Sprawdzian: Pradzieje ziem polskich i powstanie państwa Piastów

Sprawdzian obejmuje w przybliżeniu następujące rozdziały i tematy "podręcznikowe": R. 4 i 5 (wybrane zagadnienia)

R. 4:

1. CESARSTWO BIZANTYJSKIE
2. EUROPA ZACHODNIA PO UPADKU CESARSTWA ZACHODNIEGO
3. PAŃSTWO FRANKÓW ZA KAROLA WIELKIEGO
4. EUROPA ZACHODNIA W CZASACH OTTONÓW
5. SŁOWIANIE I ICH PIERWSZE PAŃSTWA

R. 5:

1. Prahistoria ziem polskich
2. Początki państwa polskiego
3. Polska pod panowaniem Bolesława Chrobrego

• W praktyce zaliczają się do tego też mini-tematy, które omówiliśmy na marginesie powyższych:
• I. Kolejne fale barbarzyńców zalewają Europę (i budują państwa):
• A) Germanie niszczą Rzym i budują nową Europę na jego ruinach 
• B) Awarowie i Słowianie ich przybycie do Europy Środkowej Słowianie-podbój Europy i rozproszenie (Serbowie i Chorwaci, zaginiona "Biała Chorwacja"; pierwsze Państwo - Samona), 
• C) Wikingowie i Węgrzy (Arabów pomijamy :)
• Co w powyższych zagadnieniach jest ważne?
• Powinniśmy nt. każdego zagadnienia wymienić 3 najważniejsze fakty/zdarzenia (patrz proponowana niżej tabelka) i 3 ciekawostki.
• Ogólny ogląd sytuacji na bazie podsumowania w podręczniku i poniżej
• II. Pradzieje i początki Polski (w trzech zdaniach opisz dane zjawisko, podając maksymalnie dużo szczegułów, np. dat, nazwisk, nazw), na podstawie zeszytu (ew. linku: https://koperlo.blogspot.com/2022/05/klasa-i-sredniowiecze-pl-piastowie-m.html)
• II. prehistoria ziem polskich: 
• Celtowie i Germanie na Śląsku Cieszyńskim
• Wielkie Morawy i Gołęszyce
• Polska VIII-IX wiek: 
• Plemiona słowiańskie wg Geografa Bawarskiego, wymień przynajmniej 5 ( podpowiedź: wiele z nich miało siedziby na Śląsku) i datę powstania dokumentu
• Piastowie- 3 hipotezy pochodzenia
• Państwo Piastów, kiedy powstało i gdzie, skąd miało pieniądze na rozwój, 3 główne grody
• Mieszko I
• Chrzest? daty- jakie rozważamy? (podaj m.in. 2 z 3); czemu przyjęto, co wiemy, a co nie?
• Podboje Mieszka i jego przodków, jak zbudowali państwo? Jakie regiony podbili? (trzy regiony) Kto był ich głównym wrogiem a kto sojsznikiem? (trzy państwa)
  
• Dagome iudex, czemu ważne? co mówi? co wiemy?
• Bolesław Chrobry
• 7 "wielkich" cech, wypisz krótko 6 powodów dla któych możemy go nazywać wielkim; lub opisz szerzej 3 z nich, argumentując dlaczego
• św. Wojciech - życie i znaczenie w historii polski
• Zjazd Gnieźnieniski - przyczyny i przebieg
• Wojny, podboje - wymień 4 krainy podbite na dłuższy czas przez Chrobrego i 2 kraje z któymi toczył zacięte wojny, prowadząc na ich teren inwazje
• 
  
• Z Czego należy się przygotować?
• z zeszytu - to podstawa
• Obszerne notatki w linkach poniżej (Rozwinięcie niektórych zagadnień)
• IV: Wczesne średniowiecze
• V.1: Średniowiecze PL: Co było przed Polską
• V.1: Średniowiecze PL: Piastowie
• poniżej dam jeszcze wskazówki

• Wykaz zagadnień / propozycji pytań:

I. Zaznacz, które z wymieninych wydarzeń (procesów, etc.) miało miejsce wcześniej, 

• (dla ułatwienia poniżej podano kolejność prawidłową)
• Wydarzenia "podręcznikowe": 
• detronizacja ostatniego cesarza Rzymu (Romulusa); Chrzest Chlodwiga i powstanie Paryża; panowanie Justyniana Wielkiego, podbój przez Bizancjum państwa Wandalów w Afryce i Gotów w Hiszpanii i Italii;
• panowanie Justyniana Wielkiego, przybycie Awarów i Słowian nad Dunaj; I. znane państwo Słowiańskie (państwo Samona nad Dunajem)
• misja Mahometa  ; bitwa pod Poitiers ; zdobycie Konstantynopola przez Turków
• Koronacja Karola I na Cesarza; Traktat w Verdun; misja Cyryla i Metodego ; 
• bitwa nad rzeką Lech; koronacja cesarska Ottona I; schizma wschodnia 
• rządy nad Frankami: Merowingów (Chlodwiga), Karolingów (Pepina Krótkiego, Karola I Wielkiego)
• życie i rządy: 
• a) Justynian, Karol Wielki, Otton III
• b) Piastowie: Piast, Siemowit, Lestek, Siemomysł, Mieszko I.
• c) Dobrawa, Bolesaław Chrobry, Mieszko II, Kazimierz Odnowiciel
• Przyjęcie chrztu przez władców: Wielkie Morawy (kilkukrotnie, ok.820-860), Czechów (831), Bułgarów (866), Polaków (966), Rusinów (988) - dokładnych dat nie trzeba pamiętać
• pierwsze najazdy barbarzyńskich ludów na "cywilizowaną" Europę:  
• (tu podano je parami, gdyż odbywały się "niemal" równocześnie)
• Germańskich Wandalów i Gotów oraz Hunów (V w.), Słowian i Awarów (VI w.); Bułgarów i Arabów (VII w.); Wikingów i Węgrów (IX-X w.)
• osiedlenie na Śląsku Cieszyńskim: 
• Celtowie=Kotynowie (I w. p.n.e.-I w n.e.); Germanie=Wandale (I-II w. n.e.?),  Słowianie, m.in. Gołęszyce (IX-X w.; wcześniej być może np. Biali Chorwaci - kwestia dyskusyjna)
• przynależność Śląska Cieszyńskiego do: 
• Wielkich Moraw, Polski, 
• podbój (pierwsze przyłączenie) przez Polskę: 
• Mazowsza / Pomorza (Wolin) / Śląska (w tym Cieszyńskiego) / Moraw i Słowacji / Grodów Czerwieńskich

II. Zaznacz: "Prawda lub fałsz" na podstawie:

• Podsumowanie rozdziału IV: Początki średniowiecza
• "Cesarstwo bizantyjskie
• 1. Cesarstwo wschodniorzymskie (bizantyjskie) ze stolicą w Konstantynopolu przetrwało okres wędrówek ludów, a po upadku cesarstwa zachodniorzymskiego stało się jedynym spadkobiercą starożytnego Rzymu.
• 2. Bizancjum, czyli cesarstwo bizantyjskie, było monarchią absolutną. Cesarz sprawował władzę również nad Kościołem, a jego dwór charakteryzował się niezwykłym przepychem i bogatym ceremoniałem.
• 3. Największy zasięg terytorialny Bizancjum osiągnęło w VI w. za panowania Justyniana Wielkiego, któremu udało się zająć Italię i Afrykę Północną. W tym samym okresie opracowano także Kodeks Justyniana, wtedy też pojawiają się w źródłach po raz pierwszy Słowianie i Awarowie.
• 
  
• Na gruzach Imperium Rzymskiego
• 1. Po upadku cesarstwa zachodniorzymskiego na jego rytorium zostało rozdzielone na państwa plemienne. Największe spośród nich stworzyli: Ostrogoci (Italia), Frankowie (w Galii), Wizygoci (w Hiszpanii) i Wandalowie (w Afryce).
• 2. Ok. 500 r. Chlodwig, król Franków z dynastii Merowigów, jako pierwszy władca barbarzyński przyjął chrzest w obrządku katolickim, dzięki czemu został uznany papieża, a w jego państwie nastąpiła integracja Franków i zromanizowanej ludności galijskiej.
• 4. W 732 r. majordom (prawa ręka władcy Franków) Karol Młot w bitwie pod Poitiers pokonał siły arabskie, które najechały na ziemie Franków
• 5. Niemal dwadzieścia lat później, pełniący tę funkcję, Pepin Krótki odsunął od władzy ostatniego króla z dynastii Merowingów i został koronowany na króla Franków, rozpoczynając rządy dynastii Karolingów.
•  
• Imperium Karola Wielkiego
• 1. Wieloletnie panowanie następcy Pepina Krótkiego - Karola Wielkiego (768-814)  wypełniały podboje i wojny z Longobardami i Arabami na południu oraz Sasami i Awarami na wschodzie. Dzięki klęsce, którą zadał Awarom doszło do wielkiego buntu Słowian przeciw nim, co - zdaniem prof. Idziego Panica - przyczyniło się do powstania starego Cieszyna ok. 800 roku naszej ery. Ostatecznie granice państwa Karola Wielkiego sięgały od Łaby do rzeki Ebro w Hiszpanii.
• 2. Rozległe imperium Karola było podzielone na hrabstwa i nadgraniczne marchie, a w jego zarządzaniu opierano się na duchowieństwie.
• 3. Karol planował przywrócenie jednolitego cesarstwa rzymskiego, ale ostatecznie jego koronacja cesarska z 800 r. utrwaliła podział na cesarstwo zachodnie i wschodnie (Bizancjum).
• 4. Za panowania Karola przeprowadzono reformę nauczania (zwiększono liczbę szkół, naukę oparto na podziale na trivium i quadrivium), przywrócono znajomość łaciny klasycznej, wprowadzono nowy krój pisma (minuskułę karolińską). Na nowo odkryto dorobek świata starożytnego (renesans karoliński).
•  
• Czasy Ottonów
• 1.Po śmierci Karola Wielkiego w 814 r. władzę w państwie Franków sprawował jego syn, a następnie jego trzech synów (wnuków Karola).
• 2 Ich spór o władzę zakończył się w 843 r., kiedy zawarli oni traktat w Verdun, w którym podzielili państwo na trzy części: zachodnią objął Karol Łysy, centralną Lotar (stąd nazwa Lotaryngia), a wschodnią Ludwik Niemiecki.
• 3 Podział państwa okazał się trwały. W X wieku Karolingowie wymarli, a państwo wschodniofrankijskie przekształciło się w Niemcy, a zachodniofrankijskie we Francję.
• 4 W latach 936-1002 na tronie niemieckim zasiadało kolejno trzech władców o imieniu Otton. Pierwszy z nich prowadził ekspansję na wschód, pokonał Węgrów, a następnie koronował się w Rzymie na cesarza. Ostatni Otton III  dążył do utworzenia cesarstwa uniwersalnego, a więc obejmującego cały świat chrześcijański. Działania te przerwała jednak jego nagła śmierć w 1002 r.
•  
• Pierwsze państwa Słowian
• 1. W IV—V w. Słowianie zamieszkiwali tereny dzisiejszej zachodniej Ukrainy, skąd w VI w. ruszyli na rozległe ziemie opuszczone przez Germanów. Stopniowo podzielili się na trzy wielkie grupy: zachodnią, wschodnią i południową.
• 2. Najwcześniejsze znane państwo Słowian to tzw. państwo Samona, które funkcjonowało w latach 623-660. WIX w. powstało państwo wielkomorawskie, a w X w.  państwo czeskie.
• 3. Z kolei na wschodzie pierwszymi słowiańskimi państwami były księstwa na Rusi, utworzone w początkach IX w. i rządzone przez pochodzącą ze Skandynawii dynastię Rurykowiczów.
• 4. Chrystianizacja Słowian rozpoczęła się w IX w., kiedy chrzest przyjęli władcy państwa wielkomorawskiego (822 r.). Ważną rolę w tym procesie odegrali Konstanty (Cyryl) i Metody, dwaj misjonarze z Bizancjum, którzy przetłumaczyli Biblię i liturgię na język słowiański i opracowali alfabet słowiański (głagolicę). Ostatecznie Słowianie zachodni znaleźli się jednak pod wpływem Kościoła rzymskiego, a Słowianie wschodni prawosławia.

• Jako powtóekę polecam film:
  "Z otchłani pradziejów" https://youtu.be/yirPqnRtFUw?t=1192,
  Film omawia kolejno m.in. obecność na ziemiach polskich: 
  • Celtów (ok. 28-33 min.), 
  • Germanów (od 33-33 min.), w tym Wandalów i Gotów (od ok. 40 min); 
  • a także o: Hunach i wędrówkach ludów (48-50 min); pustce osadniczej (50-53); 
  • Słowianach (ok. 53 min. i dalej), w tym: pochodzeniu (od zawsze tutaj: ok. 57 min.)

• Na ocenę celującą: 

• Co przed Celtami i Germanami?
• Osoby ubiegające się o ocenę celującą powinny:
• umieć opisać w 5 punktach (fakty i ciekawostki) społeczność kultur pierwszych rolników na ziemiach polskich:
• a) Kultura lendzielska (5 tys. lat p.n.e.),  
  • twórcy tzw. rondeli, obiektów przypominających Stonehage, starszych od niego o blisko 2 tysiące lat? 
  • twórców pierwszej (?) cywilizacji na ziemiach polskich
• b) Kultury pucharów lejkowatych (3 tys. lat p.n.e.), 
• twórcy megalitów, tzw. grobowców kujawskich
• pierwsi na świecie twórcy (!?) koła
• W tym celu:
• poprzez ctrl+F, wyszukujemy sobie odpowiednie fragmenty notatki: https://koperlo.blogspot.com/2021/03/klasa-i-sredniowiecze-m-podstawowy.html
• lub Oglądamy fragmenty filmów, pt.: 
• a) Rondele: Rondele. Wielka zagadka sprzed 7000 lat: trailer (wystarczy) https://youtu.be/jS2X5ZfFyLI?t=2; dla pasjonatów pełny film: https://vod.tvp.pl/filmy-dokumentalne,163/rondele--wielka-zagadka-sprzed-7000-lat,385304
• b) Megality (https://youtu.be/DORM3KxSbc4?);  
  

Najważniejsze elementy filmu:

• pierwsze 15 minut, a następnie od ok. 35 do 55 minuty: https://youtu.be/DORM3KxSbc4?t=2299 i odpowiedz jednym zdaniem na każde z pytań (łącznie wystarczy 6 zdań):
• Podpowiedzi, np. Jak scharakteryzować w 5 zdaniach ludzi kultury pucharów lejkowatych
• 0) Czym były grobowce kujawskie? Czemu powstały?
• 2a) Jaki "list z przeszłości" sprzed 5 tys. lat odnalazł i zinterpretował prof. Kruk? 
• 2b) Dlaczego to osiągnięcie spektakularne na skalę światową (W czym mieszkańcy ziem polskich wyprzedzili mieszkańców najwyżej rozwiniętej cywilizacyjnie Mezopotamii?!)
• 3a). Jak duże były kopalnie w Krzemionkach k. Ostrowca Świętokrzyskiego (np. długość korytarzy?), Co i gdzie z nich eksportowano?
• 1a). Jak archeolodzy zrekonstruowali mieszkańca/mieszkankę ziem polskich sprzed 4,5 tys. lat (napisz np. Czy da się na podstawie wykopaliska odtworzyć pigmentację, od której zależy np. kolor włosów?) Gdybyś był policjantem, jaki rysopis umieściłbyś w kartotece? 

Rondele: 

 

Rondele Wielka zagadka sprzed 7000 lat https://youtu.be/jS2X5ZfFyLI?t=2 ; https://youtu.be/glP66jOh-IY?t=24

Czy Słowianie przyszli na tereny dzisiejszej Polski w VI w., czy też żyli tu już dużo wcześniej? Dla wszystkich, którzy znają proste odpowiedzi wypowiedź prof. Marka Figlerowicza do filmu "Z otchłani pradziejów" /reż. Zdzisław Cozac/