II.5
a) Grecja w gruzach...
Polecam zobaczyć prezentację historyka Rafała Wójcika: https://www.slideshare.net/RafaWjcik16/grecja-po-wojnach-perskich-2017
♦ Jak wyglądał świat grecki po wojnach perskich?
O dominację/hegemonię w Grecji walczyło kilka miast-państw. Początkowo najpotężniejsze były Ateny, z czasem musiały jednak ulec Sparcie i jej sojusznikom (nie bez znaczenia było poparcie Persji udzielone Sparcie).
♦ Wojna peloponeska 431-404 p.n.e., to wojna Aten i Sparty o hegemonię
- Ateny dysponowały silną flotą, Sparta armią lądową,
- Sparta uzyskała pomoc Persji,
- po kilkuletniej wojnie Ateny skapitulowały - na mocy pokoju Ateńczycy wydali Sparcie niemal całą flotę, zburzyli fortyfikacje, rozwiązali Związek Morski, uznali hegemonię Sparty w Grecji.
„Wojna była długotrwała i tyle cierpień przypadło w udziale Helladzie, ile nigdy przedtem. Nigdy bowiem przedtem nie zdobyli i nie zamienili w pustynię tylu miast ani barbarzyńcy, ani sami Grecy. [...]... za najistotniejszy powód [wojny], chociaż przemilczany, uważam wzrost potęgi ateńskiej i strach, jaki to wzbudziło u Lacedemończyków [Spartan] (Tukidydes z Aten)
Ateny i Sparta walczyły ze sobą zarówno bezpośrednio, jak i wywierały naciski na mniejszych sąsiadów, budując skomplikowane sojusze. Historyk Tukidydes znakomicie opisał polityczne manewry obydwóch stron, w tym słynny „dialog melijski”*,
* „Dialog melijski” znajduje się wśród lektur obowiązkowych filozofów, politologów i historyków.Tukidydes zrelacjonował dialog między Melijczykami a Ateńczykami, który poprzedził starcie zbrojne między obiema stronami. Był to jeden z epizodów wojny z roku 416 p.n.e., a zatem mniej więcej z połowy konfliktu. Dialog był próbą porozumienia, w ramach którego Ateny starały się skłonić wyspę Melos do zmiany sojuszy.Duża flota ateńska przybyła na wyspę Melos, od początku wojny głoszącą neutralność, ale sprzyjającą Sparcie. Ateńczycy postawili Melijczykom ultimatum: albo przystąpią do Ateńskiego Związku Morskiego, albo zostaną całkowicie zniszczeni przez Ateńczyków. Melijczycy odmówili poddania się i Ateńczycy spełnili swą groźbę – przystąpili do oblężenia, postępując niezwykle brutalnie: miasto zrównali z ziemią, wymordowali mężczyzn, a kobiety sprzedali w niewolę.Dialog Tukidydesa jest dziś określany klejnotem historyczno-politycznej narracji, przedstawił po raz pierwszy założenia realizmu politycznego w teorii stosunków międzynarodowych (gdzie argumenty moralne przegrywają z pragmatyką polityczną).
Ateny i Sparta oraz „Dialog melijski”... Warto zobaczyć ostatnie kilka minut filmu: https://youtu.be/Q-mkVSasZIM?t=467.
♦ Dominacja Sparty nie trwała jednak wiecznie. Popadła w konflikt z Persją, gdy ta ponowiła żądania podporządkowania się wysunięte pod adresem miast greckich w Azji Mniejszej.
Hegemonia Sparty pchała ich do walki z innymi miastami greckimi, m.in. Koryntem i Tebami (wojna koryncka: 395-387 p.n.e.). Kolejny konflikt z Tebami ostatecznie doprowadził do upadku jej potęgi. Warto dodać, iż w jego ramach niepokonani dotąd Spartanie kilkukrotnie przegrywali bitwy z Tebańczykami (nawet w sytuacjach gdy dysponowali 3-4 krotną przewagą liczebną!).
Stało się to po bitwie pod Leuktriami*. W rezultacie porażek Sparty rozwiązany został Związek Peloponezki, za pomocą którego kontrolowali oni dotąd znaczną część Grecji.
* W 371 rokiu p.n.e. miała miejsce bitwa pod Leuktriami W bitwie tej potężna Sparta została pokonana dzięki geniuszowi dowódcy tebeńaskiego - Epaminondasa.[Nie da się zapamiętać? E-p-a-minon-d-a-s: E(kspresowe) P(okonanie) A(takiem) MINOiN(kami) D(zielnych i) A(gresywnych) S(partan),Epaminondas zastosował niespotykany mnewr taktyczny, tzw. szyk skośny, wysuwając na czoło m.in.elitarny Święty Hufiec (kilkuset najsprawniejszych tebańskich żołnierzy, powiązanych związkami partnerskimi). Dzięki temu, nim do bitwy weszły słabsze oddziały tebańskie jej losy były przesądzone.Przewaga Teb, zostałą potwierdzona m.in. w bitwie pod Mantineją (362 p.n.e.), w której Tebańczycy pokonali połączone siły Aten i Sparty. W bitwie tej został śmiertelnie raniony został ich genialny dowódca Epaminondas.
Jak Teby zwyciężyły niezwyciężonych Spartan? Zobacz końcowe fragmenty filmu: https://youtu.be/xWsZwlN1j3c?t=829
♦ Po upadku potęgi Sparty, to Teby na blisko 33 lata wysunęły się na czoło państw greckich.
Nie na długo, gdyż na horyzoncie pojawiła się nowa potęga: Macedonia.
Macedończycy, ubodzy krewni Greków z północy, pod wodzą genialnego króla Filipa II, zdołali zbudować silne, zmilitaryzowane państwo, chcąc wyruszyć na podbój Grecji i... Persji!
Macedonia w bitwie pod Cheroneą (338 r. p.n.e.) zdołała pokonać sojusz Aten z Tebami. Tym samym na blisko dwa wieki zdobyła przewagę-hegemonię w Grecji.
b) Macedonia (i Grecja) wyrusza na podbój świata
Polecam prezentację: https://www.slideshare.net/RafaWjcik16/aleksander-wielki-2017
Macedonia - północno-wschodnia kraina Grecji, zjednoczona pod władzą królów. Twórcą potęgi Macedonii był Filip II (359-336 p.n.e.)
♦ Filip II Macedoński
- twórca silnej armii,
- rozpoczął ekspansję na Grecję środkową,
- filipiki - mowy Demostenesa z Aten, demagoga który, jako przywódca stronnictwa antymacedońskiego, wzywał do walki z Filipem II,
- w 338 r. p.n.e. w bitwie pod Cheroneą pokonał armię ateńską i jej sojuszników
- jego sukcesy oznaczały koniec niepodległej Grecji
- powstaje Związek Koryncki, Grecy zgodzili się uznać hegemonię Macedonii;
- zdobył Bizancjum, chciał wyruszyć na podbój Persji,
Zurrik23: https://youtu.be/3vH_VszU1d8
♦ Aleksander Wielki
- został królem, mając zaledwie 20 lat
- w 336 r. p.n.e., stłumił powstanie w Grecji (zniszczył Teby),
- na czele niewielkiej armii wyruszył na podbój największego imperium jakie do tej pory widział świat
- odniósł zwycięstwa nad Persami w trzech głównych bitwach:
- nad rzeką Granikos (334 r. p.n.e.),
- pod Issos (333 r. p.n.e.)
- Gaugamelą (331 r. p.n.e.);
- podbił Fenicję, Tyr, Gazę, Egipt,
- osobiście prowadził swoje wojska na skraj znanego świata, aż po stepy Azji Centralnej, Himalaje i rzekę Indus,
źródło: http://www.emersonkent.com/map_archive/alexander_the_great_conquests.htm
Jak wyglądały realia pola bitwy 2,5 tys. lat temu?
Zobacz fragment filmu "Aleksander" z 2004 roku.
Jak skończyła się bitwa, starcie dwóch cywilizacji pod Gaugamelą? Zobacz pod linkiem:
Przejść kilkanaście tysięcy kilometrów tylko po to, by zostać zgniecionym przez słonia?!
Zobaczmy jak wyglądał podbój Azji i walka Macedończyków w Indiach...
Zapraszam na świetny film po angielsku.
Ciekawostki o Aleksandrze:
- nad rzeką Indus stoczył zwycięską bitwę z miejscowym władcą Porusem; w bitwie tej Europejczycy po raz pierwszy stanęli do walki z armią dysponującą słoniami bojowymi.
- bohaterstwo władcy hinduskiego tak zaimponowało Aleksandrowi, że uczynił pokonanego Porusa nadzorcą prowincji swego imperium, oddając mu królestwo oraz dodając do zarządzania okoliczne krainy
- był tak przywiązany do swojego rumaka Bucefała, że gdy ten zginął w Indiach na jego cześć nazwano miasto (miłość Aleksandra do konia była "od pierwszego wejrzenia"; jako nastolatek był jedyną osobą, która potrafiła go dosiąść, z czym nie poradzili sobie zawodowi ujeżdżacze; chłopiec nadał mu pieszczotliwo-ironiczne imię oznaczające wprost: "ośla głowa", być może określając jego upartość; zob. więcej: http://www.emersonkent.com/famous_animals/bucephalus.htm)
Polecam:
Dla ambitnych: Najważniejsza osoba w historii świata ?- film po angielsku.
Po niespodziewanej śmierci Aleksandra w 323 r. p.n.e. nastąpił podział monarchii pomiędzy najzdolniejszych dowódców jego armii, tzw. diadochów.
♦ Na gruzach imperium Aleksandra Wielkiego powstały tzw. monarchie hellenistyczne.
Długotrwałe walki między diadochami i ich następcami (tzw. epigonami) wyłoniły nowe wielkie państwa:
- Egipt - dynastia Ptolemeuszy,
- Macedonia - dynastia Antygonidów,
- monarchia Seleucydów w Azji,
- oprócz tego powstały inne ośrodki państwowe; np. Pergamon, Epir.
♦ Kultura hellenistyczna
łączy w sobie kulturę grecką (helleńską) i wschodnią (orientalną)
powstała po śmierci Aleksandra Wielkiego (trwała do zdobycia Egiptu przez Rzymian w 30 r. p.n.e.)
ośrodki hellenizmu:
- Aleksandria w Egipcie, gdzie Ptolemeusze założyli instytut naukowy Muzeum, w którym znajdowała się biblioteka, obserwatorium astronomiczne, ogród botaniczny i zoologiczny;
- Pergamon - tu wynaleziono pergamin wyprawiany ze skór zwierząt;
- ponadto: Antiochia, Ateny, Rodos, Efez, Syrakuzy.
Religia - Grecy przyswoili sobie wierzenia orientalne, utożsamiając bóstwa Wschodu z greckimi (Zeus=Sarapis, Izyda=Demeter); ubóstwienie władcy (Aleksander Wielki).
Polecam:
https://lente-magazyn.com/aleksander/