Przygotowując się do lekcji, sprawdzianu, itd. polecam sięgnąć po materiały autorstwa Wiesława Zdziabka, doświadczonego nauczyciela historii i metodyka, laureata tytułu Wielkopolski Nauczyciel Roku 2017. Autor, opierając się na podstaiwe programowej i podręczniku do historii wydawnictwa Nowa Era przygotował skrót najważniejszych informacji, które powinien opanować uczeń w ramach zajęć z historii. Materiały pochodzą ze strony: https://www.e-historia.com.pl/35-liceum-i-technikum-po-gimnazjum/notatki-z-historii-zakres-podstawowy/starozytnosc.
Mat. dodatkowe:
Nasze zajęcia (historia w wersji de luxe): pełne notatki z zajęć
- Rozdział II. Grecja, Ateny i Sparta....
AD 1:
Koczownicy: Osiadli:
- Wędrują z miejsca na miejsce - Mieszkają w jednym miejscu
- Żywią się tym, co znajdą lub upolują - Uprawiają ziemię
- Nie budują trwałych domów - Budują domy
- żyją w małych grupach, bo trudno o pożywienie -tworzą większe wspópnoty, państwa...
Ulubione zwierze: pies (pomaga w polowaniach) - kot (bo zjada myszy, które zjadają ziarna), krowa i wół (pomagają w transporcie i orce)
Ciekawostka dla wyjątkowo zainteresowanych: Kim byli nasi przodkowie? Pracowitymi mróweczkami (ciemnoskórymi rolnikami), czy wojowniczymi pasikonikami (wysokimi blondynami na rydwanach, kochającymi mleko i podboje)? Materiał autorski W. Grajewskiego
materiał dodatkowy: tabela z porównaniem starożytnych cywilizacji
Starożytna Grecja
2. 1. Hellada i Hellenowie - początki Grecji2. 2. Droga Aten do demokracji
2. 3. Starożytna Sparta
2. 4. Wojny grecko-perskie
2. 5. Podboje Aleksandra Wielkiego
2. 6. Kultura i sztuka starożytnej Grecji
powtóka 24 pytania:
mapy edukacyjne: https://www.pomoceszkolne.edu.pl/kultura-i-mitologia-starozytnej-grecji.html
.png)
%20b.png)
PODSUMOWANIE Państwo z morza: Hellada =Grecja
- 1. Hellada to obszar zamieszkiwany przez starożytnych Greków. Składała się z: górzystej Grecji właściwej oraz wyspy i zachodniego wybrzeża Azji Mniejszej. W II tysiącleciu p.n.e. rozwijały się tu cywilizacje minojska i mykeńska.
- 2. Od VIII w. p.n.e. Grecy zaczęli tworzyć poleis małe państwa, których centrum stanowiło miasto. Najważniejsze decyzje podejmowano na zgromadzeniu, w którym brał udział ogół pełnoprawnych mieszkańców obywateli.
- 3. Pomimo podziału na liczne poleis Greków łączyły: wspólny język i system wierzeń, podobne obyczaje, te same formy spędzania wolnego czasu. Poczucie wspólnoty podtrzymywały również igrzyska olimpijskie i wyrocznia Apoflina w Delfach.
- 4. W trakcie tzw. wielkiej kolonizacji w VIII—VI w. p.n.e. Grecy utworzyli liczne kolonie na wybrzeżach mórz Śródziemnego i Czarnego. Bogate kolonie założone na Sycylii i południu Italii określano mianem Wielkiej Grecji.
2. 1. Atlantyda, minotaur, cyklopi i koń trojański, czyli pradzieje Hellady
1. Warunki naturalne Grecji (Hellady)
a. położenie
– południowa część Półwyspu Bałkańskiego
– wyspy: Kreta, Cypr Wyspy Jońskie
– wybrzeże półwyspu Azja Mniejsza (tzw. Jonia)
b. kraj górzysty – najwyższa góra – Olimp
c. rozbudowana linia brzegowa – bardzo dużo zatok, półwyspów i wysp
Kraina, którą dziś nazywamy Grecją jest położona na Płw. Bałkańskim i okolicznych wyspach; panuje tam klimat śródziemnomorski. Teren jest pokryty górami (Bałkany), występuje tam wiele zatok i wysp. W rezultacie jest tam niewiele ziemi uprawnej, natomiast linia brzegowa sprzyja rozwojowi żeglugi. Hellada składa się z trzech części:
- Wybrzeże Azji Mniejszej (tzw. Jonia)
- Wyspy Morza Jońskiego i Egejskiego oraz Kreta i Cypr,
- Grecja "właściwa", tj. południowa część Półwyspu Bałkańskiego: wiele krain poprzecinanych łańcuchami górskimi, np.: Attyka i Tesalia (nad nią dominuje najwyższa góra – Olimp wysoka na blisko 2 tys. metrów n.p.m.),
Warunki naturalne (mało ziem uprawnych) powodują, że rolnictwo nie może być podstawą utrzymania Greków, którzy muszą polegać m.in na uprawie oliwek i winorośli oraz hodowli owiec, kóz i świń. Rozbudowana linia brzegowa (dużo zatok, półwyspów i wysp) sprawiła, iż mieszkańcy Grecji byli doskonałymi żeglarzami, a podstawą ich utrzymania stało się:
- rybołówstwo
- transport morski
- handel
Najstarsze cywilizacje ludów przybyłych na tereny greckie
Polecam: Zobacz koniecznie pierwsze 5 minut filmu: Historia Grecji w 18 minut!
źródło: https://www.youtube.com/watch?v=jhQsJ5DnEnw&ab_channel=Zurik23M
- ♦ cywilizacja minojska, funkcjonowała m.in. na Krecie (XVIII w.- XV w. pne)
- świetni żeglarze,
- znali pismo (Pismo Linearne A - niestety do dziś nieodczytane),
- wznosili wspaniałe pałace pozbawione elementów obronnych, stąd wniosek, iż byli potęgą morską
- (mit o królu Minosie, który rozkazał Dedalowi zbudować w Knossos labirynt dla swojego syna Minotaura),
- kres ich państwu położył kataklizm - wybuch wulkanu na wyspie Therra połączony z tsunami, którego fale wysokie na setki metrów spustoszyły śródziemnomorski świat. >>> W pamięci kolejnych pokoleń wydarzenia te zapisyały się prawdopodobnie jako mit o zatopieniu Atlantydy.
- ok. 1450 r. – Kreta została podbita przez Mykeńczyków
- ♦ cywilizacja mykeńska
- powstała ok. 1600 r. p.n.e., jednym z największych ośrodków stały się Mykeny na Peloponezie (na północ od późniejszej Sparty)
- ludy znad Dunaju (Achajowie) mówiące po grecku zajęły Mykeny na Peloponezie (Argolida) i Kretę
- przejęli sztukę i cywilizację minojską w II tysiącleciu p.n.e., zaadoptowali jej pismo do własnego języka (pismo linearne B, to pismo protogreckie, umiemy je odczytać!)
- tworzyli wojownicze państwa-miasta, na których czele stali królowie (np. legendarny Agamennon)
- Ich wojowniczość przeszła do legend, m.in. dzięki opowieściom Homera o wojnie trojańskiej (Iliada, Odyseja)
- wznosili obronne, monumentalne miasta i pałace (stąd Cyklopy!?)
- W Mykenach odnaleziono przypuszczany grób Agamemnona (tudzież skarbiec legendarnego króla Atreusza),
- ich wojowniczość mogła doprowadzić do upadku, poprzedzonego licznymi wojnami domowymi, w rezultacie których siano zniszczenie
- ♦ cywilizacja dorycka
- inwazje Dorów (Herakliów itd.), niszczą osłabione wojnami miasta Achajów
- jest to część wędrówek Ludów Morza, które unicestwiły wszystkie państwa we wschodniej części Morza Śródziemnego (pustosząc również Anatolię, Bliski Wschód i Egipt)
- Dorowie przybyli do Grecji znad Dunaju w kilku falach na przełomie XII i XI w. p.n.e.
- byli ludem bardzo prymitywnym,
- zapoczątkowali oni tzw. Wieki Ciemne, okres w którym nie powstawały żadne cenne poznawczo dzieła literackie itp,
- okres niemal 500-letniego milczenia źródeł historycznych (i - częściowo - archeologicznych).
- Homer, opisując wojnę trojańską i zachowanie Achajów w istocie portretował Dorów (królowie śpiący z kozami i niewolnikami!)
- Okres klasyczny w historii Grecji
- Plemiona greckie zasiedliły obszar Hellady w trzech falach osadniczych: najpierw przybyli Dorowie, później Eolowie i Jonowie. Plemiona te nie założyły jednego państwa.
- Grecy mieszkali w polis - było to miasto-państwo oraz ziemie uprawne je otaczające. Największe polis stworzyły z czasem Sparta oraz Ateny. Miasta były otoczone murami.
Narodziny polis: państwa-miasta,
- rządy w polis opierają się na wspólnocie obywatelskiej mieszczan i rolników z okolicznych wiosek/krainy.
- regulatorem życia publicznego jest prawo
- Wyróżniano trzy grupy ludności: 1. obywatele; 2. cudzoziemcy, tzw. metojkowie i 3. niewolnicy
- miasto-państwo rządzone jest przez wszystkich obywateli,
- Obywatele:
- mają prawo uczestnictwa w zgromadzeniach ludowych – zebraniach, na których podejmowano ważne decyzje, np. decydowano o wojnie i pokoju, obsadzie stanowisk urzędniczych
- ALE: tylko oni mają udział w życiu politycznym
- byli nimi de facto tylko niektórzy miejscowi mężczyźni,
- nie byli obywatelami: niewolnicy, cudzoziemcy, kobiety i dzieci
- m.in. wybierają urzędników (zazwyczaj na roczną kadencję), poprzez wybór lub losowanie
- mają obowiązek walki i obrony państwa,
- łączyły ich wspólne wierzenia, prawa, obyczaje,
- agora - rynek miasta/polis, centrum życia politycznego i religijnego,
Co łączyło wszystkich Greków? Oto elementy wspólne:
- język oraz kultura
- religia (panteon- "zbiór" Bogów), w tym mity i przywiązanie do korzystania z wyroczni (w tym słynnej Wyroczni Apollina w Delfach, gdzie wyroki oznajmiała wieszczka Pytia)
- przekonanie o pochodzeniu od wspólnego przodka: Hellena
- rozwiązania ustrojowe
- umiejętności w zakresie żeglarstwa i handlu, udział w kolonizacji
Ustrój państw greckich
♦ różne formy ustroju polis:
- monarchia - „jedynowładztwo”, rządy jednego władcy (najczęściej dziedziczne)
- oligarchia - rządy grupki (np. arystokracji),
- demokracja - rządy wszystkich obywateli
- w demokracji ważną rolę odgrywają demagodzy (demagog - „ten, który prowadzi lud”) - mówcy, którzy jako politycy próbują przekonać obywateli do swoich poglądów,
- tyrania - rządy w polis zagarnięte przez jednostkę. Tyranami byli arystokraci, dążący do nieograniczonej władzy, pod jego kontrolą były wszystkie urzędy,
Kolonizacja grecka VIII-VI w. p.n.e.
- Wielka Kolonizacja – proces planowego tworzenia przez Greków osad o charakterze rolniczo-handlowym poza Grecją
- Czym była spowodowana?
- warunki geograficzne Grecji sprzyjały żeglarstwu,
- brak wystarczającej ilości żywności; pragnienie zdobycia ziemi pod uprawę zbóż, surowców mineralnych (miedź, cyna), drewna;
- ludność wypychały z kraju: przyrost naturalny oraz walka o władzę w poszczególnych poleis (przegrani musieli uchodzić z kraju)
- miała duże znaczenie poprzez wpływ kultury i gospodarki greckiej na podbite ziemie,
- umożliwiła: udoskonalenie budowy okrętów, rozwój handlu, upowszechnienie pieniądza, sprowadzenie taniego zboża z kolonii do Grecji.
- Kolonie greckie powstały m.in.
- na wyspach Morza Śródziemnego,
- nad Morzem Czarnym,
- na południu Italii, w tym na Sycylii - tzw. Wielka Grecja,
- na południu dzisiejszej Francji
- w Afryce Północnej (Libia- Cyrenejka).
- Miasto zakładające kolonię nazywano metropolią.
- Utrzymywało ono ścisłe kontakty handlowe ze swoją kolonią. Z kolonii sprowadzano żywność i surowce naturalne, w zamian za wyroby rzemiosła itp.
Religia Greków
cechy charakterystyczne:
- politeizm - wielobóstwo
- antropomorfizm – Grecy wyobrażali sobie bogów w postaci ludzkiej
- podstawą wiedzy o bogach były mity (opowieści, w których w sposób symboliczny przedstawiano początki świata oraz powiązania bogów i ludzi
- w religii greckiej dużą rolę odgrywały wyrocznie – np. wyrocznia w Deflach
- Najważniejsi bogowie olimpijscy:
- Zeus – najważniejszy wśród bogów greckich
- Hera – opiekunka ogniska domowego
- Hades – bóg świata zmarłych
- Apollo – bóg muzyki i poezji
- Posejdon – bóg wody, morza
- Afrodyta – bogini miłości
- Dionizos – bóg wina i płodnych sił natury
- Atena – bogini mądrości i opiekunka Aten
- Hermes – opiekun handlu oraz patron kuców i złodziei
- Hefajstos – złota, kowali i złotników
Ciekawe rozszerzenie wiadomości:
- https://www.edukator.pl/resources/page/grecja-starozytna/1011
- (oprac. na podstawie podręcznika: "Poznać Przeszłość, kl. I", źródło: https://www.e-historia.com.pl/)
Warunki geograficzne (rozszerzenie)
- silnie rozwinięta linia brzegowa - liczne zatoki, półwyspy i wyspy (np.: Kreta, Rodos, Lesbos), Morza: Jońskie, Śródziemne, Egejskie, Kreteńskie,
- górzyste ukształtowanie terenu, brak żyznych gleb, klimat śródziemnomorski (ciepłe i suche lato, łagodna i deszczowa zima),
- bogactwa naturalne - srebro w górach Laurion i marmury (Attyka), glinka ceramiczna,
- zajęcia ludności - słabo rozwinięte rolnictwo z wyjątkiem upraw winorośli, oliwek, drzew figowych, jabłoni i grusz, handel, rzemiosło (ceramika), zajęcia związane z pracą na morzu.
- Grecja Północna - górzysty i nieurodzajny teren, za wyjątkiem wyjątkiem - równinnej, bogatej w zboże Tesalii, nad którą dominował Olimp (2817 m n.p.m.),
- Grecja Środkowa - krainy: Beocja z górami Parnasu, Attyka (a także m.in. Etolia, Eubea)
- Grecja Południowa (górzysty półwysep Peloponez) - m.in. krainy: Achaja, Lokonia, Mesenia, (a także m.in. Arkadia, Argolida)
2. 2. Ateny - droga do demokracji
1. Ateny – jedna z największych poleis greckich
2. Pierwotny ustrój Aten i pierwsze reformy polityczne
a. początkowo w Atenach panował ustrój arystokratyczny
– dziewięciu archontów
– Rada Areopagu – Areopag
b. ustawodawstwo Drakona – (drakońskie prawo – prawo bardzo surowe) – 621 r. w. p.n.e.
c. reformy Solona – 594 r. p.n.e.
– umorzył długi
– wprowadził zakaz zaciągania długów pod zastaw dłużnika i jego rodziny
– podzielił obywateli na 4 klasy majątkowe
3. Tyrania – Rządy tyrana Pizystrata i jego synów – koniec VI w. p.n.e.
4. Ustanowienie demokracji w Atenach
a. demokracja – rządy ludu
b. reformy Klejstenesa – 508 r. p.n.e.
c. cechy charakterystyczne demokracji ateńskiej po reformach Klejstenesa:
– każdy obywatel mógł uczestniczyć w życiu politycznym
– każdy obywatel mógł uczestniczyć w Zgromadzeniu Ludowym, na którym wybierano podejmowano najważniejsze decyzje
– działalność Rady Pięciuset
– działalność sądu ludowego (heliaja)
– najważniejszymi urzędnikami byli stratedzy, którzy kierowali bieżącą polityką państwa i dowodzili wojskiem
– Ateńczycy usuwali zbyt ambitnych polityków z państwa – służyło do tego głosowanie zwane ostracyzmem
d. działalność Peryklesa
– Perykles był jednym najwybitniejszych polityków starożytnej Grecji
– wprowadził diety za udział w Zgromadzeniu Ludowym, dlatego mogli w nim uczestniczyć również obywatele niezamożni
Rozwiąż quiz
2. 3. Sparta – Triumf dzikich ludzi
Co to znaczy spartańskie warunki?
"Gdy chłopcy dochodzili do wieku siedmiu lat, Likurg zabierał ich od rodziców i dzielił na "stada", każąc im żyć i jadać razem; przyzwyczajał ich w ten sposób do wspólnych zabaw i wspólnego uczenia się. Na czele każdego "stada" stawiał tego chłopca, który okazywał się najmądrzejszy i najbardziej zapalczywy w walce. (...) wychowanie polegało na ćwiczeniu się w posłuszeństwie (...).
Nauka była ograniczona do ścisłego minimum, po za tym całe ich wychowanie polegało na tym, aby dobrze się słuchać, znosić zmęczenie i zwyciężać w walce. Właśnie dlatego, w miarę jak rośli, ćwiczenia, którym ich poddawano, stawały się coraz cięższe.
Strzyżono im włosy do skóry, przyzwyczajano chodzić boso i uczestniczyć w grach najczęściej nago. Gdy dochodzili do dwunastego roku życia przestawali nosić szatę i otrzymywali na cały rok jeden płaszcz. Byli brudni, nie kąpali się (...). Spali razem, grupami na jakie byli podzieleni, na posłaniach, które sami sobie sporządzali (...) z trzciny".
źródło: link do zdjęcia poniżej: https://www.youtube.com/watch?v=9qIrMuqy33U&t=276s&ab_channel=Zurik23M; Polecam także: https://www.slideshare.net/RafaWjcik16/sparta-78763426
Sparta - niewielkie miasteczko w krainie Lakonia, położonej na południu półwyspu peloponeskiego, które poprzez podboje zyskało status największej potęgi w Grecji. Sparta obrała zupełnie inną drogę "ewolucji" niż inne greckie poleis; można ją określić jako gigantyczny obóz wojskowy; tudzież obóz koncentracyjny (dlaczego? o tym poniżej). W państwie tym całe życie podporządkowane było służbie wojskowej i terroryzowaniu większości miejscowego społeczeństwa (a z czasem również odległych krain). Jak do tego doszło?
- w I tysiącleciu p.n.e. Dorowie mieszkający w Lakonii założyli Spartę i rozpoczęli podbój półwyspu Peloponez,
- zjednoczenie polis w Lakonii na Peloponezie pod wodzą Sparty (w drugiej połowie VI w. p.n.e.),
- Sprata z czasem uzyskała hegemonię, czyli przewodnictwo wśród polis greckich, tworząc Związek Peloponeski (rozpadł się w 366 r. p.n.e. w wyniku klęsk poniesionych przez Spartę z Tebami).
- Sparta triumfowała, dominując w Helladzie, w wyniku wygranej wojny peloponeskiej nad dominującymi dotąd Atenami, na przełomie V i IV wieku p.n.e.
"Wychowanie Spartan trwało aż po wiek dojrzały. Nikt nie mógł postępować jak mu się podobało. Żyli w polis jak w obozie wojskowym, oddając się sprawom publicznym i prowadząc taki rodzaj życia jaki prawo przepisywało.” (Plutarch)
- po urodzeniu rada starszych badała noworodka i decydowała o jego dalszym losie - zdrowi chłopcy otrzymywali przydział ziemi i prawo do życia, dzieci chore były porzucane w górach Tajgetu,
- po ukończeniu 7 lat chłopcy przebywali w ciągu dnia razem w obozie, wspólnie bawiąc się i ucząc - każdy musiał nauczyć się słuchać, znosić zmęczenie, zwyciężać w walce, śpiewać, chodzić boso, znosić niewygody, głód i różnice temperatur (mieli tylko jeden płaszcz) oraz kary cielesne, kraść, kłamać, udzielać krótkich i zwięzłych odpowiedzi (lakonicznych) na pytania dotyczące bohaterów i życia publicznego, uczono się czytania i pisania dziejów Sparty i jej praw,
- w wieku 20 - 30 lat wszyscy podlegali skoszarowaniu przez cały dzień, doskonaląc się w sztuce wojennej i ucząc się pod kierunkiem wychowawców państwowych* ^
- po ukończeniu 30 roku życia młody człowiek stawał się pełnoprawnym obywatelem Sparty - mógł się ożenić, dostawał w dożywotnie użytkowanie od państwa nadział ziemi wraz z przypisanymi doń helotami i do 60 roku życia miał obowiązek uczestniczenia w ćwiczeniach wojskowych, brał udział w Zgromadzeniu Ludowym,
- zwracano także uwagę na wychowanie dziewcząt, które miały być wzorowymi matkami i żonami, gotowymi znosić cierpienia i dodawać ducha odwagi idącym na wojnę w myśl hasła „wróć z tarczą, lub na tarczy”.
a. za legendarnego założyciela Sparty uchodzi Likurg – IX w. p.n.e.
b. połączenie się czterech osad leżących w Lakonii w jedną polis
c. podbój sąsiednich ziem – opanowali prawie cały Peloponez
d. utworzenie Związku Peloponeskiego – organizacji zrzeszającej państwa leżące na Półwyspie Peloponeskim
2. Ustrój polityczny Sparty
a. zgromadzenie ludowe
b. dwóch królów – dowodzili wojskiem oraz pełnili funkcje religijne
c. pięciu eforów – najważniejsi urzędnicy
d. rada starszych – geruzja (składała się z 28 gerontów oraz dwóch królów)
3. Ustrój społeczny Sparty
a. Spartiaci – warstwa uprzywilejowana
– jako jedyni posiadali pełnię praw obywatelskich
– byli zobowiązani do służby wojskowej
– całe ich życie było podporządkowane obowiązkom wojskowym
mogli się ożenić po 20 roku życia, ale do 30 roku życia mieszkali w koszarach
b. periojkowie – wolni, ale pozbawieni praw politycznych mieszkańcy Sparty
c. heloci – pozbawieni wszelkich praw niewolnicy uprawiający ziemię
4. Wychowanie spartańskie
a. wychowanie młodzieży było całkowicie podporządkowane
b. tzw. spartańskie warunki życia – bardzko skromne
c. lakoniczny sposób wypowiadania się – zwięzły i konkretny
Rozwiąż quiz historyczny:
Starożytna Sparta
Ciekawe rozszerzenie wiadomości:
https://koperlo.blogspot.com/2020/11/ii3-sparta-triumf-dzikich-ludzi.html
https://www.edukator.pl/resources/page/sparta/1006
2. 4. Grecy kontra Persowie - mecz o panowanie nad światem.
Wojny w świecie greckim / Barbarzyńcy u bram (imperium).
Zobacz więcej:
https://www.slideshare.net/RafaWjcik16/wojny-grekw-z-persami-2017 - prezentacja historyka Rafała Wójcika:
Super - do przewijania Maraton w kilka z 13 minut.
https://www.youtube.com/watch?v=szMFir82GbY&ab_channel=TandWBrickProductions
I. 1: Informacje o Persji:
Persja - kolebką Persji były ziemie południowego Iranu (odszukaj stolice Peersji: Suzę i Persepolis na mapie), w połowie VI w. p.n.e.
Cyrus II Wielki rozszerzył granice państwa w dolinie Eufratu, Tygrysu i Indusu; zaś jego syn zajął Egipt. Państwo osiągnęło szczyt potęgo za panowania Dariusza I (panowanie: 522-486 p.n.e.).
• ciekawostka: Persja była tolerancyjna dla podbitych ludów, które zachowały religię, obyczaje i rodzinny język (wyzwoliła m.in. Żydów z ich niewoli babilońskiej)
.png)
.png)
Mapa ukazująca prowincje, tj. satrapie imperium perskiego
(porównaj ich rozmiar z wielkością setek państw-miast Grecji, zaznaczonych na brązowo).
Mapy za wiki (https://pl.wikipedia.org/wiki/Staro%C5%BCytna_Grecja)
I. 2: Przyczyna wojny z Grekami: konsekwentna ekspansja Persji:
- zajęcie terenów greckich w Azji Mniejszej, w tym Jonii (i jej bunty)
- Persowie umacniają się w Europie: zajęcie Tracji, Macedonii, próba zajęcia/pacyfikowania ziem Ukrainy (wyprawa przeciw Scytom zakończona niepowodzeniem i koniecznością powrotu armii przez Dunaj i Dardanele - co możliwe było dzięki wierności Greków, broniących mostu na Dunaju, 512 r. p.n.e.)
- ok. roku 500 p.ne. wybuchło powstanie w Jonii - krwawo stłumione przez Persów, zburzono Milet,
- - Dariusz I pragnie podbić całą Helladę i ukarać Ateny za poparcie powstania w Milecie;
II. 0: Wojna miała kilka odsłon (trzy roczne kampanie oraz epilog)
II. 1: Kampania 490 r. p.n.e. zakończyła się bitwą pod Maratonem (42 km od Aten)
- zwycięstwo Aten (i Platejczyków), które daje Grekom nadzieje na sukces w starciu z niepononanym dotąd imperium.
- Ateńczycy dzięki dowództwu Miltiadesa pokonują Persów na otwartym polu dzięki hoplitom (ciężkozbrojnej piechocie ustawionej w szyk bojowy zwany falangą);
- rozbita armia perska uciekła na okręty, planując zdobyć Ateny z zaskoczenia. Jednak Grecy przez posłańca (biegnie 42 kilometry spod Maratonu) ostrzegają stolicę. Co więcej - ich armia w pełnym uzbrojeniu zdołała przybyć do miasta szybciej niż wrogowie - morzem.
- narodziny tradycji biegu maratońskiego
Film (przeznaczony dla młodszych odbiorców)
sprawnie ukazujacy podstawowe zagadnienia dotyczące wojny grecko-perskiej
Grecja: Maraton i Plateje: Heroes of Bronze ; https://youtu.be/75R4g08ImzY?t=1 Seven Nation Army w antycznej Grece https://youtu.be/lASQlF6T6_M?t=10
• Grecy spierali się jak zareagować na rosnące zagrożenie ze strony Persji, jeden z strategów Aten - Temistokles wskazywał na konieczność budowy floty - dochody z kopalni srebra ateńczycy przeznaczali więc na budowę 200 supernowoczesnych okrętów - Trier, które kilka lat później miały faktycznie uratować niezależność Grecji.
II. 2: Kampania 480 r. p.n.e.,
- wojska Perskie, liczące być może nawet 200 tys. żołnierzy prowadzi osobiście król Persji Kserkses; Persowie maszerują z północy na południe, zajmując kolejne krainy Grecji
- bitwa pod Termopilami: Grecy w liczbie kilku tysięcy, pod przywództwem króla Sparty Leonidasa, postanawiają bronić wąskiego przesmyku, przez który wiedzie droga do serca Grecji.
- po trzech dniach walki; w wyniku zdrady i otoczenia wąwozu przez Persów, Leonidas i jego przyboczni zginęli (dając czas na odwrót ok. 4-tysięcy greckich towarzyszy)
- do historii i popkultury przeszło bohaterstwo 300 Spartan, jako obrońców Grecji: “Przechodniu, powiedz Sparcie, że tu spoczywamy wierni jej prawom” (historia zapomniała o blisko 4 tysiącach ich poległych towarzyszy, w tym o sługach Spartiatów - Hellotach, pomimo, iż w bitwie zginęło ich blisko 10-krotnie tyle co ich panów)
- Persowie zajmują Attykę i palą Ateny; flota grecka (uratowana przez sztormy, które zatopiły znaczną część perskich okrętów) musi wycofać się na południe
♦ bitwa morska pod Salaminą (nieopodal Aten), to ona decyduje o zwycięstwo Greków w kampanii wojnnej
- wielki sukces Greków, pomimo przewagi liczebnej i jakościowej Persów (w imieniu któych walczyli: Fenicjanie, Egipcjanie i Grecy azjatyccy)
- sukces zasługą wodza Aten Temistoklesa, który przygotował pułapkę rozpuszczając plotki, że wśród Greków panuje niezgoda i wciągnął ciężkie okręty perskie do małej zatoki;
- wola walki Greków, lepsze przygotowanie bojowe i zwrotnięjsze okręty zdecydowały o zwycięstwie
- Kserkses musiał wycofać się z Attyki, pospieszył do Babilonii gdzie wybuchło powstanie antyperskie.
zobacz więcej:
II. 3: Kampania 479 r. p.n.e.
479 r. p.n.e. - bitwa pod Platejami - decydujące zwycięstwo zjednoczonych Greków (pod spartańskim przywództwem), w rezultacie wyparto Persów z Europy
II. 4: Ciąg dalszy wojen:
- kolejne 20 lat walczono o supremację na morzach i w Azji Mniejszej; do lat sześćdziesiątych V w. p.n.e. trwało usuwanie wojsk perskich z wysp i polis greckich [ok. 467 r. p.n.e. Ateńczyk Kimon rozbił flotę perską u ujścia rzeki Euiymedon w Azji Mniejszej, a w 449 r. p.n.e. odniósł zwycięstwo na Cyprze];
- w 448 r. p.n.e. wojnę zakończył, tzw. pokój Kalliasa, podpisany w stolicy Persji Suzie, na jego mocy: Persja zrzekła się dążeń do panowania na Morzu Egejskim i uznała niezależność polis greckich w Azji Mniejszej.
III. 1: Znaczenie wojen perskich, podsumowanie:
- wzrost znaczenia politycznego Aten i moralnego Sparty, skuteczność wychowania spartańskiego,
- Ateny i Sparta objęły przewodnictwo (hegemonię) na północy i południu Grecji,
- 479 r. p.n.e. - powstanie Związku Morskiego (delijskiego) polis wyspiarskich, Azji Mniejszej i Aten w celu wspólnej budowy floty i walki aż do całkowitego i zwycięstwa nad Persami (wspólne władze, skarb na wyspie Delos),
- wpływ na rozwój demokracji ateńskiej i kultury helleńskiej.
Skrótowe przedstawienie kampanii roku 480 r. p.n.e. (film w języku angielskim) ; Bitwa pod Salaminą
1. Powstanie imperium perskiego
a. Persowie w VIII w. p.n.e. osiedlili się nad Zatoką Perską
b. podboje Persów
– podbój Babilonii przez Cyrusa Wielkiego
– podbój całego Bliskiego Wschodu
– podbój Azji Mniejszej – podporządkowanie poleis greckich położonych na zachodnim wybrzeżu Azji Mniejszej
c. organizacja imperium perskiego
– nieograniczona władza „króla królów”
– podział imperium na okręgi administracyjne – satrapie
– sprawna armia – łucznicy
, kawaleria, tzw. „nieśmiertelni”
2. Wojny grecko-perskie
a. przyczyny wojen
– niezadowolenie z rządów perskich obywateli poleis greckich w Azji Mniejszej
– przejęcie przez Persów kontroli nad szlakiem morskim łączącym Morze Czarne i Morze Egejskie
– wybuch powstania antyperskiego w Azji Mniejszej – 499 r. p.n.e.
b. pierwszy najazd perski na Grecję
– bitwa pod Maratonem – zwycięstwo wojsk greckich pod dowództwem Miltiadesa – 490 r. p.n.e.
– bieg maratoński
c. drugi najazd perski na Grecję pod dowództwem króla perskiego Kserksesa
– bitwa pod Termopilami – bohaterska śmierć 300 Spartiatów pod dowództwem Leonidasa – 480 r. p.n.e.
– wojska perskie zajęły i zniszczyły opuszczone przez mieszkańców Ateny
– bitwa pod Salaminą – zwycięstwo floty greckiej pod dowództwem Temistoklesa – 480 r. p.n.e.
d. zakończenie wojen dopiero w 449 r. p.n.e.
e. armia grecka podczas wojen perskich
– hoplici – ciężkozbrojna piechota
– falanga – zwarty szyk piechoty greckiej
– triera – wojenny okręt grecki z trzema rzędami wioseł
3. Związek Morski
a. został utworzony w celu ostatecznego pokonania Persji
b. Związek Morski stał się podstawą hegemonii Aten
Rozwiąż quiz
a. Persowie w VIII w. p.n.e. osiedlili się nad Zatoką Perską
b. podboje Persów
– podbój Babilonii przez Cyrusa Wielkiego
– podbój całego Bliskiego Wschodu
– podbój Azji Mniejszej – podporządkowanie poleis greckich położonych na zachodnim wybrzeżu Azji Mniejszej
c. organizacja imperium perskiego
– nieograniczona władza „króla królów”
– podział imperium na okręgi administracyjne – satrapie
– sprawna armia – łucznicy
, kawaleria, tzw. „nieśmiertelni”2. Wojny grecko-perskie
a. przyczyny wojen
– niezadowolenie z rządów perskich obywateli poleis greckich w Azji Mniejszej
– przejęcie przez Persów kontroli nad szlakiem morskim łączącym Morze Czarne i Morze Egejskie
– wybuch powstania antyperskiego w Azji Mniejszej – 499 r. p.n.e.
b. pierwszy najazd perski na Grecję
– bitwa pod Maratonem – zwycięstwo wojsk greckich pod dowództwem Miltiadesa
– 490 r. p.n.e.– bieg maratoński
c. drugi najazd perski na Grecję pod dowództwem króla perskiego Kserksesa
– bitwa pod Termopilami – bohaterska śmierć 300 Spartiatów pod dowództwem Leonidasa – 480 r. p.n.e.
– wojska perskie zajęły i zniszczyły opuszczone przez mieszkańców Ateny
– bitwa pod Salaminą – zwycięstwo floty greckiej pod dowództwem Temistoklesa – 480 r. p.n.e.
d. zakończenie wojen dopiero w 449 r. p.n.e.
e. armia grecka podczas wojen perskich
– hoplici – ciężkozbrojna piechota
– falanga – zwarty szyk piechoty greckiej
– triera – wojenny okręt grecki z trzema rzędami wioseł
3. Związek Morski
a. został utworzony w celu ostatecznego pokonania Persji
b. Związek Morski stał się podstawą hegemonii Aten
Rozwiąż quiz
Bitwa pod Termopilami
2. 5. Wielki Alex i Macedonia podbijają Grecję i świat
"Gruzując" Grecję i Imperia "Drużyna A" niesie światu Grekę!
tj. Podboje Aleksandra Wielkiego
Polecam zobaczyć prezentację historyka Rafała Wójcika: https://www.slideshare.net/RafaWjcik16/grecja-po-wojnach-perskich-2017
Alexander (2004) - Opening | The Story https://www.youtube.com/watch?v=T0prLQxx9II&ab_channel=CaptainDarrow
Zurrik23 https://www.youtube.com/watch?v=gjszaErwWkM&ab_channel=379Modrid
Bitwa pod Leuktriami przyniosła dominację Teb, skończyła ją bitwa pod Cheroneą (Fot. Lwa, nad mogiłą Świętego Zastępu); Fot. za: Wikipedia, Mówią Wieki
za:
https://www.youtube.com/watch?v=G2r-vXVqCIs&t=68s&ab_channel=SandRhomanHistory
1. Wojna peloponeska (431-404 p.n.e.)
a. powstanie dwóch związków państw greckich
– Związek Morski – pod przywództwem Aten
– Związek Peloponeski – pod przywództwem Sparty
b. rywalizacja Aten i Sparty o dominację w Grecji
c. wybuch wojny peloponeskiej – 431 r. p.n.e.
d. wyniszczająca wojna między Atenami i Spartą i ich sojusznikami
e. skutki wojny peloponeskiej
– zwycięstwo Sparty
– upadek znaczenia Aten
– ogromne zniszczenia i straty w ludności
2. Wzrost znaczenia Macedonii za panowania Filipa II Macedońskiego
a. unowocześnienie armii
b. powiększenie terytorium państwa
c. reforma administracji
d. walka o panowanie w Grecji
– wroga wobec Filipa II Macedońskiego działalność Demostenesa
– bitwa pod Cheroneją 338 r. p.n.e. – zwycięstwo nad wojskami ateńskimi i tebańskimi
– przygotowania do podboju Persji – przerwane przez śmierć Filipa II Macedońskiego
a. powstanie dwóch związków państw greckich
– Związek Morski – pod przywództwem Aten
– Związek Peloponeski – pod przywództwem Sparty
b. rywalizacja Aten i Sparty o dominację w Grecji
c. wybuch wojny peloponeskiej – 431 r. p.n.e.
d. wyniszczająca wojna między Atenami i Spartą i ich sojusznikami
e. skutki wojny peloponeskiej
– zwycięstwo Sparty
– upadek znaczenia Aten
– ogromne zniszczenia i straty w ludności
2. Wzrost znaczenia Macedonii za panowania Filipa II Macedońskiego
a. unowocześnienie armii
b. powiększenie terytorium państwa
c. reforma administracji
d. walka o panowanie w Grecji
– wroga wobec Filipa II Macedońskiego działalność Demostenesa
– bitwa pod Cheroneją 338 r. p.n.e. – zwycięstwo nad wojskami ateńskimi i tebańskimi
– przygotowania do podboju Persji – przerwane przez śmierć Filipa II Macedońskiego
♦ Jak wyglądał świat grecki po wojnach perskich?
O dominację/hegemonię w Grecji walczyło kilka miast-państw. Początkowo najpotężniejsze były Ateny, z czasem musiały jednak ulec Sparcie i jej sojusznikom (nie bez znaczenia było poparcie Persji udzielone Sparcie).
♦ Wojna peloponeska 431-404 p.n.e., to wojna Aten i Sparty o hegemonię
- Ateny dysponowały silną flotą, Sparta armią lądową,
- Sparta uzyskała pomoc Persji,
- po kilkuletniej wojnie Ateny skapitulowały - na mocy pokoju Ateńczycy wydali Sparcie niemal całą flotę, zburzyli fortyfikacje, rozwiązali Związek Morski, uznali hegemonię Sparty w Grecji.
„Wojna była długotrwała i tyle cierpień przypadło w udziale Helladzie, ile nigdy przedtem. Nigdy bowiem przedtem nie zdobyli i nie zamienili w pustynię tylu miast ani barbarzyńcy, ani sami Grecy. [...]... za najistotniejszy powód [wojny], chociaż przemilczany, uważam wzrost potęgi ateńskiej i strach, jaki to wzbudziło u Lacedemończyków [tj. Spartan]" Tukidydes z Aten
Ateny i Sparta walczyły ze sobą zarówno bezpośrednio, jak i wywierały naciski na mniejszych sąsiadów, budując skomplikowane sojusze. Historyk Tukidydes znakomicie opisał polityczne manewry obydwóch stron, w tym słynny „dialog melijski”*,
- * „Dialog melijski” znajduje się wśród lektur obowiązkowych filozofów, politologów i historyków.
- Tukidydes zrelacjonował dialog między Melijczykami a Ateńczykami, który poprzedził starcie zbrojne między obiema stronami. Był to jeden z epizodów wojny z roku 416 p.n.e., a zatem mniej więcej z połowy konfliktu. Dialog był próbą porozumienia, w ramach którego Ateny starały się skłonić wyspę Melos do zmiany sojuszy.
- Duża flota ateńska przybyła na wyspę Melos, od początku wojny głoszącą neutralność, ale sprzyjającą Sparcie. Ateńczycy postawili Melijczykom ultimatum: albo przystąpią do Ateńskiego Związku Morskiego, albo zostaną całkowicie zniszczeni przez Ateńczyków. Melijczycy odmówili poddania się i Ateńczycy spełnili swą groźbę – przystąpili do oblężenia, postępując niezwykle brutalnie: miasto zrównali z ziemią, wymordowali mężczyzn, a kobiety sprzedali w niewolę.
- Dialog Tukidydesa jest dziś określany klejnotem historyczno-politycznej narracji, przedstawił po raz pierwszy założenia realizmu politycznego w teorii stosunków międzynarodowych (gdzie argumenty moralne przegrywają z pragmatyką polityczną).
Czterech facetów w SPAa, to nie klub AA! ; fot za: https://www.youtube.com/watch?v=UCPEoE1Cqiw&ab_channel=HistoriaMilitum
Ateny i Sparta oraz „Dialog melijski”... Warto zobaczyć ostatnie kilka minut filmu: https://youtu.be/Q-mkVSasZIM?t=467 ; Jak Teby zwyciężyły niezwyciężonych Spartan? Zobacz końcowe fragmenty filmu: https://youtu.be/xWsZwlN1j3c?t=829
♦ Dominacja Sparty nie trwała jednak wiecznie. Popadła w konflikt z Persją, gdy ta ponowiła żądania podporządkowania się wysunięte pod adresem miast greckich w Azji Mniejszej.
Hegemonia Sparty pchała ich do walki z innymi miastami greckimi, m.in. Koryntem i Tebami (wojna koryncka: 395-387 p.n.e.). Kolejny konflikt z Tebami ostatecznie doprowadził do upadku jej potęgi. Warto dodać, iż w jego ramach niepokonani dotąd Spartanie kilkukrotnie przegrywali bitwy z Tebańczykami (nawet w sytuacjach gdy dysponowali 3-4 krotną przewagą liczebną!).
Stało się to po bitwie pod Leuktriami*. W rezultacie porażek Sparty rozwiązany został Związek Peloponezki, za pomocą którego kontrolowali oni dotąd znaczną część Grecji.
* W 371 rokiu p.n.e. miała miejsce bitwa pod Leuktriami W bitwie tej potężna Sparta została pokonana dzięki geniuszowi dowódcy tebeńaskiego - Epaminondasa.[Nie da się zapamiętać? E-p-a-minon-d-a-s: E(kspresowe) P(okonanie) A(takiem) MINOiN(kami) D(zielnych i) A(gresywnych) S(partan),Epaminondas zastosował niespotykany mnewr taktyczny, tzw. szyk skośny, wysuwając na czoło m.in.elitarny Święty Hufiec (kilkuset najsprawniejszych tebańskich żołnierzy, powiązanych związkami partnerskimi). Dzięki temu, nim do bitwy weszły słabsze oddziały tebańskie jej losy były przesądzone.Przewaga Teb, zostałą potwierdzona m.in. w bitwie pod Mantineją (362 p.n.e.), w której Tebańczycy pokonali połączone siły Aten i Sparty. W bitwie tej został śmiertelnie raniony został ich genialny dowódca Epaminondas.
♦ Po upadku potęgi Sparty, to Teby na blisko 33 lata wysunęły się na czoło państw greckich.
Nie na długo, gdyż na horyzoncie pojawiła się nowa potęga: Macedonia.
Macedończycy, ubodzy krewni Greków z północy, pod wodzą genialnego króla Filipa II, zdołali zbudować silne, zmilitaryzowane państwo, chcąc wyruszyć na podbój Grecji i... Persji!
Macedonia w bitwie pod Cheroneą (338 r. p.n.e.) zdołała pokonać sojusz Aten z Tebami. Tym samym na blisko dwa wieki zdobyła przewagę, tj. hegemonię w Grecji.
- Święty Zastęp (Święty Hufiec) – "elitarna jednostka armii tebańskiej. Według przekazów Plutarcha Zastęp składał się z 300 doborowych hoplitów, mężczyzn i młodzieńców, których łączyły związki homoseksualne. Święty Zastęp był jedynym w całych Tebach oddziałem zawodowych żołnierzy. Jako pierwszy pokonał spartańskich hoplitów w bitwie pod Tegyrą w 375 p.n.e., a następnie pod Leuktrami. (...) Święty Zastęp walczył zawsze na śmierć. Służyli w nim dwaj wybitni tebańscy stratedzy: Pelopidas i Epaminondas. Podczas bitwy pod Cheroneą Święty Zastęp (...) został wybity przez Macedończyków, zginęło wówczas 254 hoplitów. Pogrzebano ich w siedmiu rzędach mogił, zaś nad grobami wzniesiono marmurowy pomnik Lwa Cheronejskiego.
- https://ciekawostkihistoryczne.pl/2018/12/29/swiety-zastep-z-teb-trzystu-homoseksualnych-wojownikow-ktorzy-zdolali-rozgromic-niepokonanych-spartan/
b) Macedonia (i Grecja) wyrusza na podbój świata
Polecam prezentację: https://www.slideshare.net/RafaWjcik16/aleksander-wielki-2017
Macedonia - północno-wschodnia kraina Grecji, zjednoczona pod władzą królów. Twórcą potęgi Macedonii był Filip II (359-336 p.n.e.)
♦ Filip II Macedoński
- twórca silnej armii,
- rozpoczął ekspansję na Grecję środkową,
- filipiki - mowy Demostenesa z Aten, demagoga który, jako przywódca stronnictwa antymacedońskiego, wzywał do walki z Filipem II,
- w 338 r. p.n.e. w bitwie pod Cheroneą pokonał armię ateńską i jej sojuszników
- jego sukcesy oznaczały koniec niepodległej Grecji
- powstaje Związek Koryncki, Grecy zgodzili się uznać hegemonię Macedonii;
- zdobył Bizancjum, chciał wyruszyć na podbój Persji,
Zurrik23:; Jak wyglądały realia pola bitwy 2,5 tys. lat temu? Zobacz fragment filmu "Aleksander" z 2004 roku. Jak skończyła się bitwa, starcie dwóch cywilizacji pod Gaugamelą? Zobacz pod linkiem:
Gaugamella: Best Scene Of Alexander The Great (2004) Part 1 https://www.youtube.com/watch?v=jRfDdaItRWk&ab_channel=HoBarty
♦ Aleksander Wielki
- został królem, mając zaledwie 20 lat
- w 336 r. p.n.e., stłumił powstanie w Grecji (zniszczył Teby, mordując i niewoląc mieszkańców),
- na czele niewielkiej armii wyruszył na podbój największego imperium jakie do tej pory widział świat
- odniósł zwycięstwa nad Persami w trzech głównych bitwach:
- nad rzeką Granikos (334 r. p.n.e.),
- pod Issos (333 r. p.n.e.)
- Gaugamelą (331 r. p.n.e.);
- podbił Fenicję, Tyr, Gazę, Egipt,
- osobiście prowadził swoje wojska na skraj znanego świata, aż po stepy Azji Centralnej, Himalaje i rzekę Indus,
- Ciekawostki:
- nad rzeką Indus stoczył zwycięską bitwę z miejscowym władcą Porusem; w bitwie tej Europejczycy po raz pierwszy stanęli do walki z armią dysponującą słoniami bojowymi.
- bohaterstwo władcy hinduskiego tak zaimponowało Aleksandrowi, że uczynił pokonanego Porusa nadzorcą prowincji swego imperium, oddając mu królestwo oraz dodając do zarządzania okoliczne krainy
- był tak przywiązany do swojego rumaka Bucefała, że gdy ten zginął w Indiach na jego cześć nazwano miasto
- miłość Aleksandra do konia była "od pierwszego wejrzenia"; jako nastolatek był jedyną osobą, która potrafiła go dosiąść, z czym nie poradzili sobie zawodowi ujeżdżacze; chłopiec nadał mu pieszczotliwo-ironiczne imię oznaczające wprost: "ośla głowa", być może określając jego upartość; zob. więcej: http://www.emersonkent.com/famous_animals/bucephalus.htm)
źródło: http://www.emersonkent.com/map_archive/alexander_the_great_conquests.htmhttps://digitalmapsoftheancientworld.com/digital-maps/the-hellenistic-world/alexander-the-greats-empire/?fbclid=IwAR01DoBFU3vFIVHA50RIOps-ameYhB-KUZbeJjy44iDbQZS-xYBYlmD78nQ
Polecam:
Dla ambitnych: Najważniejsza osoba w historii świata ?- film po angielsku ; 60 sekund - bitwa pod Gaugamelą: https://youtu.be/G2r-vXVqCIs?t=68
Po niespodziewanej śmierci Aleksandra w 323 r. p.n.e. nastąpił podział monarchii pomiędzy najzdolniejszych dowódców jego armii, tzw. diadochów.
♦ Na gruzach imperium Aleksandra Wielkiego powstały tzw. monarchie hellenistyczne.
Długotrwałe walki między diadochami i ich następcami (tzw. epigonami) wyłoniły nowe wielkie państwa:
- Egipt - dynastia Ptolemeuszy,
- Macedonia - dynastia Antygonidów,
- monarchia Seleucydów w Azji,
- oprócz tego powstały inne ośrodki państwowe; np. Pergamon, Epir.
♦ Kultura hellenistyczna
łączy w sobie kulturę grecką (helleńską) i wschodnią (orientalną)
powstała po śmierci Aleksandra Wielkiego (trwała do zdobycia Egiptu przez Rzymian w 30 r. p.n.e.)
ośrodki hellenizmu:
- Aleksandria w Egipcie, gdzie Ptolemeusze założyli instytut naukowy Muzeum, w którym znajdowała się biblioteka, obserwatorium astronomiczne, ogród botaniczny i zoologiczny;
- Pergamon - tu wynaleziono pergamin wyprawiany ze skór zwierząt;
- ponadto: Antiochia, Ateny, Rodos, Efez, Syrakuzy.
Religia - Grecy przyswoili sobie wierzenia orientalne, utożsamiając bóstwa Wschodu z greckimi (Zeus=Sarapis, Izyda=Demeter); ubóstwienie władcy (Aleksander Wielki).
Polecam:
https://lente-magazyn.com/aleksander/
Mapa starożytnego świata Eratosthenesa (współczesna „rekonstrukcja” oparta na opisie tekstowym, gdyż orginał mapy Erastothenesa nie zachował się);
Eratostenes (276-194 pne) narysował mapę świata, uwzględniając informacje zdobyte wskutek kampanii Aleksandra Wielkiego i jego następców. Azja poszerzyła się, odzwierciedlając nowe rozumienie rzeczywistej wielkości kontynentu. Eratostenes był również pierwszym geografem, który wprowadził paralele i południki do swoich przedstawień kartograficznych, potwierdzając jego zrozumienie kulistej natury Ziemi. Za: https://digitalmapsoftheancientworld.com/ancient-maps/eratosthenes-map/?fbclid=IwAR0rnmDrRh12i2MZUz2L5C0kIq1YqbN9c2h37MGboChk0rr2fqqCKtSwr0Q
Przejść kilkanaście tysięcy kilometrów tylko po to, by zostać zgniecionym przez słonia?!
Zobaczmy jak wyglądał podbój Azji i walka Macedończyków w Indiach...
Zapraszam na świetny film po angielsku.
Alexander's Battle With Porus - śmierć Bucefała i ranny Alex / Darkness at Noon https://www.youtube.com/watch?v=xvbJh3CzQ3I&ab_channel=DarknessatNoon
3. Podboje Aleksandra III Wielkiego (336 - 323 p.n.e.)
a. objęcie tronu macedońskiego w 336 r. p.n.e.
b. stłumienie buntu państw greckich (zniszczenie Teb)
c. podbój Persji
– zwycięstwo nad Granikiem – 334 r. p.n.e.
– zwycięstwo Aleksandra III Wielkiego nad armią perską dowodzoną przez króla perskiego Dariusza III w bitwie pod Issos – 333 r. p.n.e.
– zwycięstwo Aleksandra III pod Gaugamelą – 331 r. p.n.e.
– zdobycie stolicy imperium perskiego – Persepolis – 330 r. p.n.e.
d. podbój Egiptu
e. Wyprawa Indii
f. Aleksander III Wielki zmarł nagle w roku 323 p.n.e. – miał zaledwie 33 lata
4. Imperium Aleksandra Wielkiego.
a. w skład imperium Aleksandra III Wielkiego wchodziły przede wszystkim:
– Macedonia
– Grecja
– Fenicja
– Persja
– Egipt
b równe traktowanie podbitych ludów Azji ze zwycięskimi Grekami i Macedończykami
– jednakowe traktowanie dowódców i żołnierzy
– zachęcanie do mieszanych małżeństw
5. Świat hellenistyczny
a. po śmierci Aleksandra III Wielkiego jego imperium zostało podzielone między dowódców armii macedoński
b. okres, po śmierci Aleksandra III Wielkiego do 30 r. p.n.e. nazywamy hellenizmem
– kultura hellenistyczna charakteryzowała się przemieszaniem kultury greckiej z kulturą podbitych państw wschodnich
– najważniejszymi ośrodkami kultury hellenistycznej były Aleksandria i Pergamon
Rozwiąż quiz: Imperium Aleksandra Wielkiego i świat hellenistyczny
a. objęcie tronu macedońskiego w 336 r. p.n.e.
b. stłumienie buntu państw greckich (zniszczenie Teb)
c. podbój Persji
– zwycięstwo nad Granikiem – 334 r. p.n.e.
– zwycięstwo Aleksandra III Wielkiego nad armią perską dowodzoną przez króla perskiego Dariusza III w bitwie pod Issos – 333 r. p.n.e.
– zwycięstwo Aleksandra III pod Gaugamelą – 331 r. p.n.e.
– zdobycie stolicy imperium perskiego – Persepolis – 330 r. p.n.e.
d. podbój Egiptu
e. Wyprawa Indii
f. Aleksander III Wielki zmarł nagle w roku 323 p.n.e. – miał zaledwie 33 lata
4. Imperium Aleksandra Wielkiego.
a. w skład imperium Aleksandra III Wielkiego wchodziły przede wszystkim:
– Macedonia
– Grecja
– Fenicja
– Persja
– Egipt
b równe traktowanie podbitych ludów Azji ze zwycięskimi Grekami i Macedończykami
– jednakowe traktowanie dowódców i żołnierzy
– zachęcanie do mieszanych małżeństw
5. Świat hellenistyczny
a. po śmierci Aleksandra III Wielkiego jego imperium zostało podzielone między dowódców armii macedoński
b. okres, po śmierci Aleksandra III Wielkiego do 30 r. p.n.e. nazywamy hellenizmem
– kultura hellenistyczna charakteryzowała się przemieszaniem kultury greckiej z kulturą podbitych państw wschodnich
– najważniejszymi ośrodkami kultury hellenistycznej były Aleksandria i Pergamon
Rozwiąż quiz: Imperium Aleksandra Wielkiego i świat hellenistyczny
Aleksander Wielki założył około dwudziestu miast w celu kontrolowania swojego ogromnego imperium, z których najsłynniejszym jest Aleksandria w Egipcie, ale też kilka Aleksandrii w górach Hindukusz w Afganistanie, m.in.:
Aleksandria Arachosia : dzisiejszy Kandahar
Aleksandria Areion: obecny Herat.
Aleksandria Kaukaska : obecny Begrâm.
- PODSUMOWNIE Podboje Aleksandra Macedońskiego
- 1. Do IV w. p.n.e. Macedonia była królestwem położonym na północnych obrzeżach świata greckiego. Od 360 r. p.n.e. panował tu Filip II.
- 2. Konflikty wśród greckich poleis doprowadziły do załamania się potęgi Aten (w 404 r. p.n.e.) i Sparty (w 371 r. p.n.e.). W połowie IV w. p.n.e., na skutek reform Filipa II, wzrosła potęga Macedonii. W bitwie pod Cheroneą (338 r. p.n.e.) jej armia pokonała koalicję greckich poleis. Następnie Grekom narzucono członkostwo w utworzonym do walki z Persją Związku Korynckim.
- 3. Panowanie następcy Filipa II Aleksandra III (336-323 p.n.e.) wypełniały wojny i podboje, w trakcie których jego siły opanowały rozległe perskie imperium.
- 4. Po śmierci Aleksandra jego imperium podzielono pomiędzy jego wodzów (diadochów). Z czasem części te stały się niezależnymi królestwami monarchiami hellenistycznymi.
- 5. Epoka hellenistyczna trwała od 323 do 30 r. p.n.e. Był to okres ekspansji greckiej kultury i rozwoju nauki, wspieranego przez patronat poszczególnych władców hellenistycznych. Symbolem tego ożywienia była biblioteka w Aleksandrii.
2. 6. Kultura i sztuka starożytnej Grecji
źródło: https://www.pomoceszkolne.edu.pl/kultura-i-mitologia-starozytnej-grecji.html
%20b.png)
filozofia („umiłowanie mądrości) – nauka zajmująca się szukaniem odpowiedzi na temat miejsca i roli człowieka w świecie
– Tales z Miletu
– Sokrates
– Platon
– Arystoteles
2. Literatura
a. twórczość Homera
– Iliada
– Odyseja
b. twórczość Hezjoda
– Teogonia - utwór o pochdzeniu bogów
3. Dramat i teatr w starożytnej Grecji
a. dramat to gatunek literacki przeznaczony do prezentacji na scenie teatralnej
b. najważniejsze gatunki dramatyczne
– tragedia
– komedia
c. najważniejsi dramatopisarze greccy:
– Ajschylos
– Sofokles
– Eurypides
c. początki dramatu greckiego związane są z obchodami święta Dionizosa
d. w przedstawieniu uczestniczyli aktorzy i chór
e. rekwizyty aktorów greckich
– maski
– koturny – specjalne buty
f. Grecy budowali teatry na zboczach gór, nadając widowni amfiteatralny układ
4. Sztuka grecka
a. rzeźba
– Fidiasz
– Myron
b. świątynie
c. porządki architektoniczne
– dorycki
– joński
– koryncki
d. najważniejsze zabytki architektury greckiej
– Akropol
– zespół świątynny w Atenach– Partenon
– świątynia Ateny na Akropolu– Erechtejon
– świątynia z kolumnami w kształcie postaci kobiet – kariatyd 
– Propyleje – monumentalna brama prowadząca na Akropol
5. Igrzyska olimpijskie
a. pierwsze igrzyska ku czci Zeusa z Olimpii – 776 r. p.n.e.
b. główne dyscypliny sportowe:
– bieg
– skok w dal
– rzut oszczepem
– rzut dyskiem
– zapasy
– wyścigi rydwanów
c. zasady obowiązujące podczas igrzysk:
– "święty rozejm"
– wykluczenie kobiet z udziału w zawodach
– nagrodą były wieńce oraz sława – brak nagród materialnych
6. kultura hellenistyczna (hellenizm)
a. okres w dziejach cywilizacji greckiej, trwający od śmierci Aleksandra III Wielkiego (323 p.n.e.) do zagarnięcia przez Rzym Egiptu (30 r. p.n.e.).
b. sztuka hellenistyczna łączyła w sobie cechy kultury greckiej z dorobkiem cywilizacji Bliskiego Wschodu
c. głównym ośrodkiem kultury hellenistycznej była Aleksandria Ptolemeuszy
– Muzeum
– Biblioteka Aleksandryjska
d. ważną rolę odgrywał również Pergamon
e filozofia hellenistyczna.
– stoicyzm – twórcą Zenon z Kition
– epikureizm – twórcą Epikur z Aten
f. nauka okresu hellenistycznego
– Archimedes – fizyk, matematyk, konstruktor śruby wodnej i machin wojennych
– Ptolemeusz – twórca systemu geocentrycznego
– Hipokrates – zajmował się medycyną
Rozwiąż quiz
1
Siedem cudów świata: https://www.youtube.com/watch?v=mAa_YaJ_7zM&ab_channel=KingsandGenerals
Greccy naukowcy, m.in. Arystoteles i Sokrates od 4:15min https://youtu.be/OvpnUDJtyHs?si=hDxC6FpXhc4Q_P6P&t=256
- PODSUMOWANIE: Kultura starożytnej Grecji
- 1. Starożytna Grecja jest ojczyzną filozofii rozumowych dociekań, prowadzących do pełniejszego objaśnienia praw rządzących światem. W V-IV w. p.n.e. w Atenach działali Sokrates, Platon i Arystoteles.
- 2. Najwcześniejsze znane greckie dzieła literackie to eposy autorstwa Homera (Iliada, Odyseja) i poemat epicki Hezjoda (Prace i dnie) spisane w VIII w. p.n.e. W późniejszym okresie rozwijała się także grecka liryka.
- 3. W V i IV w. p.n.e. tworzyli pierwsi greccy historycy: Herodot autor Dziejów opowiadających o wojnach grecko-perskich, oraz Tukidydes autor Wojny peloponeskiej.
- 4. Grecki teatr wywodził się z obrzędów ku czci boga Dionizosa, a same sztuki pisano i wystawiano w ramach zawodów. Do najwybitniejszych tragików zalicza się Ajschylosa, Sofoklesa i Eurypidesa, do komików Arystofanesa.
- 5. W architekturze monumentalnej dominowały budowle kamienne wznoszone w trzech porządkach: doryckim, jońskim lub korynckim.
- 6. W społeczeństwie greckim ważną rolę odgrywała rywalizacja. Urządzane ku czci bóstw (Zeusa i Apollina) zawody sportowe igrzyska składały się z wielu konkurencji (m.in. biegów, wyścigów rydwanów, zapasów).
zdolny dowódca, zwyciężył najważniejsze starcia z Persami i ich sojusznikami Jako stryj Leonidasa (śmierć Termopilami w 480 p.n.e.), sprawował regencję w imieniu kuzyna. dowodził częścią wojsk Związku Helleńskiego, Był dowódcą armii greckiej w zwycięskiej dla niej bitwie z wojskami perskimi stoczonej pod Platejami w 479 p.n.e. ruszył na jej czele na sprzymierzone z Persami Teby, które skapitulowały. W 478 p.n.e. mając ponad 50 okrętów (30 ateńskich i 20 peloponeskich itd.) walczył na Cyprze, by wydrzeć wyspę spod perskiego panowania; zdobył również Byzantion. został zamurowany żywcem w świątyni Ateny, gdzie się schronił, po tym jak rzekomo przejęto jego korespondencję z Persami, która potwierdzaiała jego z nimi relacje.
- Ateńska demokracja
- 1. Początkowo w Atenach rządzili przedstawiciele kilku rodów, spośród których corocznie wybierano 9 urzędników archontów.
- 2. Niepokoje społeczne prowadziły do prób reform prawa i ustroju. W 621 r. p.n.e. podjął je Drakon, w 594 r. p.n.e.
- - Solon, dzięki któremu dostęp do urzędów oparto na kryterium zamożności, a do udziału w zgromadzeniu dopuszczono wszystkich obywateli.
- 3. Ustrój demokratyczny wprowadził Kłejstenes w 508 r. p.n.e. Odtąd ateńska polis dzieliła się na 10 fyl, z których corocznie losowano członków Rady Pięciuset. Rada przygotowywała obrady zgromadzenia ludowego (eklezji), w których udział mogli brać wszyscy obywatele. Natomiast podczas wyborów strategów (dowódców armii) obywatele głosowali na konkretne osoby.
- 4. Podstawą demokracji był powszechny dostęp do urzędów, ograniczenie liczby kadencji do jednej oraz diety wypłacane uboższym obywatelom.
- Q Starożytna Sparta
- 1. Sparta (Lacedemon) została utworzona w IX w. p.n. Wyróżniała się znacznym obszarem i specyficznymi pra wami i obyczajami, których twórcą miał być Likurg.
- 2. Sparta była oligarchią władzę sprawowała nieliczna grupa przedstawicieli najznamienitszych rodów: dvv dziedziczni królowie, kolegium 5 eforów (wybieranych) roczne kadencje) i rada złożona z 28 osób powyżej I roku życia (geruzja). O ważniejszych kwestiach decyl wato zgromadzenie obywateli (apella).
- 3. Społeczeństwo Sparty składało się z trzech grup. p|§ noprawni obywatele spartiaci byli nieliczni i formaf równi, a ich głównym zadaniem było doskonalenie w walce. Periojkowie byli wolni, ale nie posiadali praw politycznych. Trudnili się uprawą ziemi, rzemiosłem i handlem. Najniżej w hierarchii znajdowali się heloci niewoli chłopi.
- 4. W Sparcie obowiązywał wyjątkowy system wychowania - agoge, który obejmował wszystkich obywateli i pro, wadzony był pod nadzorem państwa. Jego celem kształtowanie sprawności fizycznej i posłuszeństwa, a więc cech przydatnych na polu bitwy.
- Wojny grecko-perskie
- 1. W połowie VI w. p.n.e. Persowie utworzyli rozległe imperium, które obejmowało ziemie od Indusu po wybrzeża Morza Śródziemnego.
- 2. W 499 r. p.n.e. w greckich miastach w Azji Mniejszej doszło do wybuchu antyperskiego powstania, które wspierały m.in. Ateny.
- 3. W odpowiedzi w 490 r. p.n.e. Persowie uderzyli na Grecję, jednak ich siły zostały rozbite w bitwie pod Maratonem. Bitwa ukazała wyższość hoplitów i ich szyku bojowego falangi nad armią perską.
- 4. Kolejna wyprawa Persów odbyła się w 480 r. p.n.e. Po sforsowaniu bronionego przez Spartan przesmyku Termopile Persowie złupili Ateny, ale ich flota została zniszczona w bitwie pod Salaminą. Rok później Grecy rozbili perskie siły lądowe w bitwie pod Platejami.
- 5. W celu prowadzenia dalszych walk z Persami w 478 r. p.n.e. Grecy utworzyli Związek Morski, który zrzeszał 200 państw pod przewodnictwem (hegemonią) Aten. Ostatecznie pokój z Persją zawarto w 449 r. p.n.e.
19 Roman Emperors were Illyria (30% of all Roman Emperors).
Od 8:00: Genialne porównanie Sparty i Aten https://www.youtube.com/watch?v=Oial3aYTGoE&ab_channel=HorribleHistories
Greckie zaświay, czyli życie po śmierci genialne!
https://www.youtube.com/watch?v=LBALm7CeEG4&ab_channel=TED-Ed
- Grecy
- Jak wyjaśnić mitologię poprzez naukę: porównianie Minotaura i Hwajskiej
- https://www.youtube.com/watch?v=2aoIs-5zqoI&ab_channel=TED-Ed
- bogini Te Fiti, za sprawą której rodziło się życiehttps://www.youtube.com/watch?v=De2xsb7hNFY&ab_channel=DisneyPolskaVEVO
- Wielkie starcie greckich tragedii
- https://www.youtube.com/watch?v=BjLrMxO4cys&ab_channel=TED-Ed
- Why is Aristophanes called "The Father of Comedy"?
- https://www.youtube.com/watch?v=arQ6U3ev5ic&ab_channel=TED-Ed
- Genialne Olimpiady w 3 minuty: https://www.youtube.com/watch?v=VdHHus8IgYA&ab_channel=TED-Ed
- super: Herodot i wojny greckie w 5 minut https://www.youtube.com/watch?v=A542ixwyBhc&ab_channel=TED-Ed
Polecam:
https://ciekawostkihistoryczne.pl/2021/08/08/gdyby-w-starozytnosci-istnial-instagram-wszyscy-robiliby-tu-sobie-zdjecia/?fbclid=IwAR1gVhyNfTDSIuC-vl43sNPHemZ_iScesGyMjqWcBvKJlJw4Tzb4vTXR_gQ
"Mała Hagia Sophia
Ursynowska cerkiew ma łączyć tradycję z nowoczesnością. Jej powierzchnia będzie wynosiła około 1100 m kw., a wysokość ma sięgać 26 m, co sprawi, że budowla z daleka będzie dobrze widoczna. Ściany cerkwi docelowo mają zostać wyłożone piaskowcem, a sklepienia ma pokryć kopuła typu greckiego. Prostokątny kształt świątyni ma nawiązywać do chroniącego wiernych statku, który ma bezpiecznie dowieźć ich do przystani zbawienia. Wnętrze świątyni ma zostać utrzymane w pełnym przepychu stylu bizantyjskim. W środku znajdą się dwa ołtarze: główny poświęcony Narodzeniu Przenajświętszej Bogurodzicy i boczny – poświęcony św. Pantelejmonowi, męczennikowi z przełomu III i IV wieku. Cała konstrukcja ma naśladować świątynię Hagia Sophia (oczywiście w o wiele mniejszej skali), zwaną wcześniej kościołem Mądrości Bożej, która znajduje się w Stambule."
Chronologia
- 776 r. p.n.e. pierwsze igrzyska olimpijskie
- spisanie praw przez Drakona – 621 r. p.n.e.
- reformy Solona – 549 r. p.n.e.
- reformy Klejstenesa – 508-507 r. p.n.e.
- wybuch powstania w Milecie – 499 r. p.n.e.
- 490 r. p.n.e. bitwa Maratonem
- 480 r. p.n.e. bitwa pod Termopilami
- 480 r. p.n.e. Śmierć Leonidasa
- 480 r. p.n.e. bitwa pod Salaminą
- 479 r. p.n.e. bitwa pod Platejami
- utworzenie Ateńskiego Związku Morskiego – 478 r. p.n.e.
- wybuch wojny peloponeskiej 431 r. p.n.e.
- śmierć Peryklesa – 429 r. p.n.e.
- zakończenie wojny peloponeskiej – 404 r. p.n.e.
- 338 r. p.n.e. bitwa pod Cheroneją
- 334 r. p.n.e. bitwa nad Granikiem
- 333 r. p.n.e. bitwa pod Issos
- początki dynastii Ptolemeuszy w Egipcie – 304 r. p.n.e.
- budowa latarni na Faros – około 280-279
- budowa Biblioteki Aleksandryjskiej
- Pojęcia
- Achajowie
- Akropol
- Areopag
- Ateny
- efor
- epikureizm
- filozofia
- geronci
- geruzja
- hellenizm
- heloci
- igrzyska
- Knossos [pałac w Knossos ]
- metojkowie
- mity
- Mykeny
- Ołtarz Pergamoński
- Partenon
- periojkowie
- Skarbiec Atreusza/grób Agamemnona
- Sparta
- stoicyzm
- wojna peloponeska
- Związek Morski
- Związek Peloponeski
- Postacie
- Ajschylos
- Aleksander III Wielki
- Archimedes
- Arystoteles
- Cyrus Wielki
- Dariusz III
- Demostenes
- Drakon
- Epikur
- Eurypides
- Fidiasz
- Filip II Macedoński
- Hezjod
- Homer
- Klejstenes
- Kserkses
- Leonidas
- Likurg
- Miltiades
- Myron
- Perykles
- Pizystrat
- Platon
- Ptolemeusz
- Sofokles
- Sokrates
- Solon
- Tales z Miletu
- Temistokles
- Afrodyta
- Apollo
- Atena
- Dionizos
- Hades
- Hefajstos
- Hera
- Hermes
- Posejdon
- Zeus
- Pojęcia
- antropomorfizm
- archonci
- arystokracja
- barbarzyńca
- cynicy
- demagog
- demokracja
- diadochowie
- eforowie
- epikureizm
- falanga
- filozofia
- fyla
- gerontowie
- geruzja
- gospodarka naturalna
- hegemonia
- hellenizm
- heloci
- heros
- historiografia
- hoplici
- igrzyska greckie
- kadencja
- kariatydy
- kolonia
- kolonizacja
- kworum
- metojkowie
- mity
- nekropola
- niewolnik
- obywatelstwo
- oligarchia
- ostracyzm [ostrakony ]
- periojkowie
- pieniądz
- polis
- politeizm
- porządek architektoniczny
- dorycki
- joński
- koryncki
- retoryka
- sceptycyzm
- separatyzm
- sofiści
- stoicyzm
- strateg
- symmachia
- synkretyzm
- teatr grecki
- triera
- tyrania
- perski "nieśmiertelny"
- Achajowie
- Akropol
- Areopag
- Ateny
- efor
- epikureizm
- filozofia
- geronci
- geruzja
- hellenizm
- heloci
- igrzyska
- Knossos [pałac w Knossos ]
- metojkowie
- mity
- Mykeny
- Ołtarz Pergamoński
- Partenon
- periojkowie
- Skarbiec Atreusza/grób Agamemnona
- Sparta
- stoicyzm
- wojna peloponeska
- Związek Morski
- Związek Peloponeski
- Ajschylos
- Aleksander III Wielki
- Archimedes
- Arystoteles
- Cyrus Wielki
- Dariusz III
- Demostenes
- Drakon
- Epikur
- Eurypides
- Fidiasz
- Filip II Macedoński
- Hezjod
- Homer
- Klejstenes
- Kserkses
- Leonidas
- Likurg
- Miltiades
- Myron
- Perykles
- Pizystrat
- Platon
- Ptolemeusz
- Sofokles
- Sokrates
- Solon
- Tales z Miletu
- Temistokles
- Afrodyta
- Apollo
- Atena
- Dionizos
- Hades
- Hefajstos
- Hera
- Hermes
- Posejdon
- Zeus
- antropomorfizm
- archonci
- arystokracja
- barbarzyńca
- cynicy
- demagog
- demokracja
- diadochowie
- eforowie
- epikureizm
- falanga
- filozofia
- fyla
- gerontowie
- geruzja
- gospodarka naturalna
- hegemonia
- hellenizm
- heloci
- heros
- historiografia
- hoplici
- igrzyska greckie
- kadencja
- kariatydy
- kolonia
- kolonizacja
- kworum
- metojkowie
- mity
- nekropola
- niewolnik
- obywatelstwo
- oligarchia
- ostracyzm [ostrakony ]
- periojkowie
- pieniądz
- polis
- politeizm
- porządek architektoniczny
- dorycki
- joński
- koryncki
- retoryka
- sceptycyzm
- separatyzm
- sofiści
- stoicyzm
- strateg
- symmachia
- synkretyzm
- teatr grecki
- triera
- tyrania
- perski "nieśmiertelny"
Ciekawostki cdn:
1. Czy wielkie cywilizacje grecka i chińska kiedykolwiek się spotkały? Oto kilka ciekawostek (zob.: The Greco-Chinese War Over the Heavenly Horses)
- · Między Grekami a Chińczykami doszło do wojny o konie.
- · Miasto na najdalszym wschodzie opanowanym przez Aleksandra zostało nazwane Aleksandria najdalsza (Alexandria the furthest)
- Aleksandria Kresowa posiadała „niebiańskie” konie. Były idealnymi końmi na wojnę, o czym słyszno na dworze cesarzy chińskich
- Cesarz Zhang Qian, który połączył wschód i zachód, wysłał 3 ekspedycje by zdobyć konie
- Po klęsce pierwszych wypraw (m.in. ze względów na pustynne warunki) armia została potrojona (60 tyś mężczyzn, 100 tyś wołów)
- · Po 40 dniach walki Chińczycy przekroczyli bramy Aleksandrii.
- · Grecy w obawie zabili swojego króla i oddali jego głowę chińskiemu generałów i ( Li Guangli) i zaoferowali możliwość zarania tylu koni ile chcą.
- Generał· Li Guangli wrócił z wygraną i 3 tyś niebańskich koni.
- Dzięki krytycznej interakcji Greków i Chińczyków otworzono Jedwabny Szlak.
- Wierzą, że Grecka filozofia miała duży wpływ na rozwój nowej odmiany buddyzmu- Buddyzm Mahajany.
- Wojna rozpoczęła się przez odmowę Greków na chęć kupienia „niebiańskich” koni. Wiec Chińczycy zaatakowali Aleksandrie i udało się im. Przez co dostali 3 tys. koni. Dzięki tej wojnie otworzona jedwabny szlak, który łączył Chiny z Europą. Dzięki niemu handel między krajami się polepszył.
- 2.How the Ancient Olympics Were Conducted DOCUMENTARY
- Dla starożytnych Greków olimpiada była religijno-politycznym wydarzeniem kulturalnym.
- Pierwszy raz rozgrywki olimpijskie zostały zapisane przez Homera w Iliadzie.
- Żaden sportowiec, widz bądź każdy inny uczestnik olimpiady nie mógł zostać nękany bądź skrzywdzony.
- Wszystkie stany, które przysięgły rozejm, sprzeciwią się każdemu, kto go złamie.
- Sportowcami mogli być mężczyźni, którzy byli wolnymi grekami i pełnoprawnymi dziećmi.
- Mężatki nie mogły oglądać walk, gdyż Grecy uważali ze oglądanie nagich mężczyzn bijących się jest nieodpowiednie. A kobiety bez męża i młode dziewczyny mogły.
- Pierwszą kobieta, która wygrała wyścig czworokonnych rydwanów była Cyniska Spartańska.
- Jeżeli ktoś został [przyłapany na oszustwie jego imię zostało wyryte na posagu zeusa z brąz
- Podczas ostatniego maratonu biegacze mieli ubrany hełm, nagolenice i tarczę hoplon. Wszystko ważyło prawie 22 kg.
- Tylko wygrani pierwszego miejsca dostawali nagrodę. Koronę z gałązki oliwnej.
- W starożytnej Grecji popularne były igrzyska olimpijskie, lecz traktowane były jako impreza religijna. Reguły były ściśle przestrzegane a każde ich złamanie było srogo karane. Igrzyska olimpijskie w naszych czasach odbywają się nadal i mają charakter imprezy sportowo-kulturalnej.
