Rzym (m. podstawowy)

3. 1. Początki Rzymu – Rzym królewski i Rzym republikański

3. 2. Od miasta państwa do imperium – podboje rzymskie

3. 3. Upadek republiki i początki cesarstwa w Rzymie

3. 4. Imperium rzymskie

3. 5. Osiągnięcia Rzymian – kultura starożytnego Rzymu

3. 6. Narodziny chrześcijaństwa

3. 7. Upadek cesarstwa zachodniego

• W tym rozdziale poznajemy: Społeczeństwo, życie polityczne i kultura starożytnego Rzymu. 
• Dzięki zajęciom ich uczestnik bez kłopotu: 
• 1) charakteryzuje przemiany ustrojowe i społeczne (w tym problem niewolnictwa) w państwie 
• rzymskim doby republiki oraz cesarstwa, z uwzględnienim roli Juliusza Cezara i Oktawiana Au-
• gusta; 
• 2) omawia charakter ekspansji rzymskiej i wyjaśnia ideę imperium rzymskiego; 
• 3) charakteryzuje wierzenia religijne starożytnych Rzymian; 
• 4) wyjaśnia genezę chrześcijaństwa i zmiany sytuacji chrześcijan w państwie rzymskim; 
• 5) wyjaśnia wewnętrzne i zewnętrzne przyczyny upadku państwa rzymskiego; 
• 6) rozpoznaje osiągnięcia kulturowe starożytnych Rzymian. 
• Polecam:
• https://www.slideshare.net/RafaWjcik16/powstanie-imperium-rzymskiego-78762243
• Podcast historyczny (Ponad godzina wspaniałej narracji!). https://youtu.be/WtePlmvUacU?t=385

3. 1. Wieczne miasto, geneza Rzymu

Początki Rzymu – Rzym królewski i Rzym republikański

https://youtu.be/46ZXl-V4qwY?t=6

Rocco J. ButtliereFollow / SPQR

ok. 66,000 kawałków model o wymiarach 2.3m x 1.3m, zob.: 

https://www.flickr.com/photos/64310298@N06/49247679462/in/dateposted/

https://leganerd.com/2019/12/23/il-diorama-lego-di-roma-antica-creato-da-rocco-buttliere/?fbclid=IwAR2Vj3HN8hRDed_NX67F1G5ysrmHAGV-XZoERU6yjz0sL_aLrRSyKXtGYCU

Główne zagadnienia

• Społeczeństwo Rzymu i źródła napięć społecznych

• Powstanie ustroju republikańskiego

• Zasady funkcjonowania republiki

• Najważniejsze urzędy republiki rzymskiej

Kluczowe informacje:

• Mieszkańcy Italii: Etruskowie, Latynowie w Lacjum, Grecy
• Powstanie Rzymu: 753 r. p.n.e. wg legendy Rzym założony przez Romulusa (7 wzgórz- data łatwa do zapamiętania)
• w Rzymie panowali etruscy królowie
• w 509/508 r. p.n.e. Rzymianie wypędzili króla Tarkwiniusza Pysznego
• po obaleniu monarchii Rzymianie ustanowili republikę 

• Władze republiki rzymskiej
• instytucje: senat; zgromadzenia ludowe
• zasady sprawowania urzędów: wybór przez zgromadzenia ludowe; kadencyjność; kolegialność; "honorowość"
• najwyżsi urzędnicy (7 urzędów-jak 7 wzgórz): KK PET CD: konsulowie; kwestorzy; pretorzy; edylowie; trybun ludowy; cenzorzy; dyktator; 
• Społeczeństwo rzymskie 
• podział społeczeństwa rzymskiego na dwie grupy: patrycjuszy; plebejuszy; niewolnicy
• plebejusze walczą o równouprawnienie; wywalczyli:
• prawo posiadania odrębnego urzędnika – trybuna ludowego
• dostęp do urzędów
• wymusili kodyfikację prawa - Prawo XII tablic (449 r. p.n.e.)
• Bogowie rzymscy
• trójca kapitolińska (Jowisz, Junona, Minerwa
• inni, mi.n: Janus, Mars, Wenus, Neptun, Pluton

Co umiem? Uczestnik zajęć...

1) charakteryzuje przemiany ustrojowe i społeczne (w tym problem niewolnictwa) w państwie rzymskim doby republiki (oraz cesarstwa, z uwzględnieniem roli Juliusza Cezara i Oktawiana Augusta);

6) rozpoznaje osiągnięcia kulturowe starożytnych Rzymian.

Notatki szczegółowe

• Mieszkańcy Italii
• Etruskowie (północna część Półwyspu Apenińskiego)
• Latynowie w Lacjum (nad Rzeką Tyber)
• Grecy (południowa część Półwyspu Apenińskiego i Sycylia)
• Powstanie Rzymu
• 753 r. p.n.e. wg legendy Rzym założony przez Romulusa
• przewaga Rzymu nad innymi ośrodkami wynikała z korzystnego położenia
• powstał nad rzeką Tyber
• był położony na ważnym szlaku handlowym
• warunki naturalne sprzyjały rozwojowi rolnictwa i pasterstwem
• w VI w. p.n.e. w Rzymie panowali etruscy królowie
• 3. Ustanowienie republiki w Rzymie
• a. za panowania Etrusków Rzym był monarchią, czyli władzę sprawowali królowie
• b. w  509/508 r. p.n.e. Rzymianie wypędzili króla Tarkwiniusza Pysznego
• c. po obaleniu monarchii Rzymianie ustanowili republikę – państwo rzymskie stało się wspólnotą obywateli, rządzoną przez urzędników wybieranych na określony czas

Władze republiki rzymskiej

• instytucje: 
• senat; 
• był odpowiednikiem rady starszych – liczył ok. 300 senatorów
• pełnił funkcje doradcze
• zapewniał ciągłość władzy
• zgromadzenia ludowe
• ustanawiały prawa i wybierały urzędników
• rzymskie zgromadzenia ludowe nie były w pełni demokratyczne 
• prawa polityczne zależały od posiadanego majątku
• najwyżsi urzędnicy (7 urzędów-jak 7 wzgórz): t[em] p[ed] c+d+e[erozji] kk: 
• trybun ludowy – posiadali prawo weta
• pretorzy – dbali o przestrzeganie porządku prawnego
• cenzorzy – ustalali listę członków senatu
• dyktator – jednoosobowy urząd o bardzo dużej władzy wybierany na 6 miesięcy w sytuacji zagrożenia państwa
• edylowie – odpowiadali za porządek w mieście i prace budowlane
• kwestorzy - odpowiadali za pobór podatków i finanse państwowe
• konsulowie – dwaj najwyżsi urzędnicy kierujący państwem i dowodzili wojskiem
• zasady sprawowania urzędów: 
• wybór przez zgromadzenia ludowe; 
• kadencyjność – sprawowano je przez określony czas; 
• kolegialność – większość urzędów pełniła grupa osób; 
• "honorowość" – nieodpłatność
• Społeczeństwo rzymskie 
• podział społeczeństwa rzymskiego: patrycjuszy; plebejuszy; niewolnicy
• – ustrój i podział społeczny w początkach republiki: dwie grupy:
• patrycjuszy – arystokracja, grupa uprzywilejowana 
• plebejuszy – plebs pozbawiony większości praw, ale walczą o równouprawnienie; i wywalczyli:
• prawo posiadania odrębnego urzędnika – trybuna ludowego
• dostęp do urzędów
• wymusili kodyfikację prawa - Prawo XII tablic (449 r. p.n.e.)
• Bogowie rzymscy
• trójca kapitolińska (Jowisz, Junona, Minerwa
• inni, mi.n: Janus, Mars, Wenus, Neptun, Pluton

s 

https://www.youtube.com/watch?v=BSBETKACryY&ab_channel=By%C5%82osobie...%28HelloMaestro%29

3. 2. Budując imperium – podboje rzymskie

 

Budowa Imperium (a od 3 min - na drodze do upadku) https://youtu.be/8ITVUBXVyR8

3 minuty armii rzymskiej z łacińskim śpiewem: sceny: śmierć Vencyngetoryxa, Klęska w lesie Teutoborskim, Marek Aureliusz(Little Dark Age Cover in Classical Latin by BARDCORE): https://youtu.be/zECiAP3hsBg?t=45

 
https://www.youtube.com/watch?v=Iqg5CXQRjS8

Asteriks i Obeliks: osiedle bogów - zwiastun https://www.youtube.com/watch?v=aO8k53TnKnc

4. Organizacja armii rzymskiej
a. wszyscy obywatele Rzymu byli zobowiązani do służby wojskowej (ocenia się, że ok. 15-50% mężczyzn służyło w armii po ok. 6 lat)
b. armia rzymska była zorganizowana w legiony

• legion
• dowodzili nim konsulowie
• liczył około 4500 żołnierzy
• był podzielony na manipuły (pododdział 120 żołnierzy; dzięki nim legion był mobilny)
• w szuku bojowym tworzył trzy szeregi (poczynając od "młodzieży" - najlżej uzbrojonych, najmniej doświadczonych, aż po weteranów, tzw. triarii)
• w armii rzymskiej:
• panowała surowa dyscyplina
• wykorzystywano umiejętności inżynieryjne – budowali drogi, mosty, fortyfikacje i machiny wojenne
• żołnierze rzymscy byli:
• dobrze i uniwersalnie uzbrojeni. Posiadali oszczepy i krótki miecz oraz solidną ochronę w postaci: hełmu, tarczy i pancerza. Doskonale radzili sobie zarówno z piechotą, konnicą, jak i np. łucznikami wroga. 
• doskonale wyszkoleni, m.in. poprzez "tresurę" (by bardziej bali się dowódcy niż wroga); dyscyplinowani (np. co dziesiąty karany był śmiercią- decymacja)
• wytrzymali na trudy (w czasie "treningów", jak i w polu musieli maszerować po ok. 30 kilometrów z ok. 30 kg bagażem)

 

1. Podbój Italii
a. sytuacja Rzymu w IV w. p.n.e.
– Rzym był zagrożony najazdami Galów, górzy najechali go w 390 r. p.n.e.
– w drugiej połowie IV w. p.n.e. wojny z Samnitami
b. Rzym dokonał podboju całej Italii do połowi III w. p.n.e.
c. podbój państw Wieliej Grecji
– wojna z Tarentem
– włączenie się do wojny króla Epiru – Pyrrusa

2. Organizacja podbitych terenów w Italii

a. podbite państwa były zmuszone do utworzenia federacji, czyli związku państw
b. podporządkowane państwa posiadały autonomię
c. państwa podbite i uzależnione nazywano sprzymierzeńcami
– sprzymierzeńcy byli zwolnieni z obowiązku płacenia podatków
– mieli obowiązek dostarczać Rzymowi posiłków wojskowych
d. na obszarach podbitych Rzym tworzył kolonie – wydzielone ziemie, na których osiedlano Rzymian

2. Wojny punickie
a. Kartagina
– kolonia fenicka w Afryce Północnej
– Kartagina z czasem stała się wielkim mocarstwem handlowym
b. pierwsza wojna punicka (264 r. p.n.e.-241 r. p.n.e.)
– konflikt Kartaginy i Rzymu o Sycylię
– Rzymianie pokonali flotę kartagińską
– Rzym podbił Sycylię, a następnie Korsykę i Sardynię

c. druga wojna punicka (218 r. p.n.e.-201 r. p.n.e.)
– po pierwszej wojnie punickiej Kartagińczycy dokonali podboju Półwyspu Iberyjskiego
– wyprawa Hannibala do Italii
– zwycięstwo armii Hannibala nad Rzymianami w bitwie pod Kannami – 216 r. p.n.e.
– klęska armii Hannibala w bitwie pod Zamą – 202 r. p.n.e.
– Kartagina straciła wszystkie swoje posiadłości poza Afryką oraz flotę i musiała zapłacić kontrybucję

d. trzecia wojna punicka (149 r. p.n.e.-146 r. p.n.e.)
– całkowitego zniszczenia Kartaginy domagał się Katon Starszy
– Kartagina została zdobyta i zniszczona w 146 r. p.n.e.

 

Świetne! Wojny punickie w 25 minut! https://youtu.be/xcK_hO2gPuc ; Kanny i kampania: https://youtu.be/HeBg7yctW8A?t=407 ; 

Battle of Cannae, 216 BC (Chapter 3) ⚔️    https://youtu.be/xjnck2XvuPQ?t=480

3. Powstanie Imperium Romanum
a. podboje Rzymu we wschodniej części Morza Śródziemnego
b. na podbitych terenach Rzym tworzył prowincje
– prowincjami zarządzali urzędnicy rzymscy
– mieszkańcy prowincji musieli płacić wysokie podatki

 

 

  

 

  

  


Rzymianie w Egipice (autor: Nick Gindraux) Dwa rzymskie legiony prezentują formację manipułów, w tle Memphis acropolis i piramidy w Gizie.
Therefore whoever desires peace, let him prepare for war.

from the book: Epitoma Rei Militaris / by: Publius Flavius Vegetius Renatus / Roman General


illustration by: SAAD IRFAN
A Roman warship employs its Corvus against a Punic adversary. 260 BC / Statki art by: Maros Harrer

Materiały dodatkowe - uzupełniające

Hannibal :

• w sile 50 tysięcy pieszych i 9000 konnych przekroczył Pireneje
• przeszli przez Alpy, prawdopodobnie przełęczą Mont-Cenis
• do Italii przeprawiło się 20 tysięcy piechoty i 6000 jazdy
• szeregi punickiej armii zgodnie z przewidywaniami Hannibala zasiliły oddziały celtyckich Insubrów i Bojów
• w grudniu rozbił połączone armie konsularne nad Trebią, 
• w 217 ominął armię konsula Gajusza Flaminiusza, po czym wprowadził ją w zasadzkę i doszczętnie rozgromił nad Jeziorem Trazymeńskim
• Ostra zima w północnej Italii i późniejsza przeprawa przez bagna spowodowała, że spośród ponad trzydziestu idących z armią słoni bojowych ostał się tylko jeden
• sam Hannibal stracił jedno oko wskutek zakażenia.
• Zniszczenie wojsk rzymskich w bitwie pod Kannami
• 2 sierpnia 216 w walnej bitwie pod Kannami Kartagińczycy unicestwili dwukrotnie większą armię rzymską; 
• zginęło około 50 tysięcy żołnierzy rzymskich, konsul Emiliusz Paulus i 80 senatorów, 
• po stronie kartagińskiej - około 7000 poległych, z czego 4000 stanowili sojuszniczy Galowie
• Hannibal zastosował po raz pierwszy manewr, zwany później manewrem kanneńskim (dwustronne oskrzydlenie i okrążenie nieprzyjaciela). 
• Po tej klęsce Rzymianie nie podejmowali już otwartych bitew z Hannibalem, zamiast tego przenosząc ciężar działań wojennych do Hiszpanii.
• Przez kolejnych 10 lat Hannibal pozostawał w Italii. 
• Ze względu na szczupłość swoich sił nie zajął on Rzymu. 
• Celem jego działań było odwrócenie od Rzymu jego dotychczasowych sprzymierzeńców.

"Perła Wielkiej Grecji

Syrakuzy, położone na wschodnim wybrzeżu Sycylii zostały założone przez Greków, a konkretnie kolonistów z Koryntu  w VIII wieku przed naszą erą (a więc ponad 200 lat wcześniej niż doszło do słynnego konfliktu z Persami). Warto dodać, iż Hellenowie obecni byli na Sycylii już kilka wieków wcześniej. Syrakuzy bardzo szybko stały się jednym z największych, najważniejszych i najbogatszych miast Sycylii, a co za tym idzie, Wielkiej Grecji. 

W latach 214-212 p.n.e. Rzymianie oblegali Syrakuzy, na ich dordze do zdobycia miasta stanął wówczas m.in. największy geniusz starożytnej Grecji, Archimedes. Archimedes stworzył dziesiątki wynalazków, które znacząco wpłynęły na przebieg walk. W jaki spośób? Dlaczego?

Geniusz z Syrakuz
Archimedes przyszedł na świat w roku 287 p.n.e. Jego ojciec, Fidias, po którym syn odziedziczył bystrość umysłu, zajmował się z upodobaniem astronomią. W młodości Archimedes został posłany na nauki do Aleksandrii (centrum kulturowo-naukowego starożytnego świata). Wiemy, iż wysyłał listy do zaprzyjaźnionych naukowców z informacją o swoich odkryciach zapisaną w taki sposób, aby odbiorcy sami doszli do tych wniosków, jak on. Częśc z nich zawierała matematyczne zadania błędnie rozwiązane, które musieli skorygować. Jak przystało na prawdziwego geniusza, słynął z roztargnienia, jednak równocześnie cieszył się ogromnym szacunkiem mieszkańców swego miasta.
Znamy przypowieść wedle której tyran Syrakuz Hieron II zwrócił się do niego z prośbą o wykrycie, czy jego korona została wykonana ze szczerego złota. Przy okazji tego zadania Archimedes sformułował słynne prawo wyporu, wyskakując z wanny pełnej wody i wybiegając nago na ulicę, krzycząc „Heureka”. Udało mu się wykryć fałszerstwo, o czym poinformował władcę (oczywiście już w stosownym stroju:). Jakiś czas później powierzono mu zadanie obrony Syrakuz przez armią rzymską. Wywiązał się z niego rzetelnie, konstruując niezwykłe machiny obronne.

W roku 215 p.n.e., w trakcie drugiej wojny punickiej, zmarł tyran Syrakuz Hieron II (który po rozpoczęciu konfliktu między Rzymem i Kartaginą zmuszony był do opowiedzenia się po stronie Rzymu i dostarczania mu zapasów zboża). Wraz ze śmiercią tyrana, nowe władze postanowiły zmienić politykę wobec Rzymian, ponoszących liczne klęski z rąkgenialnego Hannibala, przechodząc na stronę Kartagińczyków. Naraziło ich to na odwet. Konsul Marek Klaudiusz Marcellus na czele czterech legionów w 214 p.n.e. rozpoczął oblężenie Syrakuz. Te przeciągało się dzięki postawie mieszkańców z Archimedesem na czele". Na polecenie władz miejskich:

• ulepszył on ustawienie katapult i balist, 
• konstruował specjalne dźwigi, które 
• nie tylko zrzucały kamienie na rzymskie statki podpływające pod mury, 
• uderzały w okręty, podnosiły je do góry i z impetem opuszczały na wodę, tak że łamały się w pół. 

Plutarch odnotował, że: "Kiedy tylko [Rzymianie] zauważyli na murze gałązkę czy kawałek drzewa, podnosili rozpaczliwy krzyk i rzucali się do ucieczki, święcie przekonani, że Archimedes wycelował w nich jakąś maszynę." 

 Wśród nich były m.in. 

• tzw. Pazur Archimedesa. Składał się z systemu hakowego do podnoszenia i przewracania statków, które zbliżają się do murów miasta. Rzymianie zaatakowali Syrakuzy w nocy, a maszyny Pazurów zatopiły wiele ich statków. Były tak skuteczne, że Rzymianie nie wiedzieli, co ich pokonało, sądząc iż walczą przeciwko bogom. https://www.facebook.com/LeonidasofSparta300/photos/a.614883305193836/6549519345063506/
• Lustro Archimedesa, które posłużyło jako broń przeciw statkom najeźdźców. Było to paraboliczne lustro o dużej powierzchni bądź kilkanaście/kilkadziesiąt mniejszych luster, które odbijały promienie słoneczne i skupiały je na odległym o kilkadziesiąt metrów punkcie. Odbita energia słoneczna skupiona na kadłubach drewnianych statków, pod wpływem temperatury, powodowała ich zapłon. Dodatkową funkcja lustra było oślepienie wrogów, aby nie spostrzegli prawdziwych machin wojennych.
• DZIŚ WIELU NAUKOWCÓW PODEJRZEWA, ŻE ARCHIMEDES PODPALIŁ RZYMSKIE STATKI NIE DZIĘKI LUSTROM, LECZ WZNIECAJĄC GRECKI OGIEŃ, KTÓRY BYŁ W RZECZYWISTOŚCI GRUBĄ, LEPKĄ FORMĄ ROPY NAFTOWEJ, WYRZUCANĄ Z KATAPULTY W GARNKU WPROST NA POKŁADY OKRĘTÓW.

Opracowano na podstawie, m.in.: https://lente-magazyn.com/zwierciadla-z-syrakuz/

https://youtu.be/B-vC_FdNcXo?t=10

3. 3. Upadek republiki i początki cesarstwa w Rzymie

1. Przejawy kryzysu republiki w Rzymie
a. przemiany gospodarcze i społeczne

• – rozwój latyfundiów  – wielkich majątków ziemskich
• – zmniejszenie się liczby samodzielnych gospodarczo chłopów
• – wzrost liczby proletariatu i niewolników 

Wybuchają niepokoje społeczne i bunty
By zmniejszyć nierówności społeczne i dać chłopom ziemię podjęto dwie popróby przeprowadzenia reform agrarnych, obie zakończyły się klęską, a ich autorzy (bracia Grakhowie) zginęłi.
– w 133 r. p.n.e. – reformy Tyberiusza Grakcha
– w 123-121 r. p.n.e.– reformy Gajusza Grakcha
c. w 90 r. p.n.e. w Italii doszło do buntu sprzymierzeńców
d.  w 73 r. p.n.e. wybuchło powstanie gladiatorów pod wodzą Spartakusa
 

 

2. Zawodowa armia i wojny domowe w Rzymie
Wztost znaczenia wodzów armii i ich ambicje doprowadziły do trzech wojen domowych. 
Jednym z powodów była reforma wojskowa konsula Mariusza zawodowego – zastąpienie armii obywatelskiej wojskiem zawodowym. 

Trzy wojny domowe
I wojna  domowa (88–82 r. p.n.e.) zakończona zwycięstwem Sulli (nad tzw. popularami) i jego dyktaturą (82-79 p.n.e.)

• ogłosił tzw. listy proskrypcyjne (spis osób skazanych na śmierć)
• przeprowadził reformy zmierzające do wzmocnienia roli senatu

II  wojna  domowa (49–45 r. p.n.e.) między Cezarem a Pompejuszem Wielkim i Pompejanami; 

poprzeziło ja powstanie I triumwiratu (60 r. p.n.e.) - sojuszu trzech polityków, którzy porozumieli się  by wspólnie zagarnąć władzę w rzmie dla siebie.

– Gnejusz Pompejusz
– Marek Krassus
– Gajusz Juliusz Cezar

Gdy Krassus zmarł, doszło do walki o władzę między pozostałymi ambitnymi wodzami;
po zwycięstwach (Farsalos, Munda) Cezar stał się panem całego imperium;

 
III (44–30 r. p.n.e.) po śmierci Cezara: 
zwycięstwo II triumwiratu nad republikanami (Filippi), 
potem walki między triumwirami 
— zwycięstwo Augusta nad Markiem Antoniuszem (Akcjum, zdobycie Egiptu).


d. walka o władzę Gajusza Juliusza Cezara

– Gajusz Juliusz Cezar był doświadczonym wodzem, który dokonał podboju Galii
– po jego powrocie do Italii wybuchła wojna domowa o władzę w Rzymie – 49 r. p.n.e.
– decydujące zwycięstwo Cezara pod Farsalos – 48 r. p.n.e.
– Cezar skupił w swoim ręku najważniejsze urzędy – w tym dożywotniego dyktatora
– zwolennicy powrotu do dawnego ustroju republikańskiego zamordowali go w 44 r. p.n.e.
 
3. Powstanie cesarstwa
a. powstanie II triumwiratu (43 r. p.n.e.)
– Gajusz Oktawian
– Marek Antoiusz
– Marek Lepidus
b. wybuch wojny między Gajuszem Oktawianem a Markiem Antoniuszem
– Marek Antoniusz zawarł sojusz z Kleopatrą VII
– Oktawian pokonał flotę Antoniusza pod Akcjum – 31 r. p.n.e.
c. rządy Oktawiana Augusta
– Oktawian August ustanowił nową formę rządów – cesarstwo – były to rządy jednej osoby
– pierwszy okres cesarstwa  nazywamy pryncypatem (od łacińskiego słowa: princeps – pierwszy)

 

• Bitwy i wojny schyłku Republiki: ambicja jednostek- śmierć tysięcy i milionów
• Jak wyglądała bitwa pod Akcjum? https://youtu.be/LqZszA54ISs?t=1482 ; https://youtu.be/LqZszA54ISs?t=1882 ; 
• Rzymski wall z awiadomościami ++ napisy (od ok. 50 s.): https://youtu.be/zQyLLCFzuZg?t=48

Rozwiąż quiz
Pracuj ze źródłami:
Projekt ratowania republiki w Rzymie
Ruina chłopska w świetle dzieła Appiana Wojny domowe
Los niewolników w latyfundiach
Autobiografia cesarza Augusta

Alezja- klęska Galów:

Fortyfikacje obronne rzymskich legionów były naprawdę oszałamiające. Cezar rozpoczął oblężenie 

"miasto otoczono: 

• Linia fortyfikacji wynosiła 17 kilometrów 
• była poprzedzielana 23 fortami połączonymi wałem i fosą. (...)
• gdy pracujący tworzyli okopy i obozy, jazda i siły pomocnicze patrolowały i ochraniały miejsce robót.   
• ziemno-drewnianym wałem o wysokości 4 metrów i 6 metrowym rowem. 
• Na szczycie wału biegł chodnik, a co 24 metry rozmieszczono wieżyczki. 
• Wał był chroniony przez dwa dodatkowe rowy, każdy o szerokości 4,5 metra, przy czym wewnętrzny zalany był wodą. 
• Od frontu w równych rzędach powbijano zaostrzone pale,
• rzędy mniejszych pali ukrytych w jamach, a jeszcze dalej rzędy żelaznych ostrzy przymocowanych do drewnianych bali zakopanych w ziemi.
• 
  
• Tymczasem plemiona powiadomione o oblężeniu wysłały na odsiecz armię znacznie przewyższającą wojska Cezara. Sam rzymski dowódca przekazywał informacje o 250 tysiącach piechoty i 8000 jazdy"
• 
  
• o Galach i Asterixie: https://www.comicbookherald.com/asterix-reading-order/

https://www.facebook.com/photo/?fbid=777137784018932&set=a.658635092535869

Europa celtycka i germańska, czasu Cezara. Plemiona epoki żelaza w Europie , ok. 52 pne. Źródło: HistoryFiles, https://www.historyfiles.co.uk/FeaturesEurope/Barbarian_Map52BC_max.htm?fbclid=IwAR1wggdTOtvQ31vks7cKk9py1uUHyoS8vXft4STqptdmS6ZLRLUm6dyYfSU

Mapa zawiera pewne drobne uproszczenia i błędy: do „Celtów” zaliczono m.in. Brytów, a zbyt mocno ewksponowano rozprzestrzenianie Galów i obecność Celtów w Polsce (nie zasiedlali ziem tak gęsto i jednorodnie; byli często zaliczani do maleńkiej górskiej enklawy Cotinów, w czasach gdy w Mołdawii istniała znacząca obecność germańska). Nie było również zwartej grupy „ugrofińskich”. Pomylono również plemiona galijskie w Akwitanii, przesuwanie granic w północnych Włoszech i Anatolii, gdzie obecność Galatów przedstawiono głęboko na południowy zachód, a nie w Bitynii.

Rzymskie miasto na Eubei

Pałac rzymski w Anglii

  

 

Julius Caesar speech to the Senate: https://youtu.be/gLjgrFciJhE

Dramatyczne obrady senatu: Cezar wrogiem publicznym?

https://youtu.be/oQEdME1NtBg

Mohacz Turecki plan: https://youtu.be/BVy1KVvIOUI

Osiągnięcia cywilizacyjne Rzymu: Viva Roma No. V ("Mambo #5" by Lou Bega)

historyteachers

https://www.youtube.com/watch?v=me4E5wDCK2Q&list=PLA5NP5n9YwGVQejrg9QJeogUZAKQYHMCO&index=16&ab_channel=historyteachers

Julius Caesar ("Besame Mucho" by the Beatles) / 

historyteachers

https://www.youtube.com/watch?v=nPYuxReh7fM&list=PLA5NP5n9YwGVQejrg9QJeogUZAKQYHMCO&index=15&ab_channel=historyteachers

https://www.youtube.com/watch?v=1E9AL0r-uY4&list=PLA5NP5n9YwGVQejrg9QJeogUZAKQYHMCO&index=16&ab_channel=historyteachers

• 
  
• 
  
• Mapa klasztorów cysterskich utworzonych w całej Europie do 1500.
• 
  
• he Inca Empire Road System with Main Cities. 📷: Manco Capac
• 
  
• The Distribution of Peoples of Ancient Italy, c. 500 BC
• An illustration of Fishbourne Roman Palace by Jean-Claude Golvin.
• 
  
• 
  
• 
  

3. 4. Imperium rzymskie

1. Pokój rzymski
a. panowanie dynastii julijsko-klaudyjskiej w cesarstwie rzymskim
b. Pax Romana – określenie stanu pokoju, który nastał za panowania Oktawiana Augusta po zakończeniu wojen domowych
c. po podboju wszystkich ziem w basenie Morza Śródziemnego pokoju doświadczały wszystkie ludy żyjące w granicach imperium
2. Niewolnictwo w Rzymie
a. niewolnikami zostawali m.in. jeńcy wojenni, porwani przez piratów, dzieci niewolników
b. niewolnik był własnością, którą właścicel mógł dowolnie rozporządzać
c. wyzwoleńcy - dawni niewolnicy, którzy otrzymali wolność
3.  Granice imperium
a. w II w. n.e. ostatecznie ustabilizowały się granice cesarstwa rzymskiego
b. terytorium cesarstwa rzymskiego objęło cały basen Morza Śródziemnego
c. w Europie rzekami granicznymi stały się Ren i Dunaj
d. podbój części Brytanii
e. budowa limesu – system obronny granic państwa – np. Wał Hadriana
f. romanizacja podbitych prowincji
g. urbanizacja podbitych prowincji
 
4. Ewolucja religii rzymskiej
a. Rzymianie przyjmowali kulty bogów ludów podbitych
- greckiego boga Apollina
- bogów egipskich Izydy i Serapisa
- bogów azjatyckich: Kybele i Mitry
b. kult cesarzy (deifikacja)
 
Rozwiąż quiz:  Romanizacja, urbanizacja i rzymski styl życia
Pracuj ze źródłami:
O rolnictwie
Los niewolników w latyfundiach

 

Po bitwie pod Carhe - Zaginiony rzymski Legion trafia do Turkmenistanu, kraju Hunów i Chin.., zob: https://www.ancient-origins.net/unexplained-phenomena/lost-legion-carrhae-0011019 ; zob. od ok. 7,5 minuty: https://youtu.be/dMmTPVAdd_c?t=444

 

Emperor, Imperator a film by Konrad Łęcki: https://youtu.be/RRTh3qqZLkQ?t=206

Studenci kręcą film... Gdyby Konrad Łęcki miał 20 milionów złotych... 

3. 5. Osiągnięcia Rzymian – kultura starożytnego Rzymu

Polecam pracę waszych kolegów -  Daniela Heczko: Osiągnięcia Rzymian: https://view.genial.ly/5ffc417b09df510d06836918/presentation-osiagniecia-starozytnych-rzymian

1. Na rozwój kultury rzymskiej ogromny wpływ mieli Grecy – hellenizacja
a. wykształceni Rzymianie znali język grecki i studiowali literaturę grecką
b. nauczycielami dzieci rzymskich często byli greccy niewolnicy
c. do Rzymu sprowadzano dzieła rzemieślników i artystów greckich
d. rzymscy architekci i rzeźbiarze wzorowali się na dziełach greckich
e. Rzymianie czcili bogów greckich, którym nadawali nowe imiona
2. Prawo rzymskie
a. na początku w Rzymie obowiązywało prawo zwyczajowe
b. w 449 r. p.n.e. zostało ono spisane – powstało tzw. Prawo XII Tablic
c. źródłem nowych przepisów prawnych były ustawy zgromadzeń ludowych i edykty pretorów
d. w VI w. n.e. na polecenie cesarza Justyniana Wielkiego  prawo rzymskie zostało skodyfikowane
3. Budownictwo rzymskie
a. najważniejsze osiągnięcia techniczne Rzymian:
– zastosowali w swych budowlach łuki, sklepienia i kopuły
– do wznoszenia budowli stosowali beton
b. najważniejsze budowle rzymskie
– bazylika 
–  amfiteatr  –  odkryta budowla na planie elipsy lub koła, miejsce walk gladiatorów, (np. Koloseum)
– termy  –  publiczne łaźnie  [ termy Karakalli]
– cyrk  – podłużna budowla, w której odbywały się wyścigi rydwanów
– teatr  
– świątynie (największą świątynią rzymską był Panteon )
– łuk triumfalny 
– sieć dróg
– akwedukty  – wodociągi
– systemy kanalizacyjne
4. Literatura rzymska
a. Cyceron  – najwybitniejszy mówca rzymski
b. wybitni poeci rzymscy:
–  Wergiliusz [ mozaika: Wergiliusz w otoczeniu muz]
– Horacy
– Owidiusz
c. historycy rzymscy
–  działający w Rzymie Grek Polibiusz - autor dzieła pt: Dzieje
– Tytus Liwiusz – autor dzieła Od założenia miasta
– Tacyt – autor dzieł: Roczniki oraz Dzieje 
– Gajusz Juliusz Cezar  – autor dzieła: O wojnie domowej
d. rzymscy dramaturdzy:
– Plaut
– Terencjusz 
e. działalność Mecenasa – od jego imienia pochodzi pojęcie: mecenat
 
Rozwiąż quiz: Kultura rzymska
 
Pracuj ze źródłami:
Poglądy Rzymian na kształt Ziemi
List Seneki do przyjaciela
Kształcenie mówcy wg Kwintyliana

Nirwana po łacinie? (1,5  minuty!) https://youtu.be/PbEKIW3pUUk?t=4;  https://youtu.be/TaUkjl-VHig?t=6

 

Dla ambitniejszych: What Latin Sounded Like - and how we know: https://youtu.be/_enn7NIo-S0?t=2 

I dla fanów łacińskich coverów: https://youtu.be/mmcI9v3YGfg ; Greenday - Boulevard of Broken Dreams in Classical Latin : https://youtu.be/Mip30YF1iuo?t=3

3. 6. Czy Jezus Chrystus był postacią historyczną? Dlaczego wiara w niego zatriumfowała na świecie?

Narodziny chrześcijaństwa

"W tym czasie stał się [przyczyną nowych zaburzeń niejaki] Jezus, człowiek mądry, jeżeli w ogóle można nazwać go człowiekiem. Czynił bowiem rzeczy niezwykłe i był nauczycielem ludzi, którzy z radością przyjmują prawdę. Zjednał sobie wielu Żydów, jako też Greków. On to [uchodził za niego, lecz nim nie był] był Chrystusem. A gdy wskutek doniesienia najznakomitszych z nas mężów Piłat osądził go na śmierć krzyżową, jego dawni miłujący go [uczniowie] nie przestali [o nim głosić, że] trzeciego dnia ukazał im się znów jako żywy, co o nim, jak i wiele innych zdumiewających rzeczy przepowiedzieli boscy prorocy. I odtąd, aż po dzień dzisiejszy, istnieje plemię chrześcijan, którzy od niego otrzymali tę nazwę" Józef Flawiusz, Dawne dzieje Izraela XVIII 63-64, ok. 90 n.e.

https://pl.wikipedia.org/wiki/Historyczno%C5%9B%C4%87_Jezusa

I. Działalność i śmierć Jezusa Chrystusa
1. Palestyna w czasach Jezusa
a. w I w. p.n.e. Palestyna została wcielona do Imperium Rzymskiego jako prowincja Judea
b. Judeą zarządzał rzymski namiestnik, zwany prefektem
c. Judea posiadała znaczną autonomię, dzięki której Żydzi mogli:
– swobodnie wyznawać swoją religię – judaizm (wiara w jedynego Boga Jahwę)
– samodzielnie zbierać podatki
2. Chrystus urodził się ok. 7-4 r. p.n.e. w Betlejem w Palestynie

3. Nauki Jezusa Chrystusa
a. głosił nadejście Królestwa Bożego
b. głosił miłosierdzie i miłość bliźniego jako podstawowy obowiązek człowieka
c. został uznany za Mesjasza, syna Bożego, który przyszedł na świat, aby zbawić ludzkość od grzechu
4. Śmierć Jezusa na krzyżu
a. popadł konflikt z kapłanami żydowskimi i faryzeuszami, którzy uznawali go za wichrzyciela
b. wyrok śmierci został wydany przez namiestnika Judei Poncjusza Piłata – ok. 30 r. n.e. [ Chrystus przed sądem Piłata]
c. kara śmierci została wykonana przez ukrzyżowanie [ Kościół Grobu Pańskiego]
d. w przekonaniu chrześcijan Jezus po trzech dniach zmartwychwstał
e. uczniowie nazwali Jezusa Chrystusem (gr. christos - namaszczony)

II. Początki chrześcijaństwa
1. Chrześcijaństwo początkowo rozwijało się tylko wśród Żydów – działalność 12 apostołów
2. Dzięki misji św. Pawła – chrześcijaństwo rozpowszechniło się wśród innych narodów
3. Rozwój organizacyjny:
a. powstawanie gmin z wybieralnymi biskupami na czele
b. jednoczenie autonomicznych gmin – powstanie Kościoła katolickiego, czyli powszechnego (gr. katholikos – powszechny)

4. Chrześcijaństwo jako religia objawiona – opierała się na świętych księgach:
a. Stary Testament
b. Nowy Testament
III. Państwo rzymskie wobec chrześcijan
1. Początkowo chrześcijanie byli tolerowani jako nieliczna sekta żydowska
2. W pewnych okresach dochodziło do prześladowań
a. prześladowania chrześcijan były spowodowane:
– odmową wykonywania kultu państwowego
– oskarżeniami o zaburzanie dotychczasowego porządku społecznego
– oskarżeniami o zbrodnicze praktyki religijne (np. zabijanie niemowląt w trakcie rytualnych uczt)
b. największe prześladowania chrześcijan miały miejsce za panowania:
–  Nerona – w 64 r. n.e.
– Dioklecjana  – edykty z 303 i 304 r. n.e.

3. Zmiana polityki cesarstwa wobec chrześcijan
a. wydanie Edyktu mediolańskiego – 313 r. n.e. – chrześcijaństwo religią tolerowaną
b. próba odnowienia tradycyjnych religii przez Juliana Apostatę (361-363 n.e.)
c. uznanie chrześcijaństwa przez Teodozjusza Wielkiego jako religii panującej – 392 r. n.e.
4. Pierwsze rozłamy w chrześcijaństwie
a. zróżnicowanie poglądów groziło schizmą, czyli rozłaem w Kośćiele
– donatyzm
– arianizm – działalność kapłana Ariusza
b. pierwszy sobór powszechny w Nicei – 325 r. n.e.
– uznał arinizm za herezję
– przyjął Credo, czyli wyznanie wiary
Rozwiąż quiz:  Narodziny chrześcijaństwa
Pracuj ze źródłami:
Tacyt o prześladowaniu chrześcijan
List G. Pliniusza Młodszego do Trajana w sprawie chrześcijan
Ustawa Walentyniana z 445 roku

https://ciekawostkihistoryczne.pl/2021/12/25/czy-spis-kwiryniusza-sie-odbyl/?fbclid=IwAR10pInaBb-doZBfEpqayztZ_UDt_uzrSidOcFbth9eG-o9duhntf1B02DQ

Credo nicejskie

"Wierzymy w jednego Boga Ojca Wszechmogącego, Stworzyciela wszystkich rzeczy widzialnych i niewidzialnych.
I w jednego Pana Jezusa Chrystusa, Syna Bożego, zrodzonego z Ojca, jednorodzonego, to jest z istoty Ojca, Boga z Boga, Światłość ze Światłości, Boga prawdziwego z Boga prawdziwego, zrodzonego, a nie uczynionego, współistotnego Ojcu, przez którego wszystko się stało, co jest w niebie i co jest na ziemi,
który dla nas ludzi i dla naszego zbawienia zstąpił i przyjął ciało, stał się człowiekiem, cierpiał i zmartwychwstał trzeciego dnia, wstąpił do nieba, przyjdzie sądzić żywych i umarłych.
I w Ducha Świętego.
Tych, którzy mówią: «był kiedyś czas kiedy go nie było» lub «zanim się narodził nie był» lub «stał się z niczego» lub pochodzi z innej hipostazy, lub z innej substancji [niż Ojciec], lub, że Syn Boży jest zmienny i przeobrażalny, tych wszystkich powszechny i apostolski Kościół wyłącza".

3. 7. Upadek cesarstwa zachodniego

Króla Artra zna każdy z nas, a czy coś wam przypomina ten pancerz i hełm? 

Clive Owen (a u jego boku Keira Knigthley) w filmie "Król Artur" z 2004 roku. 

Top 5 informacji:

1. Czy Rzymianie dotarli kiedykolwiek w pobliże Cieszyna? Kto zamieszkiwał nasze ziemie w tym czasie - wrogowie czy przyjaciele Rzymu?
2. Czy to możliwe by syn barbarzyńcy lub niewolnika został Cesarzem Rzymu i zreformował to państwo?
3. Co legendarny król Artur mógł mieć wspólnego z Rzymianami, czy był postacią historyczną i przed kim bronił Brytanii?
4. Wandale i Hunowie niszczyciele, czy"obieżyświaci"?
5. Imperium Rzymskie podzielone na wschodnie i zachodnie, jedno z nich przetrwa tysiąc lat, drugie upadnie w ciągu kilkudziesięciu. 

 

Migracje barbarzyńskich plemion pommiędzy II poł IV a V w. n.e.

  

Początek końca otęgi Rzymu w kulturze w obrazach: "Gladiator (2000) i "Król Artur (2004)"

U szczytu swojej potęgi Cesarstwo Rzymskie było ogromne, rozciągając się od pustyń Afryki, po granice Północnej Anglii. Ponad ćwierć ludności świata żyła i umaierała pod rządami cesarzy. Zimą 180, dwunastoletnia kampania cesarza Marka Aureliusza przeciwko plemionom barbarzyńców w Germanii dobiegała końca. Na drodze do zwycięstwa Rzymu i pokoju w Cesarstwie stała jeszcze tylko jedna forteca.. 

Jak rządy Marka Aureliusza wyglądały w rzeczywistości a jak w filmie? 

zob.: Historia Bez Cenzury: https://youtu.be/TK9q7wrza00 ; Marcus Aurelius - Philosopher Emperor https://youtu.be/cLtDWIsOs1E ; The Marcomannic Wars (166-180 AD) | Total War Cinematic Documentary https://youtu.be/nZfEb-z3h8A?t=583

Arminiusz - germański Wallenrod

  

Wielka wędrówka ludów: Co było przyczyną? https://youtu.be/qokYyHfj99w?t=19

1. Kryzys cesarstwa rzymskiego w III w. n.e.
a. najazdy Markomanów i Kwadów w II w. n.e.
b. wzrost zagrożenia zewnętrzenego w III w. 
– najazdy barbarzyńców (Gotów)
– porażki w walkach z Persją
b. upadek autorytetu cesarzy 
– częste zmiany na tronie i bardzo krótkotrwałe rządy
– o obsadzie tronu  często decydowali żołnierze
– liczne  uzurpacje
 
2. Reformy Dioklecjana (panował w latach 284-305 n.e.) 
a. wprowadził system tetrarchii – jednoczesne rządy dwóch augustów i dwóch cezarów
b. ustanowił dominat – formę cesarstwa z silniejszą władzą cesarza
c. zreorganizował armię 
– część legionów rozmieścił przy granicach
– rezerwową część wojska umieścił w centrum kraju
3.  Wielka Wędrówka Ludów
a. migracja Hunów w drugiej połowie IV w. n.e. rozpoczęła wielką wędrówkę ludów
b. osiedlenie się Wizygotów w granicach Imperium Rzymskiego
– bunt Wizygotów spowodowany złym traktowaniem przez Rzymian
– klęska armii rzymskiej pod Adrianopolem – 378 r. n.e. – śmierć cesarza Walensa
– ustępstwa Rzymu na rzecz Wizygotów
4. Upadek cesarstwa zachodniego
a. wzrost znaczenia założonego przez Konstantyna Wielkiego Konstantynopola
b. podział cesarstwa rzymskiego między synów Teodozjusza Wielkiego – 395 r. n.e.
– cesarstwo wschodnie ze stolicą w Konstantynopolu otrzymał Arkadiusz
– cesarstwo zachodnie ze stolicą w Rzymie otrzymał Honoriusz
c. najazdy barbarzyńców na cesarstwo zachodnie i powstanie państw barbarzyńskich
– najazd Hunów i Germanów został powstrzymany w 451 r. w bitwie na Polach Katalaunijskich
– Wandalowie utworzyli państwo w Afryce Północnej, a w 455 r. splądrowali  Rzym
– plemiona Wizygotów utworzyły państwo na Półwyspie Iberyjskim (Półwysep Pirenejski)
c. likwidacja cesarstwa na Zachodzie
– detronizacja Romulusa Augustulusa
– objęcie władzy przez germańskiego wodza Odoakra – 476 r.
– Rok 476 uznawany jest za datę upadku cesarstwa zachodniego oraz koniec starożytności

•  Rozwiąż quiz:  Upadek cesarstwa zachodniego
• Pracuj ze źródłami:
• Polityka fiskalna cesarza Maksymiliana
• Kodeks Teodozjański z 429 r.
• Hunowie

Prezentowane materiały pochodzą ze strony: https://www.e-historia.com.pl/35-liceum-i-technikum-po-gimnazjum/notatki-z-historii-zakres-podstawowy/starozytnosc

Odpowiedzi:

Ad  1. W czasie rządów cesarza-filozofa Marka Aureliusza Rzymianie toczą zacięte wojny markomańskie, wypierając Germanów za Dunaj i pacyfikując tereny położone ok. 100 kilometrów od Cieszyna (obóz zimowy w Trenczynie na Słowacji). 

• na przełomie I i II w. ne. nad Olzą żyje plemię Kotynów Celtów współpracujących z Germanami, które jednak w czasie wojen markomańskich wspiera Rzymian i w rezultacie musi emigrować - uciekać do Dalmacji

• później przez tereny Śląska Cieszyńskiego przemieszczają się plemiona Germańskie ruszające na podbój Rzymu (odnaleziono różne ślady Germańskie w okolicy Skoczowa)

2. Dioklecjan, syn wyzwoleńca, który został Cesarzem, który zasłynął z 3 rzeczy: 

• a. Reformy państwa, podzielonego odtąd na 4 części (rządzi nimi nie jeden Cesarz ale 2 Augustów i 2 zastępców/współpracowników - Cezarów; 
• b. wprowadzeniem tzw. dominatu
• c. dużym prześladowaniom chrześcijan (którzy odmawiają składania ofiar bogom pogańskim)

Ad 3. Artur mógł być władcą historycznym Celtów brioniących, opuszczonej przez Rzymian Brytanii przed inwazjami Anglów i Sasów.

Ad 4. Wandale złupili Rzym w r. 455 (Galowie w 390 p.n.e., czyli Rzym został ponownie zdobyty po niemal tysiącu lat), 

• nikt nie pamięta że przemierzyli wcześniej cały świat, przemieszczajac się przez Galię, Hiszpanię, Afrykę i dopiero stąd dotarli do Rzymu!
• Hunowie, z Atyllą ("Ojczulkiem"-"Biczem Bożym") na czele, siali postrach w całej Europie grabiąc i mordując na niespotykaną skalę, nim to jednak uczynili musieli przebyć tysiące kilometrów znad Dunaju, a wcześniej stepów Czarnomorskich i Azji. 

Ad 5. Teodozjusz (Teo +dor= dar boga) Wielki, który zasłynął jako cesarz, który uczynił chrześciijaństwo religią państwową (i prześladowca kultów pogańskich) podzielił imperium na stałe na dwie części z dwiema stolicami. Stało się to w roku 395. 

• 80 lat później w 476 r. ostatni z Cesarzy zachodnich Romulus został zrzucony z tronu przez barbarzyńskiego wodza Odoakera.

Arminiusz, 

• to "bohater narodowy" walczących o wyzwolenie spod władzy Rzymu Germanów
• syn wodza Cherusków, który jako dziecko trafił do Rzymu w charakterze zakładnika. Wychowywany w otoczeniu cesarza Oktawiana Augusta; 
• robił karierę w wojsku rzymskim (zyskał stopień trybuna, godność ekwity, a także obywatelstwo rzymskie). 
• Dowodził oddziałem posiłkowym w czasie kampanii przyszłego cesarza Tyberiusza w Germanii. 
• W 7 n.e powrócił do swego plemienia, zawiązał spisek i stanął czele powstania plemion germańskich 
• W 9 r. n.e. zwabił rzymskiego wodza Warusa w zasadzkę w Lesie Teutoburskim; gdzie zadał Rzymianom ciężką klęskę, wybijając "do nogi" 3 legiony (ok. 20 000 Rzymian). 
• Po zwycięstwie do powstania przyłączyła się znaczna część plemion germańskich; oznaczało to koniec panowania rzymskiego za Renem; 

Hipotetyczna trasa wędrówki Wandalów. Po prawej: Stanowisko archeologiczne w Kowalach. Na drugim planie widok na szczytyBeskidu Śląskiego. Żródło: https://muzeum.bielsko.pl/filemanager/Archeologia/1.jpg

Wandalowie

Zastanówmy się czy faktycznie Wanda nie chciała Niemca i czy Wandale mieszkali w Skoczowie? Czy ktoś z Was zna legendę (opianą m.in. przez Gustawa Morcinka) o pięknej Wandzie co to nie chciała wyjść za mąż za niemieckiego księcia i utopiła sie wodach Wisły skacząc z mostu w Skoczowie? Czy pomijając fakt, iż Wisła w Skoczowie w dawnych czasach musiała być płytką rzeką i możnabyło co najwyżej skręcić w niej sobie kark, to czy obecność pięknej wandy nie ma wsobie ziarna prawdy i czy przypadkiem to nie germańscy Wandalowie zamieszkiwali te ziemie w początkach naszej ery?

Wśród badaczy dominuje pogląd o związku Wandalów, przebywających od III w. p.n.e. na ziemiach polskich, z kulturą przeworską. W II wieku n.e. przedstawiciele kultury przeworskiej zajmowali tereny środkowej i południowej Polski. Jej ślady odnajdujemym.in. pod Skoczowem, w Kowalach. Z tego terenu przenieśli się nad Dunaj, skąd ok. roku 400 wyruszyli na trwającą ok. 40 lat wyprawę, której trasawiodła przez tereny całej Europy i zaprowadziła ich do północnej Afryki, a z niej m.in. na podbój Rzymu. 

The last soldier of Rome , was a Christian Syrian, speaking greek , defending a roman bastion in Asia, circa 15th century.

Kleopatra - średnie ale może być - jej małżeństwa z 2 braćmi itp. https://www.youtube.com/watch?v=hfbXQFsOtDo&ab_channel=CBBC

Św. Walenty: 

za panowania Klaudiusza II Gockiego. zabroniono mężczyznom (20 roczników: m.18 a 37 rokiem) zawierać małżeństwa; by byli oddanymi żołnierzami. Zakaz ten złamał biskup Walenty i błogosławił śluby młodych legionistów. 

Został za to wtrącony do więzienia, gdzie zakochał się w niewidomej córce swojego strażnika. Legenda mówi, że jego narzeczona pod wpływem tej miłości odzyskała wzrok (i odczytała  list od ukochanego, który podpisał: „Od Twojego Walentego”).. 

Egzekucję Walentego wykonano 14 lutego 269 roku.

Wiele z obecnych legend charakteryzujących Świętego Walentego zostało wymyślonych w XIV wieku w Anglii, zwłaszcza przez Geoffreya Chaucera i jego kręgu, kiedy święto 14 lutego po raz pierwszy powiązało się z miłością romantyczną[22].

https://www.youtube.com/watch?v=CGKuDXUPxK4&ab_channel=PeekabooKidz

Aleksander wielki - fajne w 7 minut: https://www.youtube.com/watch?v=hsyIzelwxUQ&ab_channel=PeekabooKidz

Burzliwy wiek piąty: Upadek Rzymu w 10 minut: https://youtu.be/1KMHlGxm9K8

Źródła:

https://fajnepodroze.pl/ciekawostki-starozytny-rzym/

https://ciekawostki.online/ciekawostki/14/o-rzymie/

https://fajnepodroze.pl/informacje-ciekawostki-rzym/

http://nieistotna.pl/ciekawostki/ciekawostki-o-starozytnym-rzymie

Obrazy znalezione na Google Grafika

Jednak nie ołowica zniszczyła Rzym: https://wielkahistoria.pl/czy-olowiane-rury-doprowadzily-do-upadku-starozytnego-rzymu-oto-co-mowia-badania/

Podsumowanie rozdziału III

Dzieje starożytnego Rzymu
Republika rzymska
1. Zgodnie z tradycją Rzym został założony w 753 r. p.n.e. przez Romulusa. Następnie miało nim rządzić kolejnych 6 królów, a ostatni z nich został wygnany w 509 r. p.n.e.
2. Odtąd Rzym stał się republiką, w której najwyższą władzę stanowił lud rzymski. Na jego zgromadzeniach decydowano o przyjmowaniu ustaw i wyborze urzędników.
3. Urzędy były z zasady wybieralne, kadencyjne i pełnione nieodpłatnie. Najważniejszymi urzędnikami byli konsulowie, pretorzy, cenzorzy oraz dyktator.
4. Funkcje doradcze pełnił trzystuosobowy senat, złożony z dawnych urzędników.
5. Społeczeństwo Rzymu składało się z ludzi wolnych (obywateli, cudzoziemców i wyzwoleńców) oraz niewolników.
6. Pomiędzy patrycjuszami i mniej zamożnymi plebejuszami toczyły się konflikty o udział w sprawowaniu władzy i spisanie prawa. Doprowadziły one do powołania urzędu
trybuna ludowego i ogłoszenia w 449 r. p.n.e. Prawa XII tablic.
 
Podboje Rzymu
1. Armia republiki rzymskiej miała charakter obywatelski, a jej trzon stanowiła piechota podzielona na legiony. Liczebność i organizacja legionów zmieniały się w czasie.
2. W latach 396-264 p.n.e. Rzymianie przeprowadzili podbój Italii. Podbite ludy były zobowiązane do zapewniania pomocy wojskowej dla Rzymu.
3. W latach 264-146 p.n.e. Rzymianie stoczyli trzy zwycięskie wojny z Kartaginą. Szczególnie krwawa była druga z nich, w której trakcie Punijczycy prowadzili działania zbrojne w Italii. Ostatecznie konflikt zakończył się w 146 r. p.n.e. całkowitym zniszczeniem Kartaginy.
4. Od początku II w. p.n.e. Rzym prowadził również ekspansję na wschodzie basenu Morza Śródziemnego, która umożliwiła mu opanowanie dawnych państw hellenistycznych.
5. W wyniku podbojów doszło do utworzenia nowych prowincji i masowego napływu dóbr i niewolników do Rzymu, co trwale zmieniło charakter jego społeczeństwa.
 
Początki cesarstwa rzymskiego
1. Na skutek podbojów w Italii zaostrzyły się napięcia ’• “S* I posiadaniem ziemi, ............ sprzymierzonych zamieszkujących Italię i masowym napływem niewolników. Problemem stała się także ros- pozycja wodzów rzymskich armii.
2. W 60 r p.n.e. Pompejusz, Krassus i Cezar zawarli I triumwirat - umowę polityczną określającą ich wpływy _w
3. Po podboju Galii, w 49 r. p.n.e., skonfliktowany z senatem. Cezar wkroczył z armią do Italii, rozpoczynając domową. Niedługo po odniesionym zwycięstwie z
jednak zamordowany (15 marca 44 r. p.n.e.). • ^ 4 W 43 r. p.n.e. Lepidus, Antoniusz i Oktawian zawarł triumwirat, ale napięcia pomiędzy nimi doprowadziły wojny, w której Oktawian pokonał Antoniusza (31 r. p,n 5. Oktawian zaprowadził nowy ustrój określany mia, pryncypatu, który faktycznie zapewniał mu pełnię władzy przy pozorach utrzymania ustroju republikański^
 
Imperium Rzymskie
1. Zaprowadzony przez Oktawiana ustrój - pryncypat ^; utrzymywał się przez blisko 300 lat. Podstawą rządów cesarzy była przede wszystkim kontrola nad armią,
2. Już za rządów Oktawiana imperium odeszło od poi podbojów. W zamian wdrożono ideę pokoju rzymski “ {pax Romana) - stabilizacji wewnętrznej i zewnętrzne
3. Wzdłuż granicy państwa stopniowo wznoszono systemy umocnień - limes, który pozwalał kontrolować przepływ: ludzi i towarów.
4. W prowincjach imperium szybko zaczęły się rozwijać miasta (urbanizacja), a ich mieszkańcy przejmowali język i  zwyczaje Rzymian (romanizacja). \
5. Elitę społeczeństwa rzymskiego stanowiły stany senatorski i ekwicki, których członkowie mieli wyłączność pełnienie najwyższych stanowisk. rJJ
6. Rzymianie byli politeistami, ich panteon kształtował stopniowo, a istotą pobożności było odprawianie kul W okresie pryncypatu stopniowo rozwijał się kult cesa
 
Osiągnięcia Rzymian
Trwałym dokonaniem Rzymian j6st prawo. Spisane po raz pierwszy w 449 r. p.n.e., a modyfikowane aż do VI _w n.e., pozostaje fundamentem większości dzisiejszych
systemów prawnych.
2 Rzymska architektura opierała się na wzorach etruskich i greckich. Dzięki wykorzystaniu betonu i cegły oraz za-stosowaniu łuku i kopuły Rzymianie wypracowali wiele nowych form. Do charakterystycznych rzymskich budowli należą amfiteatry, bazyliki, cyrki i akwedukty. Sprawną komunikację w Imperium Rzymskim zapewniała gęsta sieć doskonałych dróg oraz bezpieczne szlaki mor-skie. Pełniły one funkcje gospodarcze i militarne.
4 Kultura rzymska rozwijała się w cieniu kultury greckiej - zarówno w sztukach plastycznych, jak i w literaturze chętnie kopiowano greckie wzorce. Szczytowy rozwój literatury nastąpił w I w. p.n.e., kiedy tworzyli Cyceron i Cezar oraz poeci Wergiliusz, Owidiusz i Horacy.
 
 Narodziny chrześcijaństwa
1. Chrześcijaństwo to monoteistyczna religia wywodząca się z judaizmu, ukształtowana przez nauczanie Jezusa z Nazaretu, który działał w latach 20. łub 30. I w. n.e. w Palestynie.
2. Nauczanie Jezusa skierowane było pierwotnie do Żyd ów. Jego uczniowie - apostołowie - zaczęli prowadzić je także poza społecznością żydowską, a ich podróże do-prowadziły do powstania wielu niezależnych wspólnot chrześcijańskich w miastach Imperium Rzymskiego.
3. Proces jednoczenia gmin chrześcijańskich i tworzenia Kościoła katolickiego rozpoczął się dopiero na przełomie II i III w. n.e.
4. Chrześcijanie nie uczestniczyli w obrzędach religijnych ku czci bóstw rzymskich, dlatego ściągali na siebie nie-chęć wyznawców tradycyjnej religii i gniew władców. Do masowych prześladowań wyznawców Jezusa doszło jednak dopiero w III w. n.e., kiedy Rzym przeżywał głęboki kryzys.
5. W 313 r. n.e. Konstantyn Wielki wydał tzw. Edykt mediolański, który zapewnił równouprawnienie chrześcijan, a w 392 r. n.e. Teodozjusz Wielki zakazał innych kultów i uczynił chrześcijaństwo religią państwową.
 
Upadek cesarstwa rzymskiego
1. W III w. n.e. cesarstwo znalazło się w głębokim kryzysie, wywołanym przez najazdy zewnętrzne, liczne uzurpacje władzy i kryzys gospodarczy.
2. Na przełomie III i IV w. n.e. sytuację opanował cesarz Dioklecjan, który dla usprawnienia państwa wprowadził tetrarchię - rządy czterech cesarzy. Ich władza miała odtąd charakter absolutny, stosowano rozbudowany ceremoniał, a nowy ustrój określa się jako dominat.
3. Rosnące różnice pomiędzy wschodem i zachodem cesarstwa doprowadziły za rządów Teodozjusza Wielkiego do jego trwałego podziału w 395 r. n.e.
4. Pod koniec IV w. napór Hunów skłonił Gotów do osiedlenia się na terenie cesarstwa; w 406 r. n.e. jego granice przekroczyli też Wandalowie, Swebowie i Alanowie.
5. Plemiona te osiedlały się w granicach cesarstwa zachód- niorzymskiego, co przyczyniło się do jego stopniowego rozpadu. Za symboliczną datę jego upadku przyjmuje się 476 r. n.e.
 
 
 

3. 8. Starożytny Rzym. Chronologia wydarzeń
3. 8. Starożytny Rzym. Galeria postaci
3. 8. Starożytny Rzym. Indeks nazw
3. 8. Starożytny Rzym. Słowniczek pojęć

Starożytny Rzym- ciekawostki (zebrała Ewelina Miech)

⦁ Starożytni rzymianie nazywali Rzym “Wiecznym miastem”. Twierdzili, że niezależnie od tego co się stanie ich miasto przetrwa i będzie rozwijać się dalej.

⦁ W starożytnym Rzymie tylko urodzeni rzymianie mogli nosić togi. 

⦁ Kobiety farbowały włosy na blond i rudy przy użyciu koziego tłuszczu i popiołu z bukowiny.

⦁ Rzymianie nie stronili od wszelakich używek. Oprócz alkoholu, zażywali oni także salpę, czyli rybę, której zjedzenie wywoływało halucynacje trwające często nawet 36 godzin.

⦁ Kiedy umierał rzymski cesarz, wypuszczano orła. Wierzono, że zwierzę zaniesie jego duszę do gwiazd.

⦁ Cesarz Kaligula rozkazał, by jego ulubiony koń został senatorem. Założono mu togę i wprowadzano na obrady.

⦁ Starożytne romańskie kobiety wcierały pot gladiatorów, aby poprawić ich piękno i cerę. Rzymianie pili także krew gladiatorów, ponieważ myśleli, że ma moc leczenia padaczki.

⦁ Walki gladiatorów nie były najpopularniejszą rozrywką. Były nią wyścigi rydwanów.

⦁ Panował przesąd, że krzywonosi to urodzeni przywódcy. Dlatego osoby z krzywym nosem były poważane. 

⦁ Podczas igrzysk, często urządzano publiczne egzekucje. Rzucano wtedy skazańców na pożarcie dzikich zwierząt lub rozrywano końmi.

⦁ W czasie żałoby rodzina zmarłego się nie kąpała, nie układała włosów, nie obcinała paznokci i nie zmieniała ubrania przez określony czas. Czas żałoby zależał od pozycji w rodzinie.   [miesiąc (dzieci poniżej 6 roku życia), 8 miesięcy (bliska rodzina), 10 miesięcy (współmałżonek), rok (rodzice i dzieci powyżej 6 roku życia)]

"Przeurocze" spiskowe teorie dziejów Polski, wystarczy 3 minuty od 0;45 https://youtu.be/yirPqnRtFUw?t=47

Przygotowując się do lekcji, sprawdzianu, itd. korzystamy m.in. z treści przygotowanych Wiesława Zdziabka, który opracował skrót najważniejszych informacji, które powinien opanować uczeń w ramach zajęć z historii (zob.: https://www.e-historia.com.pl/35-liceum-i-technikum-po-gimnazjum/notatki-z-historii-zakres-podstawowy/). Materiały te wykorzystano, w celach edukacyjnych, przygotowując niniejszą stronę. Część skryptów i treści zamieszczono powyżej w formie adaptacji, część na prawach cytatu (wówczas oznaczone cudzysłowem lub apostrofem wg schematu: 'treść'), ich autorem jest pan Wiesław Zdziabek, któremu serdecznie dziękujemy za udostępnienie ich on-line. Na stronie zamieszczono także fragmenty podręcznika Wydawnictwa Nowa Era oraz inne treści znalezione w zasobach Internetu. W przypadku gdyby powyższe publikacje naruszały prawa autorskie i własnościowe osób i instytucji prosimy o kontakt z autorem bloga.