbiór Polski – 1772 r.
a. podpisanie przez Rosję traktatów rozbiorowych z Prusami i Austrią – 5 VIII 1772 r.
– do przeprowadzenia rozbioru Rzeczypospolitej dążył Fryderyk II
– Rosja zagarnęła północno-wschodnie obszary Rzeczpospolitej
– Prusy otrzymały Pomorze Gdańskie i Warmię, część Wielkopolski i Kujaw
– Austria zabrała południową część Rzeczpospolitej
b. sejm rozbiorowy
– został zwołany na żądanie państw zaborczych w 1773 r.
– opór części posłów – m.in. Tadeusza Rejtana (Jan Matejko, Reytan)
– utworzenie Komisji Edukacji Narodowej (KEN)

źródło: http://wlaczpolske.pl/index.php?etap=10&i=1243

Poniżej materiały, które pochodzą z wykładu Wojciecha Święsa, który odbył się w 2021 roku 250 rocznicę pobytu konfederatów barskich w Cieszynie (50 min: 1,5 cyt. sentyment; 56:30: zamożność) https://youtu.be/TFlCQMmbC54?t=2998 i https://youtu.be/TFlCQMmbC54?t=3394

Plan Cieszyna ok XVIII w. Źródło - Irena Kwaśny, FB

Obraz: Kazimierz_Pułaski_at_Częstochowa

wykład Wojciecha Święsa: (50 min: 1,5 cyt. sentyment; 56:30: zamożność) https://youtu.be/TFlCQMmbC54?t=2998 i https://youtu.be/TFlCQMmbC54?t=3394

Po moim trupie! | Polimaty #33 https://youtu.be/LMXY4yG02rw?t=6

ZADANIE - BAR -scy konfederaci

Obraz Matki Boskiej Berdyczowskiej – patronki Konfederatów Barskich – w Jaworzu koło Bielska Białej

"[I. Wprowadzenie]
Po śmierci króla Polski Augusta III Sasa wybuchł spór o następstwo tronu. Jedno stronnictwo dążyło do tego, aby królem został kolejny Sas, drugie zaś promowało na tron Stanisława Augusta Poniatowskiego. Przy wsparciu Rosji on właśnie został królem (1764) i podjął szereg reform, m.in. narzucone przez Rosję równouprawnienie dysydentów z katolikami. W proteście opozycja zawiązała w Barze na Podolu konfederację (29 XI 1768). Był to zbrojny związek szlachty skierowany przeciwko królowi oraz przeciw ingerencji Rosji w sprawy polskie. Hasłem konfederatów była obrona wiary katolickiej i niezawisłości kraju.
Ilustracja

Na czele konfederacji stanął biskup kamieniecki – Adam Krasiński. Marszałkiem wojskowego związku został Józef Pułaski, który zaprzysiągł też trzech swoich synów. Konfederacja liczyła na pomoc Turcji, Francji, Austrii oraz Saksonii. Turcja wypowiedziała Rosji wojnę (1768), Francja dawała konfederatom pomoc pieniężną, przysłała też grupę oficerów, Austria pozwalała tworzyć bazy na swoim terenie. Ruch konfederacki szybko się rozszerzał, objął Małopolskę i Wielkopolskę (1768) oraz Litwę (1769). Masowo przyłączała się do niego szlachta. Z konfederatami walczyły wojska rosyjskie i królewskie.
Cofając się przed przemocą, zamknęli się konfederaci w Berdyczowie. Była tam silna twierdza broniąca Kresów południowych Polski (miała 60 armat). Obroną dowodził Kazimierz Pułaski. Po siedemnastu dniach oblężenia twierdza poddała się z powodu braku amunicji i żywności
W twierdzy znajdowało się sławne sanktuarium maryjne. Cudowny obraz Matki Boskiej Berdyczowskiej był piękną, szesnastowieczną kopią rzymskiego obrazu z kościoła Santa Maria Maggiore, która w 1756 r. została ukoronowana za zgodą papieża Benedykta XIV. Rosjanie po zajęciu twierdzy zabrali armaty oraz zrabowali nieprzebrane skarby zgromadzone przez karmelitów w sanktuarium. Pozostawili tylko ogołocony cudowny obraz. Wówczas konfederaci obrali Madonnę Berdyczowską za swoją patronkę. Liczne kopie tego wizerunku znajdowały się odtąd w ich polowych ołtarzach.
Po upadku Berdyczowa konfederaci cofali się na zachód. Kolejno opanowali Lwów, Kraków, Tyniec, Lanckoronę i Częstochowę. Prowadzili walki partyzanckie w Karpatach, gdzie skupili znaczne siły. I tak, stale cofając się pod naporem wojsk rosyjskich, dotarli do granic Śląska Cieszyńskiego. Tutaj w górach zachowały się do dziś konfederackie szańce.

[II. w Cieszynie]

W 1769 r. powstała naczelna władza konfederacka, tzw. Generalność, z siedzibą w Preszowie na Słowacji, która później przeniosła się do Cieszyna. Główną rolę odgrywali w niej : bp. Adam Krasiński, Ignacy Bohusz i Teodor Wessel. W Cieszynie wśród zabytkowych kamienic Rynku wyróżnia się dawny hotel „Pod Złotą Koroną” (dziś „Pod Jeleniem”). W latach 1769-1772 gościli w nim konfederaci barscy. Należy założyć, że pozostawili po sobie w kościele parafialnym (na dzisiejszym placu Teatralnym) jakieś pamiątki, być może też obraz Matki Boskiej Berdyczowskiej. Świątynia spłonęła jednak w 1789 r. doszczętnie wraz z zabudową miasta Cieszyna. Konfederaci mieszkali ponadto w Bielsku i w Białej, w Bażanowicach i we Frysztacie. Szukali tu przez dłuższy lub krótszy czas schronienia w czasie walk z Rosjanami.
Według „Pamiętnika” księżnej Teofili z Jabłonowskich Sapieżyny, przebywali w Cieszynie:

Józef Sapieha, generalny regimentarz Wielkiego Księstwa Litewskiego,

książę wojewoda wileński Karol Radziwiłł „Panie Kochanku”,

hetman litewski Michał Ogiński,

regimentarz generalny koronny Joachim Potocki. Z Frysztatu przyjeżdżały: wojewodzina inflancka Anna hrabina Szembekowa i podczaszyna litewska Teresa Potocka; z Bażanowic przybywał wojewoda rawski – Gronowski. Być może był tu też nieraz komendant Kazimierz Pułaski. Przeciętnie około 40 osób spotykało się każdego dnia na obradach. Toczyły się one zwykle od godz. 11:00 do 20:00. Przebywali tu również oficerowie francuscy oraz wysłannik króla Francji generał de Viomenil. W ich otoczeniu byli też oficerowie austriaccy jako gospodarze miejsca. Polscy arystokraci składali nieraz kurtuazyjne wizyty baronostwu Celestom, Sułkowskim w Bielsku, czy Wielopolskim w Żywcu.
W Cieszynie, jako ognisku Generalności, zbiegały się wieści z Turcji, Wiednia, z Paryża. Tutaj też zapadła decyzja o zdetronizowaniu króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, a na tron Polski wysunięto Fryderyka Augusta Saskiego (1770). Następnie Generalność ogłosiła akt bezkrólewia. W związku z tym w 1771 r. dokonano próby porwania króla Stanisława Augusta Poniatowskiego w celu zmuszenia go do dobrowolnego zrzeczenia się tronu. Zamach się nie udał. Stał się jednak bezpośrednią przyczyną pierwszego rozbioru Polski. Zaniepokojone mocarstwa ościenne oskarżyły bowiem Polskę o anarchię. Skutkiem I rozbioru Rzeczpospolita utraciła na rzecz zaborców 1/3 terytorium oraz 1/3 mieszkańców.

[III. Klęska]
Do Cieszyna dotarły złe wieści o porozumieniu się dworu austriackiego z rosyjskim i pruskim w sprawie stłumienia konfederacji i rozbioru ziem polskich. Francja odwołała swoich oficerów, wojsko austriackie zaczęło rozbrajać konfederatów. Generalności kazano opuścić Cieszyn, w przeciwnym wypadku komenda austriacka groziła aresztowaniem. Książę Karol Radziwiłł wyjechał do Pragi, hetman Ogiński z Miączyńskim, marszałkiem bełzkim Brzostowskim i biskupem Giedroyciem do Żyliny, Sapiehowie zaś do Opawy. We Frysztacie spotkali uchodzącą z Bażanowic rodzinę wojewody rawskiego – Gronowskiego. Kolaska Sapiehów złamała się pod Ostrawą. Tak wśród kłopotów i paniki uchodzili pierwsi polscy emigranci polityczni. Udali się do Saksonii, Szwajcarii lub Francji. Niektórzy po pewnym czasie powrócili do kraju, jak np. Adam Krasiński, biskup kamieniecki.

[IV. Ocena]
Ocena konfederacji barskiej przez badaczy jest niejednolita, głównie jednak negatywna. W okresie czterech lat walk z wojskami rosyjskimi przeważały klęski. Konfederatów barskich tłumnie zsyłano na Sybir. Talentem dowódczym szczególnie wyróżnił się Kazimierz Pułaski. Po upadku konfederacji przebywał na emigracji w Saksonii, Turcji i we Francji. W 1777 r. wyjechał do Ameryki. Zasłużył się tam w okresie walk o niepodległość. Mianowany generałem brygady i dowódcą kawalerii w 1778 r., zorganizował kilkusetosobowy legion. W maju 1779 r. zmusił Brytyjczyków do odstąpienia od oblężenia Charlestonu. Zmarł na skutek odniesionych ran podczas szturmu na Savannach. W 1779 roku uznano go za bohatera narodowego Stanów Zjednoczonych. Rocznica jego śmierci – 11 X – jest obchodzona jako Dzień Pułaskiego.

Obrońcy konfederacji barskiej zwracają uwagę, że było to pierwsze ogólnopolskie powstanie w obronie niepodległości kraju skierowane przeciwko Rosji i jej ingerencji w sprawy polskie. Podkreślają też, że z konfederacją jest związana bardzo bogata poezja patriotyczna, polityczna, okolicznościowa i liryka religijna. Pisarze romantyczni stworzyli wyidealizowany obraz konfederacji, m.in. Adam Mickiewicz i Juliusz Słowacki.

[V. Pamiątka w Jaworzu]

Ponieważ konfederacja barska była ruchem szeroko w Polsce rozpowszechnionym, w wielu miastach i wsiach znajdują się po nim pamiątki. Rozsiane są zwłaszcza w różnych wersjach obrazy patronki konfederatów – Matki Boskiej z Berdyczowa. Postać Madonny w glorii promieni słonecznych lub wśród kwiatów jest ukazywana na półksiężycu. Zawsze u dołu obrazu znajduje się Orzeł Biały, z herbem Litwy -Pogonią – umieszczonym na piersiach Orła. Jeden z takich obrazów jest też na Śląsku Cieszyńskim, w Jaworzu koło Bielska. Tajemnicę stanowi jego pochodzenie. Ciągle budzi ciekawość badaczy osoba ofiarodawcy tego wizerunku dla wiejskiego kościoła. A poza tym intryguje data powstania obrazu uwidoczniona na nim – 1806 rok, która sugeruje, że nie jest on pamiątką pozostawioną przez konfederatów, lecz wspomnieniem o nich. Tadeusz Kukiz, autor wielu prac o obrazach maryjnych z kresowym rodowodem, sądzi, że nie wszyscy konfederaci opuścili Śląsk. Ktoś z nich został i zamówił ten obraz, aby przypomnieć dawnych bohaterów. Badacz ten ustalił też, że autorem obrazu z Jaworza jest Jan Fignowski, malarz z Żywca, który wzorował się na miedziorycie Verhelsta działającego w XVIII wieku w Augsburgu. Postać Madonny w słonecznej aureoli została ukazana na półksiężycu. U dołu wizerunku umieszczono Orła Białego. Na szarfie widnieje napis: „Imago sum Berdiczov a Bened. PP.XIV Coronata” (Wizerunek NMP Berdyczowskiej przez Papieża Benedykta XIV koronowany).

[mniej ważne:] Kukiz sądzi jednak, że malarz z Żywca nie był dobrze zorientowany w historii Polski, gdyż zamiast herbu Litwy – Pogoni – umieścił na piersi Orła inicjał „IR”, co powszechnie długo odczytywano jako „Joannes Rex”, wiążąc obraz z osobą Jana III Sobieskiego.
Kolejny opis obrazu znajduje się w Katalogu zabytków sztuki w Polsce. Zaznaczono tu, że w kościele w Jaworzu, w klasycystycznym ołtarzu bocznym z I połowy XIX w., znajduje się obraz Matki Boskiej Berdyczowskiej w drewnianej sukience. Z innej relacji zaś wynika, że podczas renowacji tego wizerunku w 1907 r. okazało się, że artysta z Żywca zastosował tu oryginalną technikę. Obraz bowiem jest płaskorzeźbą, a jedynie twarze Dzieciątka i Maryi zostały namalowane. Na drzeworyt nałożył niegdyś Fignowski listki szlachetnego metalu. W 1907 r. malarz i złotnik dokonywali więc renowacji zabytku.
Nieco nowych informacji o fundatorze obrazu można uzyskać analizując materiały poświęcone dziejom kościoła p.w. Opatrzności Bożej w Jaworzu, gdzie omawiane dzieło się znajduje od 1806 roku.
Jaworze to wieś rozległa i rozdrobniona. Pierwszym właścicielem całego Jaworza był Jerzy Ludwik baron Laszowski herbu Nałęcz (1718-1787). Był on ewangelikiem i ufundował w tej wsi kościół ewangelicki. Laszowski miał córkę Julię (1754-1817) i syna Jerzego Adama (1751-1792). Julia wyszła za mąż za katolika, barona Arnolda Saint Genois (1734-1804), właściciela majątku Bażanowice, pułkownika i szambelana cesarskiego. Zamieszkali w Baden (Weikersdorf) pod Wiedniem i tam się urodził ich syn Filip Ludwik (1790-1857).
Gdy brat Julii zmarł w młodym wieku, Jaworze na licytacji kupił w 1793 roku mąż Julii, baron Arnold. Odtąd rodzina mieszkała w Jaworzu, gdzie został wybudowany w stylu klasycystycznym pałac, istniejący do dziś. Baron Arnold podjął też budowę kościoła katolickiego, murowanego w miejsce starego, drewnianego. Zaczął tę budowę w 1802 r., ukończył ją w 1803 r., a kościół poświęcono w 1804 r. Zachowała się kamienna tablica erekcyjna z datą 1802 z herbem Nałęcz Laszowskich oraz rodziny Saint Genois. Baron Arnold zmarł nagle w 1804 r., miał 70 lat. Jego żona Julia kontynuowała wykończenie kościoła. Syn Filip miał dopiero 14 lat.

Tak więc można założyć, że to baron Arnold [Saint Genois (1734-1804)] budując kościół, zamówił do jego ołtarza u Fignowskiego w Żywcu obraz Matki Boskiej z Berdyczowa, który jednak znalazł się w nowej świątyni dopiero w 1806 roku, już po śmierci fundatora.
Należy jeszcze zapytać, dlaczego właśnie wizerunek Matki Boskiej Berdyczowskiej wybrał dla swojego kościoła? Może było to wspomnienie o konfederatach barskich, z którymi jako młody oficer austriacki stykał się w Cieszynie? A może to pamięć o rodzinie Gronowskich, która mieszkała niegdyś w jego rodowym majątku w Bażanowicach, a gdy wygnano konfederatów ze Śląska Cieszyńskiego, w popłochu musiała uciekać? Leopold Szersznik odtwarzający dzieje rodów szlachty cieszyńskiej, ustalił, że majątek Bażanowice należał do dziadka grafa Arnolda, kolejno do jego brata, a końcu był własnością samego Arnolda. Czyli to oni właśnie w swej rezydencji gościli polską rodzinę związaną z konfederacją, która znalazła azyl na Śląsku. I wtedy zapewne baron Arnold zetknął się z dewocjonaliami, przywiezionymi z Polski, w tym i z kopią obrazu z Berdyczowa. Dlatego ją właśnie postanowił upamiętnić. To jest próba wyjaśnienia tej zagadki, ale aura tajemnicy nadal ten wizerunek otacza, z czego autorka koncepcji zdaje sobie sprawę".
http://www.parafia.brynow.katowice.pl/news.php?readmore=1183; https://tadeuszczernik.wordpress.com/2012/06/06/obraz-matki-boskiej-berdyczowskiej-patronki-konfederatow-barskich-w-jaworzu-kolo-bielska-bialej/

Śląskie ślady konfederacji barskiej, 28/02/2013

"Konfederacja barska (1768-1772) była zbrojnym związkiem szlachty polskiej utworzonym 245 lat temu, 29 lutego 1768 r. w Barze na Podolu. Zawiązano ją w celu obrony wiary katolickiej i walki o niepodległość Rzeczypospolitej. Akt konfederacji głosił: ,,…wszem, wobec i każdemu z osobna, że rady, dygnitarze, szlachta i obywatele, gromadzi się na ratunek pohańbionej Ojczyzny, wiary, wolności praw oraz swobód narodowych”. Konfederacja skierowana była przeciwko: kurateli Imperium Rosyjskiego, królowi Stanisławowi Augustowi Poniatowskiemu i popierającym go wojskom rosyjskim, a także różnowiercom. Przez część historyków konfederacja barska uważana jest za pierwsze polskie powstanie narodowe. Naczelne hasło konfederatów brzmiało „Wiara i wolność”. Rycerstwo powtarzało rotę przysięgi: ,,Wolności i niepodległości Ojczyzny, wiary świętej, katolickiej własnym życiem i krwią bronić. Żadnych gwałtów i rabunków nie czynić, komendy choćby hazardem życia słuchać. Chorągwi bronić do ostatka, trup przy trupie padając. Na zdrajców kara i śmierć. Hasło: ,,Jezus Maryja – umrzeć lub zwyciężyć”.

W szeregach konfederatów znaleźli się zarówno konserwatyści jaki i reformatorzy. W walkach po stronie powstańców udział wzięło do 100 tysięcy ludzi. Stoczono ok. 500 potyczek.

Ślady tego ważnego w dziejach Polski wydarzenia historycznego znajdujemy również w województwie śląskim.

W Ratuszu w Białej (obecnie Bielsko-Biała), 31 października 1769 r. podpisano akt utworzenia Generalnej Rady Stanów Skonfederowanych, czyli rządu powstańczego konfederatów. Tzw. Generalność przebywała w Białej z przerwami do stycznia 1771 r. (czasowo również w Bielsku). W latach 1771-1772 jej siedzibą był Cieszyn.

Generalność została powołana z inicjatywy dyplomacji francuskiej – był to warunek udzielenia konfederatom pomocy finansowej i wojskowej. Inicjatorem był biskup kamieniecki Adam Stanisław Krasiński (1714-1800). Do jej władz weszli: Michał Jan Pac jako marszałek generalny konfederacji na Litwie, Joachim Karol Potocki jako regimentarz koronny i Józef Sapieha jako regimentarz litewski. W Białej działała kasa Generalności, intendentura oraz stały garnizon. Stąd też wysyłane były manifesty konfederatów. W mieście gościło wielu przywódców i partyzantów konfederacji barskiej, m.in. Kazimierz Pułaski (1745-1779), bohaterski obrońca Jasnej Góry (od 31 grudnia 1770 r. do 14 stycznia 1771 r.)., którego pomnik znajduje się m.in. w Częstochowie. Skutkiem tego był oczywiście atak Rosjan na Bielsko i jego zdobycie w kwietniu 1772 r.

Z konfederacją barską łączy się również wspomniany Cieszyn, gdzie w rynku, w dawnym hotelu „Pod Złotą Koroną” (dziś „Pod Jeleniem”), w latach 1769-1772 gościli konfederaci barscy. Można założyć, że konfederaci złożyli w kościele parafialnym (na dzisiejszym placu Teatralnym) obraz Matki Boskiej Berdyczowskiej, którą obrali za swoją patronkę. Świątynia spłonęła w 1789 r. podczas wielkiego pożaru miasta. Dziś kopia obrazu Matki Boskiej Berdyczowskiej – patronki konfederatów barskich – znajduje się w kościele w Jaworzu koło Bielska-Białej.

Konfederaci mieszkali ponadto w Bielsku i w Białej, w Bażanowicach niedaleko Cieszyna i we Frysztacie (obecnie Czechy). Według „Pamiętnika” księżnej Teofili z Jabłonowskich Sapieżyny, w Cieszynie przebywali: Józef Sapieha, generalny regimentarz Wielkiego Księstwa Litewskiego, książę wojewoda wileński Karol Radziwiłł „Panie Kochanku”, hetman litewski Michał Ogiński, regimentarz generalny koronny Joachim Potocki. Z Frysztatu przyjeżdżały: wojewodzina inflancka Anna hrabina Szembekowa i podczaszyna litewska Teresa Potocka. W Bażanowicach przybywał wojewoda rawski – Gronowski. Być może był tu też komendant Kazimierz Pułaski. Przeciętnie około 40 osób spotykało się każdego dnia na obradach. Toczyły się one zwykle od godz. 1100 do 2000. Przebywali tu również oficerowie francuscy oraz wysłannik króla Francji generał de Viomenil. W ich otoczeniu byli też oficerowie austriaccy jako gospodarze miejsca. W Cieszynie też zapadła decyzja o zdetronizowaniu króla Stanisława Augusta Poniatowskiego.

Warto dodać, że Królestwo Prus, związane z Rosją traktatem z 1767 r., zachowało formalnie neutralność wobec konfederacji barskiej, a wielu jej przywódców znalazło schronienie na terytorium pruskim. Wojska pruskie rozciągnęły kordon sanitarny przez Praszkę, Rawicz, Wschowę aż pod Poznań. Oficerowie pruscy kupowali od Rosjan jeńców-konfederatów i wcielali ich do swojego wojska.

Konfederaci pozostawili po sobie bogaty zbiór pieśni; najsłynniejsze z nich to Zdaj się, Polaku, w opiekę Maryi, Stawam na placu z Boga ordynansu, Piosenka o Drewiczu. Do tego powstania nawiązywali pisarze, m.in. Juliusz Słowacki w dziele Ksiądz Marek ze znaną Pieśnią konfederatów, a także w dramacie Sen srebrny Salomei. Za twórcę mitu barskiego uważany jest wieszcz Adam Mickiewicz, który w artykule z 1833 r. pt. O ludziach rozsądnych i ludziach szalonych określa znaczenie konfederacji jako pierwszego polskiego powstania i wzoru wszystkich następnych zrywów narodowych Polaków, powstania łączącego hasłami wolności z symbolami religijnymi. W utworach Henryka Rzewuskiego i Zygmunta Krasickiego konfederatów barskich przedstawiano jako rycerzy Maryi, męczenników za Wiarę, Wolność i Ojczyznę. Warto przeczytać: http://www.promemoria.pl/arch/2004_11/barska.html" za: https://www.dladziedzictwa.org/2013/02/28/slaskie-slady-konfederacji-barskiej/

"Nigdy z królami nie będziem w aljansach,

Nigdy przed mocą nie ugniemy szyi;

Bo u Chrystusa my na ordynansach

— Słudzy Maryi!

Więc choć się spęka świat, i zadrży słońce,

Chociaż się chmury i morza nasrożą;

Choćby na smokach wojska latające,

Nas nie zatrwożą.

Bóg naszych ojców i dziś jest nad nami!

Więc nie dopuści upaść żadnej klęsce;

Wszak póki On był z naszymi ojcami,

Byli zwycięzce!"

J. Słowacki

Zadania i cytaty: Kat II o rozbiorze i RRada Nieustająca:

http://wlaczpolske.pl/index.php?etap=10&i=1274

6. 4. Otrzeźwienie?! Sejm Czteroletni

Catherine the Great ("Poker Face" by Lady Gaga) / historyteachers

https://www.youtube.com/watch?v=SI8UmlYNFNQ&ab_channel=historyteachers

https://youtu.be/vz1Hx5Ne6aU?t=2 ; Fikcja literacka, ale dobrze ukazująca ducha XVIII wiecznej Polski i m.in. Rosji https://youtu.be/mtHSSttDZbU?t=5

https://www.youtube.com/watch?v=oWbPFxfjkrw&ab_channel=EquatorAI

Katarzyna II Wielka, urodzona jako Zofia Fryderyka Augusta von Anhalt-Zerbst. Ur. w Szczecinie; w wieku 16 at zostaje żoną carewicza; późniejszego Cara Piotra III (pijaka i brutala); w 1762- została cesarzową rosyjską (uprzednio obalając i mordując męża) miała wówczas 33 lata; rządzi Rosją drugie tyle, do śmierci w roku 1796.

1. Sytuacja w Rzeczpospolitej po I rozbiorze
a. Polska protektoratem Rosji – rządy królewsko-ambasadorskie
b. prace nad kodyfikacją prawa – tzw. Kodeks Zamojskiego nie wszedł w życie
c. rozwój szkolnictwa pod kierunkiem Komisji Edukacji Narodowej

2. Geneza Sejmu Wielkiego (1788-1792 r.)
a. zmiana świadomości szlachty i mieszczaństwa polskiego pod wpływem ideologii oświeceniowej
b. korzystna sytuacja międzynarodowa – wznowienie wojny rosyjsko-tureckiej
c. Stanisław August Poniatowski uzyskał zgodę carycy Katarzyny II na zwołanie sejmu i zwiększenie armii
d. projekty reform budziły opór części szlachty polskiej i sprzeciw Prus

3. Działalność Sejmu Wielkiego (zwanego też Sejmem Czteroletnim)
a. sejm został skonfederowany – w celu uniknięcia zerwania obrad
b. marszałkiem sejmu został Stanisław Małachowski
c. działalność stronnictw sejmowych
– dworskie (królewskie) – dążyło do reform w oparciu o Rosję
– patriotyczne (Adam Kazimierz Czartoryski, Ignacy Potocki) – dążyło do reform w oparciu o Prusy
– hetmańskie (Ksawery Branicki, Seweryn Rzewuski) – przeciwne wszelkim reformom
d. pierwsze reformy Sejmu Wielkiego
– zniesienie Rady Nieustającej – oznaczało zerwanie protektoratu Rosji
– zwiększenie liczby wojska – zwiększenie liczby wojska do 65 tys. (pierwotnie do 100 tys.)
– ustanowienie nowego podatku – tzw. ofiary wieczystej
e. czarna procesja - wielka manifestacja mieszczan (2 XII 1789 r.)
f. zawarcie przymierza z Prusami

4. Przedłużenie obrad sejmu
a. w 1790 r. dokonano wyboru nowych posłów – odtąd sejm działał w podwójnym składzie
b. uchwalenie Ustawy o sejmikach – odbierała szlachcie nieposesjonatom prawo udziału w sejmikach
c. Prawo o miastach królewskich, które przyznawało mieszczanom:
– prawo nietykalności osobistej i majątkowej
– prawo nabywania ziemi
– prawo do niższych stanowisk urzędniczych i rang oficerskich
– oraz ułatwiało ułatwiało nobilitację

"W polskiej historiografii trwają spory nie tylko o przyczyny upadku Rzeczypospolitej, ale również wokół kwestii dotyczącej tego, czy Polska mogła zachować formalną niepodległość, gdyby nie podejmowane próby reformowania państwa i odzyskiwania pełnej suwerenności.

„Prusy od 1709 r. namawiały Piotra I do rozbioru Polski. Car sądził jednak, że jest w stanie utrzymać całą Rzeczpospolitą jako swój protektorat, którym nie zamierzał się dzielić” – mówiła w rozmowie z PAP prof. Zofia Zielińska.

Opisując ówczesną sytuację polityczną często mawiano „Polska nierządem stoi”. Prof. Zielińska w rozmowie z PAP podkreślała: „Nie wierzę, że Polska nierządem stoi, że mogła dzięki utrzymaniu nierządu, czyli bezrządu, a więc niepodejmowaniu reform, ostać się bezpiecznie. Natomiast podjęcie reform z pewnością stało się przyczyną przyspieszenia zgonu państwowości. Ale nie jest pewne, czy jeśli byśmy nie dokonali wysiłku odrodzenia, Rzeczpospolita przetrwałaby”.

Z kolei brytyjski historyk Norman Davies w „Bożym igrzysku” stwierdzał: „Rzeczpospolita została unicestwiona nie z powodu anarchii wewnętrznej, została unicestwiona dlatego, że wielokrotnie próbowała się reformować”.

U schyłku lat 60. XVIII w. dotychczasowa polityka rosyjska, zakładająca utrzymanie protektoratu przy minimalnym zaangażowaniu sił, przestała spełniać swoje cele. Zryw niepodległościowy jakim była konfederacja barska oraz coraz mniej spolegliwa postawa dworu królewskiego, pragnącego reformy państwa, przyspieszyła decyzję Petersburga. Na rozbiór naciskała również wpływowa frakcja dworska Czernyszewów, którzy byli zainteresowani zdobyciem majątków na zagrabionych ziemiach na wschodnich kresach Rzeczypospolitej.

Rozbiorem zainteresowana była również Austria, zbyt słaba na odzyskanie utraconego na rzecz Prus Śląska i poszukująca rekompensat terytorialnych (...)." https://dzieje.pl/aktualnosci/245-lat-temu-rosja-prusy-i-austria-dokonaly-i-rozbioru-polski

6. 5. Jaskółka, która miała dać wolność a stała się gwoździem. Konstytucja 3 maja

https://youtu.be/_EjUJZPd2tk

I. Uchwalenie Konstytucji 3 maja
1. Autorzy Konstytucji 3 maja
– Stanisław August Poniatowski
– Ignacy Potocki
– Hugo Kołłątaj
– Scipione Piattoli
2. Konstytucja została uchwalona 3 V 1791 r. pod nieobecność większości posłów opozycyjnych

II. Ustrój Rzeczpospolitej pod rządami Konstytucji 3 maja
1. Postanowienia ogólne
a. Rzeczpospolita dziedziczną monarchią konstytucyjną – rezygnacja z wolnej elekcji
b. zwierzchnictwo narodu
c. monteskiuszowski trójpodział władz
d. rozszerzenie pojęcia naród
e. uznanie katolicyzmu za religię uprzywilejowaną
f. zniesienie liberum veto i zakaz konfederacji
2. Władza królewska
a. ustanowienie monarchii dziedzicznej – po śmierci Stanisława Augusta Poniatowskiego – saska dynastia Wettinów
b. król na czele władzy wykonawczej – Straży Praw
3. Władza ustawodawcza
a. dwuizbowy sejm
– izba poselska – głosowanie większością głosów (zniesienie liberum veto)
– senat
b. wybierany na dwa lata
c. „zawsze gotowy”
4. Władza wykonawcza – Straż Praw
a. skład:
– król
– prymas
– pięciu ministrów
– marszałek sejmu (bez prawa głosu)
– następca tronu (bez prawa głosu)
b. ministerstwa:
– edukacji
– wojska
– skarbu
– spraw wewnętrznych
– spraw zagranicznych
5. Władza sądownicza
a. stanowe sądy
b. niezależne od pozostałych władz
6. Stany
a. pozbawienie praw politycznych szlachtę nieposesjonatów
b. rozszerzenia praw mieszczan w dobrach królewskich
– wolność osobista
– prawo nabywania dóbr ziemskich
– prawo do sprawowania niższych urzędów i funkcji oficerskich
– możliwość nobilitacji dla właścicieli dóbr ziemskich i za zasługi dla kraju
– wprowadzenie do sejmu plenipotentów miast

III. Konfederacja targowicka i wojna w obronie Konstytucji 3 maja
1. Pogorszenie się koniunktury politycznej – zakończenie wojny rosyjsko-tureckiej – 1792 r.
2. Starania części magnatów o interwencję carycy Katarzyny II w Polsce
3. Zawiązanie konfederacji targowickiej – kwiecień 1792 r.
– Szczęsny Potocki
– Ksawery Branicki
– Seweryn Rzewuski
4. Wsparcie Katarzyny II dla targowiczan
5. Wojna polsko-rosyjska – 1792 r.
a. zwycięska bitwa pod Zieleńcami – Józef Poniatowski
a. dla jej upamiętnienia Stanisław August Poniatowski ustanowił Order Virtuti Militari
b. bitwa pod Dubienką – Tadeusz Kościuszko
c. klęska wojsk polskich księcia Ludwika Wirtemberskiego pod Mirem
d. przystąpienie króla Stanisława Augusta Poniatowskiego do konfederacji targowickiej
e. klęska obrońców Konstytucji 3 maja
IV. Drugi rozbiór Polski – 1793 r.
1. Umowa prusko-rosyjska w Petersburgu – decyzja o drugim rozbiorze Polski – styczeń 1793 r.
2. Wejście wojsk pruskich do Gdańska i Torunia
3. Sejm grodzieński – 1793 r.
– rozwiązanie konfederacji targowickiej
– aresztowanie obrońców Zjednoczonej Generalności
– milczenie posłów wyrazem zgody na rozbiór Polski

"Zwycięstwo pod Zieleńcami nie mogło być wykorzystane, gdyż zdradziły Polskę Prusy. - Cała konstytucja majowa była oparta na sojuszu z Prusami, którzy chcieli zaszkodzić Rosji. I nagle ten sojusz się zawalił - mówi. Bo Prusy zaproponowały Rosji rozbiór Polski".

Słynny polski Order Wojenny Virtuti Militari (łac. Męstwu wojskowemu - (cnocie) dzielności żołnierskiej) to najstarszy order wojskowy na świecie nadawany do dziś. Otrzymało go m.lin. ok. 100 cieszyniaków, zobacz: https://cieszynscybohaterowie.blogspot.com/

6. 6. Finis Poloniae! Z kosami na armaty.
Powstanie kościuszkowskie i upadek państwowości polskiej

"Pierwszy krok do zrzucenia niewoli jest odważyć się być wolnym.

Pierwszy krok do zwycięstwa — poznać się na własnej sile!"

Tadeusz Kościuszko

Odezwa do obywatelów, Kraków, 24 marca 1794 r.

KOS - Dawno temu w Rzeczpospolitej | Oficjalny zwiastun https://www.youtube.com/watch?v=Lobfq5UdPtI&ab_channel=Kos%2FFilm

Kościół winny? Ile osób podpisało Targowicę, łącznie 9 klientów Szczęsnego-Potockiego

"Dziewięciu wspaniałych kontra reszta państwa (90% szlachty było za reformami!?)

Kościszko na Rynku - Jacek Świderski / Muzeum Narodowe w Krakowie;

1. Wybuch powstania
a. przyczyny wybuchu powstania
– obawa przed kolejnym – ostatecznym podziałem kraju
– sprzyjająca sytuacja międzynarodowa – wybuch rewolucji we Francji
– impulsem do wybuchu powstania było zarządzenie redukcji wojska polskiego
b. ogłoszenie przez Tadeusza Kościuszkę w Krakowie aktu insurekcji – 24 III 1794 r. – początek powstania kościuszkowskiego
– Tadeusz Kościuszko Naczelnikiem (dyktatorem) powstania
– organem pomocniczym Naczelnika – Najwyższa Rada Narodowa

2. Działania zbrojne w powstaniu kościuszkowskim
a. bitwa pod Racławicami – 4 IV 1794 r.
b. insurekcja (zbrojne powstanie) w Warszawie – 17-18 marca – Jan Kiliński
c. wybuch powstania na Litwie – Jakub Jasiński
3. Wydanie przez Tadeusza Kościuszkę Uniwersału połanieckiego – 7 V 1794 r.
a. celem wydania Uniwersału połanieckiego było zachęcenie chłopów do udziału w powstaniu
b. uniwersał przyznawał chłopom wolność osobistą, gwarantował nieusuwalność z ziemi i obniżał wymiar pańszczyzny wszystkim chłopom, a zwalniał z jej świadczenia uczestników powstania

3. Działania zbrojne latem 1794 r.
a. klęska wojsk Tadeusza Kościuszko pod Szczekocinami (6 VI 1794 r.) – oddziały Tadeusza Kościuszki musiały walczyć z połączonymi siłami rosyjsko-pruskimi
b. obrona Warszawy – od lipca 1794 r.
c. wybuch powstania w Wielkopolsce
– powstańcom wielkopolskim pośpieszył z pomocą gen. Jan Henryk Dąbrowski
– wybuch powstania w Wielkopolskie zmusił do odstąpienie od oblężenia Warszawy wojsk pruskich

4. Upadek powstania kościuszkowskiego
a. klęska pod Maciejowicami – 10 X 1794 r. – ranny Tadeusz Kościuszko dostał się do niewoli
b. zdobycie przez wojska carskie Warszawy – wojska rosyjskie dopuściły się rzezi ludności cywilnej na Pragi – 4 XI 1794 r.
5. Trzeci rozbiór Polski
a. trzeci traktat rozbiorowy został zawarty 24 X 1795 r.
b. Stanisław August Poniatowski abdykował

c. Trzeci rozbiór Polski oznaczał całkowitą likwidację państwa polskiego

Chłop bohater Wojciech Bartosz-Głowacki.

"Wojciech Bartosz został powołany do wojska na mocy uchwały Komisji Porządkowej Województwa Krakowskiego z 25 marca 1794,

która nakazywała ażeby każde miasto, miasteczko i wsie z 5 dymów jednego człowieka młodego, zdrowego i czerstwego, w 3 dniach od odebrania niniejszego listu okólnego z bronią,
to jest z karabinem z kilku ładunkami, albo piką 11 stóp długą [ok. 3,28 m] i z siekierą, ubranego po wieśniacku, jak pospolicie wieśniacy na wsi chodzą, dostawiona [...]
Ażeby każdy z tychże uzbrojonych ludzi miał czapkę, koszul dwie, buty dobre, płachtę, czyli grube prześcieradła z dwóch brytów, żeby był opatrzony sucharami na dni 6 i
żeby miał dany lenung [czyli żołd] w pieniądzach na jeden miesiąc, tj. 15 złp^[2].

Dopiero 28 marca Komisja, zważając potrzebę jak najprędszego uzbrojenia ludu po wsiach, wprowadziła nową, popularną broń,

kosę osadzoną na wprost kija długiego na około 2,40 m (5 łokci),
co później doprowadziło do nazwania oddziałów chłopskich kosynierami. P

owołanie do wojska Wojciecha Bartosza było spowodowane sprzeciwianiem się administracji dworskiej, czyli rządcy Strawińskiemu i ekonomowi, którzy to właśnie zgłosili go jako rekruta, aby pozbyć się kłopotów z nim związanych.
Do wojska Bartosz został wcielony na początku kwietnia,
już 4 kwietnia doszło do bitwy w pobliżu wsi Racławice, (...).

Racławice, bitwa:

Było to pierwsze poważne starcie, w którym Polacy wykorzystali jednostki chłopskie.
[....] [Rosyjska] bateria armat zdążyła oddać tylko jedną salwę, zanim została zdobyta przez kosynierów, wyznaczonych do tego celu przez naczelnika Kościuszkę.
W tym szybkim ataku uczestniczył, zdobywając pierwszą armatę, Wojciech Bartosz.
Za męstwo i odwagę okazaną w walce, jak również dla zachęcenia innych chłopów do udziału w powstaniu, naczelnik Kościuszko mianował go chorążym świeżo utworzonych Grenadierów Krakowskich.
W związku z nominacją na oficera zmianie uległo również jego nazwisko,

z chłopskiego Bartosz na Głowacki (nazwisko panieńskie jego matki^[3]).
Zwolniony został z poddaństwa i otrzymał w dziedziczne posiadanie zamieszkiwaną przez siebie zagrodę.
Prawie pewne jest również to, że Wojciech Głowacki nie został nobilitowany. (...)

bitwa pod Szczekocinami

6 czerwca 1794
Siły polskie liczyły 16 batalionów, 47 szwadronów i 33 działa oraz ponad 15 tysięcy żołnierzy.
Natomiast wojska prusko-rosyjskie określa się na ponad 27 tys. żołnierzy i 134 działa. (...)
O wiele mniejsze siły polskie poniosły klęskę.
Straty w ludziach ocenia się na ok. 1200 zabitych i rannych.
Wśród 346 poszkodowanych, których dzięki niebywałym wysiłkom wyniesiono z pola bitwy był Wojciech Bartosz Głowacki.
Jego stan okazał się jednak bardzo ciężki i nie udało się go uratować.

Wieszanie zdrajców

znane z obrazu Jana Piotra Norblina)
miało miejsce w Warszawie dnia 29 IX 1794 podczas insurekcji kościuszkowskiej,
na szubienicy zawisły malarskie portrety przywódców konfederacji targowickiej zawiązanej w kwietniu 1792 w Petersburgu, przeciwko Konstytucji 3 maja i reformom Sejmu Czteroletniego usprawniającym Rzeczpospolitą.
skazani przez Sąd Najwyższy Kryminalny na karę śmierci, konfiskatę majątków, wieczną infamię i utratę pełnionych urzędów uciekli wcześniej z miasta i nie można im było wymierzyć sprawiedliwości,
postanowiono zastosować znaną od średniowiecza normę prawną zwaną in effigie (pol. w obrazie)".

"Katarzyna II zareagowała na Konstytucję wspierając polskich przeciwników reform, magnatów i dostojników kościelnych, którzy 27 kwietnia 1792 roku zebrali się w Petersburgu (!) i ogłosili manifest unieważniający Konstytucję 3-go maja oraz wzywający Rosję do zbrojnej interwencji w Polsce. W celu zatajenia faktu, że spisek zawiązano w Petersburgu, manifest opatrzono datą 14 maja i ogłoszono w Targowicy na Ukrainie. Notyfikację o istnieniu konfederacji wysłano do państw europejskich i papieża, ale zdrajcom odpowiedział tylko papież Pius VI, błogosławiąc targowicę i jej prace. W kościołach warszawskich czytano list pasterski biskupa Okęckiego z 2.09.1792 r., w którym wzywał do modłów, “ażeby Bóg błogosławił pracom konfederacji generalnej dla dobra ojczyzny podjętym”. Biskup Okęcki – po tryumfie targowicy – został cenzorem wydawnictw.

Głównymi działaczami spisku byli: Franciszek Ksawery Branicki, Szczęsny Potocki i Seweryn Rzewuski oraz biskupi: Józef Kossakowski, Ignacy Massalski, Wojciech Skarszewski i Michał Roman Sierakowski, który pełnił funkcję naczelnego kapelana konfederacji.

Aleksander Świętochowski pisał: “Nigdy i nigdzie nie było tylu przedajnych biskupów” – mając na myśli hierarchów polskiego Kościoła, znajdujących się na służbie obcych dworów u schyłku I Rzeczpospolitej. Ocenę tę potwierdzają “teczki”, odkryte w zdobytej przez powstańców podczas insurekcji w ambasadzie rosyjskiej. (...)

W zdobytej ambasadzie rosyjskiej znaleziono list biskupa Sierakowskiego, w którym skarżył się do ambasadora rosyjskiego Osipa Igelströma, że chociaż jest pierwszym aktywistą konfederacji targowickiej, pomija się go w awansach.

Papież Pius VI błogosławiąc targowicy wyraził życzenie: “aby stworzenie konfederacji stało się początkiem niewzruszonej spokojności i szczęścia Rzeczypospolitej”.

Sąd Najwyższy Kryminalny skazał targowickich zdrajców na karę śmierci przez powieszenie, wieczną infamię, konfiskatę majątków i utratę wszystkich urzędów. Egzekucje odbywały się wiosną i latem 1794 r.. Wobec nieobecności skazanych, wyrok wykonano in effigie (na wizerunku) 29 września 1794.

"Polak przekonał się i zrzuca wspaniale wszystkie szarlataństwa polityczne, które uwłaczały sprawiedliwości, wstydziły rozum i ciemiężyły ludzkość. Niech tylko w przedsięwzięciach ma odwagę i stałość umysłu, w postępowaniu nieskazitelną cnotę, a może być jednym z najszacowniejszych narodów." - Tadeusz Kościuszko – „Czy Polacy mogą się wybić na niepodległość?", 1800 r.

Biskup Kazimierz Józef Kossakowski:

9 maja 1794 r. wokół ratusza warszawskiego zebrał się kilkutysięczny tłum do którego przemawiał sekretarz Hugona Kołłątaja Kazimierz Konopka, nawołując do powieszenia zdrajców. Spośród dużej grupy aresztowanych wyselekcjonowano cztery osoby, wśród nich biskupa Józefa Kossakowskiego, który - jak wspomina sam Jan Kiliński - sfajdał się przy aresztowaniu. Następnie przewieziono go z wieży prochowni do ratusza. "Biskup Kossakowski ze spuszczonymi oczami przechodził szeregi ludu”. Kossakowski wziął od Rosjan 4 tysiące dukatów w złocie za skaptowanie 60 posłów. W czasie procesu – biskup pewien bezkarności - przyznał się do wszystkiego. Na pytanie dlaczego podpisał rozbiór Polski, odpowiedział bezczelnie: "- Dlategom podpisał abym pieniądze wziął". Pytany co ma na swoją obronę, oznajmił: "- Osoba każdego biskupa święta jest i nietykalna". Na koniec ogłoszono wyrok skazujący obwinionych na śmierć przez powieszenie. Wyrok ogłoszono ludowi, który zareagował entuzjazmem i oklaskami. Zawieziono Kossakowskiego do kościoła Bernardynów, aby zdjąć z niego święcenia kapłańskie. Kiedy prowadzono go do szubienicy, tłum szarpał go, bił, pluł na niego, zdzierał z niego odzienie.

Prymas Michał Jerzy Poniatowski (brat króla):

Kolejny dzień akcji rozpoczęto w nocy z 27 na 28 czerwca 1794 r. kiedy to przed pałacem prymasa postawiono szubienicę. Jej widok - mówi jedna z wersji - miała przyprawić prymasa o takie przerażenie, że zmarł. Inna opowiada, że rodzina królewska w zaistniałej sytuacji postanowiła ułatwić krewnemu godną śmierć i podała mu truciznę. Lud Warszawy podsumował to wierszykiem:

książę prymas zwąchał linę, wolał proszek niż drabinę. (...)

Mówi się też, że król dał zażyć bratu tabaki od której ten umarł w kilka dni, albo, że zjawił się u niego Kościuszko z dowodami zdrady i zostawił mu truciznę, którą ten zażył.

Dowodami tymi były listy przejęte przez powstańców jakie słał prymas do wojsk pruskich atakujących Warszawę wskazując im słabe punkty w obronie stolicy.

Po Warszawie krążyła też pogłoska, że książę prymas uciekł, więc obawiając się rozruchów wystawiono zwłoki na widok publiczny. Twarz zmarłego była już bardzo obrzękła, wobec czego przykryto ją zielona chustą, jednak mógł ją podnieść każdy odwiedzający. (...)

Prawdopodobnie to właśnie prymas Poniatowski zadecydował o śmierci Konstytucji 3 maja,

bo król znajdował się pod jego przemożnym wpływem i także głosował za targowicą.

Głosów za przystąpieniem do targowicy było 7, przeciwnych 5.

Biskup Ignacy Massalski:

Rankiem tego samego dnia w innym miejscu Warszawy, pod pałacem Brühla w którym był więziony biskup wileński Ignacy Massalski, pojawiło się pospólstwo, którego liczbę oceniano na od kilkuset osób do kilku tysięcy. Straż w obliczu napierającego tłum dała drapaka i lud stolicy wdarł się do więzienia. Massalski się opierał więc go bito pięściami po głowie i poganiano. Że nie było pod ręką sznura powieszono go bez sądu na końskich lejcach od stojącego w pobliżu wozu. Na pierwszym sejmie rozbiorowym w 1773 roku poparł organizatorów, biskupa Ostrowskiego i biskupa Młodziejowskiego, wygłaszając wówczas płomienną mowę po której zyskał miano "czwartej potencji rozbiorowej". Targowiczanin zwalczający reformy i Konstytucję 3 maja. Człowiek rosyjskiego ambasadora Sieviersa, któremu pomagał w doborze posłów, a nawet nakłaniał do ich terroryzowania podczas rozbiorowego "sejmu hańby" w Grodnie, którego był organizatorem i gdzie wygłosił mowę "o nieograniczonej ufności we wspaniałomyślność cesarzowej."

Biskup Wojciech Skarszewski:

Kolejny targowiczanin i współorganizator "sejmu hańby", biskup chełmski Wojciech Skarszewski został skazany za zdradę prawomocnym wyrokiem sądu, lecz szubienicy uniknął, bo Kościuszko szantażowany przez Kościół klątwą i błagany przez dwie kochanki biskupa ( wg. generała Zajączka ) - zamienił zdrajcy stryczek na dożywocie. Po zajęciu Warszawy przez Rosjan zdrajca wyszedł na wolność i wrócił do Chełma na swój stołek biskupi, mimo że nie miał już święceń, bo mu je publicznie zdjęto przed planowaną egzekucją. Nie przeszkadzało to jednak potem papieżowi aby już w Królestwie Kongresowym nadać mu arcybiskupstwo warszawskie i godność prymasa "Kongresówki", przednio likwidując w rok 1796 nuncjaturę apostolską w Polsce.

"Duchowni, jakiegokolwiek bądź dostojeństwa i powołania jesteście... Ojczyzna wzywa... waszej wierności, waszego przykładu. Pokażcie w oczach powszechności narodowej, czym być powinniście ze strony obywatelstwa i ze strony powołania waszego. Każde w tej mierze ociąganie się, każdy nieszczery postępek oskarżałby was, że powołanie, za którym idziecie, wytępiło w was ducha obywatelskiej cnoty i to do swobód narodowych przywiązanie, przez które jedynie zasłużyć możecie na szacunek i wdzięczność powszechną." - Tadeusz Kościuszko – Odezwa do duchowieństwa, Kraków, 24 marca 1794 r.

Osobliwym szyderstwem historii był fakt, że najsilniejsze protesty przeciw rozbiorom Rzeczypospolitej wyszły nie ze strony “opiekuńczej” Stolicy Apostolskiej ale od "pogańskiej" Turcji. W walce z nią byliśmy nominowani na “przedmurze chrześcijaństwa”.

Watykan przeszedł nad zagładą polskiej córy Kościoła do porządku dziennego. (...) Po upadku Polski biskupi złożyli zaborcom przysięgę na wierność i gorliwie się im wysługiwali. Kiedy powstało Księstwo Warszawskie w 1807 r., nie było komu zażądać od pobitych Prusaków zwrotu insygniów koronacyjnych królów polskich. A przecież to Kościół dzierżył katedrę na Wawelu i księża byli kustoszami insygniów.

Prusacy dopiero w 1815 r. przetopili je na złoto.

My, Polacy, nie mamy największej świętości każdego narodu – insygniów koronacyjnych naszych królów. (...)" cytat za: https://wykop.pl/wpis/57239921/jak-kosciuszko-wieszal-biskupow-targowiczan-zdrajc

"JAK KOŚCIUSZKO WIESZAŁ BISKUPÓW TARGOWICZAN ZDRAJCÓW POLSKI I KONSTYTUCJI (redakcja #narodowaapostazja #zerodlakk 2018)

Dlaczego zniknęła
"Opisując ówczesną sytuację polityczną często mawiano „Polska nierządem stoi”. Prof. Zielińska w rozmowie z PAP podkreślała: „Nie wierzę, że Polska nierządem stoi, że mogła dzięki utrzymaniu nierządu, czyli bezrządu, a więc niepodejmowaniu reform, ostać się bezpiecznie. Natomiast podjęcie reform z pewnością stało się przyczyną przyspieszenia zgonu państwowości. Ale nie jest pewne, czy jeśli byśmy nie dokonali wysiłku odrodzenia, Rzeczpospolita przetrwałaby”.
Z kolei brytyjski historyk Norman Davies w „Bożym igrzysku” stwierdzał: „Rzeczpospolita została unicestwiona nie z powodu anarchii wewnętrznej, została unicestwiona dlatego, że wielokrotnie próbowała się reformować”.
FIlm Kos

Sceny pałacowe kręcone u mnie we wsi Bulowice w Małopolsce (Buliłud😂). Dawniej słynące pałacu oraz znajdujących się w nim w XX wieku: domu wariatów i izby wytrzeźwień.
W lokalizacji tej kręcono również "Wilkołaka" film z tej lokalizacji.

Historia bez Cenzury - Kontrowersyjnie, ale ciekawie (od 6,5 minuty $$$, od 8 min - Kościuszko, do 9:40 min): https://youtu.be/FKUBLln3czU?t=382 ; Animowana Historia Polski: 3:20--5:00) https://youtu.be/2DrXgj1NwN8?t=197

Szzcęsny-Potocki i Branicki:

https://www.instagram.com/reel/Cr8R7HqI7TH/?hl=en

https://www.instagram.com/reel/Cr3r43BIz9v/?hl=en

„Moralna-polityczna łajdaczyna (…) Upodlił się w Petersburgu ostatecznie” - Profesor Jerzy Łojek: "Dzieje zdrajcy. Szczęsny Potocki", 1995.

Portret Stanisława Szczęsnego Potockiego, Jan Chrzciciel Lampi, 1788-91, olej na płótnie, 73 x 54 cm, Muzeum Narodowe w Warszawie.

Stanisław Szczęsny Potocki (1752/53-1805), 1782-88 wojewoda ruski, 1788-92 generał artylerii koronnej, poseł na Sejm Czteroletni, 1792 marszałek konfederacji targowickiej, później rosyjski generał, właściciel dóbr na Ukrainie, Tulczyna i Peczary.

Ukazany w wieku dojrzałym, z siwiejącymi włosami, ujęty w popiersiu, w czerwonej aksamitnej szubie, ze wstęgą orderu Orła Białego (nadanego w 1775).

#polska #poniatowski #zdrada #historia #historiapolski #zamekkrólewski #lazienkikrolewskie #łazienkikrólewskie #rokoko #PierwszaRzeczpospolita #Rzeczpospolita #PolskaHistoria #poland #przeszłość #dziejepolski #polskahistoria #historia #Słowianie #król #królpolski #królowiepolski #królowieiksiążęta

@wirtualnedziedzictwo

@nationalmuseuminwarsaw

6. 3. Oświecenie w Rzeczypospolitej

I. Źródła idei oświeceniowych w Polsce
1. Rozpowszechnianie myśli oświeceniowej przez mieszczan protestanckich i masonerię
2. Działalność polskich instytucji naukowych
– Collegium Nobilium (od 1740 r.)
– Biblioteki Załuskich (od 1747 r.)
– „Monitor” – pierwszy polski oświeceniowy periodyk
II. Oświata i nauka
1. Założenie z inicjatywy Stanisława Augusta Poniatowskiego Szkoły Rycerskiej – 1765 r.
2. kasata zakonu jezuitów (1773 r.) – zamknięcie kolegiów jezuickich
3. Powołanie przez sejm rozbiorowy (1773 r.) Komisji Edukacji Narodowej
a. przekazano jej majątek pojezuicki
b. objęła swoim nadzorem wszystkie szkoły poza seminariami duchownymi i Szkołą Rycerską
c. utworzenie Towarzystwa do Ksiąg Elementarnych (1775 r.)
4. Osiągnięcia naukowe polskiego oświecenia
a. rozwój nauk ścisłych na uniwersytetach w Krakowie i Wilnie – chemia – Jędrzej Śniadecki
b. rozwój historii – Adam Naruszewicz

III. Sztuka
1. Architektura klasycystyczna w Polsce
a. Belweder w Warszawie
b. Łazienki Królewskie i Pałac na Wodzie
2. Malarstwo klasycystyczne
a. Marcello Bacciarelli
– portrety Stanisława Augusta Poniatowskiego
– sceny z historii Polski (np. Traktat chocimski)
b. Canaletto
– widoki Warszawy: Widok Warszawy od strony Pragi
– sceny z historii Polski – Pole elekcyjne na Woli
c. Jan Piotr Norblin
– sceny z historii Polski
– współczesne mu wydarzenia – Wieszanie zdrajców

IV. Literatura
1. Mecenat Stanisława Augusta Poniatowskiego
a. obiady czwartkowe
b. finansowanie działalności artystycznej
c. założył Teatr Narodowy
2. Nurt klasycystyczny literatury oświeceniowej
a. Ignacy Krasicki – twórca satyr i bajek
b. Franciszek Bohomolec – komediopisarz
c. Stanisław Trembecki – panegiryki na cześć króla i poematy polityczne
d. Adam Naruszewicz
– tworzył ody i satyry
– autor Historii narodu polskiego – dzieło historiograficzne
e. Julian Ursyn Niemcewicz – autor komedii politycznej Powrót Posła
f. Wojciech Bogusławki – dyrektor Teatru Narodowego
3. Nurt sentymentalny literatury oświeceniowej
a. Franciszek Karpiński
– sielanki (Laura i Filon)
– pieśni religijne i kolędy
b. działalność ośrodka Izabeli Czartoryskiej w Puławach

Sprawdzian zagadnienia:
R. V: podsumowanie tematów: 3, 5-6: https://koperlo.blogspot.com/2022/02/europa-i-swiat-doby-oswiecenia.html
R. VI: podsumowanie tematów: 1-2, 4-6: https://koperlo.blogspot.com/2022/01/kryzys-i-upadek-rp.html
Z zeszytu wynotuj i naucz się:
+ po 5 ciekawostek z każdego Rozdziału
+ ok. 10 najważniejszych postaci z Rozdz. (zazwyczaj na 1 lekcji padało ok. 2-3 ważne nazwiska, podkreślcie je sobie w zeszycie; wraz z ich ważnym/interesującym dookreśleniem), np. Kazimierz Pułaski- wojskowy, konfederat barski lub bohater USA

Czasy saskie
1. W 1697 r na elekcji wybrano księcia Conti, ale królem oowołano taż saksońskiego elektora Fryderyka Augusta Wettina i to on zastał koronowany jako August II.
2. Zaagażowanie Saksontii w wielką wojnę północną (1700-1721) spowodowało wkroczenie obcych armii do Rzeczypolitej. Doszło tez do detronizacji Augusta II i ełekcji Stanisława Leszczyńskiego. Jednak po klęsce Szwedów w 1709 r. August II powrócił na tron.
3. W 1717 r. odbył stę Sejm Niemy. na którym zatwterdzono porozumienie między krółem a szlachtą. mediatorem w tym kontakcie był car Ptotr I. Oznaczało to osłabiente pozycji państwa połsko-litewskiego. Na kolejnej elekcji państwa sąsiednie, mimo wygranej Leszczyńskiego, dopłowadziły do koronacji Augusta III (syna Augusta II).
4. Za panowano Augusta III tytko jeden sejm zakończył się przyjęciem uchwał. Większosć obowiązków zwtązanych z prowadzeniem spraw podatkowych spadła na sejmiki. Mimo to w tym czasie kraj odbudowywał stę gospodarczo, pobawiły się taż plany reform.
Początki panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego
1. Po śmierci Augusta II sejm konwokacyjny z 1764 r uchwalił reformy usprawniające działanie państwa. Elecja zaś odbyła się w asyście wojsk rosyjskich - na króla wybrano Stanisława Poniatowskiego.
2. Stanisław August rozpoczął swoje panowanie dalszymi reformami. Zaniepokoiło to sąsiednich władców, którzy wykorzystali sprawę dysydentów (innowierców) do ingerencji w sprawy Rzeczypospolitej. W 1767 r. wkroczyły do niej rosyjskie wojska i tzw. sejm repninowski uchwalił prawa kardynatne (m.in. wolna elekcja, //Ďerum vefo) oraz przywrócił prawa dysydentom.
3. Niezadowolenie z uchwał sejmu i polityki króla oraz chęć obrony uprzywilejowanej pozycji katolicyzmu doprowadziły do zawiązania przez szlachtę konfederacji barskiej (1768-1772), która zakończyła się klęską.
4. W 1772 r. Prusy, Rosja i Austria dokonały I rozbioru Rzeczypospolitej - państwo polsko-litewskie utraciło ok. 33 % swojego terytorium.
Sejm Wielki
Rzeczpospotita po I rozbiorze była w rzeczywistości rosyjskim protektoratem. Mimo to Stanisławowi Augustowi udało się przeprowadzić reformy usprawniające działanie państwa.
Pod koniec lat 80. XVIII w. Rosja szykowała się do wojny z Turcją. Starał się to wykorzystać władca Rzeczypospolitej - w zamian za pomoc wojskową chciał uzyskać od Katarzyny II zgodę na reformy ustrojowe, powiększenie armii i obrady sejmu pod węzłem konfederacji. Król Prus doprowadził do upadku tych planów, lecz sejm zwołano.
Obrady sejmu rozpoczęły się w październiku 1788 r. i skończyły w maju 1792 r. Stało się tak, bo po dwuletniej kadencji do obecnych posłów dołączyli nowo wybrani parlamentarzyści. Podczas Sejmu Czteroletniego ze względu na swoje poglądy posłowie byli skupieni w trzech stronnictwach - hetmańskim, patriotycznym i królewskim.
Sejm Czteroletni, zwany też Wielkim, uchwalił wiele reform, np. powiększenie wojska, stały podatek bezpośredni, zmiany w funkcjonowaniu sejmików.
Oświecenie w Rzeczypospotitej
1. Oświeceniowe idee zaczęły rozwijać się w Rzeczypospolitą za panowania Augusta X). który byt też mecenasem sztuki. Za symboticzny początek oświecenia uznaje się założenie CoMegium Nobłlium w 1740 r. przez Stanisława Konarskiego.
2. Kolejny władca, Stanisław August Poniatowski, wspierał rozwój edukacji - w 1765 r. założył Szkołę Rycerską. Z kolei w 1773 r. sejm powołał Komisję Edukacji Narodowej. Dzięki wsparciu króta rozwijała się także nauka.
3. W Rzeczypospotitej upowszechnił się ktasycyzm. W tym stytu powstawały ticzne budowie świeckie (np. w Łazienkach Królewskich), ate też i sakratne. Zamiłowanie króła do sztuki wpłynęło również na rozwój maiarstwa oraz teatru - w 1765 r. założył on Teatr Narodowy.
4. Skupieni wokół monarchy artyści i literaci spotykati się z nim na obiadach czwartkowych. Oświeceniowa twórczość literacka, podobnie jak na Zachodzie, miała wydźwięk moralizatorski. Pojawił się także przejęty stamtąd kierunek skupiający się na emocjonalności człowieka -sentymentalizm.
Konstytucja 3 maja
1. Prace nad konstytucją RzeczypospcMe) prowadzono w tajemntcy. Ustawę pod głosowanie poddano podczas ferii wietkanocnych. gdy przeciwni reformom posłowie stronnictwa hetmańskiego byłi nteobecni. Odbyło się ono 3 maja 1791 r. na Zamku Krółewskim w Warszawie,
2. Rzeczpospołita stała się monarchią konstytucnną z trójpodziałem władzy. Zlikwidowano Liberum veto i zniescno wołną elekcję - po Stanisławie Auguście na dziedzicznym już tronie miał zasiąść elektor saski. Władzę wykonawczą sprawował zaś król wraz z rządem (Strażą Praw).
3. Sejmiki szłacheckie zwyjątkiem jednego przyjęły Ustawę rządową. Jednak przywódcy stronnictwa hetmańskiego zawiązali konfederację, zwaną targowcką. i uzyskali pomoc Rosji. Jej wojska w maju 1792 r. wkroczyły do Rzeczypospolitej i pomimo klęsk pod Ziełeńcami i Dubienką czyniły znaczące postępy. Do konfederatów przystąpił w końcu sam król, co zakończyło wojnę.
4. 23 stycznia 1793 r. Rosja i Prusy podpisały traktat rozbiorowy Rzeczypospolitej. Zatwierdził go sejm w Grodnie, który opracował też nowe prawa kardynatne.
Upadek Rzeczypospotitej
1. Po II rozbiorze wojska rosyjskie dokonywały grabeży na terenie Rzeczypospolitej, a zmiana granic wywołała problemy gospodarczej. Przywódcy stronnictwa patriotycznego udali się na emigrację, gdzie przygotowali plan powstania, na którego czelę stanął Tadeusz Kościuszko.
2. Powstanie wybuchło 24 marca 1794 r. - tego dnia Kościuszko ogłosił na krakowskim rynku akt insurekcji. Pierwszą bitwę stoczono 4 kwietnia pod Racławicami. Aby zachęcić chłopów do udziału w wałkach, 7 maja naczetnik powstania ogtosił Uniwersał połaniecki, który gwarantował tej grupie nadanie wołności osobistej. nieusuwatrtość z uprawianej ziemi i zniesienie pańszczyzny.
3. W tłumieniu insurekcji Rosję wsparły Prusy i Austria. Powstańcy przegrali bitwy pod Szczekocinami i Maciejowicami, w której do niewoli dostał się Kościuszko. Na początku listopada Rosjanie zajęli Warszawę.
4. W 1795 r. Rosja i Austria podpisały układ rozbiorowy Rzeczypospotitej, do którego następnie przystąpiły Prusy. 25 listopada 1795 r. Stanisław August abdykował.

Kryzys i upadek Rzeczypospolitej. Chronologia wydarzeń

1697 r. – koronacja Augusta II Mocnego
1717 r. – Sejm Niemy
1332 r. – zawarcie traktatu Loewenwolda
1733-1735 – wojna o tron polski
1733 r. – koronacja Augusta III
1740 r. – utworzenie Collegium Nobilium
1764 – reformy sejmu konwokacyjnego
1764 – Koronacja Stanisława Augusta Poniatowskiego
1768–1772 – konfederacja barska
1772 – pierwszy rozbiór Polski
1773 – utworzenie Rady Nieustającej i Komisji Edukacji Narodowej
1788-1792 Sejm Wielki
1791 — uchwalenie Konstytucji 3 maja
1792 — konfederacja targowicka
1793 — drugi rozbiór Polski
24 III 1794 – przysięga Kościuszki na Rynku krakowskim – początek powstania kościuszkowskiego
4 IV 1794 – bitwa pod Racławicami
7 V 1794 – wydanie uniwersału połanieckiego
20 VIII 1794 – powstanie na ziemiach zaboru pruskiego
10 X1794 – klęska pod Maciejowicami
1795 – trzeci rozbiór Polski/abdykacja Stanisława Augusta Poniatowskiego

Kryzys i upadek Rzeczypospolitej. Galeria postaci

6. 7. Kryzys i upadek Rzeczypospolitej. Katalog nazw

Kryzys i upadek Rzeczypospolitej. Słowniczek pojęć

"Cieszyn to wyjątkowe polskie miasto: piękne, różnorodne, po prostu z duszą. Każda uliczka, każda kamienica, każda budowla opowiadają własną, bogatą historię pamiętającą minione czasy swoistego tyglu kultur i wyznań, którym Cieszyn był przez wieki. Ta różnorodność dodaje miastu niepowtarzalnego uroku, sprawia że jest wyjątkowe. Zachwyca głównie pamiętające Piastów Wzgórze Zamkowe (298 m n.p.m.) z romańską rotundą św. Mikołaja wzniesioną na przełomie XI i XII w., klasycystyczny Pałac Myśliwski Habsburgów z 1840 r., rynek założony w 1496 r. z imponującym ratuszem i barokowo-klasycystycznymi kamienicami i barokową figurą św. Floriana, a także mało znana Cieszyńska Wenecja – dawna dzielnica tkaczy, garbarzy, kowali i sukienników położona nad potokiem Młynówka.
Do wyjątkowych, symbolicznych budowli Cieszyna zalicza się również znajdująca się przy ul. Regera reprezentacyjna rezydencja hrabiego Jana Larischa, wzniesiona w latach 1790-1796, czyli siedem lat po wielkim pożarze, który w 1789 r. strawił miasto. Fundatorem pałacu był hr. Jan Józef Antoni Larisch von Mönnich (...) Pałac powstawał w dwóch etapach w miejscu wcześniejszych dwóch domów, w sąsiedztwie dawnej fosy miejskiej oraz z wkomponowaniem dawnych murów miejskich. Najpierw wybudowano skrzydło północne od strony ul. Regera oraz skrzydła wschodniego od strony obecnego Parku Pokoju. (...)
W pysznej rezydencji Larischów wielokrotnie gościli cesarze austriaccy. W 1805 r. podczas wojny z Napoleonem w pałacu tymczasowo rezydował dwór wiedeński. Obiekt ma również ogromne znaczenie artystyczne, a najcenniejszym jego elementem jest zachowany wystrój malarski wnętrz II piętra z 1796 r. (tzw. Sala Egipska i Gabinet Chiński) i 1839 r. (tzw. Sala Rzymska). Zespół autentycznych fresków znajduje się w ośmiu pokojach pałacowych oraz na korytarzach. Na wystrój Sali Egipskiej składa się: malowany plafon z motywem 12 znaków zodiaku, fresków na ścianach tarczowych z motywami sfinksów, medalionów, pawi, putt oraz dekoracji fryzu i inskrypcją hieroglificzną oraz fresków ściennych obrazujących oświeceniowy koncept świata. Wystrój Sali Rzymskiej zlokalizowanej w skrzydle południowym, utrzymany jest w charakterze romantycznym. Freski ścienne podporządkowane są koncepcji iluzji wielkiego tarasu widokowego, ujętego malowanymi kolumnami korynckimi i balustradą, z którego roztacza się widok romantycznego pejzażu włoskiego, ówczesnego ideału piękna natury. Warto dodać, że plafon na suficie został zniszczony podczas II wojny światowej. W Gabinecie Chińskim zachowały się freski przedstawiające umieszczone w supraportach dwie sceny rodzajowe oraz widoki architektury fantastycznej w medalionach. W pałacu zachowane są również historyczne sklepienia w poszczególnych pomieszczeniach oraz autentyczna stajnia dla koni z 1839 r. wzniesiona w skrzydle południowym na planie koła według projektu Kornhäusela. Prawdziwym skarbem są także historyczne, klasycystyczne i eklektyczne piece, ulokowane w półkolistych niszach ściennych. Na dziedzińcu znajduje się utworzone po 1931 r. lapidarium, w skład którego wchodzą wkomponowane w ściany budynku m.in. cztery kamienne portale (dwa z XV w. z kościoła w Goleszowie, jeden z 1656, i kolejny sprzed 1789 r.), gotyckie zworniki, fragmenty gotyckich maswerków i wspornik z 1611 r. z kościoła w Goleszowie oraz posąg św. Antoniego z Dzieciątkiem z XVIII w.
W dawnym pałacu mieści się obecnie Muzeum Śląska Cieszyńskiego, jedno z najstarszych muzeów publicznych w Europie Środkowej i najstarsze w Polsce. Założył je w 1802 r. ks. Leopold Jan Szersznik, najwybitniejszy przedstawiciel Oświecenia na Śląsku Cieszyńskim. W 1931 r. jego zbiory znalazły się w pałacu Larischów." https://www.dladziedzictwa.org/2013/02/22/palac-larischow-obecnie-muzeum-slaska-cieszynskiego/

Materiały do lekcji powstały na bazie konspektów autorstwa Wiesława Zdziabka, renomowanego metodyka historii z Poznania (zob.: https://www.e-historia.com.pl/12-liceum-i-technikum-po-gimnazjum/notatki-z-historii-zakres-podstawowy)

NASZO DZIEDZINA - WIELKA HISTORIA W MAŁYM MIASTECZKU

Search This Blog

Projekty w których biorą udział uczniowie naszego Liceum: