Skip to main content

Projekty w których biorą udział uczniowie naszego Liceum:

Projekty w których biorą udział uczniowie naszego Liceum:

Polska X-XII

VI. Europa wczesnego średniowiecza. Uczeń:
1)    opisuje zasięg terytorialny, organizację władzy, gospodarkę i kulturę państwa Franków, ze szczególnym uwzględnieniem polityki Karola Wielkiego
2)    charakteryzuje ideę cesarstwa karolińskiego i porównuje ją z ideą cesarstwa Ottonów
3)    opisuje proces tworzenia się państw w Europie, z uwzględnieniem ich chrystianizacji.

VII. Europa w okresie krucjat. Uczeń:
1)    wyjaśnia przyczyny rywalizacji papiestwa z cesarstwem o zwierzchnictwo nad średniowieczną Europą
2)    charakteryzuje uwarunkowania wypraw krzyżowych do Ziemi Świętej oraz przedstawia ich skutki.
VIII. Gospodarcze i społeczne realia średniowiecznej Europy. Uczeń:
1)    charakteryzuje funkcjonowanie władzy, struktur społecznych i gospodarki w systemie feudalnym
2)    opisuje charakterystyczne przejawy ożywienia społeczno-gospodarczego w Europie XT-XTTT w.

IX. Polska w okresie wczesnopiastowskim. Uczeń:
1)    wyjaśnia uwarunkowania powstania państwa polskiego i jego chrystianizacji, z uwzględnieniem roli Mieszka I i Bolesława Chrobrego
2)    opisuje zmiany terytorialne państwa polskiego w X-XII w.
X. Polska w okresie rozbicia dzielnicowego. Uczeń:
1)    wyjaśnia przyczyny polityczne i społeczno-gospodarcze oraz następstwa rozbicia dzielnicowego
2)    opisuje przemiany społeczno-gospodarcze na ziemiach polskich oraz ocenia społeczno-kulturowe skutki kolonizacji na prawie niemieckim
3)    charakteryzuje proces przezwyciężenia rozbicia politycznego ziem polskich, ze wskazaniem na rolę władców i Kościoła.


5. 4. Kurcze pieczone... czyli grilują nam orła! Czy wstanie niczym feniks z popiołów? 

Rollercoaster.pl

Kryzys państwa pierwszych Piastów

 
Od 4 minuty: Przypomnienie: M II i Kaz. Odn. w: https://youtu.be/pBWwsgEumOg?t=252


1. Upadek państwa polskiego
a. rządy Mieszka II  (1025-1034)
– koronacja królewska Mieszka II w 1025 r.
– Mieszko II starał się kontynuować politykę Bolesława Chrobrego
– wspólny najazd Niemiec (Konrad II) i Rusi (Jarosław Mądry) oraz Czech na Polskę
– Polska utraciła Grody Czerwińskie, Morawy oraz Milsko i Łużyce
b przejęcie władzy w Polsce przez brata Mieszka II – Bezpryma
– Bezprym zrezygnował z korony królewskiej i odesłał insygnia królewskie do Niemiec
– Mieszko II musiał uciekać z kraju
c. powrót Mieszka II do kraju po śmierci Bezpryma (1032 r.)
– Mieszko II otrzymał wsparcie Niemiec i Rusi
– Mieszko II musiał zrezygnować z tytułu królewskiego
 
2. Kryzys wewnętrzny państwa Piastów
a. zwiększenie obciążeń chłopów spowodowany:
– wzrostem kosztów utrzymania rozrastającego się aparatu władzy
– wzrost kosztów utrzymania kościoła
b. dążenie możnych do uniezależnienia się od księcia i zwiększenia swoich wpływów
 
3. Upadek władzy centralnej po śmierci Mieszka II w 1034 r.
a. powstanie ludowe (1037 r.) i powrót do pogaństwa
b. najazd księcia czeskiego Brzetysława – 1039 r.
– Czesi wywieźli relikwie św. Wojciecha
– Śląsk został wcielony do Czech
– zniszczeniu uległy najważniejsze grody
c. uniezależnienie się Mazowsza  pod rządami Miecława 
 
4. Panowanie Kazimierza I Odnowiciela  (1040-1058)
a. Kazimierz odzyskał władzę w Polsce dzięki wsparciu cesarza niemieckiego (ok. 1040 r.)
b. odbudowa państwa przez Kazimierza Odnowiciela
– przeniósł swoją główną siedzibę do Krakowa
– odzyskał Mazowsze, Pomorze i Śląsk
– odbudował sieć grodów oraz rozpoczął odbudowę kościołów
– założył klasztory benedyktyńskie w Tyńcu pod Krakowem i w Mogile pod Gnieznem
– drużynę książęcą zastąpił rycerstwem służącym w zamian za ziemię

  • Pracuj ze źródłami:
  • List Matyldy do Mieszka II
  • Wywiezienie insygniów koronacyjnych z Polski

  • Podpisy do ilusttracji:

  • wspólny najazd Niemiec (Konrad II) i Rusi (Jarosław Mądry) oraz Czech na Polskę
  • Polska traci Grody Czerwińskie, Morawy oraz Milsko i Łużyce; 
  • przejęcie władzy w Polsce przez brata Mieszka II – Bezpryma (Mieszko II musi uciekać z kraju, traci klejnoty?); Kryzys wewnętrzny państwa Piastów: bunty i reakcja pogańska (powstanie ludowe i powrót do pogaństwa)

  • Kazimierz I Odnowiciel (1040-1058) odzyskał władzę w Polsce dzięki wsparciu cesarza niemieckiego (ok. 1040 r.); zajmuje Wielkopolskę i Małopolskę (kosztem Czech)

  • Odbudowa państwa przez Kazimierza Odnowiciela
    • – przeniósł swoją główną siedzibę do Krakowa
    • – odzyskał Mazowsze, Pomorze i Śląsk
    • – odbudował sieć grodów oraz rozpoczął odbudowę kościołów
    • – założył klasztory benedyktyńskie w Tyńcu pod Krakowem i w Mogile pod Gnieznem
    • – drużynę książęcą zastąpił rycerstwem służącym w zamian za ziemię

 


  


Fot. Przemysław Kuciński, za: https://podroze.onet.pl/polska/malopolskie/tyniec-opactwo-w-tyncu-historia-jak-dojechac/y1jlk4g; https://en.wikipedia.org/wiki/Tyniec

Kazimierz Odnowiciel lub jego syn Bolesław Śmiały oddał Tyniec benedyktynom. Ich przybycie do Tyńca i fundacja opactwa w połowie XI w. były przełomem w dziejach miejscowości.

W 1259 r. Tyniec został zniszczony przez oddziały mongolskie, które zmierzały z Krakowa w kierunku Śląska. Miało to związek ze strategicznym położeniem osady, związanym z przeprawą, która była dogodnym przejściem dla wojska przez Wisłę nieopodal granicy państwa w bezpośrednim sąsiedztwie Krakowa. Poważnych zniszczeń Tyniec doznał podczas potopu szwedzkiego i w kolejnych wiekach.

 
  • DYNASTIA PIASTÓW
  • Mieszko I (990 – 992)
  • Bolesław I Chrobry (992 – 1025)
  • Mieszko II Lambert (1025 – 1031)
  • Bezprym (1031 – 1032)
  • Kazimierz I Odnowiciel (1034 – 1058)
  • Bolesław II Szczodry (1058 – 1079)
  • Władysław I Herman (1079 – 1102)
  • Zbigniew (1102 – 1107)
  • Bolesław III Krzywousty (1107 – 1138)
    • Władysław II Wygnaniec (1138 – 1159)
    • Bolesław IV Kędzierzawy (1146 - 1163)
  • Mieszko I Plątonogi (1163 – 1211)




5. 5. Polska wstaj z kolan (powoli): 

(Zbyt) Śmiały Bolo, Gnuśny Włado i Bolko III


   
    

Cele 
  • Cele ogólne lekcji:
    • Rozumienie przemian politycznych, społecznych i religijnych w Polsce XI i XII wieku.
    • Kształcenie umiejętności analizy przyczyn i skutków wydarzeń historycznych.
  • Cele szczegółowe (uczeń potrafi):
    • Scharakteryzować politykę wewnętrzną i zagraniczną Bolesława Śmiałego i Krzywoustego.
    • Wyjaśnić przyczyny i skutki konfliktu króla z biskupem Stanisławem.
    • Przedstawić reformy administracyjne i sukcesy militarne Bolesława Krzywoustego.
  • Zakres materiału
    • Panowanie Bolesława II Śmiałego (1058–1079)
    • Konflikt z biskupem Stanisławem i wygnanie władcy
    • Kryzys monarchii i rola Władysława Hermana
    • Rządy Bolesława Krzywoustego (1107–1138)
    • Walka o władzę z bratem Zbigniewem
    • Wojny z Niemcami (bitwa na Psim Polu)
    • Statut sukcesyjny z 1138 roku – początek rozbicia dzielnicowego
  • Środki dydaktyczne
    • Fragment „Kroniki polskiej” Galla Anonima
    • Mapa Polski z XI–XII wieku
    • Schemat drzewa genealogicznego Piastów
    • Prezentacja ON-line
    • Tablica/interaktywna lub zwykła, podręcznik
  • Wprowadzenie (5 min)
    • Przypomnienie sytuacji Polski po śmierci Kazimierza Odnowiciela.
    • Postawienie problemu: Dlaczego Bolesław Śmiały został wygnany, a jego następca wprowadził rozbicie dzielnicowe?
  • Zajęcia (3*10 min):
    • a) Bolesław Śmiały – między królem a biskupem 
      • Koronacja w 1076 r. – znaczenie dla niezależności Polski
      • Konflikt z biskupem Stanisławem: polityczny czy religijny?
      • Egzekucja i reakcja społeczeństwa
      • Skutki: kryzys monarchii i wygnanie króla
    • b) Bolesław Krzywousty – budowniczy potęgi (10 min)
      • Pokonanie brata Zbigniewa i wojny z cesarzem
      • Bitwa na Psim Polu – mit czy fakt?
      • Ekspansja na Pomorze i chrystianizacja
    • c) Testament Krzywoustego – dobry pomysł czy katastrofa? 
      • Podział państwa między synów
      • Zasada senioratu i jej słabości
      • Początek rozbicia dzielnicowego
  • 3. Podsumowanie i dyskusja 
    • Jakie były długofalowe skutki decyzji Krzywoustego?
    • Czy można było uniknąć rozbicia dzielnicowego?
    • Uczniowie w parach uzupełniają kartę pracy z mapą i pytaniami otwartymi

Biskup Stanisław i Bolesław Śmiały. Mini skandaliczny magazyn historyczny #77
1. Panowanie Bolesława II Śmiałego  (1058-1079)
a. polityka wewnętrzna
–  dokończył odbudowę aparatu władzy po okresie kryzysu
– odbudował metropolię gnieźnieńską
– dokonał licznych nadań dla instytucji kościelnych
b. polityka zewnętrzna
- bardzo aktywna
– zaprzestał płacenia trybutu Czechom ze Śląska
– osadził na tronie węgierskim własnego kandydata
– osadzenie na tronie kijowskim Izasława
– ingerował w spory wewnętrzne w Niemczech
c. poparł papieża Grzegorza VII w jego sporze z Henrykiem IV o inwestyturę
d. w roku 1076 Bolesław II Śmiały koronował się na króla Polski
e. upadek Bolesława II Szczodrego
– konflikt Bolesława II Śmiałego z biskupem Stanisławem ze Szczepanowa – 1079 r.
– egzekucja biskupa Stanisława spowodowała bunt możnych
– w wyniku buntu możnych Bolesław II Śmiały musiał uciekać z kraju (1079 r.)

Herman:

 

2. Osłabienie państwa za panowania Władysława I Hermana (1079-1102)
a. Spadek międzynarodowego znaczenia Polski
– rezygnacja z koronacji
– bierność w polityce zagranicznej
b. decentralizacja władzy
– wzrost znaczenia możnych
– rządy w imieniu Władysława I Hermana sprawował wojewoda Sieciech
– podział kraju między Władysława I Hermana i jego synów – Zbigniewa i Bolesława 1097 r.
3. Konflikt między Bolesławem III Krzywoustym a Zbigniewem
a. podział państwa między Bolesława a Zbigniewa po śmierci Władysława Hermana
b. spór między Bolesławem a Zbigniewem w kwestii polityki zagranicznej
– Zbigniew zawarł sojusz z Czechami i porozumienie z Pomorzanami
– Bolesław popadł w konflikt z Czechami i walczył z Pomorzanami
c. wybuch wojny między Bolesławem i Zbigniewem (1106 r.)

 4. Najazd cesarza Henryka V na Polskę

a. wygnany z kraju Zbigniew zwrócił się o pomoc do króla niemieckiego Henryka V
b. w 1109 r. Henryk V pod pretekstem walki o prawa Zbigniewa najechał na Polskę
– postępy wojsk niemieckich powstrzymała skuteczna obrona Głogowa
– pokonany Henryk V musiał zawrzeć korzystny dla Bolesława III pokój
c. Zbigniew po powrocie do kraju w 1111 r. został oślepiony i wkrótce zmarł

5. W latach 1122 i 1123 Bolesław III Krzywousty podbił Pomorze

6. Bolesław III Krzywousty w 1135 r.  w Merseburgu złożył  hołd cesarzowi Lotarowi III
7. Utworzenie nowych biskupstw:
– we Włocławku 
– w Lubuszu

Pracuj ze źródłami: Śmierć biskupa Stanisława według Wincentego Kadłubka






 

Blisko 650 lat temu ks. cieszyński Przemysław Noszak funduje w Starym Bielsku murowaną świątynię pw. Św. Stanisława. Przekazuje na ten cel 60 kop (kopa to 60 szt.) groszy praskich, podług miary polskiej.
Różne wnioski można z tego wyciągać... Dlaczego takie wezwanie? Czyżby księstwo cieszyńskie, pozostające poza odtworzonym przez Lokietka i Kazimierza Wielkiego, utożsamiało się w jakiś sposób z patronem Polski, który "zza grobu" sprzyja jej zjednoczeniu?


Wojna między braćmi


   


 
Piast Superstars - Na Kołobrzeg! https://youtu.be/Lr2ZL2JeBB0?t=16

Gall nazywał Krzywoustego marsowym dziecięciem, bo to ładnie brzmiało pijarowo... no a przecież jego Kronika ma wymiar propagandowy. Ale w sumie coś z tym nawiązaniem do Marsa było... W końcu Bolesław III okazał się jednym z najwaleczniejszych i najskuteczniejszych Piastów. M.in. odzyskał Pomorze, o czym opowiada piosenka pt. "Na Kołobrzeg!"

"Refren
Naszym przodkom wystarczały ryby słone i cuchnące,
My po świeże przychodzimy, w oceanie pluskające!
Ojcom naszym wystarczało, jeśli grodów dobywali,
A nas burza nie odstrasza ni szum groźny morskiej fali.
Nasi ojce na jelenie urządzali polowanie,
A my skarby i potwory łowim, skryte w oceanie!

Zwrotka
Rycerze, pięć dni drogi było za nami,
Strudzone konie, niebo pokryte gwiazdami.
Pod grodem Kołobrzeg stanęliśmy hufcami,
Lśniące zbroje,
proporce z orłami.
Chociaż jest nas niewielu,
to wiem dlaczego jestem tu z Wami,
Nie ma bardziej odważnych między wszystkimi mężami.
Bracia to dziś ten dzień,
wzlećmy na skrzydłach piastowego orła,
Niech zabrzmi pieśń na naszą cześć."
Tekst:
Gall Anonim (dwór Bolesława III Krzywoustego)
Michał Pilas (Muzeum Początków Państwa Polskiego w Gnieźnie)





 


5. 6. Kurczak (paw) poćwiartowany, cz.2

Rozbicie dzielnicowe w Polsce


  

1. Ustawa sukcesyjna Bolesława III Krzywoustego
a. cele ustanowienia zasad sukcesji
– zabezpieczenie państwa przed kryzysem wewnętrznym i rozpadem
– miała zapewnić pokojowe przejmowanie władzy
– była próbą pogodzenia starań juniorów o zapewnienie sobie własnych księstw z dążeniem do zachowania jedności politycznej państwa
b. zasady sukcesji:
– zasada pryncypatu – ustalała zakres władzy seniora nad całością państwa
– zasada senioratu – określała zasady ustalania kolejnych seniorów – władzę zwierzchnią miał sprawować najstarszy z rodu Piastów

2. Podział państwa po śmierci Bolesława III Krzywoustego – 1138 r.
a. wyodrębnienie tzw. dzielnicy senioralnej
– była niepodzielna
– nie podlegała dziedziczeniu – każdorazowo miała być przekazywana najstarszemu z rodu
b. dzielnice dziedziczne:
– Władysław II – Śląsk oraz, jako najstarszy z rodu – dzielnicę senioralną
– Bolesław IV Kędzierzawy – Mazowsze i część Kujaw
– Mieszko III Stary – Wielkopolska
– Henryk – ziemia sandomierska (jako niepełnoletni otrzymał ją później)
– ponadto księżna Salomea jako dożywotnie zabezpieczenie otrzymała ziemię łęczycką
– przez Bolesława Krzywoustego został pominięty pogrobowiec Kazimierz II Sprawiedliwy
3. Wybuch wojny między Władysławem II a juniorami
a. Władysław II dążył do usunięcia juniorów i scalenia całego kraju
b. w obronie juniorów stanęła część możnych z wojewodą Piotrem Włostowicem na czele
c. po stronie juniorów opowiedział się episkopat – Władysław II został obłożony klątwą
d. Władysław II został zmuszony do ucieczki z kraju (1146 r.)
4. Wyprawa cesarza Fryderyka Barbarossy do Polski
a. po ucieczce Władysława II Wygnańca nowym seniorem został Bolesław IV Kędzierzawy
b. w 1157 r. pod pretekstem obrony Władysława II do Polski wyprawił się cesarz Fryderyk I Barbarossa
c. Bolesław IV złożył cesarzowi hołd lenny w Krzyszkowie - 1157 r. 
5. Obalenie zasady senioratu
a. po śmierci Bolesława IV princepsem został Mieszko III Stary (1173 r.)
– dążył do wzmocnienia władzy princepsa
– w dzielnicy senioralnej otaczał się możnymi wielkopolskimi
b. w 1177 r. Mieszko III Stary został wygnany w Krakowa
c. na tronie krakowskim wbrew zasadzie senioratu został osadzony Kazimierz Sprawiedliwy (1177 r.)
6. Upadek zasady pryncypatu
a. dzielnice przekształciły się w dziedziczne księstwa
b. princeps utracił władzę zwierzchnią w pozostałych księstwach
c. dzielnica senioralna przekształciła się w dziedziczne księstwo
7. Polityczne skutki rozbicia dzielicowego
a. upadek międzynarodowego znaczenia Polski
b. utrata Pomorza Zachodniego 
c. wzrost zagrożenia ze strony Brandenburgii
8. Przemiany społeczne w okresie rozbicia dzielnicowego
a. wzrost wpływów możnowładztwa
b. rozpowszechnienie się immunitetu
c. wykształcenie się rycerstwa
 
Pracuj ze źródłami:

Układ w Krzyszkowie

  • 8. Bolesław Krzywousty 1106-1138
  • 9. Władysław Wygnaniec 1138-1146
  • 10. Bolesłąw Kędzierzawy 1146-1173
  • 11. Mieszko III Stary 1173-1177,1191,1198-1199,102...
  • 12. Kazimierz Sprawiedliwy 1177-1194
  • 13. Władysław Laskonogi 1202, 1228-1231
  • 14. Leszek Biały 1202-1227
  • 15. Henryk Brodaty 1228-1238
  • 16. Henryk Pobożny 1238-1241
  • 17. Konrad Mazowiecki 1229, 1241-1243
  • 18. Bolesław V Wstydliwy 1243-1279
  • 19. Leszek Czarny 1279-1288
  • 20. Henryk IV Prawy 1289-1290
  • 21. Przemysł II Wielkopolski1290, 1295-1296
  • 22. Wacław II 1300-1305
  • 23. Władysław I Łokietek 1305-1333
  • 24. Kazimierz Wielki 1333-1370


  
Rotunda Romańska pw. Św. Mikołaja z ok. poł. XII wieku (po prawej rotunda i pallatinum - rekonstrukcja podobnego obiektu z terenu Polski). źródła fot: http://fnp.org.pl/origines/publikacja/przemysl-3/rekonstrukcje-przemysl/
Rotunda to zabytek, który jest uważany za... najstarszą budowlę murowaną na Śląsku (nie tylko Górnym, ale i Dolnym, aż po granicę z Niemcami!); zresztą nie tylko murowaną (bo przecież drewniane obiekty tym bardziej nie przetrwały do dziś!); a skoro tak mżna ją zatem nazwać najstarszym zabytkiem istniejącym na Śląsku! Historycy sztuki określają kaplica tę jako "bez wątpienia najlepiej zachowany na ziemiach polskich przykład romańskiego kościoła centralnego".


Przypomnienie
  • Bolesław Krzyousty miał 7 synów i 7 córek, z tego pięciu dożyło dorosłości; a trzech założyło własne dynastie. W 1138 roku, w oboiczu jego śmierci wszedł w życie jego polityczny testament, który zakładał:
  • 1. Podział kraju  przez synów Bolesława na dzielnice (dziedziczone przez ich potomków), wedle klucza: 
  • Władysław (później zwany Wygnańcem) dostał Śląsk,
  • Bolesław Kędzirzawy – Mazowsze z Kujawami,
  • Mieszko (zwany później Starym; gdyż miał syna o tymże imieniu) – Wielkopolska,
  • Henryk (sandomierski) – dostał Ziemię Sandomierską, ale zginął bezdzietnie jako błędny rycerz-krzyżowiec
  • Kazimierz (Sprawiedliwy?) jako pogrobowiec, najmłodszy syn Krzywoustego nie otrzymał dzielnicy, ponieważ przed spisaniem testamentu jeszcze nie było go na świecie.
  • 2. Właściciele dzielnic nie mogli ze sobą walczyć i musieli uznawać władzę najstarszego księcia z rodu, zwanego seniorem. Każdorazowy senior miał również rządzić Ziemią Krakowską i łężycko-sieradzką, jako dzielnicą senioralną. Senior miał stać na czele Polski, sprawując funkcje reprezentacyjne, decydować o wojnie i pokoju, mianować biskupów oraz trzymać zwierzchnictwo nad Pomorzem Gdańskim.

  • Pomimo wprowadzonych zasady pokoju wewnątrz kraju nie panował zbyt długo i synowie Krzywoustego toczyli między sobą wojny. 


  • Przez blisko 200 lat toczyły się spory i wony o:
  • 1)  zwierzchnictwo, między juniorami a seniorem (bracia przeciw Władysławowi Wygnańcowi)
  • 2)  władzę nad dzielnicą senioralną: Mieszko Stary vs Kazimierz Sprawiedliwy i jego syn Leszek
  • Kazimierza poparł w opanowaniu Krakowa biskup Gedko; a później również inni biskupi - w obaleniu testamentu w czasie zjazdu w Łęczycy w roku 1180
  • małoletniego Leszka Białego poparł biskup Pełka
  • 3) władanie w poszczególnych księstwach
  • walka pomiędzy "juniorami" - młodymi wilkami w dynastii Piastów a "seniorami"
  • - juniorów na zcele z Leszkiem Białym popierali biskupi: Pełka, a później
  • 4) terytorium (awanturnicy w postaci np. Władysław Odonica)

  • *** równocześnie toczyła się walka o wpływy/przywileje duchowieństwa i arystokracjiy

  • 5) zjednoczenie Polski 
  • - rywalizują:m.in. Przemysł II; Wacłąw II czeski, Władysław Łokietek


  • Z czasem pojawiły się zagrożenia zewnętrzne dla Polski w postaci:
  • 1. Krzyżaków, którzy uniezależnili się od Polski i stanęli przeciwko niej (podbili Pomorze),
  • 2. Brandenburgii, która przejęła część polskiego terytorium np. Ziemie Lubuską,
  • 3. Mongołów, którzy nie graniczyli bezpośrednio z Polską, nie chcieli zdobywać ziem, lecz napadali by łupić nasz kraj." https://rozbria.pl/podzial-dzielnicowy-polski/


  • I. Jaka była rola kościoła w zjednoczeniu kraju (i w upadku zapisów Bolesława Krzywoustego: senioratu i pryncypatu)?



Jan Matejko: W Łęczycy pierwszy sejm. Spisanie praw. R.P. 1180.


  • I. 1195: Mozgawa: rzeź polsko-polska z błogosławieństwem kościoła

  • „wraz z trupami poległych w bitwie nad Mozgawą pogrzebano zasadę zwierzchnictwa monarszego krakowskiej stolicy (ustalony piętnaście lat wcześniej, gdy obalono zasadę senioratu)”, pisał S. Smolka; wtedy też ostatecznie zdecydowało się iż państwo polskie pozostanie rozbite. 

  • Wielu historyków uważa, że dopiero wraz z buntem przeciwko władzy Mieszka Starego w 1177 r. narodziła się Polska dzielnicowa, a bitwa mozgawska (1195) faktycznie rozpoczęła epokę rozbicia dzielnicowego, będąc punktem zwrotnym w dziejach średniowiecznego państwa  polskiego. Jaka była rola kościoła w tych wydarzeniach?

  • W 1195 r., nad rzeczką Mozgawą doszło do jednej z największych i najkrwawszych bitew w ówczesnej Polsce: wojska krakowsko-ruskie, broniące praw sukcesyjnych synów Kazimierza Sprawiedliwego do tronu krakowskiego, zmierzyły się z siłami wielkopolsko-śląskimi Mieszka III. W wojnie istotną rolę odegrał ordynariusz diecezji krakowskiej Pełka (1186–1207), co niejako ukryć chciał w swej relacji  mistrza (później biskup) Wincenty Kadłubek, autor "Chronica Polonorum".

  • W 2017 roku, na łamach Kwartalnika Historycznego prof. dr hab.  Jacek Maciejewski z Bydgoszczy sformułowa tezę, że prowodyrem bratobójczej wojny z 1195 roku i wodzem sojuszniczej armii w wyprawie mozgawskiej był wówczas biskup krakowski Pełka (na polu bitwy połączonymi siłami krakowsko-ruskimi dowodził książę Roman, zaś wojewoda Mikołaj, nie brał udziału, z nieznanych przyczyn).

  • W wojnie i bitwie wzięli udział: 
  • I. Po stronie seniorów
  • 1. Mieszko III Stary - syn BK
  • 2. Bolesław, syn Mieszka III
  • 3. Mieszko Plątonogi, książę raciborski
  • 4. Jarosław, syn Bolesława Wysokiego, książę Opolski (bratanek Mieszka Plątonogiego; za trzy lata biskup wrocławski )

  • II. Po stronie Juniorów:
  • 1. Daniel, książę halicki, wnuk Krzywoustego
  • 2. Biskup Pełka (szara eminencja dowodząca wyprawą; czekał na wieści z pola bitwy w pewnym oddaleniu)
  • 3. Leszek Biały, kilkuletni syn Kazimiera Sprawiedliwego (nie brał udziału w walce:)
  • 4. Konrad (póżniej zwany Mazowieckim), kilkuletni syn Kazimiera Sprawiedliwego (nie brał udziału w walce:)

  • To biskup Krakowski Pełka zwołał wiec Krakowski, na którym postanowiono de facto o prowadzeniu bratobójczej wojny "w obronie" praw małoletnich synów Kazimierza Sprawiedliwego (a de facto partykuralnych interesów możnych i kościoła, chcących zaarnąć maksimum władzy i środkó dla siebie); a wcześniej zaś o pokonaniu stronników Mieszka III w Kakowie (1191)

  • "Bitwa nad Mozgawą (13 września 1195) – Po nagłej śmierci księcia Kazimierza Sprawiedliwego w 1194 władzę w Krakowie przechwyciło możnowładztwo małopolskie, które wspierało wdowę – ks. Helenę oraz małoletnich synów zmarłego – Leszka i Konrada. Roszczenia do tronu wysunął książę wielkopolski Mieszko Stary, którego poparli książęta śląscy: Mieszko Plątonogi i Jarosław. Nad rzeką Mozgawą koło Jędrzejowa doszło do starcia wojsk wielkopolskich Mieszka Starego z Małopolanami sprzymierzonymi z oddziałami ruskimi Romana ks. halickiego.

  • W pierwszej fazie bitwy wojska rusko-małopolskie zdobyły przewagę. Mieszko został ranny, a jego syn Bolesław zginął. Przybycie pod wieczór oddziałów książąt śląskich radykalnie odmieniło przebieg starcia, które ostatecznie zakończyło się bez zdecydowanego rozstrzygnięcia. Wprawdzie wojewoda sandomierski Goworek został wzięty do niewoli, a Roman, ranny, musiał uchodzić z pola bitwy, jednakże władza w Krakowie pozostała w rękach Heleny i miejscowego możnowładztwa". https://twojahistoria.pl/encyklopedia/leksykon-bitew/bitwa-nad-mozgawa-13-wrzesnia-1195/


 


  • Podsumowanie rozdziału V: Polska za pierwszych Piastów

  • Pradzieje ziem polskich
    • 1. Pierwsi praludzie na ziemiach polskich pojawili się ok. 500 tys. lat temu. Oprócz gatunku Homo sapiens zamieszkiwali je m.in. przedstawiciele gatunku Homo erectus oraz neandertalczycy.
    • 2. Ustąpienie lodowców ok. 12 tys. lat temu umożliwiło rozwój osadnictwa na ziemiach polskich. Istotne znaczenie miało przybycie ludności, która znała zdobycze rewolucji neolitycznej, w tym umiejętność uprawy roli.
    • 3. Po dawnych mieszkańcach ziem polskich pozostały źródła materialne - wyroby ceramiczne, broń i narzędzia. Kolejne fale osadnictwa docierające na ziemie polskie w neolicie, epoce brązu i żelaza podzielone zostały na kilka kultur archeologicznych. Do najbardziej rozpowszechnionych należały kultura łużycka (najbardziej znanym jej obiektem jest osada w Biskupinie) i przeworska.
    • 4. Od II do IV w. n.e. ziemie polskie znalazły się pod wpływami Imperium Rzymskiego. W tym czasie nad wybrzeże Bałtyku z południa biegł tzw. szlak bursztynowy.
    • 5. W VI w. na ziemie polskie zaczęli przybywać zorganizowani w plemiona i wyznający wielobóstwo Słowianie.
  • Początki państwa polskiego
    • 1. W X w. doszło do ekspansji plemienia Polan. Władzę nad nimi objął ród Piastów. W pierwszej kolejności jego przedstawiciele podporządkowali sobie Wielkopolskę i stworzyli w tym regionie sieć grodów.
    • 2. Około 960 r. władzę w państwie Polan objął Mieszko I. Książę kontynuował politykę ekspansji, kierując ją m.in. w stronę Pomorza Zachodniego. Doprowadziło to do konfliktu z Wieletami i margrabiami niemieckimi.
    • 3. Mieszko I zawarł sojusz z Czechami, czego wynikiem był chrzest księcia w 966 r. i małżeństwo z Dobrawą. Decyzja o przyjęciu chrześcijaństwa w obrządku łacińskim miała doniosłe skutki dla państwa Piastów, które znalazło się w orbi-cie wpływów kultury zachodniej. Wprowadzanie nowej religii odbywało się powoli i najpierw w najważniejszych grodach.
    • 4. Książę Polan na przełomie lat 60. i 70. X w. toczył walki z Wieletami i zbuntowanymi margrabiami niemieckimi. Korzystał z pomocy Czechów, a także cesarza Ottona I.
  • Panowanie Bolesława Chrobrego
    • 1. Bolesław Chrobry był władcą Polski w latach 992-m« Tron książęcy objął po ojcu Mieszku I i szybko wygnał z kraju macochę Odę oraz przyrodnich braci.
    • 2. W 997 r. książę pomógł biskupowi Wojciechowi Sławnikowicowi w zorganizowaniu wyprawy misyjnej na ziemie Prusów. Po męczeńskiej śmierci, którą duchowny poniósł nawracając pogan, Bolesław wykupił jego ciało i postarać o szybkie uznanie Wojciecha za świętego. Już w 1000 do grobu św. Wojciecha w Gnieźnie pielgrzymkę odbył cesarz Otton III. Jego spotkanie z Chrobrym nazywać zjazdem gnieźnieńskim.
    • 3. Po śmierci Ottona III Bolesław Chrobry zajął na krótko Czechy. W latach 1004-1018 toczył wojny z cesarstwom niemieckim. W 1018 r. książę wyprawił się także na Ruś.
    • 4. W 1025 r. kilka miesięcy przed śmiercią Bolesław Chrobry, został koronowany na króla Polski.
    • 5. Państwo Bolesława Chrobrego określa się mianem monarchii patrymonlalnej, co oznacza, że władca traktował je jak swoją własność. Miał szerokie uprawnienia. Sprawował władzę ustawodawczą, sądowniczą i wykonawczą.
  • Kryzys monarchii Piastów
    • 1. Władzę w Polsce po śmierci Bolesława Chrobrego objął jego syn - Mieszko II. Odbył koronację królewską i próbował kontynuować politykę poprzednika. Jednak w 1031 r. nastąpił jednoczesny najazd ze strony cesarstwa i Rusi Kijowskiej. Polski król musiał uciec do Czech.
    • 2. Nowym polskim władcą został starszy syn Bolesława Chrobrego - książę Bezprym. Jego rządy nie potrwały długo i w kolejnym roku Mieszko II powrócił do kraju. Nie mógł już jednak używać tytułu królewskiego.
    • 3. Mieszko II zmarł w 1034 r. W Polsce wybuchł wówczas bunt poddanych skierowany przeciwko władzy książęcej i Kościołowi. Kryzys wykorzystał m.in. władca Czech Brzetysław, który najechał polskie ziemie.
    • 4. W 1040 r. z pomocą cesarza do Polski powrócił Kazimierz, syn Mieszka II. Książę doprowadził do zjednoczenia ziem polskich i przeniósł stolicę kraju z Gniezna do Krakowa. Działalność władcy spowodowała, że nadano mu przydomek „Odnowiciel".
  •  Od Bolesława Śmiałego do Bolesława Krzywoustego
    • W latach 1058-1079 polskim władcą był Bolesław Śmiały, zwany też Szczodrym. Jego rządy odznaczały się aktywną polityką międzynarodową. Dzięki popieraniu papieża w sporze z cesarzem uzyskał zgodę na koronację królewską w 1076 r.
    • 2 Konflikt Bolesława Śmiałego z biskupem Stanisławem i skazanie duchownego na śmierć spowodowały bunt możnych i wygnanie króla z kraju. Polskim władcą został książę Władysław Herman, który odznaczał się biernością, a rzeczywisty wpływ na wydarzenia w państwie miał palatyn Sieciech.
    • 3. W 1097 r. synowie Hermana - Zbigniew i Bolesław Krzywousty - wymogli na ojcu podział państwa na trzy dziel-nice. Z kolei w 1102 r. po śmierci księcia doszło do bratobójczych walk wygranych przez Krzywoustego.
    • 4. Sprawujący samodzielne rządy Bolesław Krzywousty stoczył z sukcesem wojnę z cesarstwem. W kolejnych latach skoncentrował się na podboju oraz chrystianizacji Pomorza Gdańskiego i Zachodniego.
  • Testament Bolesława Krzywoustego
    • 1. Bolesław Krzywousty zmarł w 1138 r. Pozostawił statut, zwany też testamentem. W dokumencie zawarto dokładne wytyczne dotyczące sposobu przejmowania władzy przez kolejnych potomków księcia oraz podział państwa na dzielnice.
    • 2. Głównymi zasadami statutu Krzywoustego były pryncypat i seniorat. Pryncypat oznacza, że jeden książę dzielnicowy będzie sprawował władzę nad pozostałymi. Z za-sady senioratu wynikało, że będzie to najstarszy z rodu. Państwo polskie zostało podzielone na kilka dzielnic, w tym wyznaczono też dzielnicę senioralną. Pierwszym seniorem został Władysław, który po nieudanej próbie całkowitego podporządkowania sobie braci w 1146 r. został przez nich wygnany z kraju.
    • 3. Kryzys państwa polskiego na początku X w. przyczynił się do zmian w organizacji sił zbrojnych państwa Piastów. Zapoczątkował je Kazimierz Odnowiciel, który indywidualnie nadawał ziemię swoim wojownikom. Z czasem wykształciło się z nich rycerstwo, zyskujące coraz więcej praw i uniezależniające się od władcy.



Zadanie 
Uszereguj chronologicznie następujące wydarzenia: Zjazd w Łęczycy; Synod Łęczycki; koronacja pierwszego (po rozbiciu dzielnicowym) Piasta na króla Polski; Bitwa pod Mozgawą;
 Połącz właściwe definicje, daty i nazwy: 1180; 1195; 1285; 1295
... biskupów pol. w Łęczycy, zwołany przez arcybpa Jakuba Świnkę, na którym uchwalono statuty mające m.in. zapobiegać wzrostowi wpływów niem. w Kościele w Polsce, zwłaszcza na Śląsku.
... dostojników świeckich i duchownych. Jego uchwałami biskupi potierdzili rezygnację z zasady senioratu (na rzecz dziedziczności tronu w linii Kazimierza II; syna Bolesława Krzywoustego); co zatwierdził papież Aleksander III oraz cesarz Fryderyk I Barbarossa. Przyczynił się do wzrostu znaczenia politycznego Kościoła w państwie. Książę w zamian zwalniał dobra duchowne z dwóch obowiązujących dotychczas praw (1. obowiązku dostarczania podróżującym urzędnikom księcia żywności i podwody, 2. obowiązku tzw. "ius spolii, na mocy którego ruchomy majątek zmarłego biskupa czy opata przechodził na własność księcia). Po raz pierwszy polski władca za cenę poparcia zrzekł się części swoich uprawnień na rzecz pewnej grupy społecznej, w tym przypadku duchowieństwa.
wydarzenie, które uznaje się za koniec pryncypatu



 5. 7. Państwo i społeczeństwo w czasach wczestnopiastowskich

1. Polska za panowania pierwszych Piastów była  monarchią patrymonialną
a. państwo własnością księcia
b. wola władcy decydująca w sprawach następstwa tronu 
2. Dwór monarszy
a. dwór był zorganizowany według wzorów zachodnich
b. rodzina władcy
c. urzędnicy centralni
– kanclerz – kierował kancelarią i kaplicą władcy; dysponował pieczęcią i wystawiał dokumenty
– wojewoda (palatyn) – zarządzał dworem, dowodził wojskiem i zastępował monarchę w najważniejszych sprawach
– komornik – zarządzał skarbem monarchy i dworską gospodarką
– koniuszy – zarządzał stadninami księcia
– miecznik – odpowiadał za książęcą zbrojownię
3. Administracja terenowa
a. władca nieustannie podróżował po kraju
b. podział administracyjny państwa – okręgi grodowe (kasztelanie) – na czele panowie grodowi – kasztelanowie
4. System skarbowy oparty na ustroju prawa książęcego
a. prawo książęce – ogół uprawnień księcia do obowiązkowych świadczeń ze strony ludności osiadłej w jego państwie wynikający z patrymonialnego charakteru państwa
b. dochody skarbowe:
– daniny – uiszczane w dobrach materialnych
– posługi – uiszczane w robociźnie i usługach (np. stróża, stan, przewód)
– regale – monopole książęce/królewskie, czyli dziedziny gospodarki zastrzeżone dla władcy (np.: regale ziemi, górnicze, targowe, mennicze, młynne, karczemne)
c. sieć osad służebnych – osad wyspecjalizowanych w określonej wytwórczości np.
– Szczytniki
– Winiary
– Świniary
5. Organizacja wojska
a. drużyna książęca
b. pospolite ruszenie
c. system grodów       '
  • Cieszyn w Państwie poskim
  • "Położenie średniowiecznego Cieszyna, wówczas drewnianego grodu kasztelańskiego usytuowanego w samym centrum Bramy Morawskiej, sprawiało, że nie omijała go wielka polityka. Już w czasach najdawniejszych było wiadomo, że ten, kto włada terenami położonymi wewnątrz Bramy Morawskiej, musi być władcą na tyle silnym, aby umiejętnie łączyć Północ z Południem i Wschód z Zachodem. To właśnie tędy wiodły najważniejsze i najdogodniejsze szlaki handlowe, a wraz z nimi nowe prądy i idee przekazywane przez podróżnych ze wszystkich stron świata. Wędrowali nimi nie tylko kupcy i posłańcy, lecz także potężni władcy, którzy choć na chwilę korzystali z gościnności tutejszych mieszkańców". 
  • (...) Jeżeli przyjmiemy, iż Świętopełk I włączył cieszyńskie grody do Państwa Wielkomorawskiego (jak uznaje większość niezależnych historyków) to jego następcą i kolejnym władcą byłby jego syn Mojmir II. Na jego rządach skończyła się dynastia zasiadających na tronie od 820 roku Mojmirowców, a także około 907 roku doszło do upadku Państwa Wielkomorawskiego." W.M. Żagan
  • Najpewniej w 999 roku Cieszyn został włączony do państwa polskiego (tak uważa m.in. dr Michael Morys-Twarowski [Przyp. WG]
  • "W czasach Bolesława I Chrobrego cieszyński gród został podniesiony do rangi kasztelanii, która była pierwszą formą samorządu terytorialnego. Kasztelania cieszyńska obejmowała mniej więcej tereny późniejszego Księstwa Cieszyńskiego i część obecnego powiatu pszczyńskiego. Po śmierci Bolesława I Chrobrego władzę przejął jego syn Mieszko II Lambert. To właśnie jego żona Rycheza przyprowadziła do Polski kult św. Mikołaja, którego ustalono patronem dynastii Piastów. Stąd najstarszy murowany kościół w Księstwie Cieszyńskim nosi do dziś jego wezwanie. Na krótko władzę po Mieszku II objął jego brat Bezprym. Choć panował tylko rok, to narobił niezłego bigosu, gdyż Polska na prawie pół wieku straciła wówczas status królestwa.

  • W 1034 roku władzę objął Kazimierz I Odnowiciel. Mówi się, że za jego czasów zaczęto powoli zastępować drewniane zabudowania murowanymi. Choć chyba ominął on cieszyńską ziemię, poza rotundą w Cieszynie nie odnaleziono bowiem dotąd fragmentów innych budynków murowanych z tego okresu. W czasie rządów Bolesława II Szczodrego Przemyślidzi postanowili odzyskać utraconą kilka dekad temu ziemię, toteż na rozkaz Wratysława II najechali zbrojnie w 1076 roku ziemię cieszyńską. Bolesław II utrzymał kontrolę nad tym skrawkiem swojego kraju, aczkolwiek nie zdołał utrzymać się na polskim tronie, który przejął jego brat Władysław I Herman. Ten z kolei zawarł pokój z Czechami, jednocześnie chcąc umocnić swoją pozycję monarchy, żeby zapobiec w przyszłości interwencji Czech i Niemiec. Po nim rządy przejęli jego synowie Zbigniew, rządzący zaledwie pięć lat i Bolesław III Krzywousty. Ten ostatni dzieląc Państwo Polskie na niezależne dzielnice, położył podwaliny pod powstanie autonomicznego tworu, jakim stało się Księstwo Cieszyńskie.

  • Po śmierci Bolesława III Krzywoustego Księstwo Polskie podzielono na posiadające pełną autonomię dzielnice, z których Śląsk, a tym samym Kasztelania Cieszyńska, przypadły jego najstarszemu synowi i zarazem księciu seniorowi – Władysławowi II Wygnańcowi. Władysław II został przez swych braci wygnany z Polski, ale pod presją cesarza niemieckiego jego bracia zwrócili dzielnicę śląską jego synom, którzy podzielili ją pomiędzy siebie. Część z Kasztelanią Cieszyńską przypadła drugiemu pod względem starszeństwa Mieszkowi I Plątonogiemu.

  • Mieszko rezydował na zamku w Raciborzu, który stał się od 1172 roku stolicą Księstwa Raciborskiego, a od 1201 roku siedział na zamku w Opolu, będącym odtąd stolicą Księstwa Opolskiego. Jak możemy się dowiedzieć z zachowanych źródeł, sprowadził do Cieszyna zakon bernardynów, którego członkowie przypuszczalnie otworzyli pierwszą w mieście szkołę.

  • Jego następcą był Kazimierz I opolski, nazywany też opolsko-raciborskim. Wizerunek jego pieczęci z 1223 roku jest obecnie najstarszym wyobrażeniem napieczętnym orła księstw opolskiego i cieszyńskiego w historii. Po nim schedę przejął Mieszko II Otyły, który ze względu na swoją chorobę zmarł w wieku dwudziestu kilku lat, przekazując Księstwo Opolsko-Raciborskie swemu bratu Władysławowi.

  • Zgodnie ze starym piastowskim zwyczajem Władysław podzielił swoje księstwo pomiędzy czterech synów. Najstarszy z nich Mieszko I, otrzymał we władanie kasztelanię cieszyńską podniesioną odtąd do rangi w pełni suwerennego Księstwa Cieszyńskiego."
  • "(...) położenie w Bramie Morawskiej wymuszało na mieszkańcach ciągłą gotowość do wojny, każdy chciał bowiem władać tymi terenami. Sam Cieszyn jako gród słowiański zrodził się właśnie w wyniku wojen, które prowadziły między sobą plemiona słowiańskie z plemionami awarskimi o wpływy w Europie Środkowej na przełomie VIII i IX wieku. Sprytni Słowianie pobudowali wtedy w samym środku Bramy Morawskiej grody obronne, wobec czego zamknęli Awarom dostęp do terenów położonych na północy. Gdyby nie to, Polska byłaby dziś w dużej mierze krajem o rodowodzie germańskim. Później sami Słowianie, protoplaści dzisiejszych Polaków i Czechów, zaczęli walczyć między sobą o wpływy. Bolesław I Chrobry w 999 roku wiedział, że chcąc włączyć Kraków do Państwa Polskiego, musi najpierw zająć grody położone w Bramie Morawskiej, odcinając tym samym Czechom drogę do Krakowa. Ciągłe zagrożenie wojną, a zarazem trudne warunki do życia sprawiły, że tereny te były słabo zasiedlone. W dodatku cieszyńska ziemia często przechodziła z rąk do rąk, co powodowało brak stabilizacji wśród ludności. Sytuacja zaczęła zmieniać się dopiero pod koniec XIII wieku, kiedy Piastowie, rządzący wówczas kasztelanią cieszyńską (wchodzącą w skład Księstwa Opolskiego), postanowili utworzyć w samym centrum Bramy Morawskiej niezależne księstwo. Za gród stołeczny obrano wtedy Cieszyn, toteż księstwo wzięło od niego swoją nazwę i odtąd przez kolejne kilkaset lat nazywano je Księstwem Cieszyńskim". Władysłąw M. Żgan, Principatus Tesinensis
    • Bardziej kontrowersyjny fragment z któym znaczna część historyków się nie zgadza:
    • "Na gruzach starego państwa [Wielkomorawskiego] wzrosło nowe należące do pierwszych Przemyślidów. Odtąd grody Gołęszyców bez wątpienia weszły w orbitę wpływów czeskich. Cieszyńską ziemią władał wówczas książę Spycigniew I, którego matką była Ludmiła, ogłoszona pierwszą czeską świętą. W 915 roku władzę w kraju przejął syn Spycigniewa I – Wratysław I, po nim w 921 roku tron czeski objął Wacław I Święty. Wacław I zanim jeszcze ogłoszono go świętym, został zamordowany przez swego brata i następcę Bolesława I Okrutnego. Po nim w 967 roku rządy objął Bolesław II Pobożny. Siostra Bolesława II – Dobrawa została żoną pierwszego polskiego księcia Mieszka I. Prawdopodobnie orszak ślubny czeskiej księżniczki przejeżdżał w 965 roku przez cieszyńską ziemię w drodze do Państwa Polan. Bolesław II utrzymywał dobre relacje z Mieszkiem I, które uległy pogorszeniu dopiero po śmierci Dobrawy w 977 roku. Walki o Śląsk i Ziemię Krakowską pomiędzy Mieszkiem I a Bolesławem II zakończyły się dopiero w 990 roku zawarciem pokoju. Odtąd cieszyńska ziemia weszła w skład państwa Mieszka I, choć niektórzy badacze uważają, że nastąpiło to dopiero w roku 1000 za panowania jego syna Bolesława I Chrobrego. Potomkowie Mieszka I zostali tym samym nowymi władcami cieszyńskiej krainy."


  • Spis cieszyńskich władców przed powstaniem właściwego Księstwa Cieszyńskiego

  • DYNASTIA NIEZNANA
  • Cieszymir (VIII/IX w.)

  • DYNASTIA MOJMIROWCÓW
  • Świętopełk I (874 – 894)
  • Mojmir II (894 – 906)

  • ? DYNASTIA PRZEMYŚLIDÓW
  • ? Bolesław II Pobożny (967 – 990)

  • DYNASTIA PIASTÓW
  • Mieszko I (990 – 992)
  • Bolesław I Chrobry (992 – 1025)
  • Mieszko II Lambert (1025 – 1031)
  • Bezprym (1031 – 1032)
  • Kazimierz I Odnowiciel (1034 – 1058)
  • Bolesław II Szczodry (1058 – 1079)
  • Władysław I Herman (1079 – 1102)
  • Zbigniew (1102 – 1107)
  • Bolesław III Krzywousty (1107 – 1138)
    • Władysław II Wygnaniec (1138 – 1159)
    • Bolesław IV Kędzierzawy (1146 - 1163)
  • Mieszko I Plątonogi (1163 – 1211)
  • Kazimierz I (1211 – 1230)
  • Mieszko II Otyły (1230 – 1246)
  • Władysław I (1246 – 1281)



średniowiecze
46  6
44  5+
41  5
38  4+
35  4
30  3+
25  3
22  2+
18  2
14  1+'

49  6
47  5+
44  5
41  4+
37  4
32  3+
27  3
24  2+
20  2
15  1+'
d




Przygotowując się do lekcji, sprawdzianu, itd. polecam sięgnąć po materiały autorstwa Wiesława Zdziabka, doświadczonego nauczyciela historii i metodyka, laureata tytułu Wielkopolski Nauczyciel Roku 2017. Autor, opierając się na podstawie programowej i podręczniku do historii wydawnictwa Nowa Era przygotował skrót najważniejszych informacji, które powinien opanować uczeń w ramach zajęć z historii.