Prezentowane materiały są cytatem ze storny: https://www.e-historia.com.pl/34-notatki-z-historii/notatki-z-historii-zakres-rozszerzony/starozytnosc
3. 01. Początki Rzymu
3. 02. Republika rzymska
3. 03. Narodziny imperium rzymskiego
3. 04. Przemiany społeczne w republice rzymskiej
3. 05. Kryzys republiki
3. 06. Narodziny cesarstwa w Rzymie
3. 07. Między pryncypatem a dominatem
3. 08. Kultura starożytnego Rzymu
3. 09. Narodziny chrześcijaństwa
3. 10. Upadek cesarstwa zachodniego
"3. 1. Początki Rzymu
I. Półwysep Apeniński w starożytności
1. Warunki naturalne:
a. słabo rozwinięta linia brzegowa – trudne warunki do rozwoju żeglugi
b. znaczną część kraju pokrywają góry – Apeniny
c. ubóstwo surowców
d. Nizina Padańska (Galia Przedalpejska) – najdogodniejsze warunki rozwoju rolnictwa
e. gospodarka
– rolnictwo (uprawa pszenicy, bobu, fig, a z czasem również oliwek i winnej latorośli)
– hodowla
2. Stosunki etniczne:
a. Galowie (Celtowie)
b. Etruskowie
c. Italikowie
– Latynowie
– Sabinowie
– Wolskowie
e. Grecy (Wielka Grecja)
II. Cywilizacja Etrusków
1. Gospodarka
a. rolnictwo
b. metalurgia
c. budownictwo – mosty (wykorzystanie łuku)
d. systemy melioracyjne
2. Ustrój polityczny
a. federacja miast-państw
b. ustrój monarchiczny, przekształcający się w rządy arystokracji
3. Ekspansja terytorialna w VII i VI w. p.n.e.:
a. podporządkowanie Niziny Padańskiej [
wojownik etruski]b. kontrola nad Lacjum oraz Kampanią.
3. Kultura
a. religia
– politeizm
– wróżbiarstwo
– igrzyska
– ofiary z ludzi
b. sztuka
– sztuka sepulkralna – okazała i bogato zdobione malowidłami ściennymi grobowce
malowidła grobowe
sarkofag etruski– rzemiosło artystyczne – ceramika wyroby z metalu
– świątynie etruskie
– rzeźba – wilczyca kapitolińska
c. rozwój medycyny
III. Początki Rzymu
1. Legendarne początki Rzymu – 753 r. p.n.e. – założycielem Romulus – potomek Eneasza [
Palatyn i Kapitol]2. Struktura społeczna
a. patrycjusze
b. plebejusze
c. klienteizm – system zależności klienta od patrona
3. Ustrój polityczny Rzymu:
a. senat
b. zgromadzenie ludowe – komicja kurialne
c. reformy Serwiusza Tuliusza
– podział na pięć klas majątkowych
– uzależnienie obowiązkowej służby wojskowej od posiadanego majątku – centurie
d. panowanie Tarkwiniusza Pysznego
e. obalenie monarchii w Rzymie – 509 r. p.n.e.
4. Rozwój rolnictwa [
orka wołami przy użyciu jarzma]Opracowanie tematu: Początki Rzymu
Galeria ilustracji: Początki Rzymu
3. 2. Republika rzymska
I. Ustrój polityczny Rzymu republikańskiego
1. Obalenie monarchii w Rzymie
a. bunt arystokracji przeciwko rządom etruskim
b. wygnanie Tarkwiniusza Pysznego
2. Ustanowienie republiki – 509 r. p.n.e.
a. obowiązki obywateli:
– służba wojskowa
– płacenie podatku (tributum)
b. ustrój oligarchiczny – rządy wywodzącej się z rodów patrycjuszowskich arystokracji
c. urzędy:
– zasada kadencyjności
– zasada kolegialności
– zasada nieodpłatności
d. monopol patrycjuszy na sprawowanie urzędów
3. Władze republiki
a. urzędy:
– konsulowie [
liktorzy]– pretorzy
– kwestorzy
– edylowie
– cenzorowie
– dyktator
b. komicja – zgromadzenia ludowe
– komicja kurialne – procedury formalne (zatwierdzanie wyboru urzędników; sprawy testamentowe)
– komicja centurialne – organizacja według statusu majątkowego (wybór konsulów i pretorów)
– komicja tribusowe – organizacja terytorialna (wybór kwestorów i edylów; stanowienie prawa)
– zgromadzenia plebejskie (od 494 r. p.n.e.)
c. senat
– 300 senatorów
– składał się z urzędników po zakończeniu kadencji
– stał na straży przestrzegania prawa
– doradzał urzędnikom
– zapewniał ciągłość władzy w państwie
II. Walka plebejuszy z patrycjuszami o zrównanie w prawach
1. Secesja jako forma walki o prawa
2. etapy poszerzania praw plebejuszy:
a. 494 r. p.n.e. – pierwsza secesja:
– ustanowienie trybuna ludowego
– ustanowienie zgromadzenia plebejskiego
b. 449 r. p.n.e. – druga secesja
– Prawo XII Tablic
c. zmiany wywalczone V i IV w. p.n.e.
– zniesienie zakazu małżeństw między patrycjuszami a plebejuszami
– dostęp do urzędów
III. Społeczeństwo rzymskie w okresie republiki
1. Podział na patrycjuszy i plebejuszy.
2. Wykształcenie się na przełomie IV i III w. p.n.e. warstwy nobilów (nobilitas)
3. Niewolnicy [
gladiator]4. Wyzwoleńcy
Opracowanie tematu: Ustrój polityczny republiki rzymskiej
Galeria ilustracji: Ustrój polityczny republiki rzymskiej
3. 3. Narodziny imperium rzymskiego
I. Armia Rzymska
1. Armia obywatelska – obowiązkowa służba wojskowa obywateli, wykonywana na własny koszt.
2. Organizacja armii rzymskiej:
a. legion – 30 manipułów (łącznie 4200 żołnierzy)
– 3000 ciężkozbrojnej piechoty
– 300 jeźdźców (ekwici)
–1200 piechoty lekkozbrojnej [
rzymski obóz wojskowy]b. manipuł – 2 centurie
c. centuria – 10 ośmioosobowych drużyn
d. dowództwo
– konsul – każdy dowodził armią składającą się z dwóch legionów
– legat
– trybun wojskowy
e. dyscyplina w armii rzymskiej
– kara chłosty
– kara śmierci (decymacja – ścięcie co dziesiątego legionisty zhańbionej formacji)
– system nagród i wyróżnień
– triumf – uroczysty wjazd do miasta zwycięskiego wodza
f. taktyka walki – szyk manipularny
II. Podbój Italii
1. Podbój Etrusków
2. Najazdy Galów (Celtów) – IV. w. p.n.e.
3. Podbój Lacjum – zakończenie w 338 r. p.n.e.
4. Wojny z Samnitami – podbój na początku III w. p.n.e.
5. Podbój poleis Wielkiej Grecji
a. wojna z Tarentem
b. interwencja króla Epiru Pyrrusa
c. bitwa pod Benewentem – 275 r. p.n.e. – klęska Pyrrusa
6. Zakończenie podboju Półwyspu Apenińskiego – 264 r. p.n.e.
7. Organizacja terenów podbitych
a. kolonie
b. status sprzymierzeńców
– niezależność wewnętrzna
– zakaz tworzenia innych sojuszy niż Rzymem
– obowiązek służby wojskowej w armii rzymskiej
– prawo latyńskie – ograniczone prawa obywatelskie
III. Wojny punickie
1. Pierwsza wojna punicka (264-241 r. p.n.e.)
a. przyczyny
– fenicka rywalizacja o Sycylię
– rzymska pomoc dla Mamerytów na Sycylii
b. przebieg wojny:
– bitwa morska pod Mylae (261 r. p.n.e.) – zwycięstwo Rzymian [
rzymska pentera]– klęska floty kartagińskiej w rejonie Wysp Egadzkich (241 r. p.n.e.)
c. zwycięstwo Rzymian
– zajęcie posiadłości kartagińskich na Sycylii
– wypłata odszkodowania
2. Druga wojna punicka (218-201r. p.n.e.)
a. podboje Kartaginy na Półwyspie Pirenejskim – Hamilkar Barkas
– rzeka Ebro linią rozgraniczającą wpływy rzymskie i kartagińskie
– konflikt o miasto Sagunt – naruszenie umowy przez Rzymian
– interwencja kartagińska w Sagut pretekstem dla Rzymian do wypowiedzenia wojny
b. wyprawa Hannibala do Italii
– przemarsz przez Pireneje
–bitwa nad Jeziorem Trazymeńskim (217 r. p.n.e.) – zwycięstwo Hannibala
– bitwa pod Kannami (216 r. p.n.e.) – zwycięstwo Hannibala
– przeniesienie przez Rzymian działań wojennych do Afryki Północnej – bitwa pod Zamą (202 r. p.n.e.) – zwycięstwo armii rzymskiej dowodzonej przez Publiusza Korneliusza Scypiona [
triumf Scypiona Afrykańskiego]– kapitulacja Kartaginy – utrata wszystkich posiadłości zamorskich i afrykańskich; wypłata olbrzymiego odszkodowania; zakaz posiadania floty
3. Trzecia wojna punicka (149-146 r. p.n.e.)
a. zdobycie Kartaginy
b. zniszczenie miasta
IV. Podbój państw hellenistycznych
1. Wojny macedońskie
a. bitwa pod Kynoskefalaj (197 r. p.n.e.)
b. ogłoszenie „wolności Hellenów” – państwa greckie pod zwierzchnictwem Rzymu
c. klęska Macedonii pod Pydną (168 r. p.n.e.) – podbój Macedonii i przekształcenie jej w prowincję Rzymu
d. stłumienie antyrzymskiego powstania Greków (146 r. p.n.e.)
– zburzenie Koryntu
– przekształcenie Grecji w prowincje rzymską
2. Walki z Antiochem III z dynastii Seleukidów
3. Pergamon zapisany Rzymowi w testamencie
V. Organizacja Imperium Romanum
1. Organizacja prowincji
a. status mieszkańców prowincji
– sprzymierzeńcy (obowiązek służby wojskowej; zwolnienie z daniny)
– poddani (płacenie daniny; zwolnienie z obowiązku służby wojskowej)
b. zarząd prowincjami
– namiestników (konsulowie i pretorzy po zakończeniu kadencji)
– publikanie (dzierżawcy publicznych dochodów – podatków)
Opracowanie tematu: Rzym w okresie wielkich podbojów
Galeria ilustracji: Rzym w okresie wielkich podbojów
3. 4. Przemiany społeczne w republice rzymskiej
I. Skutki podbojów
1. Gospodarcze
a. upadek drobnych gospodarstw rolnych
b. powstawanie średnich gospodarstw – gospodarstwa typu villa (25-60 ha powierzchni)
2. Społeczne
a. powstanie i wzrost liczebności proletariatu
b. gwałtowny wzrost liczebności niewolników
c. wykształcenie się stanu ekwitów
d. stopniowy upadek drobnych właścicieli ziemskich
– skupienie ziemi w rękach nielicznej grupy wielkich właścicieli ziemskich
– zmniejszenie się liczby obywateli zobowiązanej do służby wojskowej
3. polityczne – instytucje republikańskie niedostosowane do powiększonego państwa i znacznego rozproszenia obywateli.
II. Reformy Grakchów
1. Reformy Tyberiusza Grakchusa (trybun ludowy w 133 r. p.n.e.)
a. reforma agrarna - ustawa ograniczająca wielkość majątków ziemskich na terenach zajętych przez Rzym
b. opór zamordowanie Tyberiusza Grakchusa
2. działalność Gajusza Grakchusa – 123 r. p.n.e.
3. Rozruchy w Rzymie i śmierć Tyberiusza Grakchusa
III. Rozwój niewolnictwa
1. Gwałtowny wzrost liczby niewolników spowodowany licznymi podbojami Rzymu
2. Zróżnicowane położenie niewolników uzależnione od ich wykształcenia, umiejętności i miejsca zatrudnienia
3. Gladiatorzy – niewolnicy walczący na arenie
4. Powstanie Spartakusa – 73 r. p.n.e.
a. wybuch powstania w szkole gladiatorów w Kapui
b. działania zbrojne armii powstańczej na obszarze całego Półwyspu Apenińskiego
c. klęska wojsk Spartakusa w starciu z armią Marka Krassusa
Opracowanie tematu: Kryzys i upadek republiki w Rzymie
Galeria ilustracji: Kryzys i upadek republiki w Rzymie
3. 5. Kryzys republiki
I. Kryzys republiki
1. Powstanie dwóch stronnictw politycznych w Rzymie:
a. optymaci – zwolennicy senatu
b. popularzy – zwolennicy reform
2. Reforma wojskowa Gajusza Mariusza:
a. wprowadzenie armii zawodowej (schyłek II w. p.n.e.)
b. lojalność wobec wodza ważniejsza od lojalności wobec republiki
c. wzrost znaczenia politycznego wielkich wodzów – dyktatura Sulli
(82-79 r. p.n.e.)II. Pierwszy triumwirat
1. Zawarcie porozumienia w 60 r. p.n.e. przez:
– Gnejusza Pompejusza Wielkiego
– Marka Krassusa
– Juliusza Cezara
2. Podział stanowisk między triumwirami
3. Podbój Galii Zaalpejskiej przez Cezara – stłumienie powstania Wercyngetoryksa – 52 r. p.n.e.
4. Wybuch konfliktu między Juliuszem Cezarem a senatem (Gnejusz Pompejusz Magnus)
– przekroczenie granicznej rzeki Rubikon przez Cezara wraz za armią – 49 r. p.n.e. - początek wojny domowej
– zwycięstwo wojsk Cezara w bitwie pod Farsalos – 48 r. p.n.e.
III. Rządy Cezara
1. Działalność Cezara w Egipcie
a. związek z Kleopatrą
b. zniszczenie podczas walk Biblioteki Aleksandryjskiej
2. Koncentracja władzy w rękach Cezara
a. objęcie urzędów:
– tytuł „dyktatora wieczystego”
– trybun ludowy
– najwyższy kapłan
b. reformy:
– zwiększenie liczby senatorów
– zaostrzenie przepisów przeciwko nadużyciom namiestników w prowincjach
– reforma kalendarza (kalendarz juliański)
c. śmierć Juliusza Gajusza Cezara – zamach w idy marcowe 44 r. p.n.e.
IV. Drugi triumwirat
1. Oficjalne powołanie drugiego triumwiratu:
– Marek Antoniusz
– Oktawian
– Lepidus
2. Zwycięstwo wojsk drugiego triumwiratu nad wojskami republikańskimi pod Filippi – 42 r. p.n.e.
3. Rozpad drugiego triumwiratu i konflikt między Oktawianem a Markiem Antoniuszem
a. związek Marka Antoniusza z Kleopatrą
b. zwycięstwo floty Oktawiana nad flotą Marka Antoniusza i Kleopatry pod Akcjum - 31 r. p.n.e.
Opracowanie tematu: Kryzys i upadek republiki w Rzymie
Galeria ilustracji: Kryzys i upadek republiki w Rzymie
3. 6. Narodziny cesarstwa w Rzymie
I. Narodziny cesarstwa
1. Umocnienie władzy Oktawiana po zwycięstwie pod Akcjum (31 r. p.n.e.)
2. Zachowanie pozorów republiki – „komedia republiki”
3. Ustanowienie pryncypatu – 27 r. p.n.e.
a. przyznanie Oktawianowi przydomku „August” – „wywyższony przez bóstwo”
b. tytuł „pierwszego w senacie” – princeps senatus (stąd nazwa formy cesarstwa: „pryncypat”)
c. pryncypat jako wspólne rządy cesarza i senatu
4. Tradycyjne urzędy w okresie rządów Oktawiana Augusta:
a. Oktawian August
zrezygnował z tytułów:– konsula
– cenzora
– trybuna
b. Oktawian August skupił w swoim ręku:
– przypisaną do urzędu konsula „władzę najwyższą”
– władzę cenzorską
– uprawnienia trybunów ludowych
– godność najwyższego kapłana
5. Zarządzanie prowincjami rzymskimi
a. podział prowincji na:
– cesarskie – prowincje przygraniczne posiadające wojsko
– senatorskie – prowincje bezpieczne, pozbawione wojska
b. zarząd prowincjami
– senatorskimi zarządzali prokonsulowie i propretorzy
– cesarskimi zarządzali legaci i prokuratorzy
c. ukrócenie nadużyć wobec prowincji
6. Utworzenie gwardii cesarskiej – pretorianie
7. Początki kultu osoby cesarza
II. Dynastia julijsko-klaudyjska
1. Brak regulacji prawnych dotyczących sukcesji
2. Panowanie władców z rodziny:
a. Oktawiana Augusta (Juliusze)
b. Liwii (Klaudiusze)
3. panowanie Tyberiusza (14-37 r. n.e.)
4. panowanie Kaliguli (37-41 r. n.e.)
5. panowanie Klaudiusza
(41-54)6. panowanie Nerona (54-68 r. n.e.)
III. Podboje rzymskie w okresie pryncypatu
1. Propagandowe hasło: pax romana (pax Augusta)
2. Podboje, których celem było oparcie granic o przeszkody naturalne:
a. zakończenie podboju Półwyspu Pirenejskiego [
rzymski obóz wojskowy]b. podboju w dolinie Renu
c. podboje w dolinie Dunaju
d. podbój Galacji i Kapadocji w Azji Mniejszej
e. od 43 r. n.e. podbój Brytanii
f. podbój Maroka
g. podbój państwa Traków
h. nieudana próba podboju germańskich obszarów między Renem a Łabą
– powstanie zbrojne Cherlusków (Arminiusz)
– klęska legionów rzymskich w Lesie Teutoburskim – 9 r. n.e.
Opracowanie tematu: Ustrój polityczny Rzymu w okresie cesarstwa
Galeria ilustracji: Ustrój polityczny Rzymu w okresie cesarstwa
3. 7. Między pryncypatem a dominatem
I. Panowanie dynastii Flawiuszów i Antoninów
1. Proce biurokratyzacji cesarstwa – tworzenie scentralizowanej administracji cesarskiej
2. Wzrost znaczenia administracji prowincjonalnej
3. Romanizacja prowincji
a. proces przejmowania przez prowincje zachodnie rzymskich wzorców cywilizacyjnych [
rzymski obóz wojskowy]b. urbanizacja jako czynnik romanizacji – budowa miast według worów rzymskich
c. rozpowszechnienie obywatelstwa rzymskiego
– 212 r. n.e. – nadanie przez Karakallę obywatelstwa rzymskiego wszystkim wolnym mieszkańcom imperium
II. Wojny w okresie panowania dynastii Flawiuszów i Antoninów
1. Podboje:
a. podbój obszarów na lewym brzegu Renu oraz Tracji
b. nowe podboje w Brytanii
c. podbój Numidii i Mauretanii w Afryce
d. Podbój Kommageny i Arabii w Azji
e. podboje Trajana
– kolumna Trajana– Dacja
– zwycięstwo w wojnie z Partami i podbój Armenii, Asyrii i Mezopotamii
2. Wybuch powstania w Judei (wojna żydowska) – 66-73 r. n.e.
a. obrona Masady
b. zburzenie drugiej świątyni jerozolimskiej
(tzw. świątyni Heroda)3. Zahamowanie podbojów za panowania Hadriana
a. budowa limesu nad Renem i Dunajem
b. budowa Wału Hadriana w Brytanii
4. Wzrost zagrożenia zewnętrznego
a. wzrost potęgi Persji na za panowania Sasanidów
– klęska wojsk Waleriana (260 r. n.e.)
– cesarz w niewoli perskiej
b. wzrost zagrożenia ze strony plemion germańskich
– śmierć cesarza Decjusza podczas wojny z germańskimi Gotami (251 r. n.e.)
– utrata Dacji
– przekroczenie Renu przez plemiona Alamanów i Franków
III. Dominat
1. Ewolucja ustroju politycznego cesarstwa rzymskiego:
a. centralizacja
b. absolutyzacja – cesarz panem absolutnym
2. ostateczne wykształcenie się dominatu j za panowania Dioklecjana
(285-305 r. n.e.)a. dominat jako władza absolutna cesarzy
b. wprowadzenie wschodniego ceremoniału dworskiego – tzw. wschodnia czołobitność
c. boski kult cesarzy
3. Powstanie tetrarchii
a. współrządy czterech cesarzy:
– dwóch augustów
– dwóch cezarów
b. po dwudziestu latach augustowie mieli ustąpić – ich miejsce mieli zająć dotychczasowi cezarowie
Opracowanie tematu: Ustrój polityczny Rzymu w okresie cesarstwa
Galeria ilustracji: Ustrój polityczny Rzymu w okresie cesarstwa
3. 8. Kultura starożytnego Rzymu
I. Rozwój kultury rzymskiej pod wpływem
1. Etrusków
2. Greków
II. Literatura rzymska
1. Cyceron
:– O mówcy
– O państwie
2. Literatura piękna
a. Wergiliusz [
mozaika: Wergiliusz w otoczeniu muz]:– Eneida
– Bukoliki
– Georgiki
b. Horacy:
– Ody
– satyry
c. Owidiusz:
– Sztuka kochania
– Metamorfozy
3. Historiografia rzymska
a. Liwiusz
– Od założenia miasta
b. Tacyt
– Roczniki
– Dzieje
– Germania
4. Twórczość Gajusza Juliusza Cezara
– O wojnie domowej
– O wojnie galijskiej
III. Filozofia rzymska
1. Filozofia rzymska była pod silnym wpływem filozofii greckiej
2. Epikureizm
3. Stoicyzm
– Seneka
– Marek Aureliusz
– Cycero
IV. Prawo rzymskie
1. Źródła prawa rzymskiego:
a. prawo zwyczajowe
b. Prawo XII Tablic (V w. p.n.e.)
c. ustawy zgromadzeń ludowych
d. edykty pretorów
e. rozporządzenia (konstytucje) cesarzy
2. Kazuistyka
3. Sentencje
V. Architektura i konstrukcje inżynieryjne
1. Osiągnięcia techniczne:
a. zastosowanie łuków, sklepień i kopuł
b. zastosowanie betonu
2. Infrastruktura
a. sieć dróg
b. akwedukty
c. systemy kanalizacyjne
2. Architektura monumentalna
a. amfiteatry (Koloseum)
b. termy [
termy Karakalli]c. cyrki - Circus Maximus
d. gimnazjony
e. teatry
f. świątynie [Panteon
]g. łuk triumfalny
h. mauzoleum Hadriana
VI. Sztuki plastyczne
1. Rzeźba
a. realistyczne portrety [
popiersie cesarza Karakalli, 
portret konny Marka Aureliusza]b. relief historyczny
2. Malarstwo
a. malowidła ścienne
b. styl inkrustacyjny
c. mozaiki
d. ubiory rzymskie
VII. Religia rzymska
1. Wiara w bóstwa opiekuńcze
a. geniusze
b. bóstwa domowe
2. Wpływy etruskie
a. wróżbiarstwo
– auspicje i haruspicja
– walki gladiatorów
3. Tzw. trójca kapitolińska
– Jowisz
– Junona
– Minerwa
4. Wpływy greckie
5. Wpływy wschodnie
– Wielka Macierz (Kybele)
– Izyda
– Mitra
6. Kolegia kapłańskie
7. kult cesarza – deifikacja [
Klaudiusz jako Jupiter]Opracowanie tematu: Kultura starożytnego Rzymu
Galeria ilustracji: Kultura starożytnego Rzymu
3. 9. Narodziny chrześcijaństwa
I. Działalność i śmierć Jezusa Chrystusa
1. Chrystus urodził się ok. 7-6 r. p.n.e. w Betlejem, położonym w należącej do Rzymu Palestynie [
mozaika przedstawiająca Ziemię Świętą]2. Nauki Jezusa Chrystusa
a. Jezus zaczął nauczać w wieku 30 lat
b. został uznany za Mesjasza, syna Bożego, który przyszedł na świat, aby zbawić ludzkość od grzechu
c. konflikt z kapłanami żydowskimi
3. Śmierć na krzyżu
a. oskarżenia sanhedrynu
b. wyrok wydany przez namiestnika Judei Poncjusza Piłata – ok. 30 r. n.e. [
Chrystus przed sądem Piłata]c. śmierć na krzyżu [
Kościół Grobu Pańskiego]d. w przekonaniu chrześcijan Jezus po trzech dniach zmartwychwstał i wstąpił do królestwa niebieskiego
II. Powstanie Kościoła
1. Rozwój chrześcijaństwa wśród Żydów
2. Misja Pawła Apostoła – rozpowszechnienie chrześcijaństwa wśród innych narodów
3. Egalitaryzm społeczny chrześcijaństwa oraz głoszenie nauki o zbawieniu po śmierci przyczynami rozwoju
4. Rozwój organizacyjny:
a. powstawanie gmin z wybieralnymi biskupami na czele
b. jednoczenie autonomicznych gmin – powstanie Kościoła powszechnego
5. Kształtowanie się doktryny chrześcijańskiej
a. Nowy Testament
– Ewangelia św. Mateusza
– Ewangelia św. Marka
– Ewangelia św. Łukasza
– Ewangelia św. Jana
– Dzieje Apostolskie
– Apokalipsa św. Jana
b. religia chrześcijańska głosi:
– wiarę w jednego Boga w trzech osobach (Bóg Ojciec, Syn Boży, Duch Święty)
– braterstwo i równość wszystkich ludzi wobec Boga
– karę za grzechy w życiu pozaziemskim
– obowiązek naśladowania Chrystusa, rezygnacji z majątku i wspierania biednych
– akceptację dla istniejącego systemu politycznego
c. apokryfy – utwory religijne, uzupełniające i rozszerzające Pismo św., niemieszczące się w kanonie biblijnym
d. narodziny herezji
– gnostycyzm – nurt powstały z połączenia myśli chrześcijańskiej z elementami filozofii greckiej
– arianizm
– monofizytyzm
– nestorianizm
III. Państwo rzymskie wobec chrześcijan
1. Początkowo chrześcijanie byli tolerowani jako nieliczna sekta żydowska
2. Pierwsze prześladowania chrześcijan
a. chrześcijaństwo traktowane jako niebezpieczny zabobon
b. przyczyny nasilania się wrogości wobec chrześcijaństwa:
– odmowa wykonywania kultu państwowego traktowana jako zagrożenie gniewem lekceważonych bogów [
rzymska ofiara państwowa]– oskarżenia o zaburzanie dotychczasowego porządku społecznego
– oskarżenia o zbrodnicze praktyki religijne (np. zabijanie niemowląt w trakcie rytualnych uczt)
– separatyzm – tworzenie własnych praw i własnych struktur organizacyjnych
c. masowe prześladowania
– za panowania Nerona – 64 r. n.e.
– za panowania Marka Aureliusza – połowa II w. n.e.
– za panowania Decjusza – połowa III w. n.e.
– za panowania Dioklecjana
– edykty z 303 i 304 r. n.e.IV. Legalizacja chrześcijańskiego kultur religijnego
1. Polityka Konstantyna Wielkiego wobec chrześcijaństwa
a. wydanie Edyktu mediolańskiego – 313 r. n.e. – chrześcijaństwo religią tolerowaną
b. osobiste przewodniczenie soborowi w Nicei (325 r. n.e.) – przyjęcie kanonu (głównych zasad wiary chrześcijańskiej)
2. Polityka Teodozjusza Wielkiego:
a. uznanie chrześcijaństwa za religię panującą – 380 r. n.e.
b. zakaz starych kultów (tzw. pogańskich) 392 r. n.e.
c. zakaz organizowania igrzysk olimpijskich – 393 r. n.e. – ostatnie igrzyska olimpijskie ku czci Zeusa
V. Rozwój chrześcijaństwa
1. Wzrost zamożności wspólnot chrześcijańskich
2. Struktura organizacyjna:
a. powstanie pięciu patriarchatów
– Rzym
– Antiochia
– Jerozolima
– Aleksandria
– Konstantynopol
b. podział na diecezje zarządzane przez biskupów
c. organizacja powszechnych soborów
d. organizacja lokalnych synodów
e. uznanie szczególnej roli biskupa Rzymu, uznawanego za następcę św. Piotra
f. sztuka wczesnochrześcijańska
wizerunki Chrystusa z rzymskich katakumb
symbole chrześcijaństwa
bazylikaOpracowanie tematu: Narodziny chrześcijaństwa
Galeria ilustracji: Narodziny chrześcijaństwa
- Czy to możliwe by syn barbarzyńcy lub niewolnika został Cesarzem Rzymu i zreformował to państwo?
- Co legendarny król Artur mógł mieć wspólnego z Rzymianami, czy był postacią historyczną i przed kim bronił Brytanii?
- Dlaczego Wandale i Hunowie przeszli do historii jako niszczyciele a nie jako "obieżyświaci"?
- Kto podzielił Imperium Rzymskie na wschodnie oraz zachodnie i dlaczego to drugie przetrwało tylko 80 lat.
- a. Reformy państwa, podzielonego odtąd na 4 części (rządzi nimi nie jeden Cesarz, ale 2 Augustów i 2 Cezarów (zastępców/współpracowników);
- b. wprowadzeniem tzw. dominatu
- c. dużym prześladowaniom chrześcijan (którzy odmawiają składania ofiar bogom pogańskim)
- nikt nie pamięta że przemierzyli wcześniej cały świat, przemieszczajac się przez Galię, Hiszpanię, Afrykę i dopiero stąd dotarli do Rzymu!
- Hunowie, z Atyllą ("Ojczulkiem"-"Biczem Bożym") na czele, siali postrach w całej Europie grabiąc i mordując na niespotykaną skalę, nim to jednak uczynili musieli przebyć tysiące kilometrów znad Dunaju, a wcześniej stepów Czarnomorskich i Azji.
- 80 lat później w 476 r. ostatni z Cesarzy zachodnich Romulus został zrzucony z tronu przez barbarzyńskiego wodza Odoakera.
I. Kryzys wewnętrzny cesarstwa rzymskiego
1. Zmiany w rolnictwie
a. spadek liczby gospodarstw typu villa
b. powstawanie latyfundiów – wielkich, samowystarczalnych majątków ziemskich
c. system wydzierżawiania ziemi przez właścicieli latyfundiów – kolonat
d. upadek miast
e. powrót do gospodarki naturalnej
2. Przemiany społeczne
a. zjawisko „przywiązania” chłopów do ziemi – zacieranie się różnicy między niewolnikami a chłopami
b. wykształcenie się nowej hierarchii społecznej:
– honestiores – „lepsi”
– humiliores – „gorsi”
3. Wzrost obciążeń podatkowych na rzecz państwa
1. Reorganizacja wojska
a. wzrost liczebności armii
b. racjonalizacja rozmieszczenia legionów
c. barbaryzacja armii
a. reforma administracyjna
– zwiększenie liczby prowincji
– likwidacja uprzywilejowanego statusu Italii
– przeniesienie siedziby cesarza do Konstantynopola
– podział cesarstwa na część wschodnią i zachodnią – Teodozjusz Wielki (395 r. n.e.)
Arkadiusz panował na zachodzie
Honoriusz panował na wschodzie
b. reforma podatkowa – zróżnicowanie podatków ze względu na typ i jakość gruntów
c. nieudana próba wprowadzenia cen urzędowych
1. Migracja Hunów rozpoczęła wielką wędrówkę ludów w drugiej połowie IV w. n.e.
2. Wizygoci
a. osiedlenie się w granicach Imperium Rzymskiego
b. wybuch konfliktu z Rzymem:
– klęska Rzymu pod Adrianopolem – 378 r. n.e. – śmierć cesarza Walensa
– ustępstwa cesarza Teodozjusza na rzecz Wizygotów
zgoda na osiedlenie się w granicach cesarstwa
przyznanie znacznej niezależności
c. zdobycie Rzymu przez Wizygotów – 410 r. n.e.
3. Powstawanie państw barbarzyńskich
1. Ekspansja Hunów pod wodza Attyli
a. najazd na Galię
– odparcie pierwszego najazdu przez Rzymian pod wodzą Aecjusza (pomoc plemion germańskich )
– zwycięstwo Rzymian nad Hunami w bitwie na Polach Katalaunijskich – 451 r. n.e.
b. rozpad państwa Hunów po śmierci Attyli
3. Likwidacja cesarstwa na zachodzie
a. detronizacja Romulusa Augustulusa i objęcie władzy przez germańskiego wodza Odoakra – 476 r. n.e.
– symboliczny koniec cesarstwa na Zachodzie
– data kończąca starożytność
b. odesłanie insygniów koronacyjnych do Konstantynopola
c. objęcie rządów w Italii przez króla Ostrogotów Teodoryka 493 r. n.e.
Opracowanie tematu: Upadek cesarstwa na Zachodzie
Galeria ilustracji: Upadek cesarstwa na Zachodzie"
Germanie na ziemiach polskich
"Dopiero w czasie podboju Galii w I w. p.n.e. Rzymianie zdali sobie jasno sprawę, że oprócz Celtów na zachodzie i Scytów na wschodzie na północy Europy żyją ludy nie mówiące ani po celtycku, ani po irańsku.
W tym czasie następował już podział germańskiej wspólnoty językowej na odrębne języki albo przynajmniej na część wschodniogermańską i północno-zachodnio-germańską. Znaczną część Polski poza Pomorzem zajmowała duża federacja plemienna znana w źródłach historycznych jako Lugiowie, związana z archeologiczną kulturą przeworską. Kultura ta rozwinęła się ok. III w. p.n.e. i być może pierwotnie obejmowała różne grupy etniczne, w tym resztki środkowoeuropejskich Celtów, jednak 2000 lat temu dominowali w niej Germanie, podzieleni na kilka plemion, ale obejmowani wspólną nazwą Wandalów (prawdopodobnie od germańskiego słowa *wandila-, oznaczającego ‘wędrowca’). W późniejszym okresie określenie Wandalowie wypiera wcześniejszą nazwę Lugiów, oznaczającą być może po prostu ‘związek, sprzysiężenie’ i spokrewnioną z germańskim słowem *leugō (goc. liuga ‘małżeństwo’) oraz celtyckim *lugijom (staroirl. luige ‘przysięga’). Lugiowie/Wandalowie utrzymywali dalekie kontakty z Rzymem poprzez handel, poselstwa i udział w wojnach na pograniczu imperium (np. w tzw. wojnach markomańskich). Wspomniany na początku hrubieszowski skarb monet rzymskich w rękach Wandalów nie budzi zdziwienia.
Na północ od kultury przeworskiej, głównie na Pomorzu Nadwiślańskim, uformowała się w I w. n.e. kultura wielbarska, z wyraźnymi wpływami skandynawskimi. Według tradycji gockiej elita społeczna Gotów przybyła ze Skandynawii i kontrolowała na południowym wybrzeżu Bałtyku terytorium nazywane przez Jordanesa Gothiskandza (germ. *gutiska-andija-, czyli mniej więcej ‘gocka rubież’). Nazwą własną Gotów było Gutans (*gutaniz) lub Gutþiuda (*guta-þeudō). W II–III w. n.e. Goci zaczęli zajmować rzadziej zaludnione tereny wschodniej Polski, częściowo wypierając z nich militarnie Wandalów. W tym czasie powstał silny ośrodek gocki w Kotlinie Hrubieszowskiej.
Dalsza ekspansja zaprowadziła Gotów na Ukrainę, stepy czarnomorskie i w okolice ujścia Dunaju. Tam wreszcie znaleźli się w bezpośrednim sąsiedztwie imperium rzymskiego i zaczęli być dostrzegani przez antycznych geografów i kronikarzy. Podzielili się także na dwa główne odłamy: Ostrogotów na wschód i Wizygotów na zachód od Dniestru. Państwo Ostrogotów rozciągało się od Donu do Dniestru. Rządziła nim ambitna i ciesząca się wielkim autorytetem dynastia Amalów. Upadło ono około roku 375, za panowania króla Ermanaryka, wskutek najazdu Hunów. Część Gotów przyłączyła się do zwycięzców, a zarówno Ostrogoci, jak i Wizygoci brali następnie bardzo aktywny udział w „wędrówkach ludów”, które doprowadziły do upadku imperium rzymskiego.
Wandalowie także w większości wyemigrowali z obszaru Polski. Po wyniszczających konfliktach z Gotami, toczonych od końca II do IV w. n.e., a także wskutek wędrówek ludów, nacisku Hunów i nadarzającej się okazji do skorzystania z osłabienia władzy rzymskiej, przenieśli się bliżej granic imperium, w Karpaty i do Panonii (na tereny znane im z wcześniejszych wypraw w czasie wojen markomańskich), a następnie wyruszyli na zachód. Jak już wiemy, zatrzymali się dopiero w Afryce Północnej".
https://historia.org.pl/2019/11/24/wizygoci-i-ich-wedrowka-od-zdobycia-rzymu-po-krolestwo-wizygotow-w-hiszpanii/
Wizygoci (Migracja Wizygotów i Wojna z Walensem)
"Pozostali w Dacji do 377, kiedy jeden z ich wodzów, Fritigern, poprosił rzymskiego cesarza Walensa o pozwolenie na przeniesienie się na południowy brzeg Dunaju. Mieli nadzieję schronić się tam przed Hunami, którzy nękali ich w Dacji. Bez rzymskiej pomocy nie byli jednak w stanie przeprawić się przez szeroką rzekę. Walens, któremu chodziło głównie o powiększenie liczby swoich wojsk, pomógł Wizygotom w zasiedlaniu nowych terenów, obiecał ziemię uprawną, racje zboża i ochronę armii. Fritigern w zamian zobowiązał się do zasilania armii rzymskiej wizygockimi wojownikami.
Selekcja Gotów podczas przekraczania Dunaju była okrutna – na pastwę Hunów zostawiono słabych, starych i schorowanych. Ci, którzy przekroczyli rzekę, mieli mieć skonfiskowaną broń, jednak urzędnicy rzymscy zostali przekupieni i broń została w rękach Wizygotów.
Już rok później południowy brzeg Dunaju został dotknięty niewyobrażalnym głodem, a Rzym nie zapewnił Wizygotom ani obiecanych ziem, ani pożywienia – Goci zgromadzeni zostali na terenach tymczasowego przesiedlenia. Zboża wystarczyło tylko dla rzymskiego garnizonu, więc Wizygoci zmuszeni byli głodować. Zaproponowano im jednak ponurą alternatywę – handlowanie dziećmi za psie mięso. Kiedy Fritigern poprosił Walensa o pomoc, ten odpowiedział mu, że jego ludzie mogliby znaleźć pożywienie i handlować w odległym mieście Marcjanopola. Nie mając innego wyboru, Wizygoci odbyli długi marsz śmierci przez Bałkany, grzebiąc chorych i starych po drodze. Kiedy w końcu dotarli do Marcjanopola, garnizon miejski odmówił im wstępu.
Zdesperowani Wizygoci zdecydowali się na bunt. Zaczęli łupić rzymskie miasta i niszczyć garnizony. Walens, który właśnie wrócił z wojny z Persją, natknął się na wojska Wizygotów pod Adrianopolem. 9 sierpnia 378 rozpoczęła się bitwa. Kierując się fałszywymi przesłankami, Walens nie miał pojęcia o prawdziwej liczebności Wizygotów. Germanie, wykorzystując sierpniowe upały, podpalili pole walki i otoczyli rzymską piechotę, dokonując na niej prawdziwej masakry. W trakcie bitwy zginął sam cesarz". https://pl.wikipedia.org/wiki/Wizygoci
Wandalowie
Zastanówmy się czy faktycznie Wanda nie chciała Niemca i czy Wandale mieszkali w Skoczowie? Czy ktoś z Was zna legendę (opianą m.in. przez Gustawa Morcinka) o pięknej Wandzie co to nie chciała wyjść za mąż za niemieckiego księcia i utopiła sie wodach Wisły skacząc z mostu w Skoczowie? Czy pomijając fakt, iż Wisła w Skoczowie w dawnych czasach musiała być płytką rzeką i możnabyło co najwyżej skręcić w niej sobie kark, to czy obecność pięknej wandy nie ma wsobie ziarna prawdy i czy przypadkiem to nie germańscy Wandalowie zamieszkiwali te ziemie w początkach naszej ery?
Wśród badaczy dominuje pogląd o związku Wandalów, przebywających od III w. p.n.e. na ziemiach polskich, z kulturą przeworską. W II wieku n.e. przedstawiciele kultury przeworskiej zajmowali tereny środkowej i południowej Polski. Jej ślady odnajdujemym.in. pod Skoczowem, w Kowalach. Z tego terenu przenieśli się nad Dunaj, skąd ok. roku 400 wyruszyli na trwającą ok. 40 lat wyprawę, której trasawiodła przez tereny całej Europy i zaprowadziła ich do północnej Afryki, a z niej m.in. na podbój Rzymu.
"(...) nie można nie doceniać naukowego wymiaru tych wyników. Przede wszystkim udało się – po raz pierwszy – przebadać (co prawda tylko wycinkowo) osadę z tego okresu w strefie zachodniej części polskich Karpat. W ten sposób można zapełnić białą plamę na mapach archeologicznych tego rejonu. Osadnictwo z tego okresu z całą pewnością istniało tam i miało charakter dość trwały. Pojedyncze zabytki znajdowane do tej pory w różnych miejscach (zapinki z Białej i Ogrodzonej, grot żelazny z Brennej ze Stołowa) są najpewniej świadectwem penetracji różnych stref przez mieszkańców odkrytych osiedli, w tym osady w Kowalach. Precyzyjna chronologia użytkowania osiedla w Kowalach jest trudna do określenia, jednak wydaje się, że pewne cechy wytwórczości ceramicznej mogą wskazywać na 2. połowę II w. n.e. i początki III. Na bardziej dokładne ustalenie jej funkcjonowania będzie można liczyć po uzyskaniu datowania dendrochronologicznego odkrytego słupa drewnianego. Cechy materiału ceramicznego pozwalają również na zaliczenie osiedla w Kowalach do tzw. kultury przeworskiej, obejmującej swoim zasięgiem w okresie wpływów rzymskich (również w tzw. okresie przedrzymskim) tereny południowej i środkowej Polski. Z punktu widzenia badań to ostatnie ustalenie ma istotne znaczenie, gdyż obszar zachodniego Podkarpacia to potencjalna strefa kontaktowa wielu kultur archeologicznych. Przynależność osiedla w Kowalach do kręgu kultury przeworskiej wiąże je z procesami kulturowymi, które miały miejsce przede wszystkim na obszarach leżących na północ od łuku Karpat i Sudetów.
Kim byli ci mieszkańcy osiedla w Kowalach? Tu wracamy do naszego początkowego pytania, niewątpliwie najtrudniejszego dla każdego archeologa. Bo cóż mówi stwierdzenie, że ludzie zamieszkujący osiedle w Kowalach związani byli z tzw. kulturą przeworską? Tylko tyle, że posługiwali się podobnymi naczyniami glinianymi, budowali i użytkowali obiekty zbliżone do tych, które wcześniej odkrywano na setkach stanowisk rozmieszczonych w południowej i środkowej Polsce. Jednym z takich miejsc było stanowisko w Gaci pod Przeworskiem i to stało się powodem ukucia pojęcia kultury przeworskiej
(...) W starszej literaturze, badacze, na czele z nestorem polskiej archeologii – Józefem Kostrzewskim, przyjmowali, że twórcami tej kultury byli Słowianie, których na ziemiach polskich sytuowano już znacznie wcześniej, przynajmniej od czasów tzw. kultury łużyckiej. Szkoła ta, tzw. autochtoniczna, do dzisiaj ma wielu zwolenników. Silną opozycję w stosunku do niej stworzyła tzw. szkoła allochtoniczna, której czołowym przedstawicielem był wybitny polski badacz okresu wpływów rzymskich, profesor Kazimierz Godłowski z Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Zakłada ona dość późne przybycie ludności słowiańskiej na ziemie polskie (V–VI w n.e.). (...)
Przedwojenni niemieccy historycy i archeolodzy, a także spora grupa współczesnych polskich badaczy, z kulturą przeworską na Śląsku wiążą plemię germańskich Wandalów, wymieniane przez Pliniusza Starszego i Tacyta. Ich odłam – Hastingowie – w pierwszym okresie tzw. wojen markomańskich (ok. 170 r. n.e.) dotarli do granic prowincji Dacji. Fakty te wydają się być zbieżne z zarejestrowaną w źródłach archeologicznych ekspansją w 2. połowie II w. kultury przeworskiej w kierunku dorzecza Cisy. Pobyt w tym czasie ludności germańskiej na ziemiach polskich nie jest sytuacją wyjątkową. Źródła historyczne i archeologiczne poświadczają obecność na tym obszarze innego plemienia germańskiego – Gotów skandynawskich. Nie dotyczy to jednak terytorium południowej Polski. Goci zamieszkiwali w I w. i w 1. połowie II w. n.e. tereny Pomorza. W 2. połowie II w., przemieszczając się w kierunku wybrzeży Morza Czarnego, zajęli m.in. część obszaru Mazowsza i Lubelszczyznę". https://muzeum.bielsko.pl/pl/widziane-spod-ziemi/podstrony_page/2/artykul/kim-byli-mieszkancy-podbeskidzia-w-czasach-cesarstwa-rzymskiego
Zob. .też: https://histmag.org/potomkowie-wandalow-pogromcy-cezara-legendarne-dzieje-polakow-12228/
Wędrówka Wandalów
"W czasie wywołanej najazdem Hunów (od 375 r.) wędrówki ludów część Wandalów (Hasdingowie) sprzymierzyła się z irańskojęzycznym ludem Alanów i dotarła na obszary między Dunajem i Cisą.
Hasdingowie przekroczyli w noc sylwestrową 406 r. Ren w rejonie Mogontiacum (Moguncji) i znaleźli się na ziemiach cesarstwa rzymskiego. W 409 r. dotarli do Hiszpanii, podczas gdy inne odłamy Wandalów dotarły do Dacji i Panonii. W 416 r. zawarli z przybyłymi wcześniej do Hiszpanii, Alanami (plemię sarmackie) unię personalną; ich królowie nosili odtąd tytuł rex Vandalorum et Alanorum („król Wandalów i Alanów”).
Afrykańskie państwo Wandalów
Z Półwyspu Iberyjskiego pod wodzą Genzeryka przeprawili się przez Cieśninę Gibraltarską (w sile ok. 80 tysięcy) do Afryki Północnej w 429 r. Dziesięć lat później zdobyli Kartaginę i utworzyli państwo Wandalów i Alanów. Obejmowało ono które obejmowało Afrykę (Mauretanię), ale też wyspy Morza Śródziemnego (Sardynię, Korsykę i czasowo Sycylię). Wandalowie żyli z łupów i piractwa, które zagrażało całemu basenowi Morza Śródziemnego. Ich państwo istniało niemal dokładnie jeden wiek, a kwitło przez okres półwiecza (do 477 r.) Co ciekawe szacuje się, że Wandalowie stanowili ok. 5% mieszkańców swojego państwa. Zwykle nie żenili się z Rzymianami, te społeczności były odseparowane.
W 455 roku złupili w jednym wypadzie Rzym, a zdobyte skarby przewieźli do Kartaginy. Było to odwetem za pogwałcenie traktatu między Genzerykiem a cesarzem rzymskim Walentynianem III. Kolejni cesarze i wodzowie rzymscy podejmowali bezskuteczne wyprawy przeciwko Wandalom. Teodoryk, król Ostrogotów i władca Italii, zawarł z Wandalami pokój.
Upadek Królestwa Wandalów
Na początku lat 30. VI wieku cesarz bizantyjski Justynian postanowił pokonać Wandalów. By odwrócić uwagę przeciwnika, wywołano bunt ludności na Sardynii. Gdy Wandalowie zajmowali się tłumieniem buntu, wojsko bizantyjskie w sile 15 tysięcy żołnierzy wylądowało w Afryce, pokonując w bitwach Wandalów i wcielając ich ziemie i wojska (w wyniku ugody z uprowadzonym władcom) do Imperium Justyniana.
Opracowano na podstawie" https://pl.wikipedia.org/wiki/Wandalowie#:~:text=W%C4%99dr%C3%B3wka%20Wandal%C3%B3w,-Uproszczona%20mapa%20najazd%C3%B3w&text=W%20czasie%20w%C4%99dr%C3%B3wki%20na%20po%C5%82udnie,si%C4%99%20na%20ziemiach%20cesarstwa%20rzymskiego.
O Longobardach
Wywodzili się ze Skandynawii, skąd przeprawili się na kontynent. W czasach antycznych zasiedlali obszar nad dolną Łabą, graniczący z terytoriami Cherusków (Arminiusza), Semnonów i Chauków. W 166 r. n.e. wraz z Objami napadli na rzymskie prowincje – Panonnię i Noricum. Wyparci dotarli na Morawy i ponownie do Panonii nad Dunajem. W V w. toczyli wojny z Herulami, zakończone zwycięstwem w 491 r. Nad Dunajem zorganizowali swoje pierwsze państwo. Po rozbiciu wspólnie z Awarami Gepidów, Longobardowie w 565 roku wyruszyli znad Balatonu i w 568 r. wkroczyli do Italii pod wodzą króla Alboina. W kolejnym roku zdobyli Mediolan (dzisiejsza stolica tzw. Lombardii), a w 572 r. – Pawię, która stała się stolicą ich nowego państwa – Królestwa Longobardów.
"(...)W rękach Bizancjum pozostawał egzarchat Rawenny, obejmujący Istrię, Rzym, Neapol, Kalabrię, Kampanię i Sycylię. Faktycznie Italia rozpadła się na dwie części: longobardzką i bizantyńską. Na podbitych terenach Longobardowie odebrali Rzymianom prawa polityczne i zlikwidowali rzymską administrację. Cała ziemia należąca dotąd do Rzymian została przejęta i podzielona między zdobywców. Według prawa longobardzkiego ludźmi wolnymi byli jedynie Longobardowie lub przedstawiciele innych ludów, którzy zostali przyjęci do ich prawa".
Liczebność Longobardów ocenia się na 130–200 tys., z których niemal wszyscy osiedlili się na północy Włoch, stanowiąc od 5-10 % populacji północnej Italii (W tym samym czasie liczebność rodzimej ludności Italii, zdziesiątkowanej ciągłymi wojnami, szacowana jest na 5–6 milionów).
"Przyczyny skutecznego podboju Italii przez Longobardów:
- Nałożenie olbrzymich podatków na ludność miejscową przez władze bizantyńskie po odzyskaniu tych terenów podczas wojny z Ostrogotami.
- Samowola i znaczne nadużycia cesarskich urzędników np. w kwestii podatków.
- Ingerowanie Cesarstwa w sprawy kościoła italskiego (mieszkańcy Półwyspu przyzwyczajeni byli do dużej autonomii własnego kościoła i niechętnie podporządkowywali się decyzjom religijnym Konstantynopola).
Etap stabilizacji
(...) Papież Grzegorz I zdobył sławę w pertraktacjach z najeźdźcami i chroniąc Rzym przed splądrowaniem i zniszczeniem zwiększył prestiż papiestwa wśród mieszkańców Wiecznego Miasta. (...)
Pomimo wdrożenia wielu procesów adaptacyjnych Longobardowie dla wielu w Italii pozostali obcymi. Wrogo do nich usposobione było przez cały okres Cesarstwo Bizantyńskie, a papiestwo było wobec nich nieufne nawet po przyjęciu przez Longobardów katolicyzmu. Plany Longobardów o stworzeniu samodzielnego organizmu państwowego musiały zostać zarzucone po załamaniu się władzy królewskiej po śmierci Liutpranda w 744 roku. Ich ostatni król, Dezyderiusz, w 774 r. został pokonany i zdetronizowany przez Karola Wielkiego, który sam przyjął tytuł króla Longobardów i koronował się longobardzką żelazną koroną. Niektórzy królowie wschodniofrankijscy, potomkowie Karola Wielkiego, używali tytułu „król Franków i Longobardów”. Kolejne dwa stulecia to czas zaniku tożsamości tego ludu i stopniowe wtapianie się w substrat etniczny późniejszych mieszkańców Italii.
Po stosunkowo krótkim bo trwającym dwa pokolenia epizodzie manifestowania własnej etniczności postępowała wśród Longobardów szybka romanizacja nie tylko elit longobardzkich, ale i różnych warstw społeczeństwa. Szczególnie do Rzymian zbliżyła Longobardów konwersja na katolicyzm. Od VIII w. zaczęli coraz intensywniej wznosić kościoły, które powstawały zarówno z fundacji królewskich, jak i rodzin możnych. Z czasem nawet biskupi wywodzili się z rodzin longobardzkich. Język longobardzki miał istotny wpływ na powstanie dialektów północnowłoskich, od niego też zapewne pochodzą istniejące w języku włoskim germanizmy. Od Longobardów pochodzi nazwa Lombardii – krainy historycznej w Północnych Włoszech, której stolicą jest Mediolan".