- Temat: Pechowa 13 (książątka SAMe W DOMU) – tj. Rozbicie dzielnicowe
- Cele lekcji:
- Uczeń:
- tłumaczy przyczyny i skutki rozbicia dzielnicowego;
- zna datę testamentu Bolesława Krzywoustego (1138);
- rozpoznaje na mapie dzielnice i Kraków jako senioralną stolicę;
- wyjaśnia rolę sąsiadów Polski w tym okresie (Prusowie, Krzyżacy, Brandenburgia);
- rozumie rolę duchowieństwa i walk o Kraków;
- tworzy analogie między sytuacją w Polsce a filmem Kevin sam w domu.
Będzie dość dużo pracy z mapą, wzorowaną na poniższych grafikach:
Kadry pochodzą z filmu: https://youtu.be/TqTRSOwh8Aw?t=260
Nowe analogie w narracji „Kevinowej”:
-
Kraków to największy pokój z Xboxem, lodówką i kanapą – każdy brat chce go przejąć. książęta walczą o Kraków – kto ma Kraków, ten rządzi „domem”.
Walka o pokoje (ziemie) – każdy brat chce zająć jak najwięcej pokoi (bo w każdym są jakieś atrakcje); a jeżeli nie to przynajmniej "rządzić się nimi i braćmi w nim mieszkającymi", np. ty będziesz sprzątał; ty gotował; ja będę wami dyrygował; bracia szczerze się nie lubią; rywalizują; chcą się rządzić, np. młodszymi, słabszymi, np. poza tym młodszy brat, który puszcza głośno muzykę w sąsiednim pokoju jest irytujący
-
Prymas i biskupi to ciocia z zagranicy, która czasem wpada i próbuje zaprowadzić porządek (ale czasami wychodzi z tego jeszcze większy bałagan), mówiąc kto powinien być „szefem” w domu (czyli koronuje jednego z książąt).
-
Sąsiedzi:
a) Włamywacze (Prusowie, Krzyżacy, Niemcy z Brandenburgii). Sąsiedzi, to potencjalni przestępcy, którzy korzystając z sytuacji, widząc, że dzieci same nie mogą się dogadać, chcą włamać się i wylabować kosztowności z domu
-
b) (Nieproszeni) goście - osadnicy z Niemiec, Holandii masowo napływają na ziemie polskie, powstają nowe wsie np. Wilamowice koło Skoczowa czy Oświęcimia założył jakiś Wiliam ze Szkocji czy Holandii
Rozszerzony przebieg lekcji
1. Wstęp (10 minut)
Zad. I. Macie nakręcić nową część filmu „Kevin (niecałkiem) sam w domu”. Gdzie rodzice Kevina zostawiają go z 4 rodeństwa, bo muszą pilnie lecieć samolotem do umierającej babci. Tata zostawia 18-letniemu bratu kilka tysięcy złotych, lodówkę pełną pizzy, gaz pieprzowy i paralizator. Młodsze rodzeństwo przysięga pilnować swojego pokoju i słuchać najstarszego brata we wszystkim co dotyczy domu. Co się może wydarzyć, gdy z jakiegoś powodu rodzice nie wrócą? Jak mogą układać się relacje między rodzeństwem? Jakie czekają ich zagrożenia?
Zaciekawienie tematem – opowieść Kevinowa (rozszerzona):
Kevin ma 12 braci – wszyscy się nienawidzą. Każdy chce być szefem domu. Gdy znikają rodzice, zaczyna się chaos.
Najlepszy pokój z Xboxem, lodówką i wielkim telewizorem to Kraków – wszyscy się o niego biją.
Co gorsza, sąsiedzi zza płotu – Krzyżacy, Niemcy z Brandenburgii, Prusowie – tylko czekają, aż dzieciaki się pobiją, żeby wejść i ukraść coś z garażu albo przejąć kawałek ogrodu.
Pytanie do uczniów:
→ Kto waszym zdaniem może „ustawić” wszystkich braci, skoro nie ma już "taty"? Na
Jedyna nadzieja? Ciocia z zewnątrz (czyli biskup/prymas), która czasem dzwoni z zagranicy i mówi: „Ten brat jest najgrzeczniejszy, niech on rządzi – dajcie mu koronę”.
2. Faza realizacyjna (25 minut)
A. Mini-wykład + mapa (10 minut)
-
Krzywousty i jego testament z 1138 – chciał uniknąć kłótni, ale ją wywołał
-
Podział Polski na dzielnice:
-
Dzielnica senioralna – Małopolska (z Krakowem)
-
Śląsk, Wielkopolska, Mazowsze, ziemia sandomierska
-
-
Wyjaśnienie roli seniora – miał Kraków i zwierzchnią władzę
-
Ale: bracia walczyli o Kraków – jak o pokój z konsolą
B. Sąsiedzi: zagrożenie z zewnątrz (5 minut)
C. Praca w grupach – „Symulacja dzielnic” (20 minut)
Każda grupa to „dzielnica-brat”. Otrzymuje kartkę z opisem swojej sytuacji. Zadania:
-
Jakie są wasze problemy? Sąsiedzi? Kto jest najsilniejszym z RODU PIASTÓW?
-
Czy sami chcecie władzy zwierzchniej - Krakowa? Czy uznajecie zwierzchność kuzynów?
-
Co zrobić, żeby sąsiedzi nie włamali się do „domu”?
Grupy prezentują odpowiedzi.
m.in. wnioski:
B. Zagrożeniem są sąsiedzi: zagrożenie z zewnątrz (5 minut)
Krzyżacy – początkowo zaproszeni, ale potem zagarnęli ziemię
Prusowie – częste najazdy
Brandenburgia – próby przejęcia Pomorza i ziem zachodnich
Wniosek: Polska rozbita = Polska słaba i łatwa do rozszarpania
3. Podsumowanie (10 minut)
Burza mózgów: skutki rozbicia dzielnicowego
Nauczyciel zapisuje na tablicy z pomocą uczniów:
-
Polska podzielona – brak jedności
-
Bracia walczą o Kraków
-
Sąsiedzi (Krzyżacy, Prusowie, Brandenburgia) atakują
-
Biskupi próbują mediować – ale nie zawsze skutecznie
-
Trwa to ponad 150 lat!
Podsumowanie analogii do Kevina:
Tak jak dom Kevina i Wasz nie funkcjonowałny bez rodziców, tak Polska funkcjonowała dobrze bez jednego zwierzchnika=króla.
Bracia walczyli o najlepszy pokój (Kraków), sąsiedzi próbowali się włamać, a tylko biskupi – jak mądra ciocia – próbowli zaprowadzić spokój.
Ale porządek wrócił dopiero, gdy kolejni władcy namaszczeni przez Prymasa Polski przejęli większość kraju ok. roku 1300.
źródła i materiały:
- podręcznik
- karta pracy + mapa
- blog tworzony dla uczniów: https://koperlo.blogspot.com/2025/05/wadcy-polski-itp.html i inne podstrony strony
wymień w tabeli wszystkich najważniejszych władców polski dzielnicowej (z lat 1140-1305) - ok. 20 sztuk (w tym wszystkich synów i wnuków krzywoustego; księcia Mieszka I Cieszyńskiego) umieść w kolumnach ich przydomek; (skąd się wziął) numer pokolenia, numer wynikający z tego kto był jego ojcem; jaką dzielnicę odziedziczył (i jaki to procent dzisiejszej polski); czy pod koniec życia miał więcej ziem (np. 15 % dzisiejszej Polski) największy problem jaki miał (np. najazdy sąsiadów - Prusów, Brandenburgi, Krzyżaków; ataki kuzynów itp) największy sukces; i osobno porażkę; charakterystyczne cechy (waleczny - np. Mieszko III - 5 krotnie zajmował kraków i 5 krotnie go wyrzucali); ciekawostki (Mieszko III straciął rękę w wieku niemal 80 lat). umieść linki do ich portretów na stronie muzeum początków państwa polskiego w gnieźnie
