Liceum - nowa podstawa programowa 2024 - Historia - podstawa - klasy 3-4

• Co musimy opanować?
• porównaj z programem przed kilku lat: https://lo-curie.pl/105a.pdf
• Wyjaśnij w 7 punktach każde zagadnienie: 

porównajmy stary program Nowej Ery z nową podstawą programową

 

• XXII. Polityka wewnętrzna i zagraniczna Rzeczypospolitej Obojga Narodów w XVII w. Uczeń:
• 1)    omawia konflikty wewnętrzne i zewnętrzne w Rzeczypospolitej Obojga Narodów w XVII w
• dwa militarne spory wewnętrzne (dwie mini-wojny domowe polsko-polskie=maganacko-królewskie i jedną kozacko=chłopko-magnacką, która zamieniła się w polko-ukraińską) i trzy długoletnie spory międzynarodowe
• Spory między szlachtą a magnatami o wpływy polityczne
• Rokosz Zebrzydowskiego (1606-1609) i Lubomirskiego (1665-1666)
• Wojny ze Szwecją (1600-1629, 1655-1660) i Rosją (1609-1618, 1632-1634)
• Najazd Chmielnickiego i powstanie Kozaków przeciwko Rzeczypospolitej (1648-1654)
• Wojna z Turcją (1672-1676)
• 3)    charakteryzuje zmiany granic Rzeczypospolitej Obojga Narodów w XVII w.
• zmiany raz wte, raz we wte! Raz zajmujemy, zaraz tracimy...
• bilans jednak coraz bardziej na minius, najboleśniejsza być może utrata Ukrainy wschodniej z Kijowem i Siczą Kozacką
• czasowe sukcesy:
• nadanie Estonii przez Z III
• np. okupacja Moskwy (dwa lata) 
• dłuższe odzyskanie Smoleńska (ok. 40 lat; wcześniej Rosjanie władali nim przez 100 lat od ok. 1515 do ok. 1610; wcześniej Litwa przez ok. półtora wieku)
• Utrata na rzecz trzech głównych wrogów:
• Inflant na rzecz Szwecji po wojnach inflanckich (najpierw Estoni, później Rygi i cz. północnej Inflant)
• na rzecz Rosji:
• części Ukrainy (Kijowa i zadnieprza) po powstaniu chmielnickiego
• Smoleńska i Czernihowa na rzecz Rosji po wojnach moskiewskich
• Czasowa utrata Podola, etc. na rzecz Turcji
• 2)    ocenia znaczenie bitwy pod Wiedniem dla losów Rzeczypospolitej Obojga Narodów i Europy
• Zwycięstwo Jana III Sobieskiego nad Turkami w 1683 r.
• Powstrzymanie ekspansji Imperium Osmańskiego w Europie
• Umocnienie pozycji Rzeczypospolitej w Europie Środkowej
• Przyczynił się do osłabienia potęgi Turcji i powstania nowego układu sił w Europie
• XXIII. Ustrój, społeczeństwo i kultura Rzeczypospolitej Obojga Narodów w XVII w. Uczeń:
• 1)    opisuje proces oligarchizacji życia politycznego Rzeczypospolitej Obojga Narodów, uwzględniając wpływy obce, liberum veto i rokosze
• Wzrost potęgi i wpływów magnatów
• Wykorzystywanie liberum veto przez szlachtę do blokowania reform
• Ingerencja obcych mocarstw (Szwecja, Rosja, Austria) w sprawy wewnętrzne
• Rokosze (zbrojne wystąpienia szlachty) destabilizujące kraj
• 2)    wyjaśnia przyczyny kryzysów wewnętrznych oraz załamania gospodarczego Rzeczypospolitej Obojga Narodów w XVII w.
• Wyniszczające wojny i konflikty wewnętrzne
• Upadek gospodarki opartej na folwarczno-pańszczyźnianym systemie
• Spadek dochodów z handlu zbożem i surowcami
• Zadłużenie magnackich dóbr i narastające konflikty społeczne
• 3)    rozpoznaj e dokonania twórców epoki baroku powstałe na terytorium Rzeczypospolitej Obojga Narodów.
• Architektura: kościoły i pałace w stylu barokowym (m.in. Kościół Świętej Anny w Krakowie, Zamek Królewski w Warszawie)
• Malarstwo: portrety magnackie i religijne (np. dzieła Szymona Czechowicza)
• Rzeźba: ołtarze, epitafia, nagrobki (np. rzeźby Sebastiana Sali)
• Literatura: twórczość poetycka (Jan Andrzej Morsztyn) i prozatorska (Wacław Potocki)
• Muzyka: rozwój muzyki kościelnej i świeckiej (kompozycje Mikołaja Zieleńskiego, Bartłomieja Pękiela)
• 
  
• XXIV. Europa w dobie oświecenia. Uczeń:
• 1)    charakteryzuje postęp techniczny i przemiany kapitalistyczne w Europie Zachodniej
• a) Rozwój przemysłu i handlu, zwłaszcza w Wielkiej Brytanii i Holandii.
• b) Mechanizacja produkcji i narodziny nowych form organizacji pracy.
• c) Zmiany w rolnictwie - wprowadzenie nowych metod upraw i narzędzi.
• d) Rozwój systemów bankowych i nowych form inwestycji.
• e) Ekspansja kolonialna i handel w skali globalnej.
• f) Powstanie nowej klasy burżuazji i zmiany w strukturze społecznej.
• g) Pojawianie się pierwszych idei socjalistycznych.
• 2)    wyjaśnia główne idee oświecenia i rozpoznaje dokonania epoki w dziedzinie kultury
• Główne idee oświecenia i dokonania epoki w dziedzinie kultury:
• a) Wiara w rozum, postęp i racjonalność jako podstawa myśli oświeceniowej.
• b) Koncepcje filozoficzne Locke'a, Monteskiusza, Woltera, Rousseau.
• c) Rozwój nauki i techniki - postęp w astronomii, fizyce, biologii.
• d) Encyklopedyści i rozwój racjonalnego spojrzenia na świat.
• e) Nowe formy sztuki - klasycyzm, rokoko, realizm.
• f) Rozwój literatury i teatru - Szekspir, Molier, Goethe.
• g) Upowszechnienie edukacji i idei sekularyzacji.
• 3)    charakteryzuje procesy modernizacyjne w państwach sąsiadujących z Rzecząpospolitą Obojga Narodów.
• a) Prusy - reformy w wojsku, administracji i gospodarce pod Fryderykiem II.
• b) Austria - centralizacja państwa i modernizacja pod panowaniem Marii Teresy i Józefa II.
• c) Rosja - ekspansja terytorialna, reformy wojskowe i gospodarcze za panowania Piotra I.
• d) Zmiany w strukturze społecznej - ograniczanie przywilejów stanowych.
• e) Rozwój oświaty i kultury - wpływy idei oświecenia.
• f) Wzmocnienie władzy monarszej i biurokracji państwowej.
• g) Polityka mercantylizmu i merkantylizmu w gospodarce.
• XXV. Rewolucje XVIII w. Uczeń:
• 1)    wyjaśnia genezę i skutki rewolucji amerykańskiej
• Geneza i skutki rewolucji amerykańskiej:
• a) Przyczyny wybuchu - sprzeciw kolonistów wobec polityki Wielkiej Brytanii.
• b) Ogłoszenie Deklaracji Niepodległości w 1776 roku.
• c) Wojna o niepodległość i udział Francji po stronie kolonistów.
• d) Ustanowienie Konstytucji Stanów Zjednoczonych w 1787 roku.
• e) Ukształtowanie się federacyjnej republiki ze strukturą władz.
• f) Położenie fundamentów pod przyszłe mocarstwo gospodarcze i polityczne.
• g) Inspiracja dla ruchów narodowowyzwoleńczych w Europie.
• 2)    charakteryzuje ustrój Stanów Zjednoczonych w świetle założeń konstytucji amerykańskiej
• a) Trójpodział władzy - prezydent, Kongres, Sąd Najwyższy.
• b) System hamulców i równowagi (checks and balances).
• c) Federalna struktura państwa z silną pozycją stanów.
• d) Rozbudowana lista praw obywatelskich i wolności.
• e) Mechanizmy demokratyczne - wybory prezydenckie, system partyjny.
• f) Znaczenie Bill of Rights - gwarancja praw i swobód obywatelskich.
• g) Adaptacja ustroju do potrzeb rozrastającego się państwa.
• 3)    wyjaśnia przyczyny i opisuje skutki rewolucji francuskiej
• a) Kryzys gospodarczy, nierówności społeczne, absolutyzm.
• b) Zwołanie Stanów Generalnych i utworzenie Zgromadzenia Narodowego.
• c) Szturm na Bastylię i zniesienie ustroju feudalnego.
• d] Proklamowanie Republiki Francuskiej i wprowadzenie terroru.
• e) Wojny rewolucyjne i ekspansja ideologii rewolucyjnej.
• f) Dojście do władzy Napoleona Bonaparte i ustanowienie Cesarstwa.
• g) Długofalowe skutki - inspiracja dla ruchów narodowych i demokratycznych.
• 4)    przedstawia wkład Polaków w walkę o niepodległość Stanów Zjednoczonych.
• a) Udział Tadeusza Kościuszki, Kazimierza Pułaskiego, Michała Kreczmara.
• b) Organizowanie polskich oddziałów walczących po stronie kolonistów.
• c] Pomoc finansowa i materialna udzielana przez Polaków mieszkających w Ameryce.
• d) Działalność dyplomatyczna Franciszka Barssa i Józefa Sierakowskiego.
• XXVI. Rzeczpospolita w XVIII w. (od czasów saskich do Konstytucji 3 maja). Uczeń:
• 1)    opisuje i ocenia sytuację wewnętrzną i międzynarodową Rzeczypospolitej w czasach saskich
• Sytuacja wewnętrzna i międzynarodowa Rzeczypospolitej w czasach saskich:
• a) Słabnięcie władzy królewskiej i dominacja magnaterii.
• b) Anarchizacja życia politycznego - liberum veto, rokowania sejmikowe.
• c) Kryzysy gospodarcze, narastanie zacofania cywilizacyjnego.
• d) Niekorzystna sytuacja geopolityczna, uzależnienie od sąsiadów.
• e) Wojny północne i postępujący rozbój na ziemiach polskich.
• f) Osłabienie militarne i narastające zagrożenie ze strony sąsiadów.
• g) Próby reform podejmowane przez Augusta II i Augusta III.
• 2)    charakteryzuje politykę Rosji, Prus i Austrii wobec Rzeczypospolitej ze wskazaniem przejawów osłabienia suwerenności państwa polskiego
• a) Ingerencja w wewnętrzne sprawy Rzeczypospolitej, manipulacje polityczne.
• b) Ekspansja terytorialna - aneksja ziem polskich w wyniku rozbiorów.
• c) Narzucanie rządów marionetkowych królów polskich.
• d) Dążenie do utrzymania Rzeczypospolitej w strefie wpływów.
• e) Osłabianie pozycji Rzeczypospolitej - gospodarczo, militarnie, politycznie.
• f) Wykorzystywanie konfederacji i konfliktów wewnętrznych.
• g] Postępujące ograniczanie suwerenności Rzeczypospolitej.
• 3)    przedstawia reformy z pierwszych lat panowania Stanisława Augusta
• a) Próby wzmocnienia władzy królewskiej i ograniczenia anarchii.
• b) Utworzenie Rady Nieustającej - organu doradczego i wykonawczego.
• c) Reorganizacja wojska i skarbu publicznego.
• d] Działania na rzecz rozwoju gospodarczego i kulturalnego.
• e) Powołanie Komisji Edukacji Narodowej - reforma szkolnictwa.
• f) Dążenia do uniezależnienia się od wpływów
• 4)    wyjaśnia przyczyny i przedstawia zasięg terytorialny pierwszego rozbioru Rzeczypospolitej
• Osłabienie Rzeczypospolitej politycznie i wojskowo na skutek wojen i licznych konfliktów wewnętrznych.
• Ambicje terytorialne sąsiednich mocarstw - Rosji, Prus i Austrii, dążących do zwiększenia swojej strefy wpływów.
• Ingerencja Rosji w wewnętrzne sprawy Rzeczypospolitej, narzucenie Tadeusza Rejtana i utworzenie Rady Nieustającej, lojalnej wobec Rosji.
• Wewnętrzne podziały polityczne, konflikty między różnymi ugrupowaniami szlacheckimi.
• Nieudane próby reform, m.in. uchwalenie Ustawy Rządowej z 1791 roku, która doprowadziła do interwencji Rosji.
• Konfederacja targowicka, utworzona z pomocą Rosji w celu obalenia reform Sejmu Czteroletniego.
• W wyniku pierwszego rozbioru w 1772 roku Rzeczpospolita utraciła ok. 30% swojego terytorium na rzecz Rosji, Prus i Austrii.
• 5)    wyjaśnia okoliczności zwołania Sejmu Wielkiego i przedstawia jego reformy, ze szczególnym uwzględnieniem postanowień Konstytucji 3 maja.
• Klęska w wojnie z Rosją w 1792 roku, utrata Ukrainy i Białorusi.
• Utworzenie Konfederacji Targowickiej, sprzyjającej Rosji, i jej przejęcie władzy.
• Konieczność wprowadzenia reform w celu wzmocnienia państwa i przeciwstawienia się wpływom rosyjskim.
• Zwołanie Sejmu Wielkiego (Czteroletni) w 1788 roku, który rozpoczął proces gruntownych reform.
• Uchwalenie Konstytucji 3 maja 1791 roku, wprowadzającej monarchię konstytucyjną, wzmocnienie władzy króla, zniesienie liberum veto.
• Reformy Sejmu Wielkiego obejmowały także utworzenie Komisji Edukacji Narodowej, zmiany w wojsku, gospodarce i administracji.
• Konstytucja 3 maja była jedną z pierwszych nowoczesnych konstytucji w Europie, jednak została obalona przez konfederację targowicką przy pomocy Rosji.
• XXVII. Upadek Rzeczypospolitej (wojna z Rosją i powstanie kościuszkowskie). Uczeń:
• 1)    wyjaśnia wpływ konfederacji targowickiej na wybuch wojny z Rosją
• Konfederacja targowicka została utworzona w 1792 roku przy pomocy Rosji w celu obalenia reform przeprowadzonych przez Sejm Wielki.
• Przywódcy konfederacji targowickiej zawarli sojusz z Rosją, co doprowadziło do interwencji rosyjskiej i wybuchu wojny polsko-rosyjskiej.
• Wojska rosyjskie wkroczyły do Rzeczypospolitej, pokonując armię polską w kilku bitwach.
• Przystąpienie do konfederacji targowickiej zostało uznane za zdradę narodową, co doprowadziło do wybuchu powstania kościuszkowskiego w 1794 roku.
• Porażka w wojnie z Rosją i upadek reform Sejmu Wielkiego osłabiły Rzeczpospolitą, co ułatwiło dokonanie drugiego i trzeciego rozbioru.
• Konfederacja targowicka została zdyskredytowana, a jej przywódcy stali się symbolem zdrady narodowej.
• Wybuch wojny z Rosją, spowodowany działaniami konfederacji targowickiej, przyczynił się do upadku Rzeczypospolitej.
• 2)    charakteryzuje przebieg powstania kościuszkowskiego, z uwzględnieniem roli jego przywódców
• Powstanie kościuszkowskie wybuchło w 1794 roku jako ostatnia próba obrony niepodległości Rzeczypospolitej przed rozbiorami.
• przywódcy powstania kościuszkowskiego, tacy jak Kościuszko i Kołłątaj, byli silnie związani z działalnością instytucji oświeceniowych w Polsce, czerpali z ich dorobku i chcieli kontynuować dzieło reform zapoczątkowane przez Komisję Edukacji Narodowej czy Bibliotekę Załuskich.
• Na czele powstania stanął Tadeusz Kościuszko, doświadczony dowódca, który odniósł wcześniejsze sukcesy w wojnie o niepodległość Stanów Zjednoczonych.
• Był absolwentem Korpusu Kadetów w Warszawie, gdzie zetknął się z ideami oświecenia propagowanymi przez Komisję Edukacji Narodowej.
• Kościuszko wspierał koncepcje reform społecznych i edukacyjnych, które były realizowane przez instytucje oświeceniowe.
• Po wybuchu powstania kościuszkowskiego, Kościuszko nawiązał współpracę z Komisją Edukacji Narodowej, chcąc wykorzystać jej struktury do mobilizacji społeczeństwa.
• Hugo Kołłątaj:
• Był wykładowcą na Akademii Krakowskiej, a wcześniej pełnił funkcję sekretarza Komisji Edukacji Narodowej.
• Kołłątaj był ideologiem powstania kościuszkowskiego, propagował ideały oświecenia i modernizacji kraju.
• Jako bliski współpracownik Kościuszki, Kołłątaj dążył do przeprowadzenia reform społecznych i oświatowych.
• Powstanie rozpoczęło się od insurekcji w Krakowie, a następnie objęło inne regiony kraju, jednak brakowało wystarczających sił militarnych i zaplecza materialnego, by skutecznie przeciwstawić się zaborcom.
• Mimo początkowych sukcesów, takich jak zwycięstwo pod Racławicami, powstanie zostało ostatecznie stłumione przez wojska rosyjskie, pruskie i austriackie.
• Porażka Kościuszki i upadek Rzeczypospolitej oznaczały koniec jej niepodległości na ponad 120 lat.
• 3)    opisuje zasięg terytorialny drugiego i trzeciego rozbioru Rzeczypospolitej
• Drugi rozbiór Rzeczypospolitej miał miejsce w 1793 roku, kiedy Prusy i Rosja zabrały kolejne obszary Rzeczypospolitej, m.in. Wielkopolskę, Kujawy i Mazowsze.
• Trzeci rozbiór Rzeczypospolitej nastąpił w 1795 roku, kiedy Rosja, Prusy i Austria dokonały ostatecznego podziału ziem Rzeczypospolitej między siebie, co doprowadziło do całkowitego zniknięcia państwa polskiego z mapy Europy.
• 4)    przedstawia przyczyny upadku Rzeczypospolitej w XVIII w.
• Słabość władzy centralnej i nieskuteczność reform wewnętrznych, m.in. liberum veto, uniemożliwiające sprawne rządzenie państwem.
• Narastające wpływy państw sąsiednich, które ingerowały w wewnętrzne sprawy Rzeczypospolitej i wykorzystywały jej słabość do realizacji własnych celów politycznych.
• Konflikty wewnętrzne i rywalizacja między magnatami, szlachtą i królem, uniemożliwiające stworzenie silnego i skonsolidowanego państwa.
• Zacofanie gospodarcze i społeczne Rzeczypospolitej w porównaniu z rozwijającymi się sąsiednimi mocarstwami.
• XXVIII. Kultura doby oświecenia w Rzeczypospolitej. Uczeń:
• 1)    rozpoznaje dokonania polskiego oświecenia w dziedzinie kultury
• Polskie oświecenie przyniosło liczne dokonania w dziedzinie kultury, takie jak rozwój nauk ścisłych, literatury, sztuki i architektury.
• Istotną rolę odegrały instytucje oświeceniowe, jak Komisja Edukacji Narodowej, która zreformowała system edukacji, oraz Biblioteka Załuskich, będąca jednym z największych zbiorów książek w Europie.
• Przedstawicielami polskiego oświecenia byli m.in. poeci Stanisław Trembecki i Ignacy Krasicki, uczony Jędrzej Śniadecki oraz architekt Stanisław Zawadzki.
• 2)    omawia rolę instytucji oświeceniowych (Komisja Edukacji Narodowej, Biblioteka Załuskich).
• Podsumowując, instytucje takie jak KEN i Biblioteka Załuskich odegrały kluczową rolę w reformowaniu systemu edukacji oraz upowszechnianiu wiedzy i kultury w Polsce w epoce oświecenia.
• Komisja Edukacji Narodowej (KEN):
• Została powołana w 1773 roku przez Sejm Rozbiorowy, była to pierwsza państwowa instytucja oświatowa w Europie.
• Celem KEN było przeprowadzenie reformy szkolnictwa w duchu oświecenia, promując naukę języka polskiego, nauki przyrodnicze i humanistyczne.
• KEN reorganizowała sieć szkół, wprowadzała nowe programy nauczania, kładąc nacisk na praktyczne umiejętności.
• Komisja zarządzała majątkiem po zlikwidowanych zakonach, co pozwoliło na finansowanie reform edukacyjnych.
• Działania KEN przyczyniły się do podniesienia poziomu nauczania i upowszechnienia edukacji w Polsce.
• Biblioteka Załuskich:
• Została założona w 1747 roku przez braci Józefa Andrzeja i Andrzeja Stanisława Załuskich.
• Była to jedna z największych bibliotek prywatnych w Europie, licząca ponad 400 000 woluminów.
• Biblioteka gromadzila i udostępniała zbiory naukowe, a jej celem było upowszechnianie wiedzy i kultury.
• Zbiory Biblioteki Załuskich zostały rozproszone i wywiezione po III rozbiorze Polski w 1794 roku.
• Stanowiła ważny ośrodek kultury i nauki w epoce oświecenia, przyczyniając się do rozwoju polskiej myśli naukowej.
• XXIX. Epoka napoleońska. Uczeń:
• 1)    charakteryzuje walkę Francji o dominację w Europie
• Francja pod rządami Napoleona Bonapartego prowadziła agresywną politykę zagraniczną, dążąc do dominacji nad Europą. Napoleon zdobył władzę dyktatorską we Francji, a następnie toczył liczne wojny, podbijając kolejne kraje.
• Polacy masowo angażowali się po stronie Napoleona, widząc w nim szansę na odzyskanie niepodległości. Legiony Polskie we Włoszech walczyły u boku armii napoleońskiej, a wielu Polaków zajmowało wysokie stanowiska w administracji cesarstwa.
• W wyniku działań Napoleona powstało Księstwo Warszawskie, które było zależne od Francji, ale posiadało własny system prawny, administrację i armię. Księstwo funkcjonowało w latach 1810-1815, aż do porażki Napoleona.
• Epoka napoleońska miała bardzo duże znaczenie zarówno dla Francji, jak i dla Europy. Działania Napoleona doprowadziły do znacznych zmian politycznych i społecznych, zapoczątkowując nowy ład na kontynencie. Upadek Napoleona oznaczał jednak również koniec marzeń Polaków o odzyskaniu niepodległości.
• 2)    przedstawia przykłady zaangażowania się Polaków po stronie Napoleona, z uwzględnieniem Legionów Polskich we Włoszech
• Polacy widzieli w Napoleonie szansę na odzyskanie niepodległości i dlatego chętnie wspierali jego działania.
• Legiony Polskie we Włoszech, dowodzone przez Józefa Poniatowskiego, walczyły dzielnie u boku Francuzów, przyczyniając się do wielu zwycięstw.
• Polacy brali udział w licznych kampaniach Napoleona, m.in. w Egipcie, Austrii i Rosji, wyróżniając się bojową postawą.
• Wojska Napoleona składały się w dużej mierze z oddziałów polskich, które zyskały sławę jako wyjątkowo lojalni i odważni żołnierze.
• Współpraca z Napoleonem dawała Polakom nadzieję na odzyskanie niepodległości i stworzenie własnego państwa.
• Pomimo ostatecznej klęski Napoleona, zaangażowanie Polaków w jego działania przyczyniło się do utrzymania polskiej tożsamości narodowej.
• Udział Polaków w kampaniach napoleońskich był ważnym elementem w drodze do odzyskania pełnej niepodległości.
• 3)    charakteryzuje genezę, ustrój i dzieje Księstwa Warszawskiego
• Księstwo Warszawskie powstało w 1809 roku po klęsce Austrii w wojnie z Napoleonem, na mocy korzystnego dla Polaków traktatu pokojowego w Schönbrunn.
• Księstwo miało charakter państwa zależnego od Francji, ale posiadało własną konstytucję, administrację i wojsko.
• Na czele Księstwa stał książę-namiestnik, którym został Fryderyk August I, król Saksonii.
• Księstwo prowadziło samodzielną politykę wewnętrzną, rozwijało gospodarkę i kulturę.
• Ustrój Księstwa Warszawskiego stanowił kompromis pomiędzy dążeniami niepodległościowymi Polaków a interesami Napoleona.
• Pomimo krótkotrwałego istnienia, Księstwo Warszawskie stało się ważnym ogniwem na drodze do odzyskania przez Polaków pełnej niepodległości.
• Doświadczenia z okresu Księstwa Warszawskiego miały istotny wpływ na dalsze dążenia Polaków do uzyskania suwerenności.
• 4)    ocenia znaczenie epoki napoleońskiej dla losów Francji i Europy.
• Rządy Napoleona zapoczątkowały nową epokę w historii Europy, prowadząc do dominacji Francji na kontynencie.
• Napoleon wprowadził wiele reform, m.in. kodeks cywilny, system edukacji oraz nowoczesną administrację.
• Ekspansjonistyczna polityka Napoleona doprowadziła do upadku wielu dotychczasowych monarchii i powstania nowych organizmów państwowych.
• Klęska Napoleona na skutek wojny z VI koalicją i jego wygnanie zakończyło ostatecznie epokę dominacji Francji w Europie.
• Pomimo porażki, dokonania Napoleona wywarły trwały wpływ na losy kontynentu, inicjując zmiany o kluczowym znaczeniu.
• Zmiany zapoczątkowane w czasach Napoleona miały kluczowe znaczenie dla dalszego rozwoju Europy.
• Epoka napoleońska przyniosła rewolucyjne przeobrażenia, które zmieniły oblicze Europy na długie lata.

każde zagadnienie roziwń w 7 punktach

• KLASA III (16 zagadnień)
• XXX. Europa i świat po kongresie wiedeńskim. Uczeń:
• 1)    przedstawia decyzje kongresu wiedeńskiego w odniesieniu do Europy i świata, z uwzględnieniem podziału ziem polskich
• Odtworzenie monarchii absolutnej i uregulowanie granic państw europejskich.
• Podział ziem polskich między Rosję, Prusy i Austrię.
• Utworzenie Królestwa Polskiego jako autonomicznej części Imperium Rosyjskiego.
• Przywrócenie monarchii we Francji.
• Utworzenie Związku Niemieckiego pod przewodnictwem Austrii.
• Przekazanie Genui do Królestwa Sardynii.
• Utworzenie Szwajcarii jako państwa neutralnego.
• 2)    przedstawia przebieg rewolucji przemysłowej oraz wskazuje jej najważniejsze konsekwencje społeczno-gospodarcze
• Narodziny przemysłu maszynowego, elektryfikacja i rozwój nowych środków transportu.
• Urbanizacja i migracja ludności ze wsi do miast.
• Zmiana struktury społecznej - wzrost znaczenia klasy robotniczej i burżuazji.
• Rozwój bankowości i systemu finansowego.
• Zwiększenie produkcji i wydajności pracy.
• Wzrost nierówności społecznych i ubożenie klasy robotniczej.
• Degradacja środowiska naturalnego.
• 3)    omawia najważniejsze prądy kulturowe oraz nurty ideowe I połowy XIX w.
• Romantyzm - kult indywidualizmu, emocjonalności, połączenia z naturą.
• Liberalizm - hasła wolności, równości, demokracji.
• Nacjonalizm - dążenia do utworzenia niezależnych państw narodowych.
• Socjalizm - postulaty poprawy warunków życia klasy robotniczej.
• Pozytywizm - kult rozumu, nauki i postępu.
• Realizm w sztuce - wierne odzwierciedlanie rzeczywistości.
• Ekspansja kultury burżuazyjnej.
• 4)    wyjaśnia genezę i skutki Wiosny Ludów
• Wybuchy rewolucji w 1848 roku w wielu krajach europejskich.
• Żądania wolności, demokracji, równości i niepodległości narodowej.
• Walki uliczne, tworzenie tymczasowych rządów rewolucyjnych.
• Stłumienie rewolucji przez siły konserwatywne i monarchistyczne.
• Wzrost nastrojów nacjonalistycznych i dążeń do zjednoczenia Niemiec i Włoch.
• Wzmocnienie pozycji Prus i Imperium Austriackiego w Europie.
• Rozczarowanie rewolucją i powrót do postaw konserwatywnych.
• 5)    wyjaśnia znaczenie wojny krymskiej.
• Konfrontacja mocarstw europejskich - Rosji, Wielkiej Brytanii, Francji i Imperium Osmańskiego.
• Przyczyny - ekspansja Rosji na Bałkanach i Bliskim Wschodzie.
• Przebieg - oblężenie Sewastopola, klęska Rosji.
• Skutki - osłabienie pozycji Rosji, wzmocnienie Francji i Wielkiej Brytanii.
• Zmiana układu sił w Europie.
• Rozczarowanie Polaków brakiem pomocy mocarstw w walce o niepodległość.
• Początek końca hegemonii Rosji w Europie Środkowej i na Bałkanach.
• XXXI. Ziemie polskie i ich mieszkańcy w latach 1815-1848. Uczeń:
• 1)    charakteryzuje sytuację polityczną, społeczno-gospodarczą i kulturową Królestwa Polskiego, ziem zabranych, zaboru pruskiego i austriackiego
• Królestwo Polskie - autonomia, ograniczona konstytucja, rusyfikacja.
• Zabór pruski - germanizacja, powstanie Rzeczypospolitej Krakowskiej.
• Zabór austriacki - autonomia Galicji, rabacja chłopska.
• Ziemie zabrane - pełna rusyfikacja, brak autonomii.
• Rozwój gospodarczy i społeczny, wzrost świadomości narodowej.
• Ożywienie życia kulturalnego i naukowego.
• Rosnąca rola inteligencji i ruchu spiskowego.
• 2)    wyjaśnia genezę powstania listopadowego i opisuje jego następstwa
• Rosnące napięcie między Królestwem Polskim a Rosją.
• Dążenia do odzyskania pełnej niepodległości.
• Spisek młodych oficerów i wybuchu powstania w Warszawie.
• Utworzenie Rządu Tymczasowego i Dyktatury Józefa Chłopickiego.
• 3)    opisuje działania władz powstańczych, charakter toczonych walk oraz międzynarodową reakcję na powstanie listopadowe
• Próby nawiązania kontaktów dyplomatycznych z mocarstwami.
• Działania wojskowe - walki z wojskami rosyjskimi.
• Nieudana ofensywa na Petersburg, ostatecznie stłumienie powstania.
• Brak realnego wsparcia ze strony mocarstw europejskich.
• Emigracja liderów powstania i represje wobec ludności cywilnej.
• 4)    wyjaśnia okoliczności, w jakich doszło do rabacji galicyjskiej
• Napięcia między szlachtą a chłopstwem w Galicji.
• Wyzyskiwanie chłopów przez właścicieli ziemskich.
• Podburzenie chłopów przez władze austriackie.
• Masakra szlachty przez chłopów, dziesiątki tysięcy ofiar.
• Trwałe antagonizmy między warstwami społecznymi.
• Wzrost znaczenia ruchu ludowego i potrzeba reform społecznych.
• 5)    rozpoznaje i charakteryzuje dorobek kultury polskiej I połowy XIX w.
• Rozwój literatury romantycznej - Mickiewicz, Słowacki, Krasiński.
• Powstanie szkoły warszawskiej w malarstwie.
• Rozwój polskiej muzyki narodowej - Chopin, Moniuszko.
• Postęp w naukach przyrodniczych i humanistycznych.
• Tworzenie się nowoczesnej inteligencji.
• Ożywienie prasy i wydawnictw.
• Znaczenie zaboru austriackiego dla kultury polskiej.
• XXXII. Powstanie styczniowe i jego następstwa. Uczeń:
• 1)    wyjaśnia genezę powstania styczniowego i opisuje jego następstwa
• Narastanie konfliktów między Królestwem Polskim a Rosją.
• Intensyfikacja rusyfikacji i restrykcje wobec Polaków.
• Wybuch powstania po ogłoszeniu poboru do wojska rosyjskiego.
• Utworzenie Tymczasowego Rządu Narodowego.
• Porażka powstania, masowe represje, utrata autonomii Królestwa.
• Fala emigracji i działalność polskich organizacji na obczyźnie.
• 2)    opisuje działania władz powstańczych, charakter toczonych walk oraz międzynarodową reakcję na powstanie
• Organizacja struktur cywilnych i wojskowych przez powstańców.
• Prowadzenie działań partyzanckich i sabotażowych.
• Nieudane próby uzyskania międzynarodowego wsparcia.
• Bierność mocarstw wobec rosyjskich działań.
• Znaczenie powstania dla wzmocnienia polskiej tożsamości narodowej.
• 3)    charakteryzuje organizację polskiego państwa podziemnego w okresie powstania styczniowego oraz rolę jego przywódców;
• 
  
• 
  
• Na czele Państwa Podziemnego stała Tymczasowa Rada Rządowa, później przekształcona w Rząd Narodowy.
• Stworzenie rozbudowanej struktury cywilnej i wojskowej.
• Działała sieć konspiracyjnych urzędów, odpowiadających za administrację, finanse, sądownictwo, edukację i propagandę.
• Istniała również rozbudowana struktura wojskowa z Naczelnym Wodzem na czele, podzielona na okręgi i powiatowe oddziały powstańcze.
• Rola przywódców:
• Główną rolę odgrywali Romuald Traugutt - przywódca powstania oraz Zygmunt Sierakowski, Agaton Giller i Józef Kajetan Janowski - członkowie Rządu Narodowego.
• Przywódcy Państwa Podziemnego kierowali działaniami politycznymi, dyplomatycznymi i wojskowymi podczas trwania powstania.
• Zabiegali o pomoc międzynarodową, organizowali finansowanie i zaopatrzenie dla sił powstańczych.
• 4) przedstawia problem uwłaszczenia chłopów w zaborze rosyjskim oraz porównuje z procesem uwłaszczeniowym w pozostałych zaborach.
• W zaborze rosyjskim proces uwłaszczenia chłopów był przeprowadzany stopniowo, na mniej korzystnych warunkach niż w pozostałych zaborach.
• Chłopi otrzymywali mniejsze nadziały ziemi i musieli płacić wysokie wykupy za nadania.
• W zaborze austriackim i pruskim uwłaszczenie przeprowadzono na bardziej korzystnych warunkach dla chłopów.
• XXXIII. Europa i świat w II połowie XIX i na początku XX w. Uczeń:
• 1)    porównuje procesy zjednoczeniowe Włoch i Niemiec w XIX w.
• 2)    wyjaśnia przyczyny i skutki wojny secesyjnej w Stanach Zjednoczonych
• 3)    omawia przyczyny, zasięg i następstwa ekspansji kolonialnej państw europejskich, Stanów Zjednoczonych i Japonii.
• 
  
• XXXIV. Przemiany gospodarcze i społeczne. Nowe prądy ideowe. Uczeń:
• 1)    przedstawia przemiany gospodarcze w Europie i na świecie, wymienia najważniejsze odkrycia naukowe i dokonania techniczne
• charakteryzuje procesy migracyjne
• 2)    charakteryzuje nowe prądy ideowe i kulturowe, ruch emancypacyjny kobiet, przemiany obyczajowe i początki kultury masowej
• 3)    wyjaśnia procesy demokratyzacji ustrojów państw Europy Zachodniej
• 4)    charakteryzuje różne formy zorganizowanej działalności robotników.
• 
  
• XXXV. Ziemie polskie pod zaborami w II połowie XIX i na początku XX w. Uczeń:
• 1)    wyjaśnia cele i porównuje metody polityki zaborców wobec mieszkańców ziem dawnej Rzeczypospolitej (w tym ziem zabranych) - rusyfikacja, germanizacja, autonomia galicyjska
• 2)    porównuje zmiany zachodzące w sytuacji społeczno-gospodarczej w trzech zaborach
• 3)    charakteryzuje postawy społeczeństwa polskiego w stosunku do zaborców
• 4)    charakteryzuje proces formowania się nowoczesnej świadomości narodowej Polaków i innych grup narodowych zamieszkujących tereny dawnej Rzeczypospolitej
• 5)    przedstawia genezę nowoczesnych ruchów politycznych (socjalizm, ruch ludowy, ruch narodowy), z uwzględnieniem ich przedstawicieli, w tym: Wincentego Witosa, Ignacego Daszyńskiego, Romana Dmowskiego, Józefa Piłsudskiego i Wojciecha Korfantego
• 6)    wyjaśnia genezę, charakter i skutki rewolucji w latach 1905-1907 w Królestwie Polskim.
• XXXVI. Kultura i nauka polska w II połowie XIX i na początku XX w. Uczeń:
• 1)    wyjaśnia specyfikę polskiego pozytywizmu
• 2)    rozpoznaje dorobek kultury polskiej doby pozytywizmu i Młodej Polski
• 3)    rozpoznaje najważniejszych ludzi nauki oraz omawia ich dokonania.
• XXXVII. I wojna światowa. Uczeń:
• 1)    wyjaśnia pośrednie i bezpośrednie przyczyny wybuchu wojny
• 2)    opisuje charakter działań wojennych na różnych frontach
• 3)    wyjaśnia okoliczności przystąpienia USA do wojny i ich rolę w konflikcie
• 4)    przedstawia przyczyny i skutki rewolucji lutowej i październikowej w Rosji
• 5)    wyjaśnia przyczyny klęski państw centralnych i Rosji.
• XXXVIII. Sprawa polska w przededniu...
• 1)    omawia stosunek państw zaborczych do sprawy polskiej w przededniu i po wybuchu wojny
• 2)    przedstawia koncepcje polskich ugrupowań politycznych wobec nadciągającego konfliktu światowego
• 3)    analizuje umiędzynarodowienie sprawy polskiej
• 4)    charakteryzuje przykłady zaangażowania militarnego Polaków podczas wojny, ze szczególnym uwzględnieniem losów Legionów.
• XXXIX. Europa i świat po I wojnie światowej. Uczeń:
• 1)    charakteryzuje polityczne, społeczne, gospodarcze i kulturowe następstwa I wojny światowej
• ocenia straty wojenne
• 2)    przedstawia postanowienia traktatu wersalskiego
• wskazuje słabe strony ładu wersalskiego
• 3)    wyjaśnia znaczenie układów z Rapallo i Locarno dla ładu międzynarodowego
• 4)    charakteryzuje wielki kryzys gospodarczy
• 5)    rozpoznaje dorobek okresu międzywojennego w dziedzinie kultury i nauki.
• XL. Narodziny i rozwój totalitaryzmów w okresie międzywojennym. Uczeń:
• 1)    wyjaśnia genezę powstania państwa sowieckiego i charakteryzuje jego politykę wewnętrzną i zagraniczną w okresie międzywojennym
• 2)    wyjaśnia genezę faszyzmu i charakteryzuje faszystowskie Włochy
• 3)    charakteryzuje drogę Hitlera do władzy w Niemczech
• 4)    charakteryzuje politykę wewnętrzną i zagraniczną III Rzeszy w latach trzydziestych;
• 5) porównuje funkcjonowanie aparatu terroru w ZSRS i III Rzeszy.
• XLI. Walka o odrodzenie państwa polskiego po I wojnie światowej. Uczeń:
• 1)    analizuje proces formowania się centralnego ośrodka władzy państwowej
• 2)    przedstawia postanowienia konferencji pokojowej w Paryżu dotyczące Polski
• 3)    charakteryzuje proces kształtowania się polskiej granicy z Niemcami, z uwzględnieniem powstania wielkopolskiego, powstań śląskich i plebiscytów
• 4)    charakteryzuje proces kształtowania się polskiej granicy wschodniej, ze szczególnym uwzględnieniem wojny polsko-bolszewickiej
• 5)    porównuje kształt terytorialny I i II Rzeczypospolitej.
• XLII. Dzieje polityczne II Rzeczypospolitej. Uczeń:
• 1)    charakteryzuje ustrój polityczny II Rzeczypospolitej na podstawie konstytucji marcowej z 1921 r., 2)    wyjaśnia przyczyny przewrotu majowego, charakteryzuje jego przebieg oraz ocenia skutki ustrojowe (nowela sierpniowa, konstytucja kwietniowa z 1935 r.)
• 3)    charakteryzuje życie polityczne w Polsce w czasie rządów sanacyjnych.
• XLIII. Społeczeństwo i gospodarka II Rzeczypospolitej. Uczeń:
• 1)    charakteryzuje skalę i skutki wojennych zniszczeń oraz „dziedzictwo” pozaborowe
• 2)    charakteryzuje strukturę społeczeństwa II Rzeczypospolitej, uwzględniając jego wielonarodowy, wielokulturowy i wieloreli gij ny charakter;
• 3)    omawia skutki światowego kryzysu gospodarczego na ziemiach polskich
• 4)    charakteryzuje i ocenia osiągnięcia gospodarcze II Rzeczypospolitej.
• XLIV. Kultura i nauka w okresie II Rzeczypospolitej. Uczeń:
• 1) rozpoznaje osiągnięcia w dziedzinie kultury i nauki z okresu II Rzeczypospolitej oraz ich twórców.
• 
  
• XLV. Świat na drodze do II wojny światowej. Uczeń:
• 1)    przedstawia ideologiczne, polityczne i gospodarcze przyczyny wybuchu II wojny światowej
• 2)    wyjaśnia wpływ polityki hitlerowskich Niemiec na rozbijanie systemu wersalskiego
• 3)    charakteryzuje politykę appeasementu
• 4)    wyjaśnia genezę paktu Ribbentrop--Mołotow i przedstawia jego postanowienia.
• XLVI. Wojna obronna Polski w 1939 r. Agresja Niemiec (1 września) i Związku Sowieckiego (17 września). Uczeń:
• 1)    charakteryzuje położenie międzynarodowe Polski w przededniu wybuchu II wojny światowej
• 2)    wyjaśnia cele wojenne hitlerowskich Niemiec i ZSRS
• 3)    charakteryzuje etapy wojny obronnej, podaje przykłady bohaterstwa obrońców, uwzględniając żołnierzy i ludność cywilną oraz zbrodni wojennych dokonanych przez agresorów, z uwzględnieniem własnego regionu
• 4)    przedstawia podział ziem polskich między okupantów
• 5)    wyjaśnia znaczenie powołania polskich władz państwowych i sił zbrojnych na uchodźstwie;
• 6) wyjaśnia przyczyny przegrania przez Polskę wojny obronnej.
• 
  
• KLASA IV (13 zagadnień)
• XLVII. II wojna światowa i jej etapy. Uczeń:
• 1)    charakteryzuje etapy agresji i aneksji obu totalitarnych mocarstw
• 2)    sytuuje w czasie i przestrzeni przełomowe wydarzenia II wojny światowej (polityczne i militarne)
• 3)    charakteryzuje politykę hitlerowskich Niemiec na terenach okupowanej Europy
• 4)    wyjaśnia przyczyny klęski państw Osi
• 5)    opisuje uwarunkowania militarne i polityczne konferencji Wielkiej Trójki (Teheran, Jałta, Poczdam) i przedstawia ich ustalenia.
• XLVIII. Polska pod okupacją niemiecką i sowiecką. Uczeń:
• 1)    przedstawia realia życia codziennego w okupowanej Polsce
• 2)    wymienia i charakteryzuje przykłady zbrodni niemieckich i sowieckich zarówno tych o wymiarze ogólnokrajowym (np. zbrodnia katyńska, Auschwitz-Birkenau), jak i regionalnym (np. Palmiry, Piaśnica, Ponary)
• 3)    porównuje system sowieckich i niemieckich obozów pracy, obozów koncentracyjnych oraz obozów zagłady
• omawia kwestie deportacji i wysiedleń ludności
• 4)    wyjaśnia przyczyny i znaczenie konfliktu polsko-ukraińskiego, w tym ludobójstwa ludności polskiej na Wołyniu i w Małopolsce Wschodniej
• 5)    charakteryzuje różne postawy polskiego społeczeństwa wobec polityki okupantów, wymienia przykłady heroizmu Polaków
• 6)    omawia sposoby upamiętnienia zbrodni obu okupantów oraz heroizmu Polaków na przykładzie: a) Muzeum Powstania Warszawskiego,
• b)    Państwowego Muzeum Auschwitz--Birkenau w Oświęcimiu, c)    Polskiego Cmentarza Wojennego w Katyniu.
• 
  
• XLIX. Niemiecka polityka eksterminacji. Uczeń:
• 1)    przedstawia ideologiczne podstawy eksterminacji Żydów oraz innych grup etnicznych i społecznych przez Niemcy hitlerowskie
• 2)    charakteryzuje etapy eksterminacji Żydów (dyskryminacja, stygmatyzacja, izolacja, zagłada)
• 3)    opisuje położenie ludności żydowskiej oraz formy oporu, na przykładzie powstania w getcie warszawskim
• 4)    charakteryzuje postawy społeczeństwa polskiego i społeczności międzynarodowej wobec Holokaustu, z uwzględnieniem Sprawiedliwych, na przykładzie Ireny Sendlerowej, Antoniny i Jana Żabińskich oraz rodziny Ulmów.
• L. Działalność władz Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie i w okupowanym kraju. Uczeń:
• 1)    omawia działalność rządu Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie
• 2)    ocenia znaczenie układu Sikorski-Majski dla obywateli polskich, znajdujących się pod okupacją sowiecką
• 3)    przedstawia przykłady bohaterstwa żołnierzy polskich na frontach II wojny światowej
• 4)    analizuje politykę mocarstw wobec sprawy polskiej w czasie II wojny światowej
• 5)    charakteryzuje organizację i cele Polskiego Państwa Podziemnego
• 6)    charakteryzuje polityczną i militarną działalność Armii Krajowej oraz Narodowych Sił Zbrojnych i Batalionów Chłopskich
• wskazuje różne formy oporu wobec okupantów;
• 7)    wyjaśnia uwarunkowania akcji „Burza”
• 8)    charakteryzuje powstanie warszawskie (uwarunkowania polityczne, charakter przebiegu walk, następstwa powstania, postawę aliantów zachodnich i Związku Sowieckiego).
• LI. Świat po II wojnie światowej. Początek zimnej wojny. Uczeń:
• 1)    charakteryzuje polityczne, społeczne, gospodarcze i kulturowe skutki II wojny światowej
• 2)    wyjaśnia genezę zimnej wojny, z uwzględnieniem wojny w Korei oraz problemu niemieckiego
• 3)    omawia proces sowietyzacji państw Europy Środkowo-Wschodniej
• 4)    wyjaśnia genezę NATO i Układu Warszawskiego i charakteryzuje oba bloki polityczno-wojskowe
• 5)    charakteryzuje zmiany w ZSRS po śmierci Stalina
• 6)    opisuje wydarzenia w NRD w 1953 r., na Węgrzech w 1956 r. i Czechosłowacji w 1968 r.
• LII. Dekolonizacja, integracja i nowe konflikty. Uczeń:
• 1)    wyjaśnia genezę procesów dekolonizacyjnych w Azji i Afryce, 2)    wyjaśnia przyczyny i przedstawia skutki konfliktów zimnowojennych, w tym wojny w Wietnamie, kryzysu kubańskiego oraz wojny w Afganistanie
• 3)    wyjaśnia charakter konfliktów na Bliskim Wschodzie, ze szczególnym uwzględnieniem konfliktu arabsko--izraelskiego
• 4)    charakteryzuje genezę i etapy integracji europejskiej.
• LIII. Przemiany cywilizacyjne na świecie. Uczeń:
• 1) charakteryzuje i wyjaśnia znaczenie najważniejszych przemian naukowo-
• -technicznych na świecie po II wojnie światowej
• 2)    analizuje najważniejsze przemiany kulturowe i społeczne po II wojnie światowej
• 3)    charakteryzuje zjawisko „rewolucji obyczajowej” i ruchów młodzieżowych, ze szczególnym uwzględnieniem wydarzeń 1968 r.
• 4)    opisuje rozwój nowych środków komunikacji społecznej i ocenia ich znaczenie.
• 
  
• LIV. Świat na przełomie tysiącleci. Uczeń:
• 1)    charakteryzuje przemiany społeczno-polityczne w Europie Środkowo-Wschodniej w latach 1989-1991
• 2)    opisuje konflikty na terenie byłej Jugosławii oraz wojny czeczeńskie
• 3)    przedstawia główne etapy rozwoju Unii Europejskiej.
• LV. Proces przejmowania władzy przez komunistów w Polsce (1944-1948). Uczeń:
• 1)    opisuje straty demograficzne, gospodarcze i kulturowe po TT wojnie światowej
• 2)    porównuje obszar państwa polskiego przed i po TT wojnie światowej
• 3)    charakteryzuje okoliczności i etapy przejmowania władzy w Polsce przez komunistów
• 4)    omawia przejawy oporu społecznego wobec komunizmu, w tym działalność opozycji legalnej oraz podziemia antykomunistycznego
• 5)    opisuje represje sowieckiego i polskiego aparatu bezpieczeństwa (w tym obława augustowska);
• 6) charakteryzuje okres odbudowy oraz ocenia projekt reformy rolnej i nacjonalizacji przemysłu i handlu.
• LVI. Stalinizm w Polsce i jego erozja. Uczeń:
• 1)    przedstawia proces sowietyzacji kraju na płaszczyźnie ustrojowej, gospodarczo-społecznej i kulturowej
• 2)    omawia i ocenia skutki terroru stalinowskiego w Polsce
• 3)    wyjaśnia przyczyny i następstwa poznańskiego czerwca oraz znaczenie wydarzeń październikowych 1956 r.
• 4)    opisuje relacje państwo - Kościół w okresie stalinizmu.
• LVII. Polska w latach 1957-1981. Uczeń:
• 1)    charakteryzuje system władzy w latach 60. i 70. w PRL i stopień uzależnienia od ZSRS
• opisuje proces industrializacji i funkcjonowanie gospodarki planowej
• 2)    wyjaśnia genezę i następstwa kryzysów społecznych w latach 1968, 1970 i 1976
• 3)    wyjaśnia społeczno-polityczną rolę Kościoła katolickiego
• 4)    charakteryzuje i ocenia działalność opozycji politycznej w latach 1976-1980
• 5)    ocenia rolę papieża Jana Pawła II i j ego wpływ na przemiany w Polsce i krajach sąsiednich
• 6)    wyjaśnia przyczyny i następstwa strajków w 1980 r.
• 7)    charakteryzuje ruch społeczny „Solidarność” i ocenia jego wpływ na przemiany społeczno-polityczne w Polsce i w Europie.
• LVIII. Dekada 1981-1989. Uczeń:
• 1)    wyjaśnia przyczyny wprowadzenia stanu wojennego, opisuje jego specyfikę oraz społeczne, gospodarcze i polityczne skutki
• 2)    charakteryzuje postawy Polaków wobec stanu wojennego, przedstawia formy oporu społecznego oraz ocenia rolę ks. Jerzego Popiełuszki i omawia okoliczności jego śmierci
• 3)    wyjaśnia przyczyny zawarcia porozumienia okrągłego stołu, opisuje i ocenia jego skutki
• 4)    rozpoznaje największe powojenne polskie osiągnięcia w dziedzinie kultury i nauki, z uwzględnieniem twórczości emigracyjnej.
• LIX. Narodziny III Rzeczypospolitej i jej miejsce w świecie na przełomie XX i XXI w. Uczeń:
• 1)    opisuje kluczowe przemiany ustrojowe w latach 1989-1997, wyjaśnia ich międzynarodowe uwarunkowania
• 2)    wyjaśnia kontrowersje wokół problemu dekomunizacji i lustracji
• 3)    ocenia proces transformacji ustrojowej i gospodarczej
• 4)    charakteryzuje i ocenia polską politykę zagraniczną (w tym przystąpienie Polski do NATO i do Unii Europejskiej).