- Co musimy opanować?
- porównaj z programem przed kilku lat: https://lo-curie.pl/105a.pdf
- Wyjaśnij w 7 punktach każde zagadnienie:
porównajmy stary program Nowej Ery z nową podstawą programową
- XXII. Polityka wewnętrzna i zagraniczna Rzeczypospolitej Obojga Narodów w XVII w. Uczeń:
- 1) omawia konflikty wewnętrzne i zewnętrzne w Rzeczypospolitej Obojga Narodów w XVII w
- dwa militarne spory wewnętrzne (dwie mini-wojny domowe polsko-polskie=maganacko-królewskie i jedną kozacko=chłopko-magnacką, która zamieniła się w polko-ukraińską) i trzy długoletnie spory międzynarodowe
- Spory między szlachtą a magnatami o wpływy polityczne
- Rokosz Zebrzydowskiego (1606-1609) i Lubomirskiego (1665-1666)
- Wojny ze Szwecją (1600-1629, 1655-1660) i Rosją (1609-1618, 1632-1634)
- Najazd Chmielnickiego i powstanie Kozaków przeciwko Rzeczypospolitej (1648-1654)
- Wojna z Turcją (1672-1676)
- 3) charakteryzuje zmiany granic Rzeczypospolitej Obojga Narodów w XVII w.
- zmiany raz wte, raz we wte! Raz zajmujemy, zaraz tracimy...
- bilans jednak coraz bardziej na minius, najboleśniejsza być może utrata Ukrainy wschodniej z Kijowem i Siczą Kozacką
- czasowe sukcesy:
- nadanie Estonii przez Z III
- np. okupacja Moskwy (dwa lata)
- dłuższe odzyskanie Smoleńska (ok. 40 lat; wcześniej Rosjanie władali nim przez 100 lat od ok. 1515 do ok. 1610; wcześniej Litwa przez ok. półtora wieku)
- Utrata na rzecz trzech głównych wrogów:
- Inflant na rzecz Szwecji po wojnach inflanckich (najpierw Estoni, później Rygi i cz. północnej Inflant)
- na rzecz Rosji:
- części Ukrainy (Kijowa i zadnieprza) po powstaniu chmielnickiego
- Smoleńska i Czernihowa na rzecz Rosji po wojnach moskiewskich
- Czasowa utrata Podola, etc. na rzecz Turcji
- 2) ocenia znaczenie bitwy pod Wiedniem dla losów Rzeczypospolitej Obojga Narodów i Europy
- Zwycięstwo Jana III Sobieskiego nad Turkami w 1683 r.
- Powstrzymanie ekspansji Imperium Osmańskiego w Europie
- Umocnienie pozycji Rzeczypospolitej w Europie Środkowej
- Przyczynił się do osłabienia potęgi Turcji i powstania nowego układu sił w Europie
- XXIII. Ustrój, społeczeństwo i kultura Rzeczypospolitej Obojga Narodów w XVII w. Uczeń:
- 1) opisuje proces oligarchizacji życia politycznego Rzeczypospolitej Obojga Narodów, uwzględniając wpływy obce, liberum veto i rokosze
- Wzrost potęgi i wpływów magnatów
- Wykorzystywanie liberum veto przez szlachtę do blokowania reform
- Ingerencja obcych mocarstw (Szwecja, Rosja, Austria) w sprawy wewnętrzne
- Rokosze (zbrojne wystąpienia szlachty) destabilizujące kraj
- 2) wyjaśnia przyczyny kryzysów wewnętrznych oraz załamania gospodarczego Rzeczypospolitej Obojga Narodów w XVII w.
- Wyniszczające wojny i konflikty wewnętrzne
- Upadek gospodarki opartej na folwarczno-pańszczyźnianym systemie
- Spadek dochodów z handlu zbożem i surowcami
- Zadłużenie magnackich dóbr i narastające konflikty społeczne
- 3) rozpoznaj e dokonania twórców epoki baroku powstałe na terytorium Rzeczypospolitej Obojga Narodów.
- Architektura: kościoły i pałace w stylu barokowym (m.in. Kościół Świętej Anny w Krakowie, Zamek Królewski w Warszawie)
- Malarstwo: portrety magnackie i religijne (np. dzieła Szymona Czechowicza)
- Rzeźba: ołtarze, epitafia, nagrobki (np. rzeźby Sebastiana Sali)
- Literatura: twórczość poetycka (Jan Andrzej Morsztyn) i prozatorska (Wacław Potocki)
- Muzyka: rozwój muzyki kościelnej i świeckiej (kompozycje Mikołaja Zieleńskiego, Bartłomieja Pękiela)
- XXIV. Europa w dobie oświecenia. Uczeń:
- 1) charakteryzuje postęp techniczny i przemiany kapitalistyczne w Europie Zachodniej
- a) Rozwój przemysłu i handlu, zwłaszcza w Wielkiej Brytanii i Holandii.
- b) Mechanizacja produkcji i narodziny nowych form organizacji pracy.
- c) Zmiany w rolnictwie - wprowadzenie nowych metod upraw i narzędzi.
- d) Rozwój systemów bankowych i nowych form inwestycji.
- e) Ekspansja kolonialna i handel w skali globalnej.
- f) Powstanie nowej klasy burżuazji i zmiany w strukturze społecznej.
- g) Pojawianie się pierwszych idei socjalistycznych.
- 2) wyjaśnia główne idee oświecenia i rozpoznaje dokonania epoki w dziedzinie kultury
- Główne idee oświecenia i dokonania epoki w dziedzinie kultury:
- a) Wiara w rozum, postęp i racjonalność jako podstawa myśli oświeceniowej.
- b) Koncepcje filozoficzne Locke'a, Monteskiusza, Woltera, Rousseau.
- c) Rozwój nauki i techniki - postęp w astronomii, fizyce, biologii.
- d) Encyklopedyści i rozwój racjonalnego spojrzenia na świat.
- e) Nowe formy sztuki - klasycyzm, rokoko, realizm.
- f) Rozwój literatury i teatru - Szekspir, Molier, Goethe.
- g) Upowszechnienie edukacji i idei sekularyzacji.
- 3) charakteryzuje procesy modernizacyjne w państwach sąsiadujących z Rzecząpospolitą Obojga Narodów.
- a) Prusy - reformy w wojsku, administracji i gospodarce pod Fryderykiem II.
- b) Austria - centralizacja państwa i modernizacja pod panowaniem Marii Teresy i Józefa II.
- c) Rosja - ekspansja terytorialna, reformy wojskowe i gospodarcze za panowania Piotra I.
- d) Zmiany w strukturze społecznej - ograniczanie przywilejów stanowych.
- e) Rozwój oświaty i kultury - wpływy idei oświecenia.
- f) Wzmocnienie władzy monarszej i biurokracji państwowej.
- g) Polityka mercantylizmu i merkantylizmu w gospodarce.
- XXV. Rewolucje XVIII w. Uczeń:
- 1) wyjaśnia genezę i skutki rewolucji amerykańskiej
- Geneza i skutki rewolucji amerykańskiej:
- a) Przyczyny wybuchu - sprzeciw kolonistów wobec polityki Wielkiej Brytanii.
- b) Ogłoszenie Deklaracji Niepodległości w 1776 roku.
- c) Wojna o niepodległość i udział Francji po stronie kolonistów.
- d) Ustanowienie Konstytucji Stanów Zjednoczonych w 1787 roku.
- e) Ukształtowanie się federacyjnej republiki ze strukturą władz.
- f) Położenie fundamentów pod przyszłe mocarstwo gospodarcze i polityczne.
- g) Inspiracja dla ruchów narodowowyzwoleńczych w Europie.
- 2) charakteryzuje ustrój Stanów Zjednoczonych w świetle założeń konstytucji amerykańskiej
- a) Trójpodział władzy - prezydent, Kongres, Sąd Najwyższy.
- b) System hamulców i równowagi (checks and balances).
- c) Federalna struktura państwa z silną pozycją stanów.
- d) Rozbudowana lista praw obywatelskich i wolności.
- e) Mechanizmy demokratyczne - wybory prezydenckie, system partyjny.
- f) Znaczenie Bill of Rights - gwarancja praw i swobód obywatelskich.
- g) Adaptacja ustroju do potrzeb rozrastającego się państwa.
- 3) wyjaśnia przyczyny i opisuje skutki rewolucji francuskiej
- a) Kryzys gospodarczy, nierówności społeczne, absolutyzm.
- b) Zwołanie Stanów Generalnych i utworzenie Zgromadzenia Narodowego.
- c) Szturm na Bastylię i zniesienie ustroju feudalnego.
- d] Proklamowanie Republiki Francuskiej i wprowadzenie terroru.
- e) Wojny rewolucyjne i ekspansja ideologii rewolucyjnej.
- f) Dojście do władzy Napoleona Bonaparte i ustanowienie Cesarstwa.
- g) Długofalowe skutki - inspiracja dla ruchów narodowych i demokratycznych.
- 4) przedstawia wkład Polaków w walkę o niepodległość Stanów Zjednoczonych.
- a) Udział Tadeusza Kościuszki, Kazimierza Pułaskiego, Michała Kreczmara.
- b) Organizowanie polskich oddziałów walczących po stronie kolonistów.
- c] Pomoc finansowa i materialna udzielana przez Polaków mieszkających w Ameryce.
- d) Działalność dyplomatyczna Franciszka Barssa i Józefa Sierakowskiego.
- XXVI. Rzeczpospolita w XVIII w. (od czasów saskich do Konstytucji 3 maja). Uczeń:
- 1) opisuje i ocenia sytuację wewnętrzną i międzynarodową Rzeczypospolitej w czasach saskich
- Sytuacja wewnętrzna i międzynarodowa Rzeczypospolitej w czasach saskich:
- a) Słabnięcie władzy królewskiej i dominacja magnaterii.
- b) Anarchizacja życia politycznego - liberum veto, rokowania sejmikowe.
- c) Kryzysy gospodarcze, narastanie zacofania cywilizacyjnego.
- d) Niekorzystna sytuacja geopolityczna, uzależnienie od sąsiadów.
- e) Wojny północne i postępujący rozbój na ziemiach polskich.
- f) Osłabienie militarne i narastające zagrożenie ze strony sąsiadów.
- g) Próby reform podejmowane przez Augusta II i Augusta III.
- 2) charakteryzuje politykę Rosji, Prus i Austrii wobec Rzeczypospolitej ze wskazaniem przejawów osłabienia suwerenności państwa polskiego
- a) Ingerencja w wewnętrzne sprawy Rzeczypospolitej, manipulacje polityczne.
- b) Ekspansja terytorialna - aneksja ziem polskich w wyniku rozbiorów.
- c) Narzucanie rządów marionetkowych królów polskich.
- d) Dążenie do utrzymania Rzeczypospolitej w strefie wpływów.
- e) Osłabianie pozycji Rzeczypospolitej - gospodarczo, militarnie, politycznie.
- f) Wykorzystywanie konfederacji i konfliktów wewnętrznych.
- g] Postępujące ograniczanie suwerenności Rzeczypospolitej.
- 3) przedstawia reformy z pierwszych lat panowania Stanisława Augusta
- a) Próby wzmocnienia władzy królewskiej i ograniczenia anarchii.
- b) Utworzenie Rady Nieustającej - organu doradczego i wykonawczego.
- c) Reorganizacja wojska i skarbu publicznego.
- d] Działania na rzecz rozwoju gospodarczego i kulturalnego.
- e) Powołanie Komisji Edukacji Narodowej - reforma szkolnictwa.
- f) Dążenia do uniezależnienia się od wpływów
- 4) wyjaśnia przyczyny i przedstawia zasięg terytorialny pierwszego rozbioru Rzeczypospolitej
- Osłabienie Rzeczypospolitej politycznie i wojskowo na skutek wojen i licznych konfliktów wewnętrznych.
- Ambicje terytorialne sąsiednich mocarstw - Rosji, Prus i Austrii, dążących do zwiększenia swojej strefy wpływów.
- Ingerencja Rosji w wewnętrzne sprawy Rzeczypospolitej, narzucenie Tadeusza Rejtana i utworzenie Rady Nieustającej, lojalnej wobec Rosji.
- Wewnętrzne podziały polityczne, konflikty między różnymi ugrupowaniami szlacheckimi.
- Nieudane próby reform, m.in. uchwalenie Ustawy Rządowej z 1791 roku, która doprowadziła do interwencji Rosji.
- Konfederacja targowicka, utworzona z pomocą Rosji w celu obalenia reform Sejmu Czteroletniego.
- W wyniku pierwszego rozbioru w 1772 roku Rzeczpospolita utraciła ok. 30% swojego terytorium na rzecz Rosji, Prus i Austrii.
- 5) wyjaśnia okoliczności zwołania Sejmu Wielkiego i przedstawia jego reformy, ze szczególnym uwzględnieniem postanowień Konstytucji 3 maja.
- Klęska w wojnie z Rosją w 1792 roku, utrata Ukrainy i Białorusi.
- Utworzenie Konfederacji Targowickiej, sprzyjającej Rosji, i jej przejęcie władzy.
- Konieczność wprowadzenia reform w celu wzmocnienia państwa i przeciwstawienia się wpływom rosyjskim.
- Zwołanie Sejmu Wielkiego (Czteroletni) w 1788 roku, który rozpoczął proces gruntownych reform.
- Uchwalenie Konstytucji 3 maja 1791 roku, wprowadzającej monarchię konstytucyjną, wzmocnienie władzy króla, zniesienie liberum veto.
- Reformy Sejmu Wielkiego obejmowały także utworzenie Komisji Edukacji Narodowej, zmiany w wojsku, gospodarce i administracji.
- Konstytucja 3 maja była jedną z pierwszych nowoczesnych konstytucji w Europie, jednak została obalona przez konfederację targowicką przy pomocy Rosji.
- XXVII. Upadek Rzeczypospolitej (wojna z Rosją i powstanie kościuszkowskie). Uczeń:
- 1) wyjaśnia wpływ konfederacji targowickiej na wybuch wojny z Rosją
- Konfederacja targowicka została utworzona w 1792 roku przy pomocy Rosji w celu obalenia reform przeprowadzonych przez Sejm Wielki.
- Przywódcy konfederacji targowickiej zawarli sojusz z Rosją, co doprowadziło do interwencji rosyjskiej i wybuchu wojny polsko-rosyjskiej.
- Wojska rosyjskie wkroczyły do Rzeczypospolitej, pokonując armię polską w kilku bitwach.
- Przystąpienie do konfederacji targowickiej zostało uznane za zdradę narodową, co doprowadziło do wybuchu powstania kościuszkowskiego w 1794 roku.
- Porażka w wojnie z Rosją i upadek reform Sejmu Wielkiego osłabiły Rzeczpospolitą, co ułatwiło dokonanie drugiego i trzeciego rozbioru.
- Konfederacja targowicka została zdyskredytowana, a jej przywódcy stali się symbolem zdrady narodowej.
- Wybuch wojny z Rosją, spowodowany działaniami konfederacji targowickiej, przyczynił się do upadku Rzeczypospolitej.
- 2) charakteryzuje przebieg powstania kościuszkowskiego, z uwzględnieniem roli jego przywódców
- Powstanie kościuszkowskie wybuchło w 1794 roku jako ostatnia próba obrony niepodległości Rzeczypospolitej przed rozbiorami.
- przywódcy powstania kościuszkowskiego, tacy jak Kościuszko i Kołłątaj, byli silnie związani z działalnością instytucji oświeceniowych w Polsce, czerpali z ich dorobku i chcieli kontynuować dzieło reform zapoczątkowane przez Komisję Edukacji Narodowej czy Bibliotekę Załuskich.
- Na czele powstania stanął Tadeusz Kościuszko, doświadczony dowódca, który odniósł wcześniejsze sukcesy w wojnie o niepodległość Stanów Zjednoczonych.
- Był absolwentem Korpusu Kadetów w Warszawie, gdzie zetknął się z ideami oświecenia propagowanymi przez Komisję Edukacji Narodowej.
- Kościuszko wspierał koncepcje reform społecznych i edukacyjnych, które były realizowane przez instytucje oświeceniowe.
- Po wybuchu powstania kościuszkowskiego, Kościuszko nawiązał współpracę z Komisją Edukacji Narodowej, chcąc wykorzystać jej struktury do mobilizacji społeczeństwa.
- Hugo Kołłątaj:
- Był wykładowcą na Akademii Krakowskiej, a wcześniej pełnił funkcję sekretarza Komisji Edukacji Narodowej.
- Kołłątaj był ideologiem powstania kościuszkowskiego, propagował ideały oświecenia i modernizacji kraju.
- Jako bliski współpracownik Kościuszki, Kołłątaj dążył do przeprowadzenia reform społecznych i oświatowych.
- Powstanie rozpoczęło się od insurekcji w Krakowie, a następnie objęło inne regiony kraju, jednak brakowało wystarczających sił militarnych i zaplecza materialnego, by skutecznie przeciwstawić się zaborcom.
- Mimo początkowych sukcesów, takich jak zwycięstwo pod Racławicami, powstanie zostało ostatecznie stłumione przez wojska rosyjskie, pruskie i austriackie.
- Porażka Kościuszki i upadek Rzeczypospolitej oznaczały koniec jej niepodległości na ponad 120 lat.
- 3) opisuje zasięg terytorialny drugiego i trzeciego rozbioru Rzeczypospolitej
- Drugi rozbiór Rzeczypospolitej miał miejsce w 1793 roku, kiedy Prusy i Rosja zabrały kolejne obszary Rzeczypospolitej, m.in. Wielkopolskę, Kujawy i Mazowsze.
- Trzeci rozbiór Rzeczypospolitej nastąpił w 1795 roku, kiedy Rosja, Prusy i Austria dokonały ostatecznego podziału ziem Rzeczypospolitej między siebie, co doprowadziło do całkowitego zniknięcia państwa polskiego z mapy Europy.
- 4) przedstawia przyczyny upadku Rzeczypospolitej w XVIII w.
- Słabość władzy centralnej i nieskuteczność reform wewnętrznych, m.in. liberum veto, uniemożliwiające sprawne rządzenie państwem.
- Narastające wpływy państw sąsiednich, które ingerowały w wewnętrzne sprawy Rzeczypospolitej i wykorzystywały jej słabość do realizacji własnych celów politycznych.
- Konflikty wewnętrzne i rywalizacja między magnatami, szlachtą i królem, uniemożliwiające stworzenie silnego i skonsolidowanego państwa.
- Zacofanie gospodarcze i społeczne Rzeczypospolitej w porównaniu z rozwijającymi się sąsiednimi mocarstwami.
- XXVIII. Kultura doby oświecenia w Rzeczypospolitej. Uczeń:
- 1) rozpoznaje dokonania polskiego oświecenia w dziedzinie kultury
- Polskie oświecenie przyniosło liczne dokonania w dziedzinie kultury, takie jak rozwój nauk ścisłych, literatury, sztuki i architektury.
- Istotną rolę odegrały instytucje oświeceniowe, jak Komisja Edukacji Narodowej, która zreformowała system edukacji, oraz Biblioteka Załuskich, będąca jednym z największych zbiorów książek w Europie.
- Przedstawicielami polskiego oświecenia byli m.in. poeci Stanisław Trembecki i Ignacy Krasicki, uczony Jędrzej Śniadecki oraz architekt Stanisław Zawadzki.
- 2) omawia rolę instytucji oświeceniowych (Komisja Edukacji Narodowej, Biblioteka Załuskich).
- Podsumowując, instytucje takie jak KEN i Biblioteka Załuskich odegrały kluczową rolę w reformowaniu systemu edukacji oraz upowszechnianiu wiedzy i kultury w Polsce w epoce oświecenia.
- Komisja Edukacji Narodowej (KEN):
- Została powołana w 1773 roku przez Sejm Rozbiorowy, była to pierwsza państwowa instytucja oświatowa w Europie.
- Celem KEN było przeprowadzenie reformy szkolnictwa w duchu oświecenia, promując naukę języka polskiego, nauki przyrodnicze i humanistyczne.
- KEN reorganizowała sieć szkół, wprowadzała nowe programy nauczania, kładąc nacisk na praktyczne umiejętności.
- Komisja zarządzała majątkiem po zlikwidowanych zakonach, co pozwoliło na finansowanie reform edukacyjnych.
- Działania KEN przyczyniły się do podniesienia poziomu nauczania i upowszechnienia edukacji w Polsce.
- Biblioteka Załuskich:
- Została założona w 1747 roku przez braci Józefa Andrzeja i Andrzeja Stanisława Załuskich.
- Była to jedna z największych bibliotek prywatnych w Europie, licząca ponad 400 000 woluminów.
- Biblioteka gromadzila i udostępniała zbiory naukowe, a jej celem było upowszechnianie wiedzy i kultury.
- Zbiory Biblioteki Załuskich zostały rozproszone i wywiezione po III rozbiorze Polski w 1794 roku.
- Stanowiła ważny ośrodek kultury i nauki w epoce oświecenia, przyczyniając się do rozwoju polskiej myśli naukowej.
- XXIX. Epoka napoleońska. Uczeń:
- 1) charakteryzuje walkę Francji o dominację w Europie
- Francja pod rządami Napoleona Bonapartego prowadziła agresywną politykę zagraniczną, dążąc do dominacji nad Europą. Napoleon zdobył władzę dyktatorską we Francji, a następnie toczył liczne wojny, podbijając kolejne kraje.
- Polacy masowo angażowali się po stronie Napoleona, widząc w nim szansę na odzyskanie niepodległości. Legiony Polskie we Włoszech walczyły u boku armii napoleońskiej, a wielu Polaków zajmowało wysokie stanowiska w administracji cesarstwa.
- W wyniku działań Napoleona powstało Księstwo Warszawskie, które było zależne od Francji, ale posiadało własny system prawny, administrację i armię. Księstwo funkcjonowało w latach 1810-1815, aż do porażki Napoleona.
- Epoka napoleońska miała bardzo duże znaczenie zarówno dla Francji, jak i dla Europy. Działania Napoleona doprowadziły do znacznych zmian politycznych i społecznych, zapoczątkowując nowy ład na kontynencie. Upadek Napoleona oznaczał jednak również koniec marzeń Polaków o odzyskaniu niepodległości.
- 2) przedstawia przykłady zaangażowania się Polaków po stronie Napoleona, z uwzględnieniem Legionów Polskich we Włoszech
- Polacy widzieli w Napoleonie szansę na odzyskanie niepodległości i dlatego chętnie wspierali jego działania.
- Legiony Polskie we Włoszech, dowodzone przez Józefa Poniatowskiego, walczyły dzielnie u boku Francuzów, przyczyniając się do wielu zwycięstw.
- Polacy brali udział w licznych kampaniach Napoleona, m.in. w Egipcie, Austrii i Rosji, wyróżniając się bojową postawą.
- Wojska Napoleona składały się w dużej mierze z oddziałów polskich, które zyskały sławę jako wyjątkowo lojalni i odważni żołnierze.
- Współpraca z Napoleonem dawała Polakom nadzieję na odzyskanie niepodległości i stworzenie własnego państwa.
- Pomimo ostatecznej klęski Napoleona, zaangażowanie Polaków w jego działania przyczyniło się do utrzymania polskiej tożsamości narodowej.
- Udział Polaków w kampaniach napoleońskich był ważnym elementem w drodze do odzyskania pełnej niepodległości.
- 3) charakteryzuje genezę, ustrój i dzieje Księstwa Warszawskiego
- Księstwo Warszawskie powstało w 1809 roku po klęsce Austrii w wojnie z Napoleonem, na mocy korzystnego dla Polaków traktatu pokojowego w Schönbrunn.
- Księstwo miało charakter państwa zależnego od Francji, ale posiadało własną konstytucję, administrację i wojsko.
- Na czele Księstwa stał książę-namiestnik, którym został Fryderyk August I, król Saksonii.
- Księstwo prowadziło samodzielną politykę wewnętrzną, rozwijało gospodarkę i kulturę.
- Ustrój Księstwa Warszawskiego stanowił kompromis pomiędzy dążeniami niepodległościowymi Polaków a interesami Napoleona.
- Pomimo krótkotrwałego istnienia, Księstwo Warszawskie stało się ważnym ogniwem na drodze do odzyskania przez Polaków pełnej niepodległości.
- Doświadczenia z okresu Księstwa Warszawskiego miały istotny wpływ na dalsze dążenia Polaków do uzyskania suwerenności.
- 4) ocenia znaczenie epoki napoleońskiej dla losów Francji i Europy.
- Rządy Napoleona zapoczątkowały nową epokę w historii Europy, prowadząc do dominacji Francji na kontynencie.
- Napoleon wprowadził wiele reform, m.in. kodeks cywilny, system edukacji oraz nowoczesną administrację.
- Ekspansjonistyczna polityka Napoleona doprowadziła do upadku wielu dotychczasowych monarchii i powstania nowych organizmów państwowych.
- Klęska Napoleona na skutek wojny z VI koalicją i jego wygnanie zakończyło ostatecznie epokę dominacji Francji w Europie.
- Pomimo porażki, dokonania Napoleona wywarły trwały wpływ na losy kontynentu, inicjując zmiany o kluczowym znaczeniu.
- Zmiany zapoczątkowane w czasach Napoleona miały kluczowe znaczenie dla dalszego rozwoju Europy.
- Epoka napoleońska przyniosła rewolucyjne przeobrażenia, które zmieniły oblicze Europy na długie lata.
każde zagadnienie roziwń w 7 punktach
- KLASA III (16 zagadnień)
- XXX. Europa i świat po kongresie wiedeńskim. Uczeń:
- 1) przedstawia decyzje kongresu wiedeńskiego w odniesieniu do Europy i świata, z uwzględnieniem podziału ziem polskich
- Odtworzenie monarchii absolutnej i uregulowanie granic państw europejskich.
- Podział ziem polskich między Rosję, Prusy i Austrię.
- Utworzenie Królestwa Polskiego jako autonomicznej części Imperium Rosyjskiego.
- Przywrócenie monarchii we Francji.
- Utworzenie Związku Niemieckiego pod przewodnictwem Austrii.
- Przekazanie Genui do Królestwa Sardynii.
- Utworzenie Szwajcarii jako państwa neutralnego.
- 2) przedstawia przebieg rewolucji przemysłowej oraz wskazuje jej najważniejsze konsekwencje społeczno-gospodarcze
- Narodziny przemysłu maszynowego, elektryfikacja i rozwój nowych środków transportu.
- Urbanizacja i migracja ludności ze wsi do miast.
- Zmiana struktury społecznej - wzrost znaczenia klasy robotniczej i burżuazji.
- Rozwój bankowości i systemu finansowego.
- Zwiększenie produkcji i wydajności pracy.
- Wzrost nierówności społecznych i ubożenie klasy robotniczej.
- Degradacja środowiska naturalnego.
- 3) omawia najważniejsze prądy kulturowe oraz nurty ideowe I połowy XIX w.
- Romantyzm - kult indywidualizmu, emocjonalności, połączenia z naturą.
- Liberalizm - hasła wolności, równości, demokracji.
- Nacjonalizm - dążenia do utworzenia niezależnych państw narodowych.
- Socjalizm - postulaty poprawy warunków życia klasy robotniczej.
- Pozytywizm - kult rozumu, nauki i postępu.
- Realizm w sztuce - wierne odzwierciedlanie rzeczywistości.
- Ekspansja kultury burżuazyjnej.
- 4) wyjaśnia genezę i skutki Wiosny Ludów
- Wybuchy rewolucji w 1848 roku w wielu krajach europejskich.
- Żądania wolności, demokracji, równości i niepodległości narodowej.
- Walki uliczne, tworzenie tymczasowych rządów rewolucyjnych.
- Stłumienie rewolucji przez siły konserwatywne i monarchistyczne.
- Wzrost nastrojów nacjonalistycznych i dążeń do zjednoczenia Niemiec i Włoch.
- Wzmocnienie pozycji Prus i Imperium Austriackiego w Europie.
- Rozczarowanie rewolucją i powrót do postaw konserwatywnych.
- 5) wyjaśnia znaczenie wojny krymskiej.
- Konfrontacja mocarstw europejskich - Rosji, Wielkiej Brytanii, Francji i Imperium Osmańskiego.
- Przyczyny - ekspansja Rosji na Bałkanach i Bliskim Wschodzie.
- Przebieg - oblężenie Sewastopola, klęska Rosji.
- Skutki - osłabienie pozycji Rosji, wzmocnienie Francji i Wielkiej Brytanii.
- Zmiana układu sił w Europie.
- Rozczarowanie Polaków brakiem pomocy mocarstw w walce o niepodległość.
- Początek końca hegemonii Rosji w Europie Środkowej i na Bałkanach.
- XXXI. Ziemie polskie i ich mieszkańcy w latach 1815-1848. Uczeń:
- 1) charakteryzuje sytuację polityczną, społeczno-gospodarczą i kulturową Królestwa Polskiego, ziem zabranych, zaboru pruskiego i austriackiego
- Królestwo Polskie - autonomia, ograniczona konstytucja, rusyfikacja.
- Zabór pruski - germanizacja, powstanie Rzeczypospolitej Krakowskiej.
- Zabór austriacki - autonomia Galicji, rabacja chłopska.
- Ziemie zabrane - pełna rusyfikacja, brak autonomii.
- Rozwój gospodarczy i społeczny, wzrost świadomości narodowej.
- Ożywienie życia kulturalnego i naukowego.
- Rosnąca rola inteligencji i ruchu spiskowego.
- 2) wyjaśnia genezę powstania listopadowego i opisuje jego następstwa
- Rosnące napięcie między Królestwem Polskim a Rosją.
- Dążenia do odzyskania pełnej niepodległości.
- Spisek młodych oficerów i wybuchu powstania w Warszawie.
- Utworzenie Rządu Tymczasowego i Dyktatury Józefa Chłopickiego.
- 3) opisuje działania władz powstańczych, charakter toczonych walk oraz międzynarodową reakcję na powstanie listopadowe
- Próby nawiązania kontaktów dyplomatycznych z mocarstwami.
- Działania wojskowe - walki z wojskami rosyjskimi.
- Nieudana ofensywa na Petersburg, ostatecznie stłumienie powstania.
- Brak realnego wsparcia ze strony mocarstw europejskich.
- Emigracja liderów powstania i represje wobec ludności cywilnej.
- 4) wyjaśnia okoliczności, w jakich doszło do rabacji galicyjskiej
- Napięcia między szlachtą a chłopstwem w Galicji.
- Wyzyskiwanie chłopów przez właścicieli ziemskich.
- Podburzenie chłopów przez władze austriackie.
- Masakra szlachty przez chłopów, dziesiątki tysięcy ofiar.
- Trwałe antagonizmy między warstwami społecznymi.
- Wzrost znaczenia ruchu ludowego i potrzeba reform społecznych.
- 5) rozpoznaje i charakteryzuje dorobek kultury polskiej I połowy XIX w.
- Rozwój literatury romantycznej - Mickiewicz, Słowacki, Krasiński.
- Powstanie szkoły warszawskiej w malarstwie.
- Rozwój polskiej muzyki narodowej - Chopin, Moniuszko.
- Postęp w naukach przyrodniczych i humanistycznych.
- Tworzenie się nowoczesnej inteligencji.
- Ożywienie prasy i wydawnictw.
- Znaczenie zaboru austriackiego dla kultury polskiej.
- XXXII. Powstanie styczniowe i jego następstwa. Uczeń:
- 1) wyjaśnia genezę powstania styczniowego i opisuje jego następstwa
- Narastanie konfliktów między Królestwem Polskim a Rosją.
- Intensyfikacja rusyfikacji i restrykcje wobec Polaków.
- Wybuch powstania po ogłoszeniu poboru do wojska rosyjskiego.
- Utworzenie Tymczasowego Rządu Narodowego.
- Porażka powstania, masowe represje, utrata autonomii Królestwa.
- Fala emigracji i działalność polskich organizacji na obczyźnie.
- 2) opisuje działania władz powstańczych, charakter toczonych walk oraz międzynarodową reakcję na powstanie
- Organizacja struktur cywilnych i wojskowych przez powstańców.
- Prowadzenie działań partyzanckich i sabotażowych.
- Nieudane próby uzyskania międzynarodowego wsparcia.
- Bierność mocarstw wobec rosyjskich działań.
- Znaczenie powstania dla wzmocnienia polskiej tożsamości narodowej.
- 3) charakteryzuje organizację polskiego państwa podziemnego w okresie powstania styczniowego oraz rolę jego przywódców;
- Na czele Państwa Podziemnego stała Tymczasowa Rada Rządowa, później przekształcona w Rząd Narodowy.
- Stworzenie rozbudowanej struktury cywilnej i wojskowej.
- Działała sieć konspiracyjnych urzędów, odpowiadających za administrację, finanse, sądownictwo, edukację i propagandę.
- Istniała również rozbudowana struktura wojskowa z Naczelnym Wodzem na czele, podzielona na okręgi i powiatowe oddziały powstańcze.
- Rola przywódców:
- Główną rolę odgrywali Romuald Traugutt - przywódca powstania oraz Zygmunt Sierakowski, Agaton Giller i Józef Kajetan Janowski - członkowie Rządu Narodowego.
- Przywódcy Państwa Podziemnego kierowali działaniami politycznymi, dyplomatycznymi i wojskowymi podczas trwania powstania.
- Zabiegali o pomoc międzynarodową, organizowali finansowanie i zaopatrzenie dla sił powstańczych.
- 4) przedstawia problem uwłaszczenia chłopów w zaborze rosyjskim oraz porównuje z procesem uwłaszczeniowym w pozostałych zaborach.
- W zaborze rosyjskim proces uwłaszczenia chłopów był przeprowadzany stopniowo, na mniej korzystnych warunkach niż w pozostałych zaborach.
- Chłopi otrzymywali mniejsze nadziały ziemi i musieli płacić wysokie wykupy za nadania.
- W zaborze austriackim i pruskim uwłaszczenie przeprowadzono na bardziej korzystnych warunkach dla chłopów.
- XXXIII. Europa i świat w II połowie XIX i na początku XX w. Uczeń:
- 1) porównuje procesy zjednoczeniowe Włoch i Niemiec w XIX w.
- 2) wyjaśnia przyczyny i skutki wojny secesyjnej w Stanach Zjednoczonych
- 3) omawia przyczyny, zasięg i następstwa ekspansji kolonialnej państw europejskich, Stanów Zjednoczonych i Japonii.
- XXXIV. Przemiany gospodarcze i społeczne. Nowe prądy ideowe. Uczeń:
- 1) przedstawia przemiany gospodarcze w Europie i na świecie, wymienia najważniejsze odkrycia naukowe i dokonania techniczne
- charakteryzuje procesy migracyjne
- 2) charakteryzuje nowe prądy ideowe i kulturowe, ruch emancypacyjny kobiet, przemiany obyczajowe i początki kultury masowej
- 3) wyjaśnia procesy demokratyzacji ustrojów państw Europy Zachodniej
- 4) charakteryzuje różne formy zorganizowanej działalności robotników.
- XXXV. Ziemie polskie pod zaborami w II połowie XIX i na początku XX w. Uczeń:
- 1) wyjaśnia cele i porównuje metody polityki zaborców wobec mieszkańców ziem dawnej Rzeczypospolitej (w tym ziem zabranych) - rusyfikacja, germanizacja, autonomia galicyjska
- 2) porównuje zmiany zachodzące w sytuacji społeczno-gospodarczej w trzech zaborach
- 3) charakteryzuje postawy społeczeństwa polskiego w stosunku do zaborców
- 4) charakteryzuje proces formowania się nowoczesnej świadomości narodowej Polaków i innych grup narodowych zamieszkujących tereny dawnej Rzeczypospolitej
- 5) przedstawia genezę nowoczesnych ruchów politycznych (socjalizm, ruch ludowy, ruch narodowy), z uwzględnieniem ich przedstawicieli, w tym: Wincentego Witosa, Ignacego Daszyńskiego, Romana Dmowskiego, Józefa Piłsudskiego i Wojciecha Korfantego
- 6) wyjaśnia genezę, charakter i skutki rewolucji w latach 1905-1907 w Królestwie Polskim.
- XXXVI. Kultura i nauka polska w II połowie XIX i na początku XX w. Uczeń:
- 1) wyjaśnia specyfikę polskiego pozytywizmu
- 2) rozpoznaje dorobek kultury polskiej doby pozytywizmu i Młodej Polski
- 3) rozpoznaje najważniejszych ludzi nauki oraz omawia ich dokonania.
- XXXVII. I wojna światowa. Uczeń:
- 1) wyjaśnia pośrednie i bezpośrednie przyczyny wybuchu wojny
- 2) opisuje charakter działań wojennych na różnych frontach
- 3) wyjaśnia okoliczności przystąpienia USA do wojny i ich rolę w konflikcie
- 4) przedstawia przyczyny i skutki rewolucji lutowej i październikowej w Rosji
- 5) wyjaśnia przyczyny klęski państw centralnych i Rosji.
- XXXVIII. Sprawa polska w przededniu...
- 1) omawia stosunek państw zaborczych do sprawy polskiej w przededniu i po wybuchu wojny
- 2) przedstawia koncepcje polskich ugrupowań politycznych wobec nadciągającego konfliktu światowego
- 3) analizuje umiędzynarodowienie sprawy polskiej
- 4) charakteryzuje przykłady zaangażowania militarnego Polaków podczas wojny, ze szczególnym uwzględnieniem losów Legionów.
- XXXIX. Europa i świat po I wojnie światowej. Uczeń:
- 1) charakteryzuje polityczne, społeczne, gospodarcze i kulturowe następstwa I wojny światowej
- ocenia straty wojenne
- 2) przedstawia postanowienia traktatu wersalskiego
- wskazuje słabe strony ładu wersalskiego
- 3) wyjaśnia znaczenie układów z Rapallo i Locarno dla ładu międzynarodowego
- 4) charakteryzuje wielki kryzys gospodarczy
- 5) rozpoznaje dorobek okresu międzywojennego w dziedzinie kultury i nauki.
- XL. Narodziny i rozwój totalitaryzmów w okresie międzywojennym. Uczeń:
- 1) wyjaśnia genezę powstania państwa sowieckiego i charakteryzuje jego politykę wewnętrzną i zagraniczną w okresie międzywojennym
- 2) wyjaśnia genezę faszyzmu i charakteryzuje faszystowskie Włochy
- 3) charakteryzuje drogę Hitlera do władzy w Niemczech
- 4) charakteryzuje politykę wewnętrzną i zagraniczną III Rzeszy w latach trzydziestych;
- 5) porównuje funkcjonowanie aparatu terroru w ZSRS i III Rzeszy.
- XLI. Walka o odrodzenie państwa polskiego po I wojnie światowej. Uczeń:
- 1) analizuje proces formowania się centralnego ośrodka władzy państwowej
- 2) przedstawia postanowienia konferencji pokojowej w Paryżu dotyczące Polski
- 3) charakteryzuje proces kształtowania się polskiej granicy z Niemcami, z uwzględnieniem powstania wielkopolskiego, powstań śląskich i plebiscytów
- 4) charakteryzuje proces kształtowania się polskiej granicy wschodniej, ze szczególnym uwzględnieniem wojny polsko-bolszewickiej
- 5) porównuje kształt terytorialny I i II Rzeczypospolitej.
- XLII. Dzieje polityczne II Rzeczypospolitej. Uczeń:
- 1) charakteryzuje ustrój polityczny II Rzeczypospolitej na podstawie konstytucji marcowej z 1921 r., 2) wyjaśnia przyczyny przewrotu majowego, charakteryzuje jego przebieg oraz ocenia skutki ustrojowe (nowela sierpniowa, konstytucja kwietniowa z 1935 r.)
- 3) charakteryzuje życie polityczne w Polsce w czasie rządów sanacyjnych.
- XLIII. Społeczeństwo i gospodarka II Rzeczypospolitej. Uczeń:
- 1) charakteryzuje skalę i skutki wojennych zniszczeń oraz „dziedzictwo” pozaborowe
- 2) charakteryzuje strukturę społeczeństwa II Rzeczypospolitej, uwzględniając jego wielonarodowy, wielokulturowy i wieloreli gij ny charakter;
- 3) omawia skutki światowego kryzysu gospodarczego na ziemiach polskich
- 4) charakteryzuje i ocenia osiągnięcia gospodarcze II Rzeczypospolitej.
- XLIV. Kultura i nauka w okresie II Rzeczypospolitej. Uczeń:
- 1) rozpoznaje osiągnięcia w dziedzinie kultury i nauki z okresu II Rzeczypospolitej oraz ich twórców.
- XLV. Świat na drodze do II wojny światowej. Uczeń:
- 1) przedstawia ideologiczne, polityczne i gospodarcze przyczyny wybuchu II wojny światowej
- 2) wyjaśnia wpływ polityki hitlerowskich Niemiec na rozbijanie systemu wersalskiego
- 3) charakteryzuje politykę appeasementu
- 4) wyjaśnia genezę paktu Ribbentrop--Mołotow i przedstawia jego postanowienia.
- XLVI. Wojna obronna Polski w 1939 r. Agresja Niemiec (1 września) i Związku Sowieckiego (17 września). Uczeń:
- 1) charakteryzuje położenie międzynarodowe Polski w przededniu wybuchu II wojny światowej
- 2) wyjaśnia cele wojenne hitlerowskich Niemiec i ZSRS
- 3) charakteryzuje etapy wojny obronnej, podaje przykłady bohaterstwa obrońców, uwzględniając żołnierzy i ludność cywilną oraz zbrodni wojennych dokonanych przez agresorów, z uwzględnieniem własnego regionu
- 4) przedstawia podział ziem polskich między okupantów
- 5) wyjaśnia znaczenie powołania polskich władz państwowych i sił zbrojnych na uchodźstwie;
- 6) wyjaśnia przyczyny przegrania przez Polskę wojny obronnej.
- KLASA IV (13 zagadnień)
- XLVII. II wojna światowa i jej etapy. Uczeń:
- 1) charakteryzuje etapy agresji i aneksji obu totalitarnych mocarstw
- 2) sytuuje w czasie i przestrzeni przełomowe wydarzenia II wojny światowej (polityczne i militarne)
- 3) charakteryzuje politykę hitlerowskich Niemiec na terenach okupowanej Europy
- 4) wyjaśnia przyczyny klęski państw Osi
- 5) opisuje uwarunkowania militarne i polityczne konferencji Wielkiej Trójki (Teheran, Jałta, Poczdam) i przedstawia ich ustalenia.
- XLVIII. Polska pod okupacją niemiecką i sowiecką. Uczeń:
- 1) przedstawia realia życia codziennego w okupowanej Polsce
- 2) wymienia i charakteryzuje przykłady zbrodni niemieckich i sowieckich zarówno tych o wymiarze ogólnokrajowym (np. zbrodnia katyńska, Auschwitz-Birkenau), jak i regionalnym (np. Palmiry, Piaśnica, Ponary)
- 3) porównuje system sowieckich i niemieckich obozów pracy, obozów koncentracyjnych oraz obozów zagłady
- omawia kwestie deportacji i wysiedleń ludności
- 4) wyjaśnia przyczyny i znaczenie konfliktu polsko-ukraińskiego, w tym ludobójstwa ludności polskiej na Wołyniu i w Małopolsce Wschodniej
- 5) charakteryzuje różne postawy polskiego społeczeństwa wobec polityki okupantów, wymienia przykłady heroizmu Polaków
- 6) omawia sposoby upamiętnienia zbrodni obu okupantów oraz heroizmu Polaków na przykładzie: a) Muzeum Powstania Warszawskiego,
- b) Państwowego Muzeum Auschwitz--Birkenau w Oświęcimiu, c) Polskiego Cmentarza Wojennego w Katyniu.
- XLIX. Niemiecka polityka eksterminacji. Uczeń:
- 1) przedstawia ideologiczne podstawy eksterminacji Żydów oraz innych grup etnicznych i społecznych przez Niemcy hitlerowskie
- 2) charakteryzuje etapy eksterminacji Żydów (dyskryminacja, stygmatyzacja, izolacja, zagłada)
- 3) opisuje położenie ludności żydowskiej oraz formy oporu, na przykładzie powstania w getcie warszawskim
- 4) charakteryzuje postawy społeczeństwa polskiego i społeczności międzynarodowej wobec Holokaustu, z uwzględnieniem Sprawiedliwych, na przykładzie Ireny Sendlerowej, Antoniny i Jana Żabińskich oraz rodziny Ulmów.
- L. Działalność władz Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie i w okupowanym kraju. Uczeń:
- 1) omawia działalność rządu Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie
- 2) ocenia znaczenie układu Sikorski-Majski dla obywateli polskich, znajdujących się pod okupacją sowiecką
- 3) przedstawia przykłady bohaterstwa żołnierzy polskich na frontach II wojny światowej
- 4) analizuje politykę mocarstw wobec sprawy polskiej w czasie II wojny światowej
- 5) charakteryzuje organizację i cele Polskiego Państwa Podziemnego
- 6) charakteryzuje polityczną i militarną działalność Armii Krajowej oraz Narodowych Sił Zbrojnych i Batalionów Chłopskich
- wskazuje różne formy oporu wobec okupantów;
- 7) wyjaśnia uwarunkowania akcji „Burza”
- 8) charakteryzuje powstanie warszawskie (uwarunkowania polityczne, charakter przebiegu walk, następstwa powstania, postawę aliantów zachodnich i Związku Sowieckiego).
- LI. Świat po II wojnie światowej. Początek zimnej wojny. Uczeń:
- 1) charakteryzuje polityczne, społeczne, gospodarcze i kulturowe skutki II wojny światowej
- 2) wyjaśnia genezę zimnej wojny, z uwzględnieniem wojny w Korei oraz problemu niemieckiego
- 3) omawia proces sowietyzacji państw Europy Środkowo-Wschodniej
- 4) wyjaśnia genezę NATO i Układu Warszawskiego i charakteryzuje oba bloki polityczno-wojskowe
- 5) charakteryzuje zmiany w ZSRS po śmierci Stalina
- 6) opisuje wydarzenia w NRD w 1953 r., na Węgrzech w 1956 r. i Czechosłowacji w 1968 r.
- LII. Dekolonizacja, integracja i nowe konflikty. Uczeń:
- 1) wyjaśnia genezę procesów dekolonizacyjnych w Azji i Afryce, 2) wyjaśnia przyczyny i przedstawia skutki konfliktów zimnowojennych, w tym wojny w Wietnamie, kryzysu kubańskiego oraz wojny w Afganistanie
- 3) wyjaśnia charakter konfliktów na Bliskim Wschodzie, ze szczególnym uwzględnieniem konfliktu arabsko--izraelskiego
- 4) charakteryzuje genezę i etapy integracji europejskiej.
- LIII. Przemiany cywilizacyjne na świecie. Uczeń:
- 1) charakteryzuje i wyjaśnia znaczenie najważniejszych przemian naukowo-
- -technicznych na świecie po II wojnie światowej
- 2) analizuje najważniejsze przemiany kulturowe i społeczne po II wojnie światowej
- 3) charakteryzuje zjawisko „rewolucji obyczajowej” i ruchów młodzieżowych, ze szczególnym uwzględnieniem wydarzeń 1968 r.
- 4) opisuje rozwój nowych środków komunikacji społecznej i ocenia ich znaczenie.
- LIV. Świat na przełomie tysiącleci. Uczeń:
- 1) charakteryzuje przemiany społeczno-polityczne w Europie Środkowo-Wschodniej w latach 1989-1991
- 2) opisuje konflikty na terenie byłej Jugosławii oraz wojny czeczeńskie
- 3) przedstawia główne etapy rozwoju Unii Europejskiej.
- LV. Proces przejmowania władzy przez komunistów w Polsce (1944-1948). Uczeń:
- 1) opisuje straty demograficzne, gospodarcze i kulturowe po TT wojnie światowej
- 2) porównuje obszar państwa polskiego przed i po TT wojnie światowej
- 3) charakteryzuje okoliczności i etapy przejmowania władzy w Polsce przez komunistów
- 4) omawia przejawy oporu społecznego wobec komunizmu, w tym działalność opozycji legalnej oraz podziemia antykomunistycznego
- 5) opisuje represje sowieckiego i polskiego aparatu bezpieczeństwa (w tym obława augustowska);
- 6) charakteryzuje okres odbudowy oraz ocenia projekt reformy rolnej i nacjonalizacji przemysłu i handlu.
- LVI. Stalinizm w Polsce i jego erozja. Uczeń:
- 1) przedstawia proces sowietyzacji kraju na płaszczyźnie ustrojowej, gospodarczo-społecznej i kulturowej
- 2) omawia i ocenia skutki terroru stalinowskiego w Polsce
- 3) wyjaśnia przyczyny i następstwa poznańskiego czerwca oraz znaczenie wydarzeń październikowych 1956 r.
- 4) opisuje relacje państwo - Kościół w okresie stalinizmu.
- LVII. Polska w latach 1957-1981. Uczeń:
- 1) charakteryzuje system władzy w latach 60. i 70. w PRL i stopień uzależnienia od ZSRS
- opisuje proces industrializacji i funkcjonowanie gospodarki planowej
- 2) wyjaśnia genezę i następstwa kryzysów społecznych w latach 1968, 1970 i 1976
- 3) wyjaśnia społeczno-polityczną rolę Kościoła katolickiego
- 4) charakteryzuje i ocenia działalność opozycji politycznej w latach 1976-1980
- 5) ocenia rolę papieża Jana Pawła II i j ego wpływ na przemiany w Polsce i krajach sąsiednich
- 6) wyjaśnia przyczyny i następstwa strajków w 1980 r.
- 7) charakteryzuje ruch społeczny „Solidarność” i ocenia jego wpływ na przemiany społeczno-polityczne w Polsce i w Europie.
- LVIII. Dekada 1981-1989. Uczeń:
- 1) wyjaśnia przyczyny wprowadzenia stanu wojennego, opisuje jego specyfikę oraz społeczne, gospodarcze i polityczne skutki
- 2) charakteryzuje postawy Polaków wobec stanu wojennego, przedstawia formy oporu społecznego oraz ocenia rolę ks. Jerzego Popiełuszki i omawia okoliczności jego śmierci
- 3) wyjaśnia przyczyny zawarcia porozumienia okrągłego stołu, opisuje i ocenia jego skutki
- 4) rozpoznaje największe powojenne polskie osiągnięcia w dziedzinie kultury i nauki, z uwzględnieniem twórczości emigracyjnej.
- LIX. Narodziny III Rzeczypospolitej i jej miejsce w świecie na przełomie XX i XXI w. Uczeń:
- 1) opisuje kluczowe przemiany ustrojowe w latach 1989-1997, wyjaśnia ich międzynarodowe uwarunkowania
- 2) wyjaśnia kontrowersje wokół problemu dekomunizacji i lustracji
- 3) ocenia proces transformacji ustrojowej i gospodarczej
- 4) charakteryzuje i ocenia polską politykę zagraniczną (w tym przystąpienie Polski do NATO i do Unii Europejskiej).